Bolnice

Bolnica je stacionarna i poliklinička zdravstvena organizacija:

- obezbjeđuje liječenje i rehabilitaciju oboljelih i povrijeđenih lica
- prima i zbrinjava hitne medicinske slučajeve
- obezbjeđuje specijalističku i konzilijarnu medicinsku pomoć za potrebe stanovništva i zdravstvenih organizacija
na području dvije ili više opština, odnosno na području regionalne zajednice
- učestvuje u sprovođenju posebnih programa na sprečavanju, suzbijanju i ranom otkrivanju oboljenja i povreda
- ucestvuje u kućnom liječenju i obavlja druge poslove i zadatke.
- obezbjeđuje zdravstveno vaspitanje bolesnika, stručno usavršavanje zdravstvenih radnika i pružanje stručne
pomoći drugim zdravstvenim organizacijama.

Bolnice mogu biti opšte ili specijalne. Opšte bolnice pružaju zdravstvenu zaštitu licima svih uzrasta oboljelim od raznih
vrsta bolesti. Specijalne bolnice pružaju zdravstvenu zaštitu licima oboljelim od određenih bolesti ili licima određenih
starosnih grupa. Primjer:
- Psihijatrijska bolnica
- Bolnica za liječenje distrofije
- Bolnica za plućnu ili koštanu tuberkulozu
- Bolnica za liječenje raka
- Bolnica za dječje bolesti
- Bolnica za gerijatriju

Bolnice mogu obavljati djelatnosti iz više zdravstvenih oblasti i u tom slučaju se organizuju kao:
- medicinski centar
- klinički centar
- kliničko-bolnički centar.

Stručni kadrovi

U opštim i specijalnim bolnicama, medicinskim, kliničkim i kliničko-bolničkim centrima, za obavljanje bolničkog i

polikliničkog rada, neophodno je obezbjediti sledeći najmanji broj stručnih kadrova:

U oblasti hirurških disciplina:

- 1 ljekar na 12 bolesničkih postelja
- 1 medicinska sestra/tehničar na svakih 8 postelja
U oblasti internističkih disciplina:
- 1 ljekar na 16 postelja
- 1 medicinska sestra/tehničar na svakih 8 postelja
U oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije:
- 1 ljekar na 20 postelja
- 1 fizioterapeut na 10 postelja
- 1 medicinska sestra/tehničar na svakih 10 postelja
U organizaciji socijalne zaštite, ukoliko se u obavlja u stacionarima i porodilištima, koje bolnica organizuje u udaljenim
opštinama:
- 1 ljekar na 30 postelja
- 1 medicinska sestra/tehničar na 10 postelja

U oblstima internih i dječijih bolesti, opšte hirurgije, ginekologije i akušerstva, fizikalne medicine i rehabilitacije,
anesteziologije sa reanimatologijom, radiološke dijagnostike, kao i drguim internističkim hirurškim granama medicine
najmanje 1 ljekar mora da bude specijalista iz odgovarajuće grane medicine.
1
Kapacitet bolnica

Po zakonskim propisima svaka bolnica, da bi obavljala odgovarajuću zdravstvenu djelatnost, mora da ima najmanje 150
bolesničkih postelja, bez obzira na broj stanovnika za koji obezbjeđuje bolničku zaštitu. Broj bolesničkih postelja u
odnosu na broj stanovnika nekog regiona ili grada zavisi od drugih činilaca, kao što su struktura i starosno stanje
stanovništva gravitacionog područja, postojanje određene patologije u regionu, ekonomske mogućnosti društva, razvoj
medicinske nauke, urbanističke mogućnosti rješavanja itd.

Smatra se da je povoljno ako se obezbjede 3,3 bolesnička kreveta na 1000 stanovnika za bolesnike sa dugim vremenom
liječenje (hronične bolesti, gerijatrija i slično), a 5 do 8 bolesničkih postelja za bolesnike sa kratkim vremenom liječenja.
Potreban broj bolesničkih postelja za gravitaciono područje može se odrediti prema sledećem obrascu:

BK = (1/365) x BS x BB x (PB/PZ)

- BK – broj bolesničkih kreveta

- BS – broj stanovnika
- BB – prosječan broj bolesnika na 100 stanovnika
- PB – prosječak boravak u bolnici danima
- PZ – procenat zauzetosti bolesničkih kreveta tokom godine

Broj kreveta se može odrediti i jednostavnije, ako se unaprijed predvidi odgovarajući „komfor“ zdravstvene zaštite, na
primjer: 6 postelja na 1000 stanovnika. Tada bi za region od 300 000 stanovnika bilo potrebno:

(300000x6) / 1000 = 1800 bolesničkih postelja

Ukupna veličina bolničkog objekta određuje se prema broju postelja, tako što se orijentaciono uzima od 45m2 po jednoj
postelji za manje bolnice, do 120 pa i 150m2 po jendoj postelji za univerzitetske (kliničke) bolnice, s obzirom da se u
njima odvijaju i nastavne i naučno – istraživačke djelatnosti. Sem toga i u njima i u medicinskom dijelu bolnice –
poliklinici i stacionaru, treba predvidjeti veće površine prostorija od uobičajenih, zbog kliničkog rada sa studentima.

Izbor lokacije

Novi bolnički objekti se najčešće grade na kompleksima postojećih bolnica radi njihovog proširenja i modernizacije. Ako
se desi da se nove bolnice grade na novim terenima, onda šira lokacija bolnice treba da bude u skladu sa odobrenim
planom razvoja mreže zdravstvenih ustanova za područje na kojem se bolnica gradi. Uža lokacija bolnice biras se u
skladu sa komunalno – higijenskim uslovima zemljišta na kome će se graditi bolnica, a u saglasnosti sa generalnim i
detaljnim urbanističkim planovima naselja i mjesta.

Bolnica se postavlja u mirnom području, udaljenosti od:

- Prometnih puteva ili ulica (min. 80m)

- Saobraćajnih raskrsnica i željezničkih pruga (min.500m)
- Aerodroma i željezničkih stanica (min.1000m)
- Fabrika, vojnih objekata i postrojenja koja stvaraju buku

Takođe treba izbjegavati i plavna područja, šttna industrijaska postrojenja, stara stovarišta otpadaka i stara groblja.
Nepovoljno je i ako nivo podzemne vode na izabranom terenu nije bar 2 metra ispod površine terena jer se u protivnom
moraju preduzimati mjere koje poskupljuju izgradnju. Treba izbjegavati zemljišta izložena jakim vjetrovima, magli,
prašini, dimu, mirisima i insektima.

Orjentacija pojedinih djelova bolničkog objekta određuje se u zavisnosti od njihove namjene, ako i od geografskih i
klimatskih uslova datog područja. Tako da je za bolesničke sobe najpovoljnija orjentaicja od juga do jugoistoka, mada je

2
za bolnice sa kratkim vremenom zadržavanja bolesnika ovo i od manjeg zančaja, pa orjentacija može biti slobodno
izabrana. Za terapeutske i druge radne prostorije povoljna je orjentacija između sjeveroistoka, preko sjevera, do
sjeverozapada.

