MÜHENDİSllk

. .. . . TESİ
.FAküt. .. .. ..
'"'
MAKINA MUHENDISLIGI BOLUMU
•• ••
14. BOLUM

~ -
CamScanner ile tarandı
 u
"

,. 21

I_J
l-) Dıt hı,·a bpıtı ı.ı. ) iklimlendirilmiş m'1hal
2-) D6nO, ba,-a_s1 bpa81 15-) Kirli ha,-a anna kanalı
3-) Kanfml odası 16-) Suııurucu
.ı-) Kalın ba,·a filcıui l 7 ·) Ha\'a <"mmt" fanı (Asp.)
5.) in« ba,·ı filtresi 18-) Kullanıbnış hı\'ıı bpa8ı
6-) On mııcı 19-) K.anJım huıısı kapağı
7-) ~mlendirici 20-) Kaloriler radyııörO
ı .) Sotutucu 21.·) Kalori fa bz.ıru
9-) Son ısnıa 22-) soıuıma mıkinai
10·) Hl\'I bısmı f'aııı {Vaat.) 23.) Solutma kulnin~
1J·) Suscunıtıı 24-) Aı* bı,'I (Egzoıt)
12·) H.ıvı dı!ıtım kınalı T . \ ~1,1.ı, A t - n - ----~
 ı, il
1 1 1

Mühendislik uygulamalarında~ ' gaz-buhar karışımı ile

sıkça karşılaşılır. Bunların arasında en önemlisi olan
hava-su buharı karışımıdır. Hava-su buharı karışımının
temel uygulama alanı iklimlendirme konusudur.

Kritik sıcaklığın altındaki sıcaklıklarda, bir maddenin

gaz fazı genellikle buhar diye adlandırılır. Buhar terimi
genellikle doyma bölgesi yakınlarındaki gaz halini
belirtir, bu nedenle maddenin hal değişimi sırasında
yoğunlaşabileceği ihtimalini ortaya koyar.

Bir gaz-buhar karışımının hal değişimi sırasında

karışımdaki buhar yoğuşabilir ve iki fazlı bir karışımı
oluşturabilir.

CamScanner ile tarandı

 URU HAVA VE ATMOSFERİK HAVA
A mosferik hava: Hava azot, oksijen ve küçük
miktarlardaki başka gazlardan oluşan bir karışımdır.
Atmosfer içindeki hava bir miktar su buharı ( veya nem) içerir
ve bu nedenle at osferik hava diye adlandırılır.
Kuru hava : İçinde su buharı bulunmayan hava ise kuru hava
diye nitelenir.
Havayı su buharıyla kuru havanın bir karışımı olarak ele
almak çoğu kere uygundur. Kuru havanın bileşimi sabit
kalırken, su buharının miktarı ortama bağlı olarak
değişir. .
Havada bulunan su buharının miktarı çok az olmasına
rağmen, insan konforunu (rahatlığını) ~önemli ölçüde
etkiler. İklimlendirme uygulamalarında dikkate alınması
gerekli önemli bir özelliktir.
CamScanner ile tarandı
İklimlendirme uygulamalarında hava sıcaklığı aralığı yaklaşık olarak
-10 °C ile 50 °C arasında yer alır. Bu aralıkta kuru hava ideal gaz
olarak ele alınabilir ve cp=l.005 kJ / (kg.K) sabit alınabilir.
Referans sıcaklık O °C alınırsa, kuru havanın
entalpisi ve entalpi değişimi,
-=,-.°C
KURU HAVA
cp:!!_[kg .eç_ =
hb:ru = cPT = (1.005 kJ/kg · °C)T (kJ/kg)
- -1 O
o
J.0038
J.~l
- 10 1.00+5
- 20 --- ı .ooı9 -
-
( kJ/ kg ) -
30
40
50
1.0054
1.00S9
J.0065
==
Burada. T °C olarak havanın sıcaklığını ve Ll T sıcaklık değişimini
gösterm~ktedir. İklimlendirme uygulamalarında entalpi değişimleri
(L1l1) üzerinde durulur ve söz konusu değişim seçilen referans
sıca1klığından bağımsızdır. ~

- - .. --
CamScanner ile tarand ı
 1ı1
1

Havadaki su buharının da kuru hava gibi ideal gaz olarak kabul

edilmesi çok büyük kolaylık sağlar. 50°C sıcaklıkta, suyun doyma
basıncı 12.3 kPa'dir. Bu değerden daha düşük basınçlarda, doymuş
buhar halinde olsa bile su buharı çok az bir hatayla (%0.2'nin
altında) ideal gaz olarak ele alınabilir.Bu nedenle havadaki su buharı,
tek başına bulunması durumunda nasıl davranıyorsa öyle davranır ve
Pv=RT ideal gaz hal denklemini sağlar. Böylelikle atmosferik hava,
basıncı kuru havanın ve su buharının kısmi basınçlarının toplamı olan,
ideal bir gaz karışımı olarak incelenebilir
1

(kPa)
P0 Kuru havanın kısmi basıncı
Pv Buharın kısmi basıncı (Buhar basıncı)
Su buharının kısmi basıncı genellikle buhar bas ıncı diye nitelenir.
Bu basınç, su buharının atmosferik hava sıcaklığı ve hacminde tek
başına olması durumunda sahip olacağı basıncı göstermektedir.

