МЕЃУНАРОДЕН СЛАВЈАНСКИ УНИВЕРЗИТЕТ

„ГАВРИЛО РОМАНОВИЧ ДЕРЖАВИН“

СВЕТИ НИКОЛЕ – БИТОЛА
РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА

ФАКУЛТЕТ ЗА ПСИХОЛОГИЈА
СТУДИСКА ПРОГРАМА: ОПШТА ПСИХОЛОГИЈА

СЕМИНАРСКА РАБОТА ПО ПРЕДМЕТОТ ПСИХОЛОГИЈА НА БИЗНИС

МОТИВАЦИЈА

СТУДЕНТ: ДРАГАНА ГЕОРГИЕВСКА

БРОЈ НА ИНДЕКС: 1731057
МЕНТОР:ПРОФ.Д-Р САШО КОЧАНКОВСКИ

Свети Николе, 2021

АПСТРАКТ

Мотивот означува внатрешна состојба која движи и дава енергија. Оттука, мотивот е
она што движи или побудува кон акција. Мотивот може да произлезе од потреба,
недостиг од нешто за преживување, здравје или благосостојба на индивидуата.
Мотивот може да произлезе од стимуланси, било одвнатре или надвор од организмот.
Мотивите се внатрешни услови на индивидуите кои создаваат енергија, го насочуваат и
го определуваат интензитетот на однесувањето. Тие ја поттикнуваат личноста да се
зафати со определена акција.

Клучни зборови: алцхајмерова болест, гени, Alcheimer,деменција

СОДРЖИНА

АПСТРАКТ.........................................................................................................................1

Клучни зборови:.............................................................................................................1

ВОВЕД..................................................................................................................................2

1.1 ИСТОРИСКИ РАЗВОЈ НА КОНЦЕПТОТ ЗА АБ...............................................3

1.2 КЛИНИЧКИ ФОРМИ НА АБ...........................................................................5

1.3 ПРЕДУПРЕДУВАЧКИ ЗНАЦИ И ФАКТОРИ НА РИЗИК........................6

1.4 ПРЕДДЕМЕНТЕН СТАДИУМ.........................................................................8

1.5 РАН СТАДИУМ..................................................................................................8.

1.6 НАПРЕДЕН СТАДИУМ НА ДЕМЕНЦИЈА...................................................9

1.7 ДИЈАГНОСТИЧКИ КРИТЕРИУМИ................................................................9

1.8 ПРОГНОЗА.............................................................................................................9 1.9

ГЕНЕТСКО СОВЕТУВАЊЕ............................................................................10

ЗАКЛУЧОК.......................................................................................................................12

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА.......................................................................................13

ЛИСТА НА СЛИКИ

Слика 1.Alois Alzheimer (1864-1915)...................................................................................3

Слика 2. Augusta Deter....................................................................................................... 4
Слика 3. Неврофибриларни вретена, илустрација на Alzheimer.....................................5

i
ВОВЕД

Мотивирањето (motivation) често се изразува со зборовите: желба, сакање, цел, потреби,

поттикнување, движење, иницијатива и сл. Мотивот се дефинира на различни начини,
како на пример: според изворното знаење, како енергичен услов, внатрешна состојба и
слично.

Терминот мотивација потекнува од латинскиот збор movere со значење да се движи.

Латинското значење е присутно во формалната дефиниција, според која мотивот е
дефиниран како внатршна состојба која дава енергија, активира и движи (оттука и
мотивирањето) и која насочува или канализира однесување кон целите.

Постои разлика меѓу мотив и мотивација. Мотивите се ограничени од интерните услови

на индивидуите а додека мотивацијата ги вклучува овие интерни услови но и сите други
интерни и екстерни фактори кои ја определуваат големината на енергијата и ентузијазмот
на индивидуата вклучена во работата. Мотивацијата во оваа смисла е набљудувана како
менаџмент-активност насочена кон побудување на другите да постапат на начин кој ќе
биде корисен за организацијата.