Bolničkom krugu treba obezbjediti lak prilaz za bolesnike, osoblje, posjetioce i ekonomsko snabdjevanje. Dovoljno je ako
se obezbjedi jedan pješački prilaz i jedan prilaz za vozila. Oba prilaza treba da budu u dobroj vezi sa nekom od gradskih
magistrala i stanicom javnog gradskog saobraćaja. Glavni ulaz treba da bude na strani suprotnoj od bolesničkih soba.
Prostori za parkiranje treba da budu dovoljno udaljeni od bolesničkog kompleksa, sa mogućnošću proširenja. Bolničkom
krugu treba obezbjediti lak prilaz za bolesnike, osoblje, posjetioce i ekonomsko snabdjevanje. Ulaz ležećih bolesnika ne
treba da bude vidljiv sa glavnog ulaza. Dobro je ako se za infektivno (izolaciono) odjeljenje obezbjedi poseban prilaz.
Prilaz prosekturi treba unutar bolensičkog kruga da bude odvojen od zajedničkog kolskog prilaza i zone bolesničkih soba,
a može se spojiti sa prilazom ekonomskom dvorištu, koji je odvojen od glavnog ulaza u krug za snabdjevanje i odvoženje
za potrebe kuhinje, perionice, odnošenja smeća, toplane, energetskih pogona, radionica, garaža.

Minimalne površina bolničkog terena po bolesničkoj postelji, uključujući i izgrađene površine, iznosi po njemačkim
normativima 65m2, dok po preporuci Svjetske zdravstvene organizacije ne bi trebalo da bude manja od 80m2 po
postelji, za veće bolnice od preko 500 bolesničkih postelja. Za manje bolnice od 300 do 500 kreveta ova površina iznosi
90m2 po postelji, a za male bolniceod 150 do 300 kreveta površina je 100m2, pa i 150m2, dok za bolnice specijalne
namjene može da dosegen 200m2, pa i više, po bolesničkoj postelji. Površina pod zgradama ne bi trebalo da pređe 20%
ukupnog terena. Saobraćajnice i parkirališta zauzimaju oko 15%, parkovi i zelene površine 60%, a 5% treba obezbjediti za
sportske aktivnosti i rekreaciju.

Prema inostranim iskustvima (Njemačka, Francuska) smatra se da manja bolnica svojom djelatnošću obezbjeđuje
područje oko 15 do 20km u prečniku, dok veće bolnic i univerzitetske kliničke bolnice ovaj radiju povećavaju na 50, pa i
100km u prečniku. U našoj zemlji, međutim, računa se bez obzira na veličinu toga, da li je to medicinski centar ili
medicinski fakultet, koji pokrivaju teritoriju cijelog regiona.

Sistemi izgradnje

U dosadašnjem razvoju izgradnje bolničkih objekata, od kada se oni grade kao medicinske, a ne kao milosrdne ustanove,
najviše su se razvijale dvije vrste sistema izgradnje:

- Građenje u paviljonskom sistemu kao starija pojava

- Građenje u monoblok sistemu kao novija pojava

Paviljonski sistem građenja bio je u upotrebi u vrijeme kada medicinska nauka nije bila tako razvijena kao danas, a
tehnika je takođe bila na daleko nižem stepenu razvoja. Zbog toga je liječenje trajalo znatno duže, pa se smatralo da
objekte ne treda graditi u visinu veću od dva sprata kako bi bolesnici bili u što bližem kontaktu sa prirodom i na taj način
sebi psihički olakšali period boravka u bolnici. Druga prednost pavilljonskog sistema izgradnje bolnica sastojala se u tome
što se bolnica mogla praktično neograničeno širiti i graditi u etapama, ako je za to bilo potrebe i raspoloživog terena.
Međutim veliki, i u vrijeme današnjih dostignuća, nedostatak ovog sistema izgradnje je u potpunom izostavljanju bilo
kakve funkcionalne veze između pojedinih bolničkih službi. Dalji nedostaci ovog sistema su velika angažovanost terena za
izgradnju, vrlo dugačke komunikacije, velika izgrađena površina objekta, dugačko i otežano razvođenje instalacija po
terenu i u objektima i slično. Svi nedostaci u znatnoj mjeri povećavaju troškove eksploatacije ovako građenih bolnica.

Građenje u monoblok sistemu je savremeni način gradnje bolnica, koji je nastao kao posljedica velikog napretka
medicine i neslućenog razvoja tehnilkih uređaja i opreme u bolnicama. Današnje bolnice predstavljaju u punom smislu
riječi neku vrstu „fabrika za liejčenje“, a dućina ležanja oboljelilh od akutnih bolesti svedena je u prosjeku na svega 10-12
dana. U takvim uslovima i kontakt bolesnika sa prirodnom okolinom je prestao da bude važan, a takođe i orjentacija
bolesničkih soba. Da bi se što bolje iskoristila mnogobrojna skupocjena medicinska oprema i uštedjelo u površinama,
dolazi do sažimanja prostora, tijesnog funkcionalnog povezivanjadijagnostičkih, terapeutskih i stacionarnih bolničkih
službi, kao i do skraćivanja unutrašnjih komunikacija. Omogućuje se koncentracija sve brojnijih i komplikovanijih
3
bolničkih instalacija, a sve to u krajnjoj liniji dovodi do smanjena troškova eksploatacije u bolnicama. Sa tačke gledišta
arhitekte, bolnički objekti građeni u monolitnom sistemu, pogodniji su za arhitektonsko oblikovanje. Šematski gledano,
bolnički objekti građeni po sistemu monobloka, sastoje se od niskog, a širokog dijela, u kome su smještene dijagnostičko
– terapeutske, pomoćne i tehničke službe, i visokog dijela u kme se nalaze bolesničke jedinice. Međutim, ovaj sistem
izgradnje ima i svojih nedostataka, prije svega u otežanim uslovima za etapnu izgradnju i teškoćama, pa čak i
nemogućnosti za naknadna proširenja i dogradnju u slučaju potrebe, a da to ne utiče na ukupno arhitektonsko
oblikovanje objekta. Smatra se takođe da ovako veliki i tehnički opremljeni objekti svojim ambijentom djeluju negativno i
zastrašujuće na psihičku atmosferu bolesnika. Neki od ovih nedostataka mogu se otkloniti ili ublažiti na taj način što se u
ovom objektu obezbjeđuje fleksibilnost u korišćenju i adaptabilnosti rješenja, primjenom pogodne konstrukcije,
montaćno – demontaćnih pregradnih zidova i plafona i ostvarivanjem prilagodljivog koncepta instalacija. Prostorije u
kojima bolesnici najčešće borave (bolesnička soba, dnevni boravak i slično) oplemenjuju se i humanizuju odgovarajućim
rješenjima enterijera uz primjenu umirujućih patelnih boja zidova, podova, plafona, ukidanjem plafonskog osvjetljenja u
bolesničkim sobama, uvođenjem radio i TV programa za bolesnike, unošenjem žardinjera z acvijeće u prostore gdje je to
dozvoljeno itd. Razumije se da se isti postupak primjenjuje u prostorijama u kojima radi osoblje.

Osim ova dva osnovna sistema izgradnje, postoje i razni drugi sistemi, nastali bilo koa raznuđenje osnove monoblok
sistema u vidu slova T, X, Y ili H bilo u vidu kombinacije dva osnovna sistema, kada se dobija osnova u vidu češlja.