CamScanner ile taran d ı

 T. C
Su b uharı bu ;artlarda ideal bir 902 ofarak kabul 1

edi ldiği için, entalpisi yalnızca sıcaklığın fonksiyonu

olup, h=h(T) ;eklinde ifade edilebilir. S1caklığı 1n 50 C
nin altında olma$, durumunda sabit entalpi eğrileri
~abit ~ıcaklık eğirJeri ile çakışmaktadır. Bu nedenle,
havadaki ~u buharının entalpi!:i ayn ı ~ , cakl ı ktok i lı • Hbİl

doymu;; ~u buharının entalpi~inc eş i t alınab i lir .

lı,. ( 1', ,ttı';ııl · P) - h>,(T) I

_',u buharı: SU BUHARI

o()c de h0 = 2500.9 kJ/kg hR,kJ,tg
Fıuk
- 1O / 50°C aralığında c p,~ = 1.82 kJ/kg · C r,oc T ıMo A~.& Derıldtın kJ/kg
r ) 2.: 2 ~ oı -' + ı. R... r
ı,~ ( (k.J/ ~g) Tin °C
-JO 2482.1 2482.7 -0.6
lıR(T) = 1060.9 + 0.4~5 T (Btu/ lbm) Tin °F o 1!al.9 W00.9 o.o
~-
10 25191 2519.1 0.1
20 2537.4 2537.3 o. 1
Yukarıdaki bağıntı -10°C ile 50°C arasında su 30 25SS.~ 2SSS.S 0.1
buharının entalpisini aşağıdaki şekilde 40 2573.S 2573.7 -0.2
gösterildiği gibi ihmal edilebilecek bir hatayla so 2S91J 2591.9 -0.6
vermektedir.
- .-.. ,._
CamScanner ile tarandı
 VANIN ÖZGÜL NEMİ VE BAGIL NEMİ
Mut lak veya özgül nem (nem oran ı ) : Havadaki su buharı miktarı değişik
biçimlerde tanımlanabilir. Bunu yapmanın muhtemelen en mantıklı yolu bir
birim kuru hava kütlesinde bulunan su buharı kütlesinin doğrudan dikkate
alınmasıdır. Bu değer mutlak veya özgül nem (ayn ı zamanda nem oranı) diye
adlandırılır ve w ile gösterilir:

(kg su buharı/kg ku111 hava)

Özgül nem aşağıdaki bağıntıyla da ifade edilebilir:

m,. P,.\{jR,.t P,. / R,. P,.
w = - = --- = . = 0.622 -
ın" P/i/R,)\ P" /R" Pa
veya P toplam basınç olmak üzere:

0.622P"
w= (l(_g sıı btılıcırı/k:g ı~ı1111 lı<rva)
P - P,,
CamScanner ile tarandı
 Doymuş hava: Kuru havada su buharı bulunmaz ve bu nedenle özgül nemi
sıfırdır. Kuru havaya bir miktar su buharı eklenince havanın özgül nemi artar.
Daha fazla buhar ye da nem eklendikçe özgül nem artmaya devam eder, fakat
bir süre sonra hava verilen nemi daha fazla bünyesine alamaz. Bu durumda
havanın verilen neme doyduğu söylenir ve doymuş hava olarak adlandırılır.
Bundan sonra eklenmeye çalışıl 1an her bir buhar molekülü yoğuşacaktır. Belirli
bir sıcaklık ve basınçta bulunan doymuş hava içindeki su buharı miktarı, Pv 'nin,
aynı sıcaklıktalki suyun doyma basıncı olan P9 ile değiştirilmesi ile
hesaplanabilir.

MAVA
25 °C, 100 kPA
(Pdoy,H20@25 c=3.1698 kPa)
Pv=O-. kuru hava
Pv< 3.1698 kPa-. doymamış hava
Pv= Pa= 3.1698 kPa-. doymuş hava

CamScanner ile tarandı

Bağıl Nem: Bir ortamda kendimizi ne kadar rahat hissettiğimiz,
havanın içerdiği su buharı miktarıyla tam olarak ilişkilidir. Ancak bu
rahatlığın mertebesi havanın içerdiği su buharı miktarının (m.,),
aynı sıcaklıktaki havada bulunabilecek en fazla su buharı miktarına
(m ) oranına daha fazla bağlıdır. Bu iki büyüklüğün oranına bağı l
9
nem adı verilir ve~ le gösterilir
11 1,. P,. ıJı/ R,,t P, p = p
</J = = ,\ , ·~ == g doy @ T
ıı ı .ı.: f.>gw'/ 1? ,.'"-" I c:

Mutlak nem ve bağıl nem denklemlerinden,

,of) 0 .6'2 1 </>l~ t:

</> = (() . 6 .__
. , ") + ) ,., and (r) = /> -
-
</Jf).ı.:
(r) l..'

•
Bağıl nem O (kuru hava için) ile 1 (doymuş ~ava için) değer!eri a~asında
değişir. Havada bulunabilecek su buharı mıktarının -~ıc~_klıga ~aglı.
olduğuna dikkat edilmelidir. Bundan dolayı havanın ozgul nemı sabıt kalsa
bile, bağıl nemi sıcaklıkla değişir.

CamScanner ile tarandı

 Atmosferik hava, kuru hava ve su buharının bir karışımıdır. Bu nedenle havanın
entalpisi kuru hava ve su buharının entalpileri yardımıyla ifade edilir. Birçok
uygulamada, hava-su buharı karışımındaki kuru hava kütlesi sabit kalırken, su
buharı kütlesi değişir. Bundan dolayı atmosferik havanın entalpisi, hava-su
buharı karışımının birim kütlesi yerine kuru havanın birim kütlesi için ifade
edilir. Atmosferik havanın toplam entalpisi yaygın bir özelik olduğundan, kuru
havanın ve su buharının entalpilerinin toplamıdı r,:
Denklemin her iki tarafı t1\ı ile bölünürse: 'H
l\1h '-l+'
H = H + H,. =
0
ınalı a + 111 ,. lı,.
.....
2.S"C.l ıta

aı.
8\mü .
• O.Ol lıı
O.Ollıı

Öiıil••

kuru hava

h = h" + whg (kJ / kg ku111 lıcıvcı ) 1 kg

ha

CamScanner ile tarandı

Örnek: Şekilde gösterilen 5x5x3 m boyutlarında bir
odada 25 °C sıcaklık, 100 kPa basınç ve yüzde 75 bağıl ODA
nemde hava bulunmaktadır. a) Kuru havanın kısmi Sm x 5m x 3m
basıncını bulunuz, b)havanın özgül nemini, c) birim kuru T•2S 0 c
hava kütlesi için havanın entalpisini, d) odadaki kuru P• 100 kPo
~-1S%
hava ve su buharının kütlelerini hesaplayınız.