Во дефинициите на мотивот и мотивацијата содржани се три важни карактеристики:

- Првата се оденсува на енергијата која го движи човековото однесување. Тоа се

инертни сили кои ја поттикнуваат индивидуата да се однесува на определен
начин;
- Втората се однесува на тоа што го насочува или го канализира таквото
однесување. Тоа е ориентацијата кон целта. Однесувањето на индивидуата е
насочено кон нешто;
- Третата се однесува на тоа како однесувањето се поддржува или се одржува.
Тоа се оние сили кои на индивидуата и даваат повратна спрега, било да го
интензивира поттикнувањето и насочувањето на енергијата било да ја одврати
индивидуата од таквиот тек на акцијата и да го пренасочи нејзиниот напор.

Во литературата се истражувани, елаборирани и класифицирани различни видови мотиви.

Општа класификација на мотивите е на примарни и на секундарни.

2
Примарните мотиви се однесуваат на физиолошките аспекти на однесувањето. Тоа се
оние мотиви кои директно произлегуваат од физиолошките потреби на организмот, чие
задоволување е важно за преживување или за физиолошка благосостојба на поединецот.
Вклучуваат поттикнување на сите организми кои се однесуваат на глад, жед, спиење,
избегнување болка итн... Примарните мотиви може да се поделат на:

А) Позитивни мотиви кои резултираат од недостиг на нешто и произведуваат

барање и потрошувачка на потребните супстанции

Б) Негативни мотиви кои резултираат од присуството на штетен или потенцијално

штетен поттик кој произведува бегство или напуштање

В) Групни мотиви кои резултираат од природата на репродуктивниот систем и

произведуваат брак, деца, воспитно однесување итн...

Секундарните мотиви не служат директно за задоволување на физиолошките потреби –

тоа се психолошки мотиви. Содржат интерни состојби како што е желба за моќ, љубов,
остварување, статус, чувство на способност. Идентификацијата и интерпретацијата на
овие мотиви е многу тешка, бидејќи се манифестираат на различни начини.

3
 1.1 ВИДОВИ МОТИВИ

Однесувањето на индивидуата во процесот на работење е канализирано од различни

мотиви, како на пример: сигурност, моќ, статус, успех и др.

Сигурноста е способност да се задржи тоа што се има денес да се има и во иднина. На

површината, сигурноста е многу поедноставна одколку другите мотиви, бидејќи се базира
претежно врз страв. Додека пак несигурноста се базира на стравот дека нема да се биде
способен да се задоволат мотивите на поединецот. Човекот научил мотивите на сигурност
да го заштитуваат од проблем во секојдневното живеење и активно се обидува да избегне
ситуации кои би го спречиле од задоволувањето на неговите важни потреби.

Статусот може едноставно да се дефинира како релативно рангирање или социјална

положба што ја има поединецот, или позиција во групата. Статус или престиж-мотивот е
посебно важен во динамичното општество. Иако симболите на статусот служат како доказ
за уникатноста на производот во модерното општество, факт е дека статусот постои
откако на земјата постоеле само две или повеќе личности, се развива статус по
хиерархијата. Потребата за престиж е потреба за подобро чувство отколку другите
личности со кои се споредуваме. Изворите на статусот или социјалната положба што ја
има поединец, или позицијата во групата се однесуваат на самата работа, на нивото на
извршување на работата во претпријатието и карактеристиките на поединецот. Симболот
на статус е видливо надворешно обележување на социјалната положба на поединецот.
Потипични симболи на статусот на поединецот се: титулата на работа, платата, парите,
облеката, поседувањето стан, големината и локацијата на канцеларијата...

Моќта означува

Аugusta Deter починала на 8 април 1906г., 6 недели пред нејзиниот 56-ти роденден. По
смртта, нејзиниот мозок бил испратен во лабораторијата на Alzheimer за патолошка
егзаминација.Alzheimer ги открил патоанатомските и хистолошките промени во мозокот
одговорни за клиничката слика која претходно детално ја проучил. Макроскопски,
мозокот покажувал глобална атрофија. Во дел од сочуваните невроните, забележал
исталожени фибрили (нишки) кои силно се пребојувале, а низ целиот мозочен кортекс
имало исталожување на непозната супстанца во вид на плаки. Според овој опис, мозокот
на Augusta Deter ги имал главните хистопатолошки белези на АБ: губиток на неврони,
кумулирање на неврофибриларни вретена(слика 3.) и амилоидни плаки.