Jedna od najzanimljivijih kombinacija paviljonskog i monoblok sistema je izgradnja u sistemu tkz. „strukturalne
arhitekture“, gdje se teži za objedinjenjem prednosti oba osnovna sistema, a to znači funkcionalnom objedinjavanju
službi, smanjenju površina, skraćivanju komunikacija, koncentraciji instalacija i što je najvažnije, omogućavanju budućih
proširenja bolnice bez uticaja na rad već izgrađenih djelova. Struktura ovako izgrađenog tipa bolnice sastoji se iz jednog
širokog, nižeg dijela, u kome su smještene polikliničko – dijagnostičke, terapeutske, pomoćne i tehničke službe
zajedničke za cijelu bolnicu, dok su bolesničke jedinice raspoređene oko ovog jezgra sa kojim su blisko povezane. Visine
bolničkih jedinica su nejednake u zavisnosti od broja postelja u pojedinim stacionarnim službama. Bolesnici su na taj
način izdvojeni u manje grupe, što svakako ima uticaja na psihičku atmosferu u kojoj žive ze vrijeme boravka u bolnici. U
arhitektonskom smislu ovaj tip daje povoljne uslove ze prostornu igru sa masama i njihovo globalno i sekundarno
oblikovanje.

Opšta bolnica

Poliklinka

Poliklinika opšte bolnice je organizaciona jedinica koja obezbjeđuje polikliničke preglede kako sa spoljne, tako i za
bolesnike koji su stacionirani u bolnici. Preko poliklinike obavlja se selekcija bolesnika kojima je potrebno bolničko
liječenje kao i kontrolni pregledi za bolesnike otpuštene iz bolnice u periodu rekonvalescencije. Po organizacionoj
strukturi poliklinika obuhvata po pravilu one medicinske specijalnosti za koje bolnica ima stacionarna odjeljenja, mada
može biti izuzetaka. Poliklinika sa stacionarnim dijelom, centralnom laboratorijom i rengen – dijagnostikom predstavlja
jedinstvenu službu. Djelatnost poliklinike je ekonomična za zajednicu, jer se veliki dio dijagnostičkih i terapeutskih
postupaka obavlja bez potrebe za čekanjem u bolnici, koje je inače veoma skupo.

Kapacitet poliklinike se određuje na bazi broja specijalističkih ordiancija, radnog vremena poliklinike i broja radnih dana
u nedjelji, odnosno godini. Radno vrijeme poliklinike je po pravilu 12h (od 07 do 19h), a efektivni rad sa bolesnicima
računa se sa 10h (u 2 smjene). Za jedan čas u jednoj ordinaciji pregleda se prosječno 4 bolesnika, to iznosi 40 bolesnika
dnevno, odnosno 200 bolesnika nedjeljno (za 5 radnih dana). Za 52 nedjelje u jednoj godini u jednoj ordinaciji pregleda
se ukupno 10 400 bolesnika. Zbirom broja ordinacija i njegovim množenjem sa 10 400 dobija se ukupni godišnji kapacitet
poliklinike.

Po lokaciji poliklinika treba da bude odvojena od stacionarnog dijela bolnice, ali funkcionalno povezana sa centralnom
laboratorijom i rendgen – dijagnostikom. Prilaz spoljnih bolesnika poliklinici, bilo vozilima, bilo pješke, mora da bude
dovoljno odvojen od ostalih prilaza bolnici. Ulazni hol treba da bude dovoljno prostran da omogući kretanje velikog broja

4
bolesnika i njihov prilaz trijažnim punktovima i čekaonicama specijalističkih ordinacija. Kretanje spoljnih pacijenata ne
smije se miješati sa kretanjem ležećih pacijenata, niti se njihovi putevi mogu ukrstiti.

5
Služba za urgentnu medicinu (Hitna pomoć)

Ova služba je posebna organizaciona jedinica bolnice, koja radi 24h, za to vrijeme prima sve bolesnike kojima je
potrebna hitna pomoć. Svaki takav bolesnik poslije ukazivanja pomoći u ovoj službi, upućuje se na dalju njegu bilo u
službu intezivne njege, bilo u odgovarajući stacionar ili se otpušta kući. Zbog toga služba za urgentnu medicinu treba da
bude dobro funkcionalno povezana sa službom intezivne njege, centralnim operacionim blokom, stacionarnim blokom,
stacionarnim odjeljenjima i centralnom laboratorijom.

Službi urgentne medicine treba omogućiti poseban prilaz za ambulantna i druga vozila, a ako uslovi dozvoljavaju, u blizini
se može predvidjeti i helikoptersko pristanište. Takođe treba obezbjediti i pješački prilaz. Glavni ulaz u službu treba da
bude natrkiven, dovoljno prostran za jednovremeni pristup više ambulantnih vozila i da se po potrebi može zatvoriti, pa
zagrijavati.

Prostorije službe se mogu podijeliti u 2 grupe:

- Prostori za adiministrativno mediciniski prijem

- Prostorije za hitnu dijagnostiku i intervencije

Prostori za adiministrativno mediciniski prijem

- Ulazni hol sa informativnim punktom

- Jednu do dvije prostorije za sanitarnu obradu bolesnika (sa tuševima)
- Prostoriju sa garderobnim kasetama za privremeni smejštaj odijela, dokumenata i dragocijenosti bolesnika
- Čekaonicu sa WC-ima za posjetioce
- Uz čekaonicu soba za službenika MUPa
- Prostorija za administraciju i evidenciju primljenih bolesnika
- Prostoriju za radio – stanicu za vezu sa ambulantnim kolima na terenu,
- Veću ostavu za nosila i kolica
- WC grupu za osoblje i eventualno (kod većih službi) prostoriju za dežurno osoblje koje prihvata i transportuje
bolesnike.

Prostorije za hitnu dijagnostiku i intervencije

- Potreban broj prostorija za dežurne ljekarske ekipe sa tuš – kupatilom na svake dvije ljekarske sobe (broj soba
zavisi od veličine službe)
- Sobe za pomoćno medicinsko osoblje sa jednim tuš – lupatilo
- Jedna ili više ordinacija za internističku dijagnostiku
- Veća prostorija za internističke intervencije
- Jedna ili više ordinacija za hiruršku dijagnostiku
- Mali operacioni blok koji sadrži: dvije operacione sale, sobu za pripremu bolesnika, prostorije za substerilizaciju
(između soba), garderobu – propusnik (bijelo – zeleno) za hiruršku ekipu, prostoriju z agipsiranje sa nišom za
pripremu gipsa, prostoriju za pokretni rendgen i pokretne aparate, mračnu komoru za automatsko razvijanje
filmova, prostoriju za buđenje i reanimaciju sa prostorom za sestru, ostavu za prljavo i noćne posude i ostavu
čistog rublja i ljekova.

Treba napomenuti da operacioni blok urgentnog centra radi 24h, za razliku od centralnog operacionog bloka u kome se
rade programirane operacije i to uglavnom u radnom vremenu. Ostale prostorije u ovoj grupi su rendgen – kabinet sa
dva radna mjesta i mračnom komorom za automatsko razvijanje filmova, priručna laboratorija za brze analize, prostorija
za EKG i EEG, prostorija za opservacije poslije intervencija sa dva do šest bolesničkih kreveta i sestrinskim punktom,
potrebni sanitarni čvorovi za osoblje. Pri velikim kliničkim centrima ili većim mjestima u kojima nema posebne službe

6
hitne pomoći, programski sadržaj može se i proširiti (npr. grupa prostorija za detoksikacije, stacionar službe hitne pomoći
itd.).

