MAŠINSKI / TEHNICKI MATERIJALI

1. Predavanje

1. UVOD U MATERIJALE 2
1.1. RAZVOJ MATERIJALA 2
1.1.1. Kameno doba (600 000 do 8 000 god. pre Hrista) 2
1.1.2. Zlatno i bakarno doba (~8000 – 5000 pre Hrista) 2
1.1.3. Bronzano doba (~3500 god. pre Hrista) 3
1.1.4. Gvozdeno doba (od 3000 god. pre Hrista) 3

1.2. NAUKA I INŽJERSTVO O MATERIJALIMA 5

1.3. STRUKTURA, OBRADA I SVOJSTVA 6

1.4. OSNOVNA SVOJSTVA MATERIJALA 8

1.4.1. Fizička svojstva materijala 8
1.4.2. Mehanička svojstva 8

1.5. VRSTE MATERIJALA I PODELE 9

1.5.1. Metalni materijali 9
1.5.2. Keramički materijali 10
1.5.3. Polimeri 11
1.5.4. Kompozitni materijali 11
1.5.5. Materijali budućnosti 12
1.5.6. Učešće raznih materijala u auto i avio industriji 14
1.5.7. Funkcionalna podela materijala 15
1. UVOD U MATERIJALE

Materijalima nazivamo sve ono od čega su izradjeni predmeti koji nas okružuju.

1.1. RAZVOJ MATERIJALA

Kako bi učinili život sigurnijim, lakšim i efikasnijim ljudi su oduvek bili u potrazi za novim
materijalima. Svakodnevno se stručnjaci susreću s materijalima pri dizajniranju i izradi delova i
konstrukcija, kako u proizvodnji tako i u njihovoj obradi. Potrebno je pravilno izabrati i iskoristiti
materijale i analizirati njihove prednosti i nedostatke. U naučnim institutima veliki prioritet imaju
istraživanja materijala, jer su materijali osnova za razvoj novih tehnologija.
Naziv materijal dolazi od grčke reči materia, koja izvorno znači predmet. Istorija materijala
usko je povezana s tehničkim razvojem ljudskog društva. Mi poznajemo tri doba u dalekoj
ljudskoj istoriji, a ona su dobila naziv po materijalima. Iz tih materijala se izrađivalo oruđe, alati,
ukrasi, oružje, kao i drugi pribor potreban za ondašnji život ljudi.
Tako je postojalo pre:
a) 600 000 do 8 000 god. pre Hrista - kameno doba,
b) ~8000 – 5000 pre Hrista – zlatno i bakarno doba,
c) ~3500 god. pre Hrista - bronzano doba,
d) od 3000 god. pre Hrista – gvozdeno (željezno) doba.
• "Čelično doba" od 1850 do danas
• Silikonsko doba – od 1950 do danas
• Doba novih materijala - od 1990 do danas

1.1.1. Kameno doba (600 000 do 8 000 god. pre Hrista)

Upotreba različitih materijala za razne alatke potrebne čoveku vezana je za same početke
ljudske civilizacije. Proučavanje arheoloških nalazišta pokazuje da su prve primitivne alatke bile
od drveta, kamena, kože i životinjskih kostiju.

Alat i oružje napravljeno od životinjskih kostiju i kamena

1.1.2. Zlatno i bakarno doba (~8000 – 5000 pre Hrista)

Ljudi su najpre pronašli zlato, mnogo pre pronalaska vatre. Otkriće vatre omogućilo je da se
zlatni prah stopi u jedan komad, ili još docnije da se izlivanjem u zemljane kalupe dobiju
predmeti složenog oblika. Ta epoha, nastala posle kamenog doba, se zove "zlatno doba". Posle
zlata pronadjen je bakar i zatim kovanje kao način njegove prerade ("bakarno doba").
Temperatura topljenja bakra iznosi 1085°C, a njegova jačina je Rm = 70 MPa

2
 Predmeti napravljeni od zlata i bakra

1.1.3. Bronzano doba (~3500 god. pre Hrista)

Mnogo docnije, stapanjem bakra i kalaja dobijena je bronza o čijem značaju govori to što je
čitava ta epoha koja je trajala 5000 godina nazvana "bronzano doba". U neolitskim lokalitetima
kod Velikog Laola (Petrovac na Mlavi) otkriveno je da su stanovnici ove naseobine znali da
prerađuju bakar još 4500 godina pre Hrista.
Temperatura topljenja kalaja iznosi 232°C, a jačina je Rm = 125 MPa

Oruđe i oružje napravljeno od bronze

1.1.4. Gvozdeno doba (od 3000 god. pre Hrista)

Meki metali: zlato, bakar, kalaj, cink i srebro bili su lako dostupni drevnim narodima jer su se
nalazili u površinskim slojevima zemlje; osim toga lako su se odvajali od nečistoća i lako
preradjivali. U tim vremenima gvoždje je bilo redak i stoga skupocen metal koji se upotrebljavao
samo za izradu nakita. Jedan od najstarijih gvozdenih ukrasa pronadjen je u Velikoj piramidi
(Egipat) iz doba 2900 godina pre Hrista. Dugo su, pa i do 1000 godina pre Hrista, ukrasni
predmeti od gvoždja bili skuplji od zlatnih jer su poticali od meteorskog gvoždja - komada
meteora koji su padali na zemlju.
Tvrdi se, da gvozdeno doba počinje sa proizvodnjom gvožđa u Maloj Aziji 1500 godina pre
Hrista. U Evropi gvožđe se počinje proizvoditi tek 1000 godina kasnije.
Temperatura topljenja gvožđa iznosi 1538°C, a njegova čvrstoća je Rm = 1500 Mpa.
Dodavanjem ugljenika gvožđu dobija se čelik čija je jačina Rm = 1500 Mpa.

3
 Predmeti napravljeni od gvožđa
Sve do sredine 1800. godine drvo, prirodni kamen i opeka bili su najvažniji konstrukcijski
materijali. Otkrićem tkalačke mašine, parne mašine, alatnih mašina, lokomotive i željeznice
naglo je porasla potreba za livenim gvožđem i čelikom. U drugoj polovini 18. veka, uz pomoć
Bessemerovih i Martinovih metoda, proizvodi se čelik. Ovaj jeftin, konstrukcijski materijal
uzrokuje veliku industrijalizaciju društva i napredak na tehničkom, ekonomskom i socijalnom
nivoima društva.
Od tada pa sve do danas razvilo se na hiljade novih materijala, nabrojimo samo neke
najvažnije grupe materijala: čelični liv, laki metali, visokolegirani čelici, plastični materijali,
elastomeri, kompozitni materijali, poluprovodnički materijali i drugi. Razvoj materijala je tako brz
da se danas može govoriti o "revoluciji materijala". Konstruktori imaju na raspolaganju više od
70 hiljada različitih materijala.
Gvožđe i njegove legure se i danas najviše upotrebljavaju. Tako da usprkos velikom razvoju
nauke mi se u 21. veku nalazimo u jednoj vrsti gvozdenog doba, koje je ustvari doba "čelika,
lakih metala i plastike" ili drugim rečima mi se danas nalazimo u dobu "gvožđa sa velikim
izborom različitih materijala".

Relativna važnost materijala u odnosu na vreme (godine) kroz istoriju, ali i predviđanje za budućnost

4
 1.2. NAUKA I INŽJERSTVO O MATERIJALIMA

Nauka o materijalima se pretežno bavi traganjem za osnovnim znanjima o unutrašnjoj

strukturi, svojstvima i obradi materijala.
Inženjerstvo materijala se uglavnom bavi korišćenjem osnovnih i primenjenih znanja tako da
proizvodi zadovolje potrebe i želje društva.
Nauka i inžinjerstvo o materijalima kombinuju kako nauku o materijalima tako i inžinjerstvo
materijala i to predstavlja predmet ovog našeg proučavanja.

Proizvodnja i prerada materijala u gotove proizvode čine velik dio inženjerske delatnosti.
Inženjeri kreiraju većinu proizvoda i proizvodnih sistema. Zato treba da poznaju strkturu i
svojstva materijala kako bi bili u stanju da izaberu najpogodniji materijal i najpovoljniju
tehnologiju izrade za određeni proizvod. Struktura materijala može se istraživati i opisati na pet
različitih nivoa:
• makrostruktura
• mezostruktura
• mikrostruktura
• nanostruktura i
• atomska struktura.

5
 1.3. STRUKTURA, OBRADA I SVOJSTVA

Da bi materijali mogli uspešno da se koriste treba da se odlikuju nizom svojstava (osobina),

kao što su hemijska, fizička (toplotna, magnetna, optička), mehanička i nuklearna svojstva, koja
su inače u neposrednoj vezi sa strukturom materijala. Dalje, materijali se koriste u određenom
obliku, što znači da treba primeniti i odgovarajući postupak prerade.
Osnovni cilj mašinske industrije je proizvodnja komponente koja ima tačno određen oblik i
potrebna svojstva koja će da obezbede upotrebu te komponente u predviđenom vremenu. Zbog
kompleksnosti zahteva, stručnjaci iz oblasti metalurgije i mašinstva moraju da rešavaju
probleme kroz sveobuhvatno sagledavanje međusobne veze između strukture materijala,
deformisanja materijala u gotov proizvod ili poluproizvod i krajnjih svojstava materijala, koja su
istovremeno i zahtevana svojstva. Ako se promeni jedna karika u lancu veze struktura-svojstva-
deformisanje, dolazi, kao posledica, do promene i druge dve. Na primer, deformisanje valjanjem
u cilju dobijanja proizvoda oblika lima dovodi do promene njegove strukture i do porasta
čvrstoće.

Materijali u svakoj grupi imaju različitu strukturu i svojstva. I struktura i kemijski sastav
materijala uiču na njihova svojstva i ponašanje.
STRUKTURA ↔ SVOJSTVA
Svojstva materijala moguće je kontrolisati i krojiti uz kontrolu njihove strukture i hemijskog
sastava.
• Svojstva zavise od strukture npr.
tvrdoća zavisi od strukture čelika
• Obrada utiče na promenu strukture
npr. struktura zavisi od brzine
hlađenja čelika

6
 Različiti materijali imaju različitu kristalnu
strukturu, a samim tim i različita svojstva

a) b)
Sila

Razlika u svojstvima materijala između aluminijuma i magnezijuma pri zatezanju. Delovanjem zatezne
sile Al i Mg se ne ponašaju isto - ne dolazi do loma uzorka na isti način što je posledica njihove
unutrašnje (kristalne) građe.
Električna otpornost bakra Termička provodnost bakra

• Povećanjem sadržaja nikla raste el.

otpornost
•Termička provodnost bakra opada sa
• Deformisanjem bakra, takođe povećanjem sadržaja cinka
raste el. otpornost

Zašto su nam svojstva materijala važna?

• svojstva materijala su nam važna kako bismo mogli da predvidimo njihovo ponašanje u
praksi (primeni, tokom eksploatacije),
• važna su za optimalan izbor (selekciju) konstrukcijskog materijala (prema ceni, načinu
oblikovanja, obrade, završne obrade, prema utrošku vremena potrebnog za izradu
našeg gotovog proizvoda, prema utrošku energije, prema predviđenom veku trajanja
proizvoda, itd.)
• da bismo sve to mogli ispravno učiniti - potrebno je da znamo što je moguće više
podataka o tim materijalima,
• potrebno je “razumeti” njihova svojstva, tj. zašto su takvi i šta možemo od njih očekivati
tokom proizvodnje i primene,
• da možemo tražiti nove materijale, ako postojeći ne zadovoljavaju ono što od njih
očekujemo
7
 1.4. OSNOVNA SVOJSTVA MATERIJALA

Kod svih materijala se razlikuju fizička, mehanička, hemijska i tehnološka svojstva

(osobine).

1.4.1. Fizička svojstva materijala

• Električna i magnetna svojstva

• Optička svojstva

1.4.2. Mehanička svojstva

Mehanička svojstva opisuju način na koji materijal odgovara na primenjeno opterećenje

(silu). Ona predstavljaju najvažniji pokazatelj pri izboru materijala i dimenzionisanju mašinskih
elemenata, delova ili konstrukcije. Osnovna mehanička svojstva materijala su:
• Čvrstoća
• Tvrdoća
• Elastičnost
• Plastičnost
• Žilavost
U sledećoj tabeli dat je kratak pregled svojstava osnovnih grupa materijala.
Osnovne karakteristike glavnih grupa materijala
Svojstva Metali Keramika Polimeri
Gustina, g/cm3 2 - 20 1 - 14 1 - 2.5
Električna provodljivost visoka niska niska
Toplotna provodljivost visoka niska niska
Duktilnost visoka niska zadovoljavajuća
Zatezna čvrstoća, MPa 100 - 1500 100 - 400 -
Pritisna čvrstoća, MPa 100 - 1500 1000 - 5000 -
Žilavost loma, MNm-3/2 10 - 30 1 - 10 2-8
Max. radna temperatura, oC 1000 1800 250
Otpornost prema koroziji niska superiorna srednja
Vrsta veze metalna jonska - kovalentna kovalentna
Struktura kristalna kompleksna kristalna amorfna

8
 1.5. VRSTE MATERIJALA I PODELE

Materijali su podeljeni u četiri grupe koje čine:

• metalni materijali,
• keramički materijali,
• polimerni materijali i
• kompozitni materijali,
s tim što prve tri grupe predstavljaju osnovne materijale, a kompoziti se, kao četvrta grupa,
dobijaju kombinacijom osnovnih materijala.

Četiri grupe materijala

1.5.1. Metalni materijali

Metalni materijali obuhvataju čiste metale, kao što su gvožđe, aluminijum, bakar, nikl, titan,
magnezijum, cink, kalaj, olovo i njihove kombinacije, poznate pod imenom legure (čelik, dural,
mesing, bronza i dr.). Odlikuju se nekim opštim svojstvima kao što su dobra toplotna i električna
provodljivost, relativno velika čvrstoća i krutost, dobra duktilnost (plastična svojstva i žilavost
nekog materijala se često jednim imenom označavaju kao duktilnost), obradljivost i otpornost na
udare. Koriste se, posebno legure kod kojih je moguće tačnom kombinacijom hemijskih
elemenata i odabranim postupcima prerade poboljšati određena svojstva, za izradu konstrukcija
i visoko opterećenih elemenata. Prema boji, metalni materijali su podeljeni na crne (železne) u
koje se ubrajaju legure gvožđa – čelici, livena gvožđa i ferolegure i na obojene (neželezne)
metalne materijale koje čine svi ostali metali i legure. Ova grupa se dalje deli na grupu lakih

9
metala (gustine < 5 g/cm3) u koje spadaju npr. aluminijum, magnezijumi titan i grupu teških
metala (bakar, nikl, hrom, ...). Takođe, izdvaja se i grupa plemenitih metala (zlato, srebro,
platina) i grupa retkih metala (cirkonijum, niobijum, ...).

Metali i njihove legure

• Dobri provodnici
struje i toplote
• dobro deformabilni
• Neprovidni
• Osetljivi na
hemikalije, a neki i
na dejstvo atmosfere
• Visoke gustine
Fe, Čelik, Cu, Al, Ti,
Bronza, ...

1.5.2. Keramički materijali

Keramički materijali su neorganski, nemetalni materijali koji se sastoje od jedinjenja

metalnih i nemetalnih elemenata povezanih jonskim i/ili kovalentnim vezama. Keramički
materijali kao što su cigla, staklo, porcelan, neki izolacioni materijali i abrazivi, za razliku od
metalnih materijala, imaju lošu toplotnu i električnu provodljivost. Ovi materijali imaju veoma
veliku čvrstoću i tvrdoću, ali je njihova duktilnost, obradljivost i otpornost na udar veoma niska.
Stoga se ovi materijali ne koriste za izradu konstrukcija ili visoko opterećenih elemenata.
Međutim, pošto mnogi keramički materijali imaju izvanrednu otpornost (postojanost) na visokim
temperaturama, dobru korozionu postojanost u različitim sredinama i dobre optičke, toplotne i
električne osobine (izolatori), primena im je raznovrsna i brojna.

Keramike i stakla
• Izolatori struje i
toplote
• Tvrdi, krti,
nedeformabilni
• Neki su providni
• Doro koroziono
otporni
• Vatrootporni
SiC, Si3N4, Al2O3,
BaTiO3,

10
 1.5.3. Polimeri

Polimeri predstavljaju vrlo specifičnu grupu materijala jer s jedne strane čine osnovu žive
ćelije i hranljivih materija (biološki polimeri), a s druge strane se od njih izrađuju različiti
upotrebni delovi (inženjerski polimeri). Inženjerski polimeri mogu da budu sintetički (veštački
polimeri kao što su plastični materijali, lepkovi i elastomeri (gume) i prirodni polimeri - npr.
kaučuk, vuna i celuloza. Polimeri imaju malu gustinu, lošu toplotnu i električnu provodljivost,
malu čvrstoću, dobru otpornost prema koroziji, nisku cenu i nisu podesni za upotrebu pri
povišenim temperaturama.
Plastični materijali (plastika) predstavljaju najvažniju vrstu inženjerskih polimera. To su
materijali organske prirode koje sačinjavaju dugački molekulski lanci, nastali spajanjem manjih
molekula procesom polimerizacije. Osnovni elementi koji ulaze u sastav plastičnih materijala su
vodonik, kiseonik, ugljenik i azot, a pored njih često su prisutni fluor, hlor, silicijum i sumpor.
Plastični materijali sve više zamenjuju delove koji su ranije izrađivani od metala, npr. u
automobilskoj i vazduhoplovnoj industriji, prehrambenoj i metaloprerađivačkoj proizvodnji, i za
izradu sportskih rekvizita. Ova zamena je uslovljena određenim prednostima kao što su: mala
gustina, velika otpornost na hemijske uticaje, velike konstruktivne i proizvodne mogućnosti,
prozračnost i relativno niska cena. Takođe, treba imati u vidu da u poređenju sa metalima
plastični materijali imaju malu čvrstoću i krutost, nisku električnu i toplotnu provodljivost, visok
koeficijent toplotnog širenja i relativno mali opseg radnih temperatura (najviše do 300°C) uz čest
gubitak dimenzione stabilnosti.
Plastični materijali su velika i raznovrsna grupa sintetičkih polimera koji se raznim
procesima obrade oblikuju u gotove proizvode.

Polimeri
• Izolatori struje i toplote
• Vrlo fleksibilni, deformabilni,
male čvrstoće
• Neki su providni
• Dobro koroziono otporni
• Neotporni na toplotu
• Male gustine
Sve plastike, Najlon, Guma, ...

1.5.4. Kompozitni materijali

Kompoziti su materijali koji se dobijaju kombinacijom dva ili više materijala tako se
postignute osobine razlikuju od odgovarajućih osobina svakog materijala posebno. Beton i šper-
ploča su tipični primeri jednostavnih kompozita, poznati iz svakodnevne upotrebe. Inače,
kompozitni materijali se odlikuju niskom gustinom, imaju dobru čvrstoću, a neki kompoziti i
dobru duktilnost, dobru otpornost na udar, postojanost pri povišenim temperaturama i otpornost
na dejstvo agresivnih radnih medijuma.

11
 Kompoziti

• Visoka specifična
čvrstoća, udarna i
zamorna otpornost
• Koroziono otporni
• Skupi
• Zapaljivi, toksični
• Nepostojani u agresivnim
sredinama
• Osetljivost na
temperaturu i vlagu

1.5.5. Materijali budućnosti

Korišćenjem znanja iz fizike, hemije i matematike i uz pomoć kompjutera zadnjih decenija

stvoreni su mnogi savremeni materijali (materijali budućnosti) kao što su: nanomaterijali,
„pametni materijali“, okolini prihvatljivi materijali („zeleni“ materijali), biomimetički materijali,
biomaterijali, elektronički materijali itd.

• Nanomaterijali – mikrostruktura koja je reda veličine od 1 do 100 nanometara i imaju

neuobičajena svojstva. Fulerenske cevčice (tzv. nanotubes.) prečnika 1...10 nm i dužine do
1000 nm pokazuju impresivna mehanička i električna svojstva. Zatezna čvrstoća je oko 10
puta viša od čvrstoće ugljeničnih vlakana a gustina upola manja. Električna prvodljivost je kao
kod bakra, a toplotna provodljivost je visoka kao kod dijamanta.
• “Pametni materijali” – avionska krila koja će samostalno odlučivati, zgrade koje će se
same stabilizovati u slučaju zemljotresa. Pod pojmom „pametni“ misli se na materijale koji
prepoznajući okolne uslove (temperaturu, mehaničko naprezanje, hemijsko delovanje,
električno ili magnetno polje, svetlost i dr.) menjaju svoju mikrostrukturu i svojstva. Za prirodne
materijale to nije novost. Drvo npr. je sposobno da samo ojača pod dejstvom mehaničkog
opterećenja ili ozdraviti ako dođe do oštećenja. Oko 100 godina poznat Hadfield-ov čelik s
1%C i 12% Mn je prvi veštački pametni materijal. Kod ovog relativno mekog austenitnog čelika
dolazi do otvrdnjavanja usled lokalne transformacije u martenzit, a zbog visokih specifičnih

12
 pritisaka pri trenju ili udaranju. Sličan fenomen je poznat kod polipropilena gde na vrhu
mikropukotine dolazi do plastičnog preuređenja helikalnih molekula i zaustavljanja rasta
pukotine.
• Okolini prihvatljivi materijali - biorazgradljive ili fotorazgradljive plastike
• Biomimetički materijali - Materijali koji će se proizvoditi proučavanjem prirode, kojih ima
u prirodi ali ih zasad ne znamo proizvesti. Iz prirode učimo kako iz jednostavnih i
raspoloživih spojeva biološkim procesima nastaju složene polimerno/keramičke strukture
visoke čvrstoće, krutosti, tvrdoće i žilavosti, kao npr. oklopi, rogovi, zubi, bodlje životinja,
paukova mreža itd. Radi se o nanostrukturiranim biološkim strukturama bez poroznosti i
grešaka. Na osnovu proučavanja i oponašanja sastava i strukture takvih sistema razvijaju se
procesi s ciljem dobijanja veštačkih kostiju i tkiva (npr. ljudske kože), razgradljivih vlakana za
šivenje rana, različitih kompozita, membrana za dijalizu, funkcionalnih materijala (npr.
nelinearna optička svojstva nanostrukturiranog kadmijumovog oksida).
• Elektronički materijali kao i superprovodnici koji rade na sobnoj temperaturi, hemijski
senzori, materijali za dugotrajnije baterije itd.
• Biomaterijali se primenjuju u komponentama koje se ugrađuju u ljudsko telo zbog zamene
povređenog ili bolesnog dela tela (npr. veštački kuk). Sve navedene vrste materijala metali,
keramike, polimeri i kompoziti mogu se koristiti kao biomaterijali. Ti materijali moraju biti
netoksični, ne smeju korodirati niti na drugi način reagovati s okolnim tkivom.

Savremeni materiajali,
materijali budućnosti

• Biorazgradivi materijali,
• Nanomaterijali,
• Penasti metali
• “Pametni” materijali,
• Biomimetički materijali
• MEMS - Mikro
• elektro-mehanički sistemi
• Elektronički materijali

Broj materijala od 1940. do danas eksponencijalno raste. Prema nekim tvrdnjama u

poslednjih 60-tak godina u primenu je ušlo toliko vrsta materijala koliko u svim prethodnim
vekovima. Procene govore da danas raspolažemo s 70 000 do 100 000 različitih vrsta
materijala. Iako je broj osnovnih vrsta znatno manji raznovrsnost se postiže varijacijama sastava
i strukture kao posledice uslova dobijanja ili naknadne obrade.
Tek se u novijoj istoriji, koristeći kvantitativna znanja iz matematike, fizike (mehanike,
termodinamike, hidromehanike) hemije i iz ostalih područja, otkrivaju postupci za dobijanje
savremenijih materijala, npr. legiranih čelika, aluminijumskih legura, polimernih materijala.
Savremeni razvoj materijala obeležen je primenom naučnih pristupa iz različitih disciplina,
kvantitativnih metoda i računara.

13
 Pronalaskom čelika specifična čvrstoća (čvrstoća/gustini) je znatno porasla, a kod
kompozitnih materijala ona je postala višestruko veća od prvobitno korišćenih materijala.
Potrošnja različitih materijala, tokom dvadesetog veka, znatno se menjala. Aluminijum i
polimerni materijali su pokazali poseban porast potrošnje tokom druge polovine dvadesetog
veka.

Specifična čvrstoća Potrošnja različitih materijala

različitih materijala u XX veku u SAD

1.5.6. Učešće raznih materijala u auto i avio industriji

U toku nekog vremenskog perioda pojavljuju se mnogi faktori koji omogućavaju da jedan
materijal zameni drugi za određenu namenu. Cena i jačina su dva osnovna faktora koji će da
utiču korišćenje nekog materijala. Kao rezultat toga u toku nekog vremenskog perioda
korišćenje različitih materijala se menja. Automobilska i avio industrija koriste različite vrste
materijala što može da se vidi na donjim slikama. Težnja je da se što više smanja masa i cena.
To se postiže povećanjem udela polimernih materijala i aluminijuma na račun legura gvožđa.

14
 1.5.7. Funkcionalna podela materijala

Podela materijala u zavisnosti od toga gde se koriste prikazana je na sledećoj slici.

Aero-
Aero-industrija
Kompoziti
SiO2, Amorfni Si,
Al - legure,
Konstrukcioni Biomedicinski
Ti - legure,
Celik, Ti legure,
Superlegure
Al legure, Nerdajuci celici,
Beton, Plastike,
Staklena vlakna, Keramike
Plastike, drvo

Pametni Elektronic
Elektronicki
materijali materijali
Hadfield-ov celik, Funkcionalna Si, GaAs, Ge,
Ni-Ti legure sa klasifikacija BaTiO3, Al, Cu, W,
efektom pamcenja
oblika, polimerni
materijala Provodni
polimeri
gelovi

Energetske
Optic
Opticki tehnologije
materijali UO2, Ni-Cd,
SiO2, GaAs, ZrO2, LiCoO2,
Magnetni
Stakla, Al2O3 Amorfni Si:H
materijali
Fe, Fe-Si, NiZn i
MnZn feriti,
Co-Pt-Ta-Cr,
γ-Fe2O3

15