TCNCYH 40 (1) - 2006

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN MẤT RĂNG LOẠI
KENNEDY I VÀ II BẰNG HÀM KHUNG
Tống Minh Sơn
Bộ môn Răng Hàm Mặt - Trường Đại học Y Hà Nội

Loại hàm giả được làm cho bệnh nhân mất răng ở Việt Nam hiện nay phần lớn là hàm tháo lắp nền nhựa. Hàm
khung là một loại hàm giả tháo lắp có nhiều ưu điểm hơn nhưng chưa được làm nhiều. Mục tiêu: (1) Đánh giá hiệu
quả phục hồi chức năng và thẩm mỹ của hàm khung trong điều trị mất răng loại Kennedy I và II. (2) Đánh giá ảnh
hưởng của hàm khung với các thành phần răng miệng còn lại. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 40 bệnh
nhân mất răng từng phần loại Kennedy I và II được làm hàm khung. Các tiêu chí đánh giá là: sự lưu giữ, thẩm mỹ,
khớp cắn, ăn nhai, tình trạng răng trụ, sống hàm vùng mất răng và sự hài lòng của bệnh nhân. Bệnh nhân nghiên cứu
được theo dõi trong 2 năm. Kết quả: Tỷ lệ kết quả điều trị tốt là tương đối cao (trên 70 %). Tỷ lệ kết quả kém là 6,26%.
Kết luận: Hiệu quả điều trị bệnh nhân mất răng loại Kennedy I và II bằng hàm khung là tương đối cao. Hàm khung có
tác dụng bảo vệ các thành phần răng miệng còn lại.

Từ khoá: Hàm khung, mất răng từng phần.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ làm hàm khung theo đúng các bước kỹ thuật.

Tỷ lệ mất răng ở nước ta tương đối cao, tỷ lệ này
là 68,66 % ở lứa tuổi 35 - 44 [2]. Vì vậy nhu cầu làm
răng giả rất cao. Hàm khung là một loại hàm giả tháo
lắp từng phần, nó có nhiều ưu điểm hơn hàm giả
tháo lắp nhựa. Nhưng làm hàm khung đòi hỏi kỹ
thuật phức tạp hơn và kinh phí cao hơn hàm nhựa
nên hàm khung vẫn chưa được sử dụng rộng rãi.
Trong phục hình, điều trị mất răng loại Kennedy I và
II là khó khăn nhất.
Các nghiên cứu về hàm khung ở Việt Nam còn ít
và nếu có thì thường theo dõi trong thời gian ngắn (6
tháng). Với thời gian trên, việc đánh giá kết quả điều
trị của hàm khung còn có những hạn chế. Nghiên
cứu của chúng tôi có thời gian theo dõi là 2 năm với
mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng và
thẩm mỹ của hàm khung trong điều trị mất răng
loại Kennedy I và II.
2. Đánh giá ảnh hưởng của hàm khung với
các thành phần răng miệng còn lại.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng
- Bệnh nhân mất răng loại Kennedy I và II có chỉ
định làm hàm khung.
- Số lượng bệnh nhân: 40
2. Phương pháp nghiên cứu
2.1. Khám bệnh nhân, lập kế hoạch điều trị và
2.2. Đánh giá kết quả điều trị theo thời gian:
Theo Stuart. A. Greene [7] thời gian sử dụng
trung bình của một hàm giả là 5 năm, tuy nhiên thời
gian này có thể thay đổi trong từng trường hợp bệnh
nhân. Chúng tôi đánh giá kết quả điều trị trong 2
năm:
- Đánh giá kết quả sau khi bệnh nhân mang hàm
giả 1 tuần: Các tiêu chí đánh giá:Sự lưu giữ, khớp
cắn, thẩm mỹ của hàm giả và sự hài lòng của bệnh
nhân. Các tiêu chí được phân làm 3 mức độ: tốt,
trung bình và kém. Đánh giá kết quả điều trị được
chia làm 4 mức độ: Tốt, khá, trung bình và kém.
- Đánh giá kết quả sau khi bệnh nhân mang hàm
giả 1 tháng: Ngoài 4 tiêu chí trên, thêm 3 tiêu
chí:Thời gian thích nghi, ảnh hưởng của hàm giả tới
sống hàm và chức năng ăn nhai của hàm giả. Đánh
giá kết quả điều trị: 4 mức độ.
- Đánh giá kết quả sau khi bệnh nhân mang hàm
giả 6 tháng: Ngoài các tiêu chí: sự lưu giữ, khớp cắn,
thẩm mỹ, chức năng ăn nhai còn dựa vào các tiêu
chí: sự ảnh hưởng tới sống hàm, tình trạng các răng
trụ, chất lượng hàm giả.
- Đánh giá kết quả sau khi bệnh nhân mang hàm
giả 1 năm: Các tiêu chí về: lưu giữ, khớp cắn, thẩm
mỹ, ăn nhai và chất lượng hàm giả được đánh giá
như trên. Ngoài ra còn có một số tiêu chí khác như:
tình trạng sống hàm vùng mất răng, răng trụ.
- Đánh giá kết quả sau khi bệnh nhân mang hàm
giả 2năm: Đánh giá dựa vào các tiêu chí:Lưu giữ,
khớp cắn, thẩm mỹ, ăn nhai, chất lượng hàm giả như
chỉ tiêu đánh giá sau 1 năm.
 TCNCYH 40 (1) - 2006