Klinička laboratorija

Klinička laboratorija opšte bolnice ima najčešće tri radnje jedinice:

- Za biohemiju
- Za hematologiju
- Za mikrobiologiju

Pri razvijenim bolnicama i kliničkim centrima postoje i druge vrste laboratorijskih grupa, kao što su endokrinološke,
imunobiološke, patohistološke, radioizotopske i druge. Ali bez obzira na vrstu laboratorijskih ispitivanja, laboratorijske
prostorije projektuju se na osnovu broja radnih mjesta i ugrađene i pokretne operme. Jendo radno mjesto laboratna
iznosi oko 60-70x 120-150cm, računajući i sa daljinom do koje doseže laborant kada sjedi. Osnovna nepokretna oprema
laboratorijskih prostorija je slična i sastoji se pretežno od radnih pultova, dvojnih laboratorijskih stolova i hemijskih
kapela (digerstora).

U grupi biohemije predviđaju se jedna do dvije biohemijske laboratorije, jedna prostorija za analizu urina i jedna
toksikološka laboratorija. Pored ovih, grupa ima još i prostoriju za vage, prostoriju za aparate, sobu z aodmor osoblja,
ostavu čistog laboratorijskog stakla, ostavu prljavog i sanitarni čvor osoblja. Biohemijske laboratorije opremljene su
autoanalajzerima

Grupa hematologije ima laboratoriju za hematološke analize, prostoriju za mikroskopiranje, prostoriju za automatske
analizatore, hladnu sobu, sobu za odmor osoblja, ostavu ččistog stakla, ostavu prljavog i sanitarni čvor osoblja.

Grupa mikrobiologije ima laboratorijske prostorije za bakteriologiju, parazitologiju, serologiju i virusologiju. Sem ovih,
ima bakteriološku kuhinju, termostat sobu, sobu sa frižiderima, sobu za aparate, saobu za vage, sobu za administraciju,
ostavu stakla i hemikalija, ostavu prljavog, sobu za odmor osoblja i sanitarni čvor osoblja. U ovog grupi se može raditi i sa
eksperimentalnim životinjama, pa treba obezbjediti prostoriju za životinje u kavezima, prostoriju za pranje kaveza i
ostavu za hrane za životinje.

Za sve tri grupe laboratorijskih prostorija predviđa se centralna perionica za dezinfekciju, pranje, sterilizaciju i kuvanje
laboratorijskog stakla sa odgovarajučim prostorima.

Rendgenološka služba

Ova služba obezbjeđuje kliničku dijagnostiku za sve spoljne (polikliničke) i ležeće bolesnike u bolnici, pa treba da je lako
pristupačna i jednim i drugim bolesnicima, ali tako da im se putevi ne mješaju i ne ukrštaju. Putevi osoblja unutar službe
treba da budu odvojeni od puteva bolesnika. U svim rendgenskim radnim prostorijama treba obezbjediti zakonom
propisane zaštitne mjere protiv zračenja.

Od prostorija treba predvidjeti najmanje četiri rendgen sale sa kabinama za svlačenje u kojima su smješteni uređaji za:

- Univerzalnu internistiku dijagnostiku (skopije i grafije)

- Snimanje skeleta
- Slojevita snimanja (tomografiju)
- Angiografije (snimanje krvnih sudova)

Veličina rendgen sale je minimum 30m2, ali kako savremeni uređaji imaju 2 radna mjesta u istoj sali onda se površina
povećava i na 42m2. Uz svaku rendgen salu ili za sve sale zajedno treba predvidjeti prostorije za komandne pultuove i

7
rendgen – generatore, a uz salu internistike dijagnostike nišu za barijum – kuhinju i WC kabinu. Potrebna je takođe i
centralizovana automatska mračna komora, koja može imati klasični mokri dio.

Najnovije dostignuće u oblasti radiološke dijagnostike je takozvana kompjuterizovana tomografija cijelog tijela koja se
razvija od 1972. godine. Kod ove emtode se transmisioni efekti radijacije X zraka iz izvora koji se nalazi izvan organizma,
analiziraju pomoću detektora (skenera), a vizuelizacija u boji (rekonstrukcija slike) i obrada podataka se preko procesnog
računara (kompjutera) prenosi i čita na monitorskim ekranima. Uređaj pokazuje poprečne presjeke kroz tijelo na svakih
centimetar dužine, tako da se patološke promjene besprekorno uočavaju. Za smještaj ovih uređaja potrebno je više
prostorija: prostorija za detektor (skener) sa pokretnim ležajem, kontrolnim uređajem i generatorom, prostorija za
smještaj kompjutera, monitorskih ekrana i uređaja za kontrolu toplote (hlađenje) oko 20m2, prostorija za transformator
visokog napona (6-10m2), prostorija za osoblje i čekaonica sa WC-ima za bolesnike.

Bolnička apoteka

Bolnička apoteka u zavisnosti od veličine ima do 3 diplomirana farmaceuta i najmanje 3 farmaceutska tehničara.

Od prostorija apoteke, u bolničkoj poliklinici nalazi se punkt za prodaju gotovih ljekova spoljnim pacijentima. Ovaj punkt
ima oficinu – prostoriju za izdavanje ljekova i priručnu materijalku, tj. ostavu gotovih ljekova. U radnom dijelu apoteke
potrebne su sledeće prostorije:

- Oficina za izdavanje ljekova (sa recepturnim stolom ili punktom)

- Prostorija za izradu magistralnih ljekova
- Analitička (galenska) laboratorija
- Prostorija za demineralizaciju i destilaciju vode
- Materijalka – magaci gotovih ljekova, zavojnog materijala i sterilnih rastvora
- Magacin za ambalažu i kabaste stvari
- Magacin za smještaj zapaljivih tečnosti (treba da bude van zgrade, najbolje podzemno)
- Soba za šefa apoteke
- Soba za administraciju
- Garderobe osoblja sa tuševima i WC-ima

Kod velikih bolnica apoteka ima i pogon za izradu sterlinih infuzionih parenteralnih rastvora. U tom slučaju treba
predvidjeti sledeće prostorije: za prijem i pretpranje flaša, za pranje i sterilizaciju flaša, za punjenje flaša sterilnim
rastvorima, prolazne sterilizatore za sterilizaciju staklenih flaša, za ostavu i izdavanje sterilnih rastvora. Na sterilnoj strani
ovog pogona potreban je sanitarni propusnik za osoblje.

Transfuzija krvi

U službi transfuzije krvi radi jedan ljekar specijalista iz transfuziologije, dvije do šest medicinskih sestara ili tehničara i
jedan administrativni službenik.

Pristup davalaca krvi do prostorija službe treba da bude neposredno spolja ili odmah do ulaznog hola jer su davaoci
zdravi ljudi.

U svom sastavu služba ima sledeće prostorije: čekaonicu za davaoce sa WC-om, sobu za administraciju i evidenciju,
ordinaciju, laboratoriju za utvrđivanje krvnih grupa, prostoriju za uzimanje krvi, sobu za odmor davalaca sa dva ležaja,
trpezariju sa čajnom kuhinjom za davaoce, prostoriju za obradu krvi i odvajanje krvne plazme, prostoriju za pranje i
sterilizaciju flaša, saobu sa frižiderima za čuvanje krvi, ostavu materijala, sobu ljekara, sobu za odmor osoblja, garderobu
i sanitarni čvor osoblja.

8
Služba za patoanatomiju

Mrtvačnica se od prosekture razlikuje po tome što se u njoj ne vrše obdukcije, već se umrli privremeno čuvaju do slanja
u prosekturu ili do predavanja porodici. Stoga mrtvačnica ima samo prostoriju sa hladnjačamasa manipulativnim
pretprostorom i manju prostoriju za izdavanje mrtvih.