Çözüm: a) Kuru havanın kısmi basıncı,

p o
doy@25 C
= 3.1698 kPa

P,. = cbP, = ,bP,31 ,. 25oe, = (0.75)(3.1698kPa) = 2.38 kPa

p = p" + P ,. (k Pa )

P0 = P - P,. P0 = (100 - 2.38) kPa

b) Havanın özgül nemi,

•

0.622Pv {0.622) (2.38 kPa)

w = - - - = - - - - - - = 0.0152 kJ! H.,Ofkv. kwıı ha\'a
P - P.. (100 - 2.38) kPa •

-
CamScanner ile tarandı
c) H avanın, birim kuru hava kütlesi için eltalpisi,

Tablo A-4den hg=2547.2 kJ/kg veya yaklaşık olarak

h!!(T) == 2 50 1 .3 + 1.82T = 2501 .] + l . S2 1 25=25-t6 . S kJ..-kg

lı = lı 0 + w/ı" :::: c pT + ltJlı g

= (1.005 kJ/kg · °C)(25°C) + (0.0152) (254i.2 kJ/kg)

= 63 .R k.l/k~ ı~1u"\1 hnYn

d) Hem kuru hava ve hem de su buharı odanın tüm hacmini kaplamaktadır.

Bu nedenle, gerek kuru hava gerekse su buharının hacmi odanın hacmidir.

v.. = v" = voda = (5ın)(5111)(3 nı) = 75 m 3

3
P 0 V0 (97.62 kPa) (75 m )
•
,,, = -
0 -=
R T 0
- - - -~~-----
(0.287 kPa · nı3/kg · K) (298 K)
= 8='· '·· I,g.
,-

P,.V,. (2.38 kPa) (75 ın 3 ) _

nı - - - - - - - - - ~ - - - - - - I.JO k :,.?.
v - RvT - (0.4615 kPa · m 3/kg · K) (298 K)

CamScanner ile tarandı

 ÇIG NOKTASI SICAKUGI
ÇİG NOl<TASI SICAl<LIGI Td ;
Çiğ noktası sıcaklığı havaPsabit
Tçn,
basınçta soğutulduğuda yoğuşmanın Çiğ
başladığı sıcaklık diye tanımlanır.
r,
s azalır. Yoğuşma işlemi sırasında hava
noktası sıcaklığı Şekil de
gösterilmiştir. Hava sabit basınçta
soğurken, buhar basıncı Pv de sabit
kalır. Böy,lelikle havadaki buhar (1 hali),
doymuş buhar hattına (2 hali)
gelinceye kadar sabit basınçta soğuma
işleminden geçer. Bu noktada ki (2 hali)
sıcaklık çiğ noktası sıcaklığıdır ve
sıcaklığın daha da düşmesi durumunda,
buharın bir bölümü yoğuşarak
karışımdan ayrılır. Bunun sonucu olarak
havadaki su buharı ve dolayısı ile Pv de
doymuş halde kalır ve bağıl nemin
yüzde yüz olduğu doymuş buhar
eğrisini izler. Doymuş havanın çiğ
noktası sıcaklığı ile kuru termometre
sıcaklığı aynıdır.
CamScanner ile tarandı
 em ı ve sıcak cir
yaz gününde, buzdolabından soğuk
. bir kutu soda çıkarıldığı zaman dış yüzeyinin buğulandığı
NEl\.lLI
ILL\.\ ' ...\.
görülür. Kutu yüzeyinde buğulanma olması, soda
sıcaklığının çevre havasının çiğ noktası sıcaklığının
altında olduğunu gösterir
:c..-ı--Sı,·ı su
d:11nlacıkl:1rı
Çiğlenme noktası
(çiy)

, . - O.."\\' Pııinı
• Atmosferdeki nem içeriğini ifade
eden diğer bir göstergedir.
• Çiğlenme noktas ı sıcaklığı,
atmosferde bu lunan nemin
yoğunlaşmaya başlad ı ğı
noktadaki sıcak l ık için k ull an ı lır.
Çiğ Noktası (°C) insan tarafından algılama
.----~-
~ - 24° ve OstO -~___,, Son derece rahatsız edı'ci, bunaltıcı hava
21 ° - 23° ~~----,
Çok nemli, bunaltıcı hava
1e• - 20• Ç<>Ou kişi lçJn bunaltıcı hava
1,5° - 11° C<>Ou kişi için iyi, ancak bazı'ları için nemli, bunaltıcı hava
______ 1ı9 - 14• Rahat hava

CamScanner ile tarandı

 Yo0
Çi~ noktası veya yoğuşma noktası sıcaklığını bir örnekle açıklanacaktır. Örneğin kuru
termometre sıca k lığı 30 °C, yaş termometre sıcaklığı 20 °c olan bir ortamdaki
havayı ele alınsın. Bu havanın çiğ noktası sıcaklığını belirlemek için öncelikle bu iki
noktayı çakıştırılı r. Kesişme noktasından % 100 bağıl nem eğrisine kuru termometre
sıcaklığına paralel bir doğru çizilir. % 100 bağıl nem eğrisiyle birleşim noktasından
aşağıya inilerek kuru termometre sıcaklığına karşılık gelen değer okunur. Bu örnekte
okunan değer yaklaşık 15 °C'dir. Bu değer çiğ noktası (yoğuşma noktası) sıcaklığıdır.

15
T,oF15 9C KT=30 'C
CamScanner ile tarandı
 DIŞ HAVA
Örnek: Soğuk havalarda, camların iç yüzeylerinde
sık sık yoğuşma olduğu görülür. Bunun nedeni cam 20~. 75'k

yüzeyine yakın sıcaklıkların daha düşük Tıpik S1Cakhk dağ,bmı

olmasındandır. Şekilde gösterilen iş hava sıcaklığı
20 °C, bağıl nemi %75 olan ev dikkate alındığında, ıoc

camın iç yüzeyinde yoğuşmanın başlayacağı

bulunuz.

Çözüm:

. .
20°c ıçın Pdoy= 2.3392 kPa

Pv = </)P8 r. 2crc = (0.75) (2 .3392 kPa) = 1.754 kPa

Tçn = T doya 1.75-t tPı -- 15•4 °·C

18
CamScanner ile tara ndı
 ADVABATİK DOYMA VE YAŞ
TERMOMETRE SICAKLIKLARI
Bağıl nem ve özgül nem terimleri
mühendislikte ve atmosfer bilimlerinde sık olarak
kullanılır, fakat ikisinde ölçülmesi kolay değildir.
Bu nedenle sıcaklık ve basınç gibi kolayca
ölçülebilen özeliklerle ilişkilerinin kurulması
gerekir.
Bağıl nemi belirlemenin bir yolu, yukarıda
açıklandığı biçimde havanın çiğ noktası sıcaklığını
bulmaktır. Çiğ noktası sıcaklığı bilindiğinde, buhar
basıncı Pv . .ve buna bağlı olarak bağıl nem
hesaplanabılır. Bu yaklaşım basit olmasına rağmen
uygulamada pratik değildir.
camscanner ile tarand ı
00:39:03
Mutlak veya bağıl nemi belirlemenin bir başka D oymamış hava Doymuş hava
T,. <•>ı 7'~ <~
yöntemide Şekilde şematik olarak gösterilen ı>, 4,! = ıooc;t,
"adyabatik doyma iş l emid iır". Sistem içinde su -1.ır;::=================;ıLL_
bulunan yalıtılmış uzun bir kanaldan oluşmaktadır. CD- 0-
Doymamış hava akımı, kanala w1 özgül nemi ile T 1
sıcaklığında girer ve kararlı bir akışla suyun
W Sıvı su " ,rır-
l r1
üzerinden gıeçer. Bu akış sırasında bir miktar su
buharlaşarak havaya karışır. Söz konusu 72
l
sıcaklığındaki

işlemle havanın nem oranı ar tar, buharlaşan suyun Sıvı su

buharlaşma gizli ısısının bir bölümü havadan 7 Adyabatik.
doyma
sağlandığı için sıcakl ığı düşer. Eğer kanal yeterince sıcaklığı

uzunsa, hava kanaldan doymuş olarak ( cp = %100) ve

adyabatik doyına sıcaklığı adı verilen T2 sıcaklığında
çıkar.
Çiğ noktası
sıcaklığı

CamScanner ile tarand ı

~ot leııiıı J ·onmuımı : Doymamış hava Doymuş hava
ıiıo, = 111. 0 l = illa
· (Kunı havanın debisi sabittir)
r,.w, T?- "°1
<>, ıh:= IOO<J
·
lllr, · = 1h ''l
+ ,nw ( Havadaki su bulrnrının debisi. _b-;=--=-~-z-_-
__...;;..___ -==-=--=-=-•il._
veya
bulrnrh,ş.·cın taıurunlmua SU}11nun (sn·ı) CD- (D--.
ıiıµ, + 1İ1 su= ,i,aw'2
böylece.
debisi Illm ile m1ar.)
ıiı su= ıi1 0 (w2 - w,)
l- Sıvısu -ır
ıflli
Enerjinin konımımu :
l
~
~-/"g ~,,,ç
· , ,g = "\:'·ıiç T2 sıcaklığmdaki
Sıvı su

Iİlafıı + ıiı..,lır, = Iİ10 lı2 Iİlufıı + ri1 (w2 - Wı)/ıf, =: Iİ1 /ıı
0
T
- Adyabatik
0
ıh0 ile bölünürse doyma
sıcaklığı

Dfızenlenıe yapılu'Sa.

w, == cp(7i - Tı) + <ıJıhııı, Çiğ noktası

sıcakhğı
hl? , - hfı
P., - p
- .Q~

CamScanner ile tarandı

Y ukarıda açıklanan adyabatik doyma işlemi,
o
.-\Jı~:1gelıniş
t ennomc.'lre
havanın mutlak veya bağıl nemini hesaplamak
y~
için bir yol sağlar. Diğer taraftan çıkışta tennomeire
sıc:1klıi?1
doymuş hava elde edilebilmesi için kanalın
çok uzun olmasını ya da iyi bir püskürtme
düzeninin kurulmasını gerekli kılar.
Uygulama açısından daha elverişli bir
yöntem, Şekil'de gösterildiği gibi ucuna ıslak
Hn,·:1
akı, ı -- Fitil

Sın
pamuklu fitil sarılmış bir termometrenin ~11

üzerinden . hava akışının sağlanması

olmaktadır.

Bu şekilde ölçülen sıcaklık yaş termometre s ı cakl ı ğı Tyt diye bilinir ve

iklimlendirme uygulamalarında sıkça kullanılır. Bu yöntemin dayandığı
temel ilke de adyabatik doymaya benzerdir. Doymamış hava ıslak
fitilin üzerinden geçerken, fitildeki nemin bir miktarı buharlaşır.
Bunun sonucu olarak suyun (fitilin) sıcaklığı düşer ve havadan suya ısı
geçişine neden olan bir sıcaklık farkını oluşturur. Bir süre so~ra,
sudan buharlaşma nedeniyle olan ısı kaybı, sıcaklık farkından dolayı
havadan suya olan ısı geçişine eşitlenir ve su bir denge sıcaklığında
sabitlenir c,;1), 0();43:.
22
CamScanner ile tarandı
Adyabatik doyma sıcaklığı ve yaş termometre sıcaklığı genellikle eşit
değildir. Fakat atmosfer basıncındaki hava-su buharı karışımları için, yaş
ter mometre sıcaklığı yaklaşık olarak adyabatik doyma sıcaklığına eşit kabul
edilebilir. Bu nedenle, havanın özgül nemini hesapladığımız denklemde T2
sıcaklığı yerine yaş termometre sıcaklığı Tyt yazılabilir.

Örnek: 1 atmosfer (101.325 kPa) basınçtaki atmosferik havanın kuru ve

yaş termometre sıcaklıkları, sallanan psikrometreyle ölçülmüş , sırasıyla
25 °C ve 15 °C bulunmuştur. Havanın a)özgül nemini, b)bağıl nemini, c)birim
kuru hava kütlesi için entalpisini hesaplayın.

Çözüm: t 5 °C 'de P - 1 . 7057 kPa

d oy
25°C 'de P d oy- 3 .1698 kPa

(Table A-4) cP = 1 .005 kJ~g · K (Hava)

0.622P12 (0.622) (1.7057 kPa) (1.005 kJ/kg. °C)[ (15 - 25)°C] + (0.01065)(2465.4 kJ/ k~)
{uz = p 2 - P,J = (101.325 - J.7057) kPa Wı = (2546.5 - 62.982) kJ/kg

= 0.01065 k,g H20/kg kuru hava

= 0.00(,5J k;.: Hl>/kt.: kuru hava
21

CamScanner ile tarand ı

b) B ağ ı l nem,

c,ı ı P2 (0.00653) ( l Ol .325 kPa)

"'• = - - - - - - - - - - - - - - - - - = O•..'J2 ur J J .2 ~,
(0.622 + (ı) 1) pP ı (0.622 + 0.00653) (3. 169S kPa )

c) Entalpi,

= ( 1.005 kJ/kg · °C) ( _5 °C) + (().00653) (2 546.5 kJ/kg}

= 41 .8 k.1/kı! dry air .

CamScanner ile ta randı

PSİKROMETRİK DİYAGRAM :Verilen bir basınçtaki atmosferik havanın hali, iki
bağımsız yeğin özelik tarafından kesin olarak belirlenebilir. Geri kalan özelikler
yukarıda verilen bağıntılardan kolaylıkla hesaplanabilir. Bir iklimlendirme sisteminin
tasarımı sırasında bu hesaplar çok sayıda farklı hal için tekrarlandığından, en sabırlı
mühendislerin bile bunalmasına neden olabilirler. Bu nedenle bilgisayarda yapılmış
hesaplamalar ya da bu hesaplamaları bir kez yapıp sonuçları kolay okunabilecek
diyagramlarla ifade etmenin faydaları vardır. Bu diyagramlara psikrometrik
diyagramlar adı verilir

Doyına eğrisi
3

E
(l)
z

1
...
Kuru Termometre Sıcaklığı
15•c
Şematik bir psikome+ril, rli\l~l"lr~m
2.a
11 • 00:00:42 camScanner ile tarandı
 fiziksel özelliklerini grafik halinde veren bir
diyagramdır.
Psikrometrik diyagram kullanımı örneklerle
belirtilmiştir.
Kuru Termometre Sıcaklığı (KT)
Psikrometrik diyagramın alt kısmındaki
yatay doğru kuru termometre sıcakhğını
gösterir. Kuru termometre sıcaklıkları ile
termodinamik yaş termometre sıcaklıkları,
.5 O 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55
doyma eğrisi (cp =1) üzerinde aynı değere
sahiptir.
~ • KT. °C
Şeki l 1. Kuru termometre sıcaklığı (KT)

Yaş Termometre Sıcaklığ ı (YT)

Yaş termometre değişimleri de
Şekil 2'de gösterilmiştir.

Psikrometrik diyagramda eQik

çizgiler halindedir ve tam olarak
d<>Qru olmasına raQmen
birbirlerine paralel deQlldlr '1
1

CamScanner ile tarandı

Bağıl Nem (cp)
Bağıl nem (cp) eğrileri, bu diyagramda %10
aralıklarla çizilmiştir. Doyma eğrisi %100 bağıl
neme karşı gelirken, x = O yatay doğrusu % 100
kuru havaya karşı gelmektedir.

.,__ _ _ _-1128

ı------ 2,
Özgül Nem (f)
Psikrometrik dıyagramın sol
ı.-------ı 20
İ kısmındaki dikey doğru özgül
~-------ı11 .5 nemi göstermektedir. Dikkat
~ edilmesi gereken bir husus da
l - - - - - - - - -- 112
1 burada değerler gnem/kgkuru
~=------------ı. ıl hava cinsindedir.
M ~
..-~- - - - -- - - - - - -- · @0 00:05:16
CamScanner ile tarandı
 Özgül Hacim (v)
Özgül hacim doğruları düz
olmalarına rağmen bunlar da
birbirlerine tam olarak paralel
değildir. Bunlar diyagramda
0.01 m3/kgkuru hava
hassasiyetle belirtilmiştir.

Şekil Özgül hacim (v)

Entalpi (h)
Entalpi değişimleri
Yandaki Şekilde gösterilmiştir.
Entalpi (h)
Birimi kj/kg'dır.
[)

(-:'\
{ıı)l ıı.J 00
~ :0=..:..
7.=:
,,., ~. ~
u.. . .
0 2: ___ __ _•_ _
-
CamScanner ile tarand ı
Ç noktası veya yoğuşma noktası sıcaklığını bir örnekle açıklanacaktır. Örneğin kuru
termometre sıcaklığı 30 °C, yaş termometre sıcaklığı 20 °C olan bir ortamdaki havayı
ele alınsın. Bu havanın çiğ noktası sıcaklığını belirlemek için öncelikle bu iki noktayı
çakıştırılır. Kesişme noktasından % 100 bağıl nem eğrisine kuru termometre sıcaklığına
paralel bir doğru çizilir. % 100 bağıl nem eğrisiyle birleşim noktasından aşağıya inilerek
kuru termometre sıcaklığına karşılık gelen değer okunur. Bu örnekte okunan değer
ya klaşık 15 °C'dir. Bu değer çiğ noktası (yoğuşma noktası) sıcaklığıdır.

ac
1
15 30
T,or15°C KT=30-C
- Çiğ Noktası Sıcaklığı (Yoğuşma Noktası Sı @0 00:01:36 ,. • • ,1., -

CamScanner ile tara nd ı

 Soru: Kuru termometre sıcaklığı 40
h=S6. 7 kJJkgkıw ha\.. °᎔C, termodinamik yaş termometre
• .•. sıcaklığı 20 °C ve atmosfer
•
•••
··..••• r= 2 basıncının 101.325 kPa olduğu bir
ortamdaki nemli havanın özgül
nemini, entalpisini, çiğ noktası
sıcaklığını, bağıl nemini ve özgül
hacmini bulunuz.
·~-----......ı x= 6.5 Qnem / kQmubMa
t•
••

..
T'!O'r7 °C T=40°C
Soru: Kuru termometre sıcaklığı 40 °c, termodinamik
yaş termometre sıcaklığı 20 °C ve atmosfer basıncının
101.325 kPa olduğu bir ortamdaki nemli havanın özgül
nemini. ental isini. çiğ noktası sıcaklığını . bağıl nemini
ve özgül hacmini bulunuz.l
Çözüm:
40 °c sıcaklıktaki kuru termometre doğrusu ile 20 °C
sıcaklıktaki yaş termometre doğrusunun kesim
noktasından . istenen termodinamik özellikler
gerektiğinde ~nt~ olas on yapılarak aşağıdaki şekilde
bulunabilir:
özgül nem, x = 6.5 gne_rn,'~ kuru hava
EtJtalpl, h = 56.7 !<J/ kgkuru hava
Bağıl nerr '" - O.L -1 A

~iğ nokta @0 00:20:25 ,~ tt · ~ -

Özgül hac .
CamScanner ile ta randı
 Soru: Kuru termometre sıcaklıQı 40
h=56.7 kJlkgıcı,,ıa ..... °᎟C, termodinamik yaş termometre
sıcaklığı 20 °C ve atmosfer
basıncının 101.325 kPa olduğu bir
ortamdaki nemli havanın özgül
nemini, entalpisini, çiğ noktası
sıcaklığını, bağıl nemini ve özgül
hacmini bulunuz.
------ı x= 5_5 Qnem / kgJuu ...
t·
.
•
..•.
Tyo1r7 °C T=40°C
Soru: Kuru termometre sıcaklı~ı 40 °c. termodinamik
yaş termometre sıcaklığı 20 °C ve atmosfer basıncının
101 .325 kPa olduğu bir ortamdaki nemli havanın OZgQJ
nemini, ~ntalpisini, çiğ noktası sıcakhCını. baOJI nemini
ve özgül hacmini bulunuz.l
Çözüm:
1 1 ı , 40 °c sıcaklıktaki kuru termometre d<>Orusu ile 20 °C
sıcaklıktaki yaş termometre de>Orusunun kesim
noktasından , istenen termodinamik özelJikler
gerektiğinde erJ!em.9las on yapılarak aşSOıdaki şekilde
bulunabilir:
Özgül nem, x = 6\~ g!)e_~ g__kj.J[Y hava
.En~alpJ, h = 56.7 k.)/ ~gkJJJY hava
Bağıl neın . q> = % 14
Çiğ noktası , I Y~ = 7 °C
®0 00:20:56 ,~ ~ - /4 - özgül hacim. v = 0.896 m3/ k kuru hava
CamScanner ile tarandı

Oturarak yapılan hafif el işleri
Ayakta yapılan ağır kol işleri
Çok ağır işlerde
23°c
İnsan vücudu yakıtı yediQimiz besinler olan bir
ısı makinesi olarak ele alınabilir. Herhangi bir
ısı makinesinin yaptıgı gibi, insan vücudu
sürekli bir şekilde çalışabilmek için ürettiği
atık ısıyı çevreye atmak zorundadır. lsı
üretimi miktarı o sırada yaptığı işe göre
değişir. Yetişkin bir erkek için ortalama
değerler uyurken 87 W, dinlenirken veya
masa başında çalışırken 115 W, bowling
oynarken 230 W, ağır bedensel iş yaparken
ise 440 W' tır.
Çalışmaortam ısısı;
Kış mevsiminde 18 - 22·c arasında, ·_ --
Yaz mevsiminde 23 - ıs•c arasında
olmalıdır.
20 Derece
Oturma konumunda ayak bilekleri ile ba~
17 Derece arasındaki sıcaklık farkı 3•c dereceyı
aşmamalıdır.
15 - 16 Derece Hava cereyanlarını önlemek için ha~n~n
ortalama hızı 0,50 m/s değerini geçmemelıdır.
Fizyolojik bakımdan, ~ o ila 66' arasında
nem n~nı nlm=-c:.ı h:.rrih ~ıiılır b ---
J -
- - ------ CamScanner ile tarandı
 İnsanın vücut rahatlığını etkileyen bir
Yetişkin bir kadın için sözkonusu başka önemli etken de, vücutla duvar
değerler %15 daha azdır. Aradaki
ve pencereler gibi çevre yüzeyler
fark vücut sıcaklığından değil vücut
arası ,nda ışınımla ısı geçişidir. Güneş
öJçülerinden gelmektedir. Sağlııklı bir
İn$an vücudunun iç bölgelerinin ışığı uzayda ışınımla yayılır.Ateşle
$ lcaklığı 37°C dola,ylarında sabittir . aranızdaki hava soğuk olmasına karşın
İ nsan vücudu atık l$1Stnı çevreye bir ateşin karşısında ısınırsınız. Benzer
ko· laylıklo verebildiği ortamlarda şekilde duvarl· arı veya tavanı daha
kendini rahat his$cdcr düşük sıca. klıkta olan ılık bir odada
uşursünüz. Ç,ü nkü vücuttan çevre
GALİBA BİRAZ FAZLA
yüzeyl ere ,ısı .geçişi ışınım ile olur.
1

RAHAT ORTAM/

..,
23"C , ,.m oranı
"' = 50% ~ - M!l
Hovo dolo~utıı
15 m/dk.

CamScanner ile tarandı

Oto servis istasyonları gibi zor ısıtılabilen yerlerde bu
nedenle ışınım ısıtıcıları kullanılır. !nsanın vücut rahatlığı
veya konforu temel olarak üç etkene bağlıdır. Bunlar (kuru
termo-metre) sıcakl ı k , bağıl nem ve hava sirkülasyonudur.
Vücudun buharlaşma yoluyla atabileceği ısıyı belirlediğinden,
bağıl nemin konfor üzerinde önemli ölçüde etkisi bulunur.
Bağıl nem havanın ne kadar nemi daha alabileceğinin bir
ölçüsüdür. Terleme yoluyla ısı geçişini yüksek bağıl nem
yavaşlatırken, düşük bağıl nem ise hızlandırır. İnsanların
çoğu o/040 ileo/060 arasında bir
..
bağıl nemi tercih ederler.
O do ~ıcoldı{) ı
21 . 2rc

CamScanner ile tarandı

İKLİMLENDİRME İŞLEMLERİ
Yaşanılan bir ortam, ya da endüstriyel bir tesisi Duyulur ısıtma ve duyulur
ist enilen sı caklık ve nemde tutabilmek için soğutma işlemleri sı ras ında
iklimlendir me adı verilen işlemlere gerek duyulur. havadaki nem mi ktarı sabit (w
B~ i~leml':'r duyulur ıs~tma (sıcaklığın : sabit) olduğundan
y~-~e!!ılm~ı ), duyulur . . sogutma (sıcaklıgın diyagramda bu işlemler yatay
duşurulm~ı ), nemlendırme (su buharının birer doğru olarak gö ·· .. fer..
ekl enmes ı) ve nem almadır (su buharının havadan H k I do rhl
ayrıl ması). Havayı istenen sıcaklık ve nem ava ış_ oY. arın ts ır ve
düzeyine getirmek için bazen bu işlemlerden nemfendırı l ır!<en, yaz
b irka çı n ın bir ar ada uygulanmasını gerektirir. aylarında soğutulur ve
Deöisik iklimlendirme islemleri Sekil 'de sunulan
J - - -
alını 1r.
psikrometrik diyagram üzerinde gösterilmiştir.

CamScanner ile taran d ı

 HAREKETİ

lsıtrrıa

İKLİlv.ILENDİRME

HAVANIN KİRLİ
TOZLARDAN HAVANIN
FİL 1RELENIVIESİ ATILMASI
KURU™A

u
.§
e
au
SotutmaZ
lsıtma

Kuru ıcrmomcıJ'C' sıc:ıkhğı

İklimlendirme işlemleri genellikle kararlı akışlı açık sistemlerde
gerçekleşir. Bu nedenle sistemler için kütlenin korunumu mg=mc;
bağıntısı hem kuru hava hem de su için ifade edilmelidir:
------~

Kuru hava kütle dengesi: Lrna.g= Ln1a.ç

Saf su kütlesi:

Enerji dengesi:

Enerji denkleminde kinetik ve potansiyel enerji değişimleri

ihmal edilmiştir. İş terimi genellikle sadece fan işi girdisinden
oluşur ve enerji dengesi bağıntısının diğer terimleriyle
karşılaştırıldığı zaman küçük olduğu görülür.

CamScanner ile taran d ı

 Duyulur Isıtma ve Soğutma (w = sabit)
Evlerin bir çoğunda soba, radyatör, ~sı pompası veya elektrikli ısıtma
sistemleri vardır. Bu sistemlerde hava, bir kanal içine yerleştirilmiş
sıcak bir akışkanın dolaştığı boruların veya direnç tellerinin üzerinden
geçirilerek ısıtılır.
Bu işlem sırasında havanın nemlendirilmesi ya da havadan nem alınması
söz konusu olmadığından havadaki nem miktarı sabit kalır. Başka bir
deyişle, nemlendirme veya nem almanın söz konusu olmadığı bir ısıtma
(veya soğutma) işleminde, havanın özgül nemi sabit kalır (w =sabit). Bu
1

tür bir ısıtma işlemi, psikrometrik diyagramda yatay bir doğru olarak
görünen sabit özgül nem doğrusunu izleyerek, artan kuru termometre
sıcaklığı yönünde gelişir.

. .
Kuru hava kütle dengesi = 111
C/2
= 111a

Otlesi dengesi

/:::'\ ~ nl'\~_.t ..ftft,---..ı~~ca-=

CamScanner ile tarandı
Dikkat edilirse bir ısıtma işlemi sırasında özgül nem UJ sabit kalsa bile
havanın bağıl nemi azalır. Bu durum havadaki nem miktarının, havada ·
aynı sıcaklıkta bulunabilecek en fazla nem miktarına oranının bağıl nem
olarak tanımlanması ve bulunabilecek nem miktarınında sıcaklıkla
artmasından kaynaklanır. Bundan dolayı, havanın ısıtılması ile bağıl nem
konfor koşullarının çok altına inebilir ve sonucunda deri kuruması,
solunum zorluğu ve statik elektriğin artması ortaya çıkabilir.

Isıtma

boruları

Hava

Tı, 0>1, 'Pı

CU• sabit
Duyulur
ısıtma

12°C 30°C

CamScanner ile ta randı

 em en irme i e sıtma
Duyulur ısıtmada o_rtaya çıkan düşük bağıl nem ile ilgili sorunlar, ısıtılan
havanın nemlendirilmesiyle yok edilebilir. Bu işlem, Şekirde görüldüğü gibi
havanın önce bir ısıtma bölümünden (1-2 hal değişimi) ve daha sonra bir
nemlendirme bölümünden(2-3 hal değişimi) geçirilmesi ile sağlanır.
• •
Kuru hava kütlesi: m
er'"'Oı
=m• =m a
Oı

. .
Su kütlesi: ma,Cdı = maı"'! ~ Cdt = Wı

Enerji dengesi: Qg + mcrhı = ri1,.h2 -+ Qg = m~(hıı - hı)

Isıtma Nemlendirici
boruları

~\c
. "'~
..
•1
Hava
.2
.
•3
. q·
<P'
t»ı = lDı CD3 > lDı ı / /

/
/

Isıtma Nemlendirme
10°C 22°c , -cc
_)
bjijümü bölüm ..
CamScanner ile tarand ı
•• e a 2. Ders saati.mp4 _

Ornek: Dış hava, sürekli akışlı bir iklimlendirme sistemine 10 C sıcaklık ve

yüzde 30 bağıl nemde 45 m3/dak debiyle girmekte, sistemden 25 C sıcaklık ve
yüzde 60 bağıl nemde çıkmaktadır. Dış hava ö·nce ısıtma bö"lümünde 22 C
sıcaklığı ısıtılmakta, daha sonra nemlendirme bölümünde içine sıcak buhar
püskürtülerek istenilen koşula getirilmektedir. Tüm işlem boyunca basıncın
100 kPa olduğunu kabul ederek, a) ısıtma bölümünde havaya birim zamanda
verilen ısıyı, b) nemlendirme için gerekli buhar debisini hesaplayın.
ısıtma
Kı.ru hava kli1 ~ci:
Cevap: a) Su kUrlesl: m••~. = ıiı,..wı -. c»ı = "'1
boruları

EntrJI dengesi: Q, + m.h, • m.ıı, _., C2o • ılr.,(h2 - lı,)

T1 = ıocc
--, ıT,= 2SCC
1
.•. 1=30% • Hava • 14'3=60%
P,, = ,,,.pı.ı = .,,p4•T'1 IO'C = (0.3)( l.2281 kP:ı) = 0.368 kP:ı
\İı = 45 m3/dak r~ = 22cc
1
• 1
pc, = P 1 - P,, = (100 - 0.368) kP:ı = 99.632 kP:ı -
l 2 3
=-R,,Tı =..:..,_
(0.287kP:ı-m
3
Vı
/kg·K)(283K)
_____;_.;....;....__ -_ 0.8 ıır.., m11I ,. ı..g
k uru
. L --
JYv.ı
P0 99.632 kP:ı
\İ1 45 m 3/ dak
nıa = -Va = S )/k
0 .81 m g
=55.2 kg/ dak
_ 0.622P,, = 0.622(0.368 kPa) = 0.002J kg R.,Ofkg kuna kan
0 1
' - p1 - P... (100 - 0.368) kPa •
hı = c,,Tı + w 1h,_ = (l.005 kJfkg • °C)(l0°C) + (0.0023)(2519.2 kJ/kg)
,ı:;:,"'
~'
••
= 15.S kJfkg bna lıaa l ,,

CamScanner ile ta randı

 Isıtma bö.lümünde havaya olan ısı geçişi,
.
Q g=· ıiıa(lıı - hı)= (55.2 kg/dal, )((28.0 - 15.8) kJ/kg]
= <,7J k'/ dal(
lsdma
boruları
b) Nemlendirme bö"lümünde,
r. = ıocc ,1r --1
ıT,= 25CC
1
= 30(): ı.. Hava ,,1.3= ro~
1
.= 45 n/ldak T., = 22°C
- • 1

2 3

®0 00:44:29

0.622(/,3 P&1 0.622(0.60) (3.1698 kPa)

Wl = P3 - 1~~h = (100 - (0.60)(3.1698) ] kPa
= O.Ol 206 kg H20/kg kuru hava ·

mv = (SS.2 kg/dak)(0.01206 - 0.0023)

= 0.539 kg/dalt
CamScanner ile tarandı
 Soğutma ile Nem Alma
Duyulur soğutma sırasında havanın özgül nemi sabit kalır, fakat bağıl n~mi
artar. Eğer bağıl nem arzu edilmeyen değerlere ulaşırsa, havadan bir
miktar su buharını uzaklaştırmak, başka bir deyişle nem almak
gerekebilir. Bunu gerçekleştirmek için havanın çiy noktası sıcaklığından
daha düşük bir sıcaklığa soğutulması gerekir.
. . • I

Kuru hava kütle~i: ll/ 0

l
= 11/a = 1//
l 0

Su küt~si: = Iİ/0 (0J1 - 0)2)

Iİ/ 01 (.Ül = lİJal (0 2 + 1J/5U ~ 1İl,u
Enerji <kngızsi : Q- rrr = L ,,.,ç ı,f - L ,,.,gı,g _.. Q = ma (h2 - h. )+ m:llh:lJ , t!>ı =
I'
1
I
/

Soğutma boruları t/>1 = 1oor;

-1 .
~

)') rC
®® 00.45. 10
CamScanner ile tara ndı
 • \/1 10 m1/ dak
nı.. = Vı = 0.889 m l /kg kuru Jıava1 1·25 kg/ dak
,iı ... = ( 11.25 kg/dak) (0.0216 - 0.0100) = 0. ]J I kd dal(
Ôç = (11.25 kg/ dak)[(85.4 - 39.3) kJ/ kg_ - (0.131 kg/dak)(58.8kJ/kg)
= 51 1 k.J / t!alç_

CamScanner ile tarandı

 • \/1 10 m'l/ dak
nı - -Vı -- - - - - - - - 11 ~~ knEl1 dak
.: - 0.889 m'l/kg kuı,ı Jıiva .
._,J

ıi1 ... = (J 1.25 kg/dak) (0.0216 - 0.0100) = 0. lJ I k~ dalt

.
Q ç = (11.25 kg/dak)[ (85.4 - 39.3) kJ/kg] - (0.131 kg/dak)(58.8 kJfkg)
= 511 k.1/ dal(

®0 00:51 :18

CamScanner ile tarandı

 .
. V1 10 m)/ dak
111 ~
...
= -v 1 = - - - - - - = 11.25 k01
0.889 m1/kg kuru kava ~
dak

,;,k. = (11.25 kg/dak) (0.0216 - 0.0100) = 11.131 lq!} dak

Qç = (11.25 kg/dak)[ (85.4 - 39.3) kJ/kg) - (0.131kg/dak)(58.8 kJ/kg)
= 511 kJ/ clal(

®0 00:51:17

..ı :

CamScanner ile tarand ı

Buharlaşmalı soğutma
---
Sıc.ıc , k\lN

Çöl gibi çok sıcak ve kuru yörelerde

iklimlendirmenin yüksek maliyetinden
buharlaşmalı soğutucular kullanarak
-
sakınılabi I i r .

Buharlaşmalı soğutma basit bir

ilkeye dayanır : Su buharlaşırken,
buharlaşma gizli ısısı suyun Tyt - sabit
kendisinden ve onu çevreleyen
havadan sağlanır . Bunun sonucu h = sabit '.'
1/
T yt
/
= sd>IT
sd>IT
olarak işlem sırasında hem su hem de ... 2
1•

hava soğur . Bu yöntem binlerce

yıldan beri içme suyunu soğutmak ·
için kullanılmıştır. Suyla dolu
gözenekli bir kap veya testi, açık ''
fakat gölgede bir yere bırakılır.
Gözeneklerden dışarı az miktarda su
sızar ve testi "terler".Kuru bir
ortamda bu su buharlaşır · ® 0
. - oo:s1 :13

-
CamScanner ile tarandı