III. KẾT QUẢ

Bảng 1. Phân loại mất răng
Vị trí Hàm trên Hàm dưới N (%)
Loại mất răng
Kennedy I 7 7 14 (30,4)
Kennedy II 14 18 32 (69,6)
Tổng số 21 25 46
Tỷ lệ % 45,7 54,3

Nhận xét: Trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi tỷ lệ mất răng loại Kennedy II nhiều hơn so với loại Ken-
nedy I ở cả hàm trên và hàm dưới.

Bảng 2: Kiểu bộ phận nối chính.

Kiểu bộ phận nối chính N (%)

Bản khẩu cái toàn bộ 4 (19,1)
Hàm trên Bản khẩu cái hình chữ U 2 (9,5)
Bản khẩu cái kép 15 (71,4)
Thanh lưỡi 9 (36)
Hàm dưới Bản lưỡi 12 (48)
Thanh lưỡi kép 4 (16)

Nhận xét: Kiểu bộ phận nối chính được chỉ định nhiều nhất ở hàm trên là bản khẩu cái kép, ở hàm dưới là
bản lưỡi.

Bảng 3. Các dạng móc được thiết kế ở răng trụ kế cận khoảng mất răng không có giới hạn

Vị trí
Hàm trên Hàm dưới N (%)
Dạng móc
Móc chữ T 5 18 23 (38,3)
Móc chữ I 1 1 2 (3,3)
Móc Nally - Martinet 9 3 12 (20)
Móc Aker 4 4 8 (13,4)
Móc Aker kép 2 0 2 (3,3)
Móc dây uốn 7 6 13 (21,7)
Tổng số 28 32 60

Nhận xét:
- Móc chữ T và móc dây uốn được dùng nhiều nhất, móc Aker ít được chỉ định hơn.
- Theo dõi điều trị: Số bệnh nhân khám lại sau khi mang hàm giả 6 tháng là 38, sau 1 năm là 35 và sau 2
năm là 32.

Bảng 4. Kết quả điều trị

Kết quả Tốt Khá Trung bình Kém

Thời gian (%) (%) (%) (%)
1 tuần 60 27,5 12,5 0
1 tháng 72,5 20 7,5 0
6 tháng 76,3 18,4 5,3 0
1 năm 74,3 14,3 11,4 0
2 năm 71,8 12,5 9,4 6,3

Nhận xét:
- Kết quả điều trị tốt tương đối cao. Tỷ lệ kết quả
tốt ở thời điểm bệnh nhân mang hàm giả được 1
tháng và 6 tháng cao hơn ở một tuần đầu.
- Theo dõi trong thời gian dài là 2 năm đã có kết
quả kém với tỷ lệ thấp.
IV. BÀN LUẬN
1. Loại mất răng
Tỷ lệ mất răng loại Kennedy I và II có khác nhau
trong từng nghiên cứu. Trong nghiên cứu của Walid
[9] tỷ lệ mất răng Kennedy I là 47% và Kennedy II là
53%, trong nghiên cứu của Filiz Keyf [5] tỷ lệ mất
răng Kennedy I là 53% và Kennedy II là 47%. Nghiên
cứu của chúng tôi tỷ lệ mất răng loại Kennedy II
nhiều hơn so với loại Kennedy I.
2. Bộ phận nối chính
Bộ phận nối chính của hàm khung có nhiều kiểu
và mỗi kiểu lại có những ưu, nhược điểm nhất định.
Kiểu nối chính nào được chọn phụ thuộc vào từng
trường hợp bệnh nhân cụ thể và tuỳ theo sở thích
của nha sĩ.
Trong nghiên cứu của chúng tôi kiểu bản khẩu
cái kép hay được dùng nhất [71,4%] vì kiểu này gọn
nhẹ hơn kiểu bản khẩu cái toàn diện mà vẫn đảm
bảo độ cứng. Kết quả này cũng phù hợp với nghiên
cứu của Walid [62%] và của Filiz Keyf [47%].
Bản lưỡi được chúng tôi dùng nhiều nhất [46%]
vì loại nối chính này có tác dụng nẹp các răng cửa
lung lay và có thể thêm răng giả vào hàm cũ khi mất
thêm răng cửa. Ngược lại trong nghiên cứu của
Walid và Filiz thì thanh lưỡi lại được dùng nhiều hơn
[77% và 71%].
3. Móc trong hàm khung
Có nhiều kiểu móc được dùng trong hàm khung.
Mỗi loại móc có những chỉ định, chống chỉ định và ưu
- nhược điểm. Loại móc nào được chọn là tuỳ từng
trường hợp bênh nhân và cũng còn tuỳ nha sĩ vì có
một số loại móc có chỉ định tương tự như
nhau.Nghiên cứu của walid, tỷ lệ kiểu móc chữ T và I
chỉ chiếm 15% còn theo Filiz tỷ lệ 2 kiểu móc trên là
31,4. Trong nghiên cứu của chúng tôi tỷ lệ dùng 2
loại móc này lại cao nhất [41,7 %] vì các móc này ít
có hại lên răng trụ ở bệnh nhân mất răng loại
Kennedy I và II.
4. Đánh giá kết quả điều trị
Kết quả điều trị được đánh giá sau khi bệnh nhân
mang hàm giả 1 tuần, 1 tháng, 6 tháng, 1 năm và 2
năm.
Kết quả ban đầu còn có một số bệnh nhân xếp
TCNCYH 40 (1) - 2006
loại khá do khả năng nhai còn chưa tốt chỉ đạt trung
bình - bệnh nhân chưa kịp thích nghi. Các bệnh nhân
được đánh giá trung bình vì ăn nhai chưa tốt và thẩm
mỹ ở mức độ trung bình (do lộ móc ở bệnh nhân mất
răng tới răng cửa).
Sau khi mang hàm giả 1 tháng bệnh nhân thích
nghi hơn nên khả năng ăn nhai tốt hơn do đó kết quả
điều trị tốt hơn lúc mới lắp hàm giả. Theo R.M.
Basker [6] khả năng ăn nhai của bệnh nhân tăng dần
sau khi mang hàm giả vài tuần. Trong nghiên cứu
của Zhang DG 82% bệnh nhân thích nghi với hàm
giả trong 2 - 3 tuần, 13,3% bệnh nhân thích nghi
trong 4 - 5 tuần [10].
Kết quả xếp loại tốt là tương đối cao (76,31%) và
có cao hơn ít so với nghiên cứu của Phạm Lê Hương
(70%) [3] nhưng lại thấp hơn so với kết quả nghiên
cứu của Nguyễn Thị Minh Tâm (84,3%) [4] và của
Nguyễn Thuý Anh (92,8%) [1]. Sự chênh lệch về kết
quả nghiên cứu giữa các tác giả có thể do tiêu chí
đánh giá không hoàn toàn giống nhau.
Sau 1 năm mang hàm giả, tỷ lệ kết quả tốt vẫn
tương đối cao [74,3%]. Số bệnh nhân được đánh giá
có kết quả trung bình là do có thẩm mỹ trung bình và
răng trụ có tăng độ lung lay.
Kết quả điều trị sau 2 năm vẫn được duy trì
tương đối cao. Có 2 trường hợp xếp loại kém là do
có sâu răng trụ và phải nhổ răng trụ do lung lay nhiều
ở bệnh có bệnh viêm quanh răng từ trước điều trị.
Trong nghiên cứu này có 2 răng trụ sâu (trong 48
răng) chiếm 4,2%, nghiên cứu của Vanzeveren [8] tỷ
lệ sâu răng trụ là 8,6%-tỷ lệ này cao hơn do tác giả
khám bệnh nhân đeo hàm giả 11 năm.
V. KẾT LUẬN
1. Hiệu quả điều trị của hàm khung trong điều trị
bệnh nhân mất răng loại Kennedy I và II là tương đối
cao (trên 70% tốt), đặc biệt trong thời gian đầu (6
tháng – 1 năm). Nếu bệnh nhân được khám và điều
trị định kỳ, hiệu quả điều trị vẫn được duy trì tốt (trên
70% tốt sau 2 năm mang hàm giả).
2. Hàm khung có tác dụng bảo vệ thành phần
răng miệng còn lại nếu quá trình làm hàm khung
được thực hiện đúng các bước kỹ thuật.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thuý Anh (2003). Nhận xét móc Aker
và móc RPI trong phục hình hàm khung điều trị mất
răng loại Kennedy I và II. Luận văn thạc sỹ. Hà nội
2003: 45.
2. Vũ Kiều Diễm (1994). Kết quả điều tra tình
trạng sức khoẻ răng miệng ở miền Nam Việt nam
1991. Kỷ yếu công trình khoa học 1975-1993 đại học
 TCNCYH 40 (1) - 2006

Y – Dược TP HCM. 1994: 18. 7.Stuart.a. Greene (2002). Conventional

Removable Partial Dentures. Published: Aug 22,
3. Phạm Lê Hương (1999). Nghiên cứu so sánh
2002.
hai loại phục hình bán phần khung bộ điều trị mất
răng loại Kennedy I và II. Luận văn chuyên khoa 8. VanZeVenren (2003). Treatment with
II.1999: 66. removable partial dentures: a longitudinal study.
Journal of Oral Rehabilitation . May 2003, vol.30, no.
4. Nguyễn Thị Minh Tâm (2001). Nhận xét phục
5: 459 - 469.
hình mất nhóm răng sau bằng hàm khung. Luận văn
thạc sỹ. 2001: 52. 9. Walid. M (2000). Removable partial dentuer -
Design: A study of a selected population in Saudi
5. Filiz Keyf (2001). Frequency of the Various
Arabia. Journal of contemporary dental practice.
Classes of Removable Partial Dentures and
Volum 3 No 10. 2000
Selection of Major Connector and Direct/ Indirec
Retainers. Turk J Med Sci 31 (2001) 445 - 449. 10. Zhang DG (2004). Clinical using and
observation of occlusoin of splint of RPD. Shanghai
6. R.M. Basker(2000). Removable partial
Kou Qiang Yi Xue. 2004 Jun ; 13 (3): 230 - 2.
dentures: an introduction. British dental journal,
volum 189, No. 7, October 14 2000.

Summary

THE EVALUATION OF TREATMENT OF KENEDY I-II EDENTULOUS PATIENTS BY METAL

FRAME- REMOVABLE PARTIAL DENTURES
In Vietnam, the metal frame - removable partial dentures are not used as much as the resin - removable
partial dentures even though they have some advantages. Purpose: (1) To evaluate the functional and aes-
thetic restoration of metal frame - removable partial denture in Kenedy I-II edentulous patients. (2) To evaluate
the influence of metal frame - removable partial denture on the remaining teeth and oral tissue. Subjects and
methods: 40 Kennedy I-II edentulous patients have been treated by metal frame - removable partial dentures.
The criterions of evaluation were the retention, aesthetic, occlusion, mastication, abutment teeth, edentulous
ridges and the satisfaction of patients. The clinical aspects were evaluated in the period of time 2 years. Result:
The very good result of more than 70% was acquired. The poor result was 6,26%. Conclusion: The effect of
treatment of Kenedy I-II edentulous patients by metal frame - removable partial dentures was high. The metal
frame - removable partial dentures preserved the remaining teeth and oral tissue.

Keywords: removable partial denture, edentulous.