U prosekturi su potrebne sledeće prostorije:

- Prostorija sa hladnjačama za leševe (broj zavisi od veličine bolnice) i manipulativnim pretprostorom za prijem
umrlih
- Obdukciona sala sa dva obdukciona stola
- Prostorija za pripremu prosektora (ispred sale)
- Patohistološka i citohistološka laboratorija
- Soba za zbirku preparata
- Soba za prosektore
- Soba za pomoćno osoblje
- Sanitarni čvor osoblja
- Kupatilo za kupanje i oblačenje umrlih
- Prostorija za izlaganje umrlih i predavanje rodbini (kapela)
- Manja čekonica sa WC-om za rodbinu
- Prostorija za matičara (izdavanje umrlica)

Prosekturu treba vizuelno izolovati od bolesnika i posjetilaca. Za evakuaciju umrlih iz bolesničkog kruga može se koristiti i
ekonomski ulaz. Prostorije prosekture treba izvoditi od materijala koji se lako održavaju pranjem i dezinfekcionim
sredstvima, treba primjeniti i dobru ventilaciju i obezbjediti zaštitu od insekata i glodara.

Administrativno – upravni

Ovaj dio bolnice najčešće ima 3 grupe prostorija:

- Za medicinsku upravu
- Za administrativnu upravu
- Opšte prostorije

Broj i veličina prostorija u svakoj od ovih grupa zavisi od veličine bolnice. Površina sale za sjednice, predavanja, biblioteke
i medicinske kartoteke takođe zavise od veličine bolnice. U radnom dijelu približno treba obezbjediti:

- Prostoriju sa 1 radnim mjestom 12m2

- Prostoriju sa 2 radna mjesta 8m2 po radnom mjestu
- Prostoriju sa 3 ili više radnih mjesta 6m2 po radnom mjestu

U grupi medicinske uprave treba obezbjediti sobu za rukovodioca bolnice koji je ljekar, a uz ovu sobu manju čekaonicu,
sobu sekretara, sobu za konsultativne sastanke i sobu glavne sestre bolnice. U ostale prostorije medicinske uprave
spadaju:

- Soba za socijalne radnike

- Soba za psihologa
- Soba za glavnog dijetetičara (jelovničara) bolnice
- Radna prostorija za zdravstvenu statistiku (na 200 postelja jedno radno mjesto statističara)

9
 - Prostorija za medicinsku arhivu (ukoliko ne postoji računski centar i za obradu podataka) i grupa prostorija
higijensko – epidemiološke službe gdje spadaju: soba za rukovodioca održavanja i čistoće, soba za sanitarne
tehničare i soba za spremačice.

Garderoba osoblja je centralizovana i u nju se dolazi preko glavnog ulaznog hola. Osim ljekara, sve ostalo medicinsko
osoblje presvlači se u centralnoj garderobi. Garderoba je podijeljena na dio za žene i dio za muškarce. U svakom dijelu
treba predvidjeti prostorije za smještaj garderobnih ormara (veličine 40x40cm) s tim što se računa na 0,50m2 po jednom
garderobnom ormaru. U jednu ovakvu prostoriju smješta se optimalno 25 do 30 garderobnih ormara. Uz svaku
prostoriju je potreban prostor sa umivaonikom, WC kabine (1 kabina na 15 žena i 1 kabina i pisoar na 25 muškaraca) i 1
tuš. Zajednički za žene i muškarce je ulazni foaje centralne garderobe.

Ekonomski dio

Ovaj dio bolnice obuhvata centralnu kuhinju, centralnu perionicu sa dezinfekcijom i centralno skladište za snabdijevanje.
Centralna kuhinja treba da bude smještena u posebnom objektu ili na jednoj od nižih etaža bolnice (prizemlje ili donje
prizemlje). Ulaz u kuhinju treba da je okrenut prema ekonomskom dvorištu sa lakim pristupom za kamionee i druga
vozila. Kuhinja priprema hranu za bolesnike i dežurno osoblje, a pod određenim uslovima i hranu za ostalo osoblje
bolnice (društvena ishrana). Ishranom bolesnika rukovodi ljekar specijalista za higijenu ishrane.

U savremenim bolnicama hrana se bolesnicima raspodjeljuje po principu tzv. tablet – sistema. To znači da se hrana ne
nosi u velikim sudovima do priručnih kuhinja gdje se razliva u sudove za bolesnike, već se u samoj kuhinji za svakog
bolesnika pojedinačno hrana razliva u njegov tablet (specijalni poslužavnik sa udubljenjima za raznu hranu) prema
propisanoj dijeti. Svaki tablet dobija oznaku bolesničke jedinice u koju ide i oznaku bolesnika koje je namjenjen. Svi
tableti se pakuju u tople kontejnere, koji se transportnim kolicima odvoze u odgovarajuću bolesničku jeidnicu i tamo
raspoređuju. Tableti se peru i dezinfikuju u centralnoj kuhinji, čime su obezbjeđeni odgovarajući higijenski uslovi.
Kapacitet kuhinje zavisi od veličine bolnice, odnosno broja bolesničkih kreveta. Kuhinjski magacini ne moraju biti u
sastavu kuhinje, već u njenoj blizini (ispod ili pored), ali dobro povezani kratkim vezama i transportnim sredstvima.

Centralna perionica sa dezinfekcijom treba da bude situirana u sklopu tehničko – ekonomskog bloka. Ukoliko se kod
manjih bolnica postavi u glavnu bolničku zgradu, treba obezbjediti zaštitu od prodiranja isparenja, mirisa i buke. Veličina
perionice određuje se prema dnevnoj potrošnji rublja po bolesničkoj postelji. Ova potrošnja se kreće od 1,8 do 4,0 kg
suvog rublja po bolesnikovoj postelji dnevno, a zavisi od vrste i veličine bolnice. Perionica radi 5 dana u nedjelji po 8h
dnevno. Prljavo rublje prikuplja se u prostorijama za prljavo rublje pri bolesničkim i radnim jedinicama gdje se pakuje u
posebne raznobojne vreće (prema vrsti rublja), odakle se transportnim sredstvima prenosi u prostoriju za prijem prljavog
rublja pri perionici. Put prljavog rublja ka perionici treba da bude odvojen od puteva ččistog rublja i hrane. U savremenim
bolnicama prljavo rublje se iz bolesničkih i radnih jedinica prenosi do centralnog sabirališta u perionici putem specijalnog
cijevnog prneumatskog transporta. Na taj način se uštedi „prljava“ komunikacija.

Tehnički pogon

Tehnička uprava ima sledeće prostorije:

- Sobu glavnog inženjera

- Sobu za sekretara i administraciju
- Sobu šefa radionica
- Sobu za inženjere
- Sobu za arhitekte (biro)
- Crtaonicu
- Sobu za tehničku arhivu i sanitarni čvor osoblja.

Centar za dokumentaciju i obradu podataka sadrži:

10
Računarski centar je „mozak“ bolnice. U njegovoj memoriji čuvaju se istorije bolesti liječenih bolesnika, preko terminala
u medicinskim službama dobijaju se podaci potrebni za određivanje dijagnoze, vodi se finansijsko i materijalno
poslovanje i obavljaju mnogi drugi poslovi. Prostorije za smještaj kompjutera, za pripremu podataka i programiranje se
klimatizuju.

U sastavu ove grupe su sledeće prostorije:

- Sistemska sala za smještaj kompjuterskih uređaja

- Sala za prirpemu podataka
- Sala za programiranje
- Soba za prijem materijala za obradu
- Soba za programere
- Soba za organizatore
- Kancelarija inženjera za razvoj
- Kancelarija statističara
- Soba šefa centra
- Magacin materijala
- Sanitarni čvor osoblja.

U grupi za dokumentaciju potrebne su sledeće prostorije:

- Prostorija za prijem i klasifikaciju dokumentacije

- Prostorija za obradu dokumentacije
- Daktil – biro
- Prostorija za kodiranje, mikrofilmovanje i numeraciju dosijea
- Prostorija za stručne saradnike (lektori, prevodioci..)
- Prostorija šefa službe

Služba veza i audiovizuelnih telekomunikacija obuhvata sledeće grupe prostorija:

- Telefonsku centralu sa prostorijama za telefoniste sa uređajima za kontrolu prisutnog osoblja

- Prostorije za razdjelnike i akumulatore
- Interfonsku centralu (postoje i savremeni sistemi gdje su telefonska i interfonska centrala objedinjene)
- Centralu za emitovanje radio – programa (internog i javnog), obavještenja i poziva bolesnika (razglas) i osoblja
(pejdžing)
- Centralu električnih časovnika u objektu
- Prostoriju za kontrolni uređaj protivpožarne zaštite kji prima signale automatskih javljanja požara i daje alarm
- Kontrolni centar za elektronsku kontrolu ispravnosti rada instalacija i tehničkih uređaja, opremljen procesnim
mini – računarom sa video monitorima
- Centralu bolničke signalizacije kojoj pripada vrlo značajno mjesto u radu bolnice, odnosno vezu bolesnik –
medicinsko osoblje.

U tehnološke pogone spadaju:

Vazdušna (pneumatska) pošta kao sistem minitransporta. U velikim svetskim savremenim bolnicama postoji i sistem
automatskog maksi – transporta, kod koga se kretanje transporteta elektronski programira. Transport velikih tereta
obavljaju velika kolica – platforme, na koje se stavljaju kontejneri sa materijalom za transport (čisto rublje i hrana za
cijele bolesničke jedinice, krupniji alati i sl.). Ova kolica – platforme imaju ugrađen elektronski programator kretanja i
senzorski antenski štap. Garažu treba projektovati uz ostale tehničke službe. Bolnica treba da ima najmanje 2 sanitetska
vozila opremljena uređajima i instrumentima za ukazivanje pomoći, 2 sanitetska kombija, 1 kamion za prevoz robe
(namirnice i ljekovi) i 3 putnička vozila. Sklonište za zaštitu od ratnih dejstava treba graditi u svemu prema odredbama
11
Pravilnika o tehničkim normativima za izgradnju skloništa. Prostorije službe protivpožarne zaštite treba da budu u vezi
sa kontrolnom sobom za automatsku dojavu požara.

Energetski pogon obuhvata 3 grupe:

- Hidroenergetiku
- Termoenergetiku
- Elektroenergetiku

Prostorno – tehnički uslovi za projektovanje bolnica

Najnoviji zakonski propisi daju u najminimalnijem obliku uslove neophodne za rad osoblja i uslove za boravak pacijenata
u bolnici i to:

- Bolnički objekti treba da budu građeni od materijala koji obezbjeđuju zvučnu i termičku izolaciju
- Da su uključeni u električnu i telefonsku mrežu
- Da su obezbjeđeni vodovod, kanalizacija i centralno grijanje
- Da se u radnim prostorijama obezbjedi tekuća hladna i topla voda
- Da u ordinacijama, rendgen – kabinetu i bolesničkim sobama u grejnom periodu temperatura bude 22⁰C, u
dječijim sobama bude 24⁰C, a u čekaonicama i drugim radnim prostorijama bude 20⁰C.

Međutim iskustvo i praksa pokazuju da ovako postavljeni, neki od ovih uslova koji se odnose na minimalne površine ne
zadovoljavaju optimalne uslove neophodne za rad osoblja i boravak pacijenata. O tome govore i noramtivi Svjetske
zdravstvene organizacije, koji se primjenjuju u svim razvijenijim zemljama svijeta, a koji su i u našoj zemlji bili na snazi do
donošenja navedenog Pravilnika. Stoga će u daljem izlaganju biti izloženi optimalni prostorni i tehnički uslovi za
obavljanje bolničke zdravstvene djelatnosti.

Bolesnička jedinica

Ova jedinica za njegu ima po pravilu od 24 do 32 postelje, s tim što samo u izuzetnim slučajevima može imati najmanje
20, a najviše 40 postelja. Najpovoljnije se mogu organizovati bolesničke jedinice sa oko 30 bolesničkih postelja. Kod
malih bolnica može se dogoditi da jedna bolesnička jedinica, zbog nedovoljnog broja bolesnika ima podjedinice sa
manjim brojem postelja (15 – 20), različitih specijalnosti.

Unutar bolesničke jedinice podjela po polovima vrši se po bolesničkim sobama, izuzev u dječjem odjeljenju za djecu do 7
godina. Jedna ili više bolesničkih jedinica čine bolesničko odjeljenje, o čemu je bilo riječi u opisu pojedinih stacionarnih
službi. Prilikom raspoređivanja bolesničkih odjeljenja po spratovima, treba voditi računa da se na istom sprtatu grupišu
odjeljenja srodnih specijalnosti. Na ovaj način povećava se fleksibilnost posteljnog fonda, omogućava timski rad osoblja i
obezbjeđuje cjelovitost medicinskih postupaka. Na primjer:

- Kardiologija – kardio – hirurugija

- Plumologija – grudna hirurgija
- Neurologija – neurohirurgija
- Nefrologija – urologija
- Traumatologija – ortopedija
- Dječja interna – dječja hirurgija

12
Bolesničke jedinice organizuju se na principu stepenovane (progresivne) njege sa podjelom po specijalnostima.
Progresivna njega ima 4 stepena:

- Intezivna njega
- Poluintezivna njega
- Standardna njega
- Samonjega

Intezivna njega – za oboljele sa najtežim i najkritičnijim stanjima, uvijek je posebna funkcionalno odvojena,
organizaciona jedinica.

Poluintezivna njega primjenjuje se za teške bolesnike čije stanje ne iziskuje obaveznu pomoć medicinskih aparata, ali
zahtjeva pojačanu medicinsku i opštu njegu. Postelje se smještaju u prostorije sa jednom, dvije i rjeđe tri postelje. Ove
prostorije su, kao i u intezivnoj njezi, zastakljene da bi bile vidjljive sa radnog pulta za medicinske sestre. U poluintezivnij
njezi postoje još i prostorija za pokretne aparate, prostorija za prljavo i pranje noćnih sudova i sanitarni čvor za
bolesnike. Čisti materijal i ljekovi drže se na radnom pultu za medicinske sestre.

Standardna njega je dio bolesničke jedinice u kome leže bolesnici koji su prebrodili kritična stanja ili ih nijesu ni imali. U
bolesničke sobe standardne njege smještaju se 1,2,3,4 ili 6 bolesničkih postelja. Na svakih 30 postelja treba da bude
najmanje 1 soba sa jednom i 2 sobe sa dvije postelje. Povoljno je komponovati bolesničku jedinicu na sledeći način:

- 1 soba sa 6 postelja
- 4 sobe sa 3 postelje
- 2 sobe sa 2 postelje
- 2 sobe sa 1 posteljom, što ukupno čini 24 postelje standardne njege.

U poluintenzivnoj njezi se nalaze 2 sobe sa po 2 postelje i 2 sobe sa 1 posteljom, tako da ima ukupno 6 postelja
poluintezivne njege. Tako da ukupno sa standardnom njegom postoji 30 postelja. Druga moguća kombinacija je da se
umjesto soba sa 3 i 6 postelja predvidi 5 soba sa 4 postelje, što opet daje 30 postelja u bolesničkoj jedinici.

Samonjega je četvrti stepen progresivne njege i namjenjen je lakšim bolesnicima, pretežno iz mjesta van sjedišta bolnice
koji se nalaze kraće vrijeme na raznim dijagnostičkim ispitivanjima ili prezdravelim pacijentima (rekonvalescenti) koji
čekaju nekoliko dana na otpuštanje iz bolnice. U bolesničkim jedinicama samonjege komfor može biti manji, odnosno
samo višekrevetne sobe bez posebnih sanitarnih čvorova.

Uslovno se može reći da postoji i 5 stepen njege, a to je produženo liječenje, koje se primjenuje u gerijatriji i kod
hroničnih bolesnika. Kako kod ove vrste liječenja ležanje u bolnici traje duže vrijeme, to se za potrebe produženog
liječenja mogu koristiti stari, rekonstruisani bolnički objekti, naravno ukoliko postoje.

Većina bolničkih odjeljenja, odnosno bolesničkih jedinica, treba da bude tipizirana, sa izuzetkom nekih sa specifičnim
uslovima (pedijatrija, akušerstvo, zarazne bolesti) jer su uslovi organizacije bolesničkih jedinica slični. Tipizacija ne smo
stacionarnih jedinica, već i polikliničkih službi, najbolje se postiže primjenom modularnog sistema.

U svijetu se najčešće koriste osnovni moduli od 1,15m / 1,2m / 1,25m.

To daje osnovne rastere od 6,9m x 6,9m / 7,2m x 7,2m / 7,5m x 7,5m. (osn. modul projektanti će izabrati prema
projektnom zad. i svome iskustvu i poznavanju problema).

Bolesnička soba je osnovni element bolesničke jedinice, a bolesnički krevet je najvažnija jeidnica za dimenzionisanje
bolesničke sobe. Površina standardnog bolesničkog kreveta je 200 x 90cm, a u savremenim bolnicama svi su kreveti
pokretni, odnosno na točkovima koji se mogu zakočiti. Pravilan položaj bolesničkog kreveta je paralelan sa fasadnim
zidomm, a upravan na pregradni zid, od kog je krevet odmaknut 5-10cm. Specijalni kreveti (intezivna njega, ortopedija,

13
paraplegije) su većih dimenzija, koje se mogu i mjenjati. U bolesničkoj sobi standardne njege prostor između kreveta
treba da se omogući smještaj noćnog ormarića, stolice za posjetioca, za pokretni stočić za hranu i za preglede koje vrše
ljekar i sestra. Krevetu se mora prići sa 3 slobodne strane. Glava bolesnika je do zida. Iznošenje kreveta iz sobe mora se
omogućiti bez pomjeranja drugih kreveta.

Ostatak površine bolesničke sobe služi za smještaj stočića i stolica za sjedenje, lavaboa i plakara za bolesničke mantile.
Površina sanitarnog čvora ovdje nije uračunata. Prema tome ukupna površina bolesničke sobe zavisi od broja i rasporeda
kreveta, djela za sjedenje, broja plakara, položaja sanitarnog čvora i izabranog projektantskog modula.

Prateće prostorije bolesničke jedinice

Sanitarni čvor za bolesnike ima jedan WC na svakih 10 postelja. U sastav sanitarnog čvora može se staviti tuš – kada, koja
je obavezna za bolesničke sobe sa jendom posteljom.

Sestrinski punkt treba da bude postavljen približno centralno u odnosu na bolesničke sobe. Dežurno mjesto sestre
otvoreno je prema hodniku, u vidu radnog pulta i to je administrativni dio sestrinskog punkta, veličine oko 6m2. u ovom
prostoru nalazi se stanica vazdušne pošte, interfon, lokalni telefon i kontrolna tabla signalnog sistema za komunikaciju sa
bolesnicima. Ostali dio sestrinskog punkta sačinjavaju radni prostor u kome su plakari – ostave za čisto rublje i ljekovi za
potrebe bolesničke jedinice, čajna kuhinja- Priručna kuhinja bolesničke jedinice u kojoj se raspodjeljuje hrana i pere
bolesničko posuđe nije potrebna ukoliko bolnica ima centralno porcionisanje hrane odnosno tablet – sistem. Sestrinski
punkt treba da bude direktno povezan sa sobom za preglede.

Soba za preglede i intervencije u bolesničkoj jedinici od opreme ima hirurški ili internistički ležaj za preglede, pisaći sto
ljekara, obrtne stolice za pregled, orman za instrumente i ljekove, pokretna kolica za instrumente, mali stoni sterilizator,
stalak za infuzije, pokretni stojeći reflektor, paravan i korpu za otpatke. Ostala nespecifična oprema stavlja se u
zavisnosti od vrste bolesti koja se u jedinici liječi.

Prostorija za dnevni boravak može da služi i kao trpezarija za pokretne bolesnike, a takođe i za posjete.

Prostorija za prljavo služi za prikupljanje rublja, pranje, dezinfekciju noćnih posuda i prikupljanje smeća. Opremljena je
trokaderom, uređajem za pranje i dezinfekciju noćnih posuda, radnim pultom, plakarom ili policama za noćne posude,
držačima kesa za smeće i ultraljubičastom lampom za sterilizaciju vazduha. Kupatilo bolesničke jedinice opremljeno je
kadom standardne veličine. U kupatilo takođe treba smjestiti jedan do dva tuša predrađena nepromočivim zavjesama,
po mogućnosti jednu sjedjeću kadu i po mogućnosti jednu WC šolju odvojenu pregradom. Treba omogućiti da se u
kupatilo uveze bolesnik na krevetu ili kolicima i da se sa kreveta spusti u kadu.

Posebne prostorije u nekim bolesničkim jedinicama

Soba za bebe u akušerskoj jedinici dimenzioniše se sa 2,5 do 3,0m2 po kolijevci. U sobi ne treba da bude više od 12 beba.
Povoljno je ako su kolijevke smještene u zastakljene boksove. Uz prostoriju za bebe treba obezbjediti i prostor za
kupanje, povijanje i pregled beba.

Bolesnička soba u jedinici za dječje bolesti ima sve zidove zastakljene od visine 1,2m iznad poda. Bolesnički kreveti su
veličine 160x70cm. Sobu za djecu treba obezbjediti protiv nesreća (otvaranje prozora, lom stakla, električni uređaji).

Bolesnička soba u zaraznom odjeljenju

Instalacije u bolnici

Instalacije vodovoda

- sa obaveznom jednodnevnom rezervom

- instalacija hladne vode sa posebnim grupama protivpožarnih i baštenskih hidranata
14
 - instalacija za omekšavanje vode
- priprema i razvod demineralizovane vode
- priprema i razvod sterilne vode
- priprema i razvod dzinfekcionog rastvora
- instalacija kanalizacije sa odvajanjem tokova zagađenih hemikalijama
- otpadne vode zagađene radioaktivnim materijama

Termotehničke i mašinske instalacije obuhvataju postrojenja grijanja, ventilacije, klimatizacije, sa posebnim

podstanicama, razvodom tehnološke pare, perionicom, centralnom sterilizacijom i svih substerilizacija, kao i evakuaciju
smeća, prljavog rublja, čišćenja prostorija i krematorijum za spaljivanje bioloških otpadaka.

Medicinski i tehnički gasovi - centralno skladište i razvod kiseonika, azotnog oksidula, medicinski i tehnički
komprimiranog vazduha i instalacije prirodnog gasa.

Instalacija jake i slabe struje

U prvom slučaju podrazumjeva se postojanje odgovarajućih trafo – stanica i dizel –agregata, a u drugiom
telekomunikacije (telefon i centrala, interfon, radio – stanice i TV sistem – ovaj se koristi i za potrebe bezbjednosti
bolnice. Uz ovo valja napomenuti i monitoring sistem koij služi i za praćenje životnih funkcija u OP – bloku. U ovu grupu
spadale bi i sve instalacije signalizacija, tj. javljači požara, centralni časovnik, nesmetani rad (slobodno/zauzeto),
protivprovalni alarm, traženje osoba, radio –sistem, kao i instalacije sveukupne bolničke signalizacije (hitna pomoć,
opasnost i sl.), i centralni i namjenski računarski sistem koji prati rad instalacija i uređaja u bolnici.

Elektromašinske instalacije u ovu grupu instalacija dolaze: liftovi, eskalatori, mini transport, programirani maksi
transport.

Specijalna bolnica

Specijalne bolnice pružaju zdravstvenu zaštitu licima oboljelim od određenih bolesti ili licima određenih starosnih grupa,
koa na primjer psihijatrijska bolnica, bolnica za liječenje distrofije, bolnica za plućnu ili koštanu tuberkulozu, bolnica za
liječenje raka, bolnica za dječje bolesti, bolnica za gerijatriju i slično.

Specijalna bolnica može obavljati zdravstvenu djelatnost ako ispinjava najmanje sledeće uslove:

- da ima najmanje 150 standardnih bolesničkih postelja

- da ima službu za laboratorijska kliničko – biohemijska ispitivanja
- da ima službu za radiološku dijagnostiku (rendgen)
- da ima obezbjeđeno snabdjevanje ljekovima i sanitetskim materijalom
- da ima odgovarajuće administrativno – upravne službe i tehničko – ekonomske pogone

Medicinski centar

Medicinski centar je zdravstvena organizacija nastala objedinjavanjem djelatnosti doma zdravlja sa dispanzerima i opšte
bolnice. Može se organizovati ako ispunjava minimalne uslove za obavljanje djelatnosti i doma zdravlja i opšte bolnice
posebno. Obavlja zdravstvenu djelatnost za teritoriju dvije ili više opština. Sadržaj službi medicinskog centra dat je kroz
opise službi doma zdravlja i opšte bolnice.

Kliničko – bolnički centar

Kliničko – bolnički centri (KBC) su zdravstvene organizacije koje obezbjeđuju bolničke i specijalističko – konsultativne
vidove zdravstvene zaštite za stanovništvo više opština, odnosno subregiona. Zajendo sa drugim zdravstvenim
organizacijama, specijalnim zavodima i institutima, svaki KBC obezbjeđuje zdravstvenu zaštitu za 250 do 300 pa i više

15
hiljada stanovnika. Unutrašnjom organizacijom, opremljenosšću i kadrovnskom bazom, KBC prvenstveno obezbjeđuje
zbrinjavanje akutnih oboljenja i povreda, kao i hroničnih oboljenja u fazi akutne remisije, kada dijagnostika i liječenje
traju do 4 nedjelje.

Zadaci KBC su sljedeći:

- obezbjeđenje stacionarnoh liječenja i rehabilitacije oboljelih i povrijeđenih osoba

- prijem i zbrinjavanje hitnih medicinskih slučajeva
- sprovođenje preventivnih mjera radi spriječavanja i suzbijanja zaraznih, hroničnih i drugih oboljenja
- obavljanje specijalističke djelatnosti u specijalističkoj poliklinici KBC, domovima zdravlja i stanu bolesnika
- saradnja sa drugim zdravstvenim organizacijama radi poboljšanja dijagnostike, liječenja i rehabilitacije oboljelih i
pomoć u usavršavanju zdravstvenih radnika
- zdravstveno vaspitanje bolesnika i građana u bolnici i van nje
- obavljanje nastavne djelatnosti radi školovanja, stručnog usavršavanja i specijalizacije zdravstvenih radnika svih
profila i nivoa stručnosti, u procesu od srednje usmjerene do fakultetske redovne i postdiplomske nastave
- organizacija i sprovođenje naučno – istraživačkog rada
- stručno – metodološko usmjeravanje i koordinacija u objedinjavanju djelatnosti napodručju subregiona i regiona

Organizaciona struktura i funkcija djelova KBC

Već je izloženo da se svaka bolnica pa i KBC sastoji od dva osnovna strukturna dijela:

- medicinskog (kod KBC-a je znatno razvijeniji, sa proširenim sadržajem)

- administrativno – ekonomsko tehničkog dijela

Stacionarni dio KBC

Stacionarna odjeljenja KBC organizuju se kao i kod opšte bolnice, na principu progresivne njege. Struktura i sadržaj
bolesničkih jedinica i odjeljenja isti suili slični kao u opštoj bolnici. Osim već pobrojanih bolničkih odjeljenja u KBC postoje
i sledeća:

U oblasti interne medicine:

- kardiologija sa koronarnom jedinicom

- gastroenterologija sa proktologijom i hepatologijom
- endokrinologija sa bolestima metabolizma
- hematologija sa onko – hematologom
- teurnatologija
- nerfologija
- gerijatrija
- pedijatrija sa neonatologijom
- juvenilna ginekologija
- imunologija sa imunohematologijom i alergologijom

U oblasti hirurgije:

- neurohirurgija sa neurofiziologijom
16
 - grudna hirurgija
- hirurgija srca i krvnih sudova
- plastična i rekonstruktivna hirurgija sa centrom za opekotine
- maksiofacijalna hirurgija
- dječja kardiohirurgija
- hirurgija novorođenčadi
- transplatacija organa i koštane srži sa centrom za tipizaciju tkiva
- onkologija
- nefropatologija sa centrom za dijalizu

Svaki KBC mora da ima sve navedene stacionarne jedinice, jer mnoge od njih imaju regionalni, pa i međuregijski značaj,
pa se podjelom rada između kliničko – bolničkih centara određuje oblast djelatnosti svakog od njih. Od svih navedenih
stacionarnih jedinica postoje dvije u kojima se moraju obezbjediti apsolutno sterilni uslovi rada. To su odjeljenje za
opekotine i odjeljenje za transplatacije.

Odjeljenje za opekotine mora biti zasebna jedinica u blizini intezivne njege, ali odvojeno od nje. Zbrinjava bolesnike sa
opekotinama koji dolaze preko stanice za hitnu pomoć, ili direktno spolja. Ulaz u prostorije ovog odjeljenja, kako za
bolesnike, tako i za osoblje, strogo je kontrolisan uz poseban tretman. Posjete ovom odjeljenju nisu dozvoljene, semu u
izuzetnim slučajevima i tada se obavljaju sa spoljne strane, preko zastakljene pregrad ili monitora, a veza se uspostavlja
preko mikrofona i zvučnika. Prostorije odjeljenja moraju biiti klimatiziranje sterilinim vazduhom. Odjeljenje ima sledeće
grupe prostorija:

- prostorije za prijem sa posebnim ulazom

- sala za prijem i prvu pomoć – podjeljena je paravanima na više boksova i mora biti opremljena ručnim tuševim
aza brzo pranje povrijeđenih, priključcima za aspiraciju, kiseonik, pokretni rendgen, priborom za sjeckanje
odjeće, priborom za uzimanje krvi za laboratorijske preglede, priborom za traheotomiju i zