TERMINALI VAZDUŠNOG SAOBRAĆAJA

TERMINALI VAZDUŠNOG SAOBRAĆAJA

Početak ere vazdušnog saobraćaja – Wrigt 1903.

Početna faza – prevoz pošte – profitabilniji od prevoza putnika. U prvom svjetskom ratu avion je našao i svoju prvu praktičnu primjenu, dok je
između dva svjetska rata avio tehnika doživjela golemi napredak.
Prva komercijalna linija uspostavljena je 1919. godine između Engleske i Francuske, da bi 1920-1930 došlo do ekspanzije nacionalnog i
regionalnog vazdušnog saobraćaja / Douglas DC-3
Poslije II svjetskog rata, dolazi do pune ekspanzije vazdušnog putničkog saobraćaja / Boeing 707 – prvi komercijalni mlazni avion –
međunarodni/interkontinentalni letovi. Godine 1970. pušten je u promet Boeing 747 («Jumbojet») kapaciteta 490
putničkih mjesta, brzine letenja 1064-1155 km/h, neposredno za njim uvode se u promet i Airbus letjelice.

Osnovni razvojni trend u avio industriji je povećanje kapaciteta i brzina, uz smanjenje potrošnje goriva.
Značaj vazdušnog saobraćaja ogleda se u brzom savlađuivanju velikih rastojanja i mogućnošću prilaza teže dostupnim lokacijamna za ostale
vidove transporta. Prednosti ovog vida transoprta rastu sa povećanjem rastojanja. Vazdušni saobraćaj je slobodniji u putanjama kretanja kroz
prostor.
Troškovi ovog vida soabraćaja su veliki:

-visoka vrijednsot aparata

-velika potrošnja goriva
-obučeni personal
-zahtjevi obezbjeđenja
-precizni instrumenti
-relativno mala nosivost

Troškovi transporta velikih tereta su posebno veliki, pa ovaj vid transoprta nema veliku primjenu u privredi i masovnom prevozu sredstava i roba.
Posebno ne kabastih roba, dok za saobraćaj osjetljive i brzo kvarljive robe ima svoju punu upotrebljivost.
Rentabilnost ovog saobraćaja se ispoljava kod putničkog transporta na većim razdaljinama.
VAZDUŠNE LINIJE

Avio saobraćaj čine: 1. avio industrija (proizvodnja, razvoj i održavanje letjelica), i 2. vazduhoplovna mreža (vazduhoplovna pristaništa – aerodromi i vazdušni
putevi/linije, koridori)
Vođenje vazdušnih linija u vazdušnom saobraćaju obuhvata tehničko utvrđivanje puta i njegovo opremanje neophodnim uređajima za sigurnost plovidbe.
Saobraćajne vazdušne linije označavaju kretanje vazduhoplova između dva određena aerodroma u širini vazduhoplovnog pojasa od 5 km sa manipulacijama
uzdizanja i spuštanja.
Najvažniji uticaji na vođenje linija su : vidljivost, visina oblaka i vazdušna strujanja.

AERODROMI / pozicioniranje i veličina

Složene prostorne, arh. urbanističke cjeline, sačinjene od raznovrsnih objekata, infrastrukture, instalacija i opreme u službi odlaska i dolaska
vazduhoplova)
Aerodromi su osnovne tačke u mreži avio saobraćaja i definisani su površinama za sletanje i uzletanje, uslužnim objektima i zgradama za
održavanje.
Za potrebe lociranja i razvoja aerodroma najvažnije je obezbjediti velike slobodne površine. Veličina zavisi od:
-važnosti i programa aerodroma, planiranog povećanja saobraćaja i predikcija razvoaj tehnologije prevoznih sredstava. (dužina, pogonska snaga,
vertikalna uzletanja...)
Aerodromi se planiraju sa prognozama saobraćaja u narednih par decenija.
Pored samog aerodroma postoji potreba za zonom kontrolisanja i regulisanja izvjesnih smetnji za letenje.
Dimenzionisanje aerodroma se planira prema tipičnim vrhunskim vrijednsotima opterećenja (trećina godišnjeg režima rada).
Prethodne analize (na nivou Masterplana): Kansai International Airport

- analiza površi za ograničavanje presjeka

- analiza meteo uslova lokacije
- analiza ekoloških uslova (buka)
- analiza urbanističkih uslova lokacije
- udaljenost aerodroma od naseljenih mjesta
- veličina pripadajućeg područja koje gravitira aerodromu i mogućnost širenja
- analiza plana šireg područja (zoniranje)
- analiza opstojećih i budućih veza sa aerodromom
- analiza građevinskih uslova
- geološka i geomehanička analiza
- saobraćajno – ekonomska analiza
Saobraćajno – ekonomska analiza definiše ulazne parametre za projektovanje putničkog terminala. Čini je analiza sledećih parametara:

- godišnji, mjesečni i satni broj opreracija

- određivanje broja putnika u vršnom času
- određivanje vrste saobraćaja (međunarodni, domaći i kombinovani)
- karakter saobraćaja (linijski, turistički, kombinovani)
- struktura flote (broj i vrsta vazduhoplova)
- ekvivalentni (kritični) vazduhoplov
Broj putnika u vršnom času:
Ovaj broj predstavlja proračunsko određivanje predpostavljenog časa u toku godine u kome se na aerodromu servisira najveći broj putnika. To je
osnovni broj kod dimenzionisanja pojedinih funkcionalnih grupa u objektu.
Oznaka: TPHP – Typical pick hour pasanger

Broj putnika godišnje TPHP kao % godišnjeg broja putnika

Više od 20.000.000 0.030 %
10.000.000 - 19.999.999 0.035 %
1.000.000 - 9.999.999 0.040 %
500.000 - 999.999 0.050 %
100.000 - 499.999 0.065 %
Manje od 100.000 0.120 %

Okvirni proračun površina

Prema međunarodnoj prakci ova površina zavisi od:
- TPHP
- Tipa objekta prema vrsti saobraćja (međunarodni/domaći)
Okvirna površina terminala za domaći saobraćaj 14 - 16 m2 x TPHP
Okvirna površina terminala za međunarodni saobraćaj 22 - 25 m2 x TPHP

Primjer:
Godišnji protok putnika od 2.000.000 putnika
TPHP = 2.000.000 x 0.40 / 100 = 800
Za međunarodni terminal okvirna površina je: 800 x 25 = 20.000 m2

Tipovi terminala prema vrsti avio saobraćaja:

Domaći saobraćaj:
-ulazni hola
-kontrola karata
-predaja prtljaga
-kontrola bezbjednosti
Međunarodni pored navedenih ima i : Pasošku kontrolu, carinu, imigracionu proceduru i
pojačanu bezbjednost i kontrolu putnika i prtljaga
Kriterijumi pri izboru lokacije:

- topografski, geološki i metereološki uslovi (bez velikih vertikalnih strujanja vazduha, u nagibu do 2%, minimum ili bez magle i slabe vidljivosti,
ocjedno ili drenirano tlo – provjetrenost gornjeg sloja piste, pravac,brzina i učestalost vjetra/spriječiti nanošenje dima i prašine
Glavni pravci uzletne staze su u pravcu dominantnog vjetra, veće nadmorske visine otežavaju uzletanje i sletanje zbog razrjeđenosti vazduha,
meteo uslovi- vazdušni pritisak )
- okolna struktura naselja
- zadovolajvajuća raspoloživost osnovnih površina za P/S – staze, rulne staze, zgrada, površina za servisiranje,
skladišta za goriva,
- predviđeni razvoj aerodroma
-blizina saobraćajnih centara, razvijenost i prognoze razvoja ostalih vidova saobraćaja u okviru integrisanog transporta
Prema opštem kriterijumu podijele aerodromi se mogu podijeliti na:

1. civilni aerodromi- međunarodni i lokalni – namijenjeni su za prihvat i otpremu lakog

odnosno generalnog avio saobraćaja/javni – pripadaju u državni aerodromski sisetm i čine
javnu aerodromsku mrežu,
2. vojni aerodromi,
3. mješoviti ili kombinovani aerodromi,
4. sportski i sportsko-rekreativni aerodromi
Funkcionalna područja koja određuju kapacitet aerodroma:

1 - sistem poletno i sletnih staza P/S – kapacitet određuje mogući broj operacija vazduhoplova u jedinici vremena (obično 1 sat)
2 - prihvatna platforma / raspoložive površine za stajanke aviona
3 - prihvatna zgrada / mogući prosjek u jedinici vremena za putnike, prtljag i robu
Marco Polo, Venecia
Šeremetjevo, Moskva
Manchester Airport City
Piste – površine za uzletanje i sletanje. Veličina piste je uslovljena: klimatskim i topografskim faktorima,
brzinom uzletanja, rasponom krila, uglom uspona – tipom aviona.

Oriejntacija piste zavisna je od: pravca dominantnog vjetra, veličine, položaja i nadmorske visine aerodroma.

Zastori piste moraju obezbjediti dovoljnu tvrdoću i otpornsot na habanje, ali i dovoljnu elastičnsot pri udaru tererta. Poprečni nagib piste je cca
1% sa mogućim malim i ravnim podužnim padom /do 2%.
Dužina piste zavisi od opterećenja aviona, pravca dominantnog vjetra,atmosferskih priilka i broja staza. Prosječno od cca 600 m do 3.500 m.
Širine piste su od 60-90 m.
Pravac P/S i pravac preovlađujućeg vjetra mogu zaklapati ugao do 22.5 stepeni. Bočni udar vjetra najviše 20 čvorova.
Raspored pisti je posebno važan za funkcionisanje aerodroma. Uslovlejn je raspoložiovom površinom, karakteristikama pisti, geoklimatskim
faktorima, kapacitetom i planiranim razvojem aerodroma.

Najmanji međusobni razmak pisti je 210 m. Perko 1.311m – za jednovremeno P/S

Platforma je površina koja povezuje P/S i rulne staze sa pristaništem. Obuhvata i

površine za stajanke aviona, trase za rulanje na platformi, saobraćajne tokove vozila
za prihvat i otpremu. Tjesno je povezana sa pristaništem i sa njim se razvija.
Sistem rulanja mora omogućiti najbrže napuštanje P/S staze nakon slijetanja, kao i naj-
kraće puteve do pozicije polijetanja.