4
 Слика 3. Неврофибриларни вретена, илустрација на Alzheimer

Самиот Alois Alzheimer, никогаш не тврдел дека ја открил Алцхајмеровата болест, но

неговиот ментор, Emil Kraepelin, со право го наградил за неговите заслуги користејќи го
овој термин при описот на болеста во неговата книга “Прирачник за психијатрија” од
1910г. Тој ја вклучува новооткриената Алцхајмерова болест во спектарот на деменции.

1.2 КЛИНИЧКИ ФОРМИ НА АЛЦХАЈМЕРОВА БОЛЕСТ

Постојат две форми на Алцхајмеровата болест и тоа семејна и спорадична. Семејна форма
на АБ е онаа каде што во семејството ce среќава повеќе од едно лице заболено, додека
спорадичната форма ce однесува на оние случаи кои што во семејството немаат заболено
блиски членови. АБ може да ce подели на рано појавни и доцно појавни форми. Рано
појавна форма претставува форма каде што болеста ce појавува пред 65 година од
животот, додека доцно појавната форма ce појавува по 65 година од животот. Речиси сите
спорадични случаи на АБ ce со доцна појавност, a пак приближно 90% од семејната АБ ce
со доцна појавност. Помалку од 10% од сите случаи со Алцхајмерова болест ce појавуваат
порано од 65-тата година од животот. АБ е комплексно нарушување бидејќи ce откриени
голем број на гени што може да го зголеми ризикот за настанување на заболувањето.
Најдобра поврзаност меѓу Алцхајмерова болест и генетиката е семејната рано појавна АБ.
Идентификувани ce три гени кои значително земаат учество кај случаите со семејна рано
појавна Алцхајмерова болест. Генот за амилоидниот прекурсорен протеин (АПП) го
кодира амилоидниот прекурсорен протеин кој нормално ce разложува до бета амилоид.

5
Мутациите во АПП резултираат со неправилно разложување на овој протеин
произведувајќи една верзија на овој бета амилоид која создава повеќе плаки. Мутациите
на АПП генот учествуваат со 10-15% кај семејните рано појавни случаи. Пресенилин
гените кодираат протеини чија што функција е разложување на амилоидниот преурсорен
протеин. Мутациите во двата гена ПСЕН1 и ПСЕН2 резултираат со неправилно
разложување на АПП и ce асоцирани со развој на семејна рано појавна Алцхајмерова
болест. Мутациите на ПСЕН1 генот ce смета дека учествуваат со 30- 70% од семејните
рано појавни случаи, додека мутациите во ПСЕН2 генот ce смета дека учествуваат со
помалку од 5%. Пенетрантноста на ПСЕН1 генот е потполна на 65 годишна возраст.
Пенетрантноста на ПСЕН2 генот е приближно 95% што значи дека во ретки случаи
индивидуите кои имаат ПСЕН2 мутации и кои ce постари од 80 години немаат клинички
манифестации на Алцхајмерова болест.

Спорадичната доцно појавна форма на АБ е најбројна од сите случаи со АБ и овој вид

може да биде предизвикан од бројни мутации комбинирани меѓу возраста и експозицијата
на средински фактори. Најдобро познат генетски ризик фактор за развој на оваа форма е
наследување на ε4 (епсилон 4) алелот на генот за аполипопротеин Е (АПОЕ) што е
лоциран на 19-от хромозом. Аполипопротеинот е плазма мембрански лротеин вклучен во
транспортот на мастите во крвта.

Роднините од прва линија на лицето со спорадична доцно појавна АБ имаат приближно

2.5 пати зголемен ризик за развој на оваа форма, отколку тие кои не ce први роднини.

1.3 ПРЕДУПРЕДУВАЧКИ ЗНАЦИ И ФАКТОРИ НА РИЗИК

Според Американскиот национален институт за стареење, постојат седум

предупредувачки знаци на болеста:

1) Повторување на едни исти прашања.

2) Повторување на една иста приказна.

3) Заболениот не знае да извршува одредени секојдневни активности пр.

играње карти, ракување со далечински управувач.

4) Заболениот не знае да раководи со пари, сметки, префрлања и сл.

6
5) Заболениот не може да најде одредени предмети или ги сместува на

невообичаени места и мисли дека други лица ги преместиле истите.

6) Запоставување на сопствениот надворешен изглед.

7) Болниот одговара на прашања со поставување на истото прашање кое му е

упатено нему.

Предупредувачки знаци
Според Американскиот
национален институт за
стареење, постојат седум
предупредувачки знаци на
болеста:
1. Повторување на едни исти
прашања.
2. Повторување на една иста
приказна.

7
3. Заболениот не знае да
извршува одредени
секојдневни активности пр.
готвење, играње карти,
ракување со далечински
управувач.
4. Заболениот не знае да
раководи со пари, сметки,
префрлања и сл.
5. Заболениот не може да
најде одредени предмети или
ги сместува на
невообичаени места и мисли
дека други лица ги
преместиле истите.

8
6. Запоставување на
сопствениот надворешен
изглед.
7. Болниот одговара на
прашања со поставување на
истото прашање кое му е
упатено нем
Според до сега направените студии, како ризик фактори асоцирани со Алцхајмерова
деменција препознаени се: повреда на глава кај мажи, пушење на цигари, недостаток
односно недоволна социјализација, diabetes mellitus, изложеност на пестициди, депресија
и БКР, иако последните две поверојатно е дека се продром, отколку ризик фактор за АД.
Од друга страна, фактори кои го намалуваат ризикот за развој на АД се слабо до умерено
користење на алкохол, медитерански тип на исхрана (храна богата со зеленчук, овошје,
риба, јаткасти плодови, маслиново масло), повисок степен на образование, редовно
користење на физички активности и когнитивно стимулирачки активности.

Зборувајќи за фамилијарна историја, првата асоцијација е генетската предиспозиција за

развој на некое заболување, во конкретниот случај за Алцхајмерова болест. Но гледано во
поширока смисла, фамилијарната историја може да се однесува на концептот на
семејството како микросредина, каде се стекнуват навиките за исхрана, физичка
активност и стил на живеење, кои докажано, имаат улога во комплексната етиопатогенеза
на АБ, а оттука имаат и удел во процената за ризик за развој на истата.

1.4 ПРЕДДЕМЕНТЕН СТАДИУМ

Поставување на дијагнозата - Алцхајмерова деменција е комплексен процес, кој покрај

историјата на болеста, опфаќа когнитивна и функционална евалуација и дијагностички

9
тестови и процедури (лабораториски тестови и neuroimaging), со цел исклучување на
други заболувања и состојби кои клинички се манифестираат со дементен синдром.
Недостатокот на специјализирани центри за дијагностика и евалуација на деменции е една
од причините за малиот број на дијагностицирани пациенти. Се проценува дека само 20-
50% од сите пациенти со деменција имаат документирана дијагноза на ниво на примарна
здравствена заштита, а овој процент е помал во земји со низок и среден стандард. Во
клиничка пракса се користат критериумите за Алцхајмерова деменција предложени во
Меѓународната класификација на болести 10-та ревизија (МКБ-10), DSMIV (Diagnostic
and Statistical Manual of Mental Disorders-IV) критериумите и критериумите на NINCDS-
ADRDA. Главните промени во дијагностицирањето на АД, по донесување на
истражувачките дијагностички критериуми, е воведување на биомаркери во
дијагностичкиот протокол во комбинација со клиничкиот синдром, како и дефинирање на
дијагностички критериуми за пре-деменција, дефинирана како присуство на благи
симптоми и биомаркери, или дури и отсуство на симптоми, но присуство на биомаркери.

Дури и до 8 години пред дефинитивната дијагноза на Алцхајмер, можат да се утврдат

невропсихолошки испади. Најлесно препознатливи се проблемите со краткотрајното
помнење и запомнувањето на нови информации. Во некои случаи, уште во овој стадиум,
засегнати се разбирањето на говорот и следењето на сопствените цели. Типични се
нарушувања на афектот, како што се депресијата, рамнодушноста и незаинтересираноста

1.5 РАН И СРЕДЕН СТАДИУМ

Кај повеќето пациенти, намаленото помнење и учење водат до поставување на

дијагнозата. Најсилно засегнати се краткотрајното помнење и учењето, додека
долготрајното помнење, вообичаените активности и емоционалните доживувања се сè
уште зачувани. Говорните способности кај болниот се општо намалени, а тоа се
манифестира преку намален лексикон и отежнат говор. Постои несигурност при фините
моторни движења, кои доаѓаат до израз при пишување, цртање или облекување. Во
средниот стадиум, дел од пациентите се сè уште способни самостојно да функционираат,
но зависат од туѓа помош при сложени активности.

1.6 НАПРЕДЕН СТАДИУМ НА ДЕМЕНЦИЈА

10
Во напредниот стадиум на болеста пациентите ги губат стекнатите способности и не
можат да ги препознаат личностите и предметите. Неосновани напади на бес и насилство
можат да се сретнат дури и кај пациенти кои пред заболувањето биле мирољубиви.
Мускулатурата кај пациентот постојано се разградува. Тоа води до понатамошни говорни
проблеми, уринарна и дефекациона инконтиненција како и постојано намалување на
подвижноста на пациентот, за на крај пациентот да стане „врзан за кревет“. Дури и при
извршување на наједноставните активности, на пациентот му е потребна помош. Болеста
води до смрт, која често настанува како резултат на белодробни инфекции или миокарден
инфаркт

1.7 ДИЈАГНОСТИЧКИ КРИТЕРИУМИ

Критериумите за дијагностицирање на Алцхајмеровата болест се утврдени во 1984 и

надополнети во 2007 од страна на Националниот институт за невролошки заболувања и
удари (NINCDS) и Здружението за Алцхајмер (ADRDA). Клиничката дијагноза според
овие критериуми се воспоставува кога когнитивните нарушувања кои укажуваат на
деменција да бидат потврдени со невропсихолошки испитувања. За дефинитивна
дијагноза, потребна е хистопатолошка потврда, која вклучува микроскопска обработка на
примерок од мозочно ткиво. Кај Алцхајмеровата болест се нарушени осум когнитивни
функции - помнење, говор, перцепција, внимание, конструктивни способности,
ориентација, решавање на проблеми и функционални способности

1.8 ПРОГНОЗА

Од поставувањето на дијагнозата, во просек на болниот му остануваат уште 7-10 години

живот. Има случаи во кои крајниот стадиум се достигнува веќе после 4-5 години, но има и
случаи во кои болниот живее уште 20 години.Постои широко распространета премиса
помеѓу научниците и медицинските лица дека Алцхајмеровата болест претставува
проблем кој расте брзо заземајки големи димензии. Колку што расте процентот на
потенцијалниот наталитет во Америка, така се зголемува и процентот на лица постари од
65 години, а пропорционално со овие бројки расте и процентот на случаи на
Алцхајмерова болест. Во моментов се смета дека 10% од лицата постари од 65 години
имаат шанса за заболување од Алцхајмерова болест, додека процентот за заболување од
оваа болест изнесува 50% кај лица постари од 85 години, еден од најсериозните облици на
деменција кај постарите лица. Иако болеста вообичаено се поистоветува со губење на

11
помнењето, постојат и многу други симптоми кои вклучуваат повеке тешки нарушувања
како што се промени во однесувањето, дезориентација, потешкотии во говорот и
разбирање.Според Д-р Кристијан Фритсе, Директор на Одделението за Создавање на
Антитела при Истражувачкиот Центар во Кованс, "Влијанието од Алцхајмеровата Болест
врз нашето друштво само ќе се зголемува како што старее населението.
Распространетоста на болеста и негативните ефекти во поглед на пациентите делуваат
обесхрабрувачки за нив самите. Свесни сме за обемот на делување кој овие ефекти го
имаат и врз семејствата на заболените, на мрежите на здравствени институции кои ја
овозможуваат потребната нега и врз економистите кои работат во рамките на нашиот
здравствен систем. Поради тоа поттикот за напредок и создавање на поефикасни третмани
преку истражувања и развој на фармаколошката индустрија од ден во ден станува се
посилен."

1.9 ГЕНЕТСКО СОВЕТУВАЊЕ

Генетското советување е процес на обезбедување информации за индивидуите и нивните

семејства за природата, начинот на наследување и импликациите на генетското
нарушување за да им помогне ним во донесувањето медицински и персонални одлуки.
Преку советувањето семејствата ќе научат за генетиката на Алцхајмеровата болест, за
можните тестирања и значењето на резултатите од тие тестови. За време на генетското
советување пробандите можеби ќе бидат упатени на АПОЕ тестирање. Значењето на
АПОЕ тестирањето е мошне комплексно. Бидејќи резултатите од АПОЕ тестирањето
може да бидат тешки за разбирање и уште повеќе поразителни за тие кои ce тестирани,
Алцхајмеровите здруженија препорачуваат дека истражувачките волонтери и нивните
семејства треба да добијат генетско советување пред и по тестирањето.

Луѓето кои за време на тестирањето дознале дека имаат зголемен ризик за добивање на
АБ можеби ќе покажат знаци за емоционален дистрес и депресија бидејќи не постои
ефективен начин за превенција или третман на заболувањето. Најголем број од
индивидуите дијагностицирани со рано појавна АБ имаат еден заболен родител. Бидејќи
појавноста на оваа форма е во раниот адултен период и прогресијата на болеста е брза,
заболените родители обично не ce живи за време на поставување на дијагноза на нивните
деца. Понекогаш, родителот нема идентификувано болест, но роднини од втора линија
(вујко, тетка, баба или дедо) имаат или имале рано појавна АБ. Меѓутоа, битно е да ce
напомене дека пробандите може да имаат заболување како резултат на нова мутација која

12
можеби cè уште не им е откриена. Ризикот за идните браќа и сестри зависи од генетскиот
статус на родителите. Ако родителот на пробандот бил заболен или имал мутација, тогаш
ризикот дека браќата или сестрите ќе ja имаат таа мутација изнесува 50%. Kora
родителите ce клинички незаболени, ризикот за браќата и сестрите е многу низок.
Потомството на пробандот има 50% шанси да го наследи мутираниот ген. Ризикот за
другите членови на семејството зависи од генетскиот статус на родителите на пробандот.
Ако родителот е заболен, тогаш неговите или нејзините членови на семејството имаат
ризик да заболат.

ЗАКЛУЧОК

Почетниот успех во однос на генетиката на Алцхајмеровата болест бил следен со

фрустрација на истражувачите во однос на почестата и генетски комплексна доцна
појавност на болеста.

13
Идентификувани ce четири гени во доцните 90-ти години на минатиот век и тие
обезбедуваат важно значење за патогенезата на болеста на молекуларно ниво. Постои
богатство на нови податоци од потенцијално важните генетски поврзани студии и
асоцијативни студии.

За жал и по 113 г. од откривањето на Алцхајмеровата болест, во 21 век, сеуште не постои

лек кој ја излекува, спречува или успорува прогресијата на оваа болест. Многу обиди за
развој на терапија која го модифицира текот на АБ завршија неславно, а другите кои
сеуште се во стадиуми на клинички испитувања не ги даваат посакуваните резултати.

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. https://www.roche.mk/mk/tx/Nevronauka/Alzheimer_disease.html
2. http://periodica.fzf.ukim.edu.mk
3. Bird, T.D ., 2005. Genetic factors in Alzheimer’s disease. N Engl J M ed
4. https://okno.mk/node/78902

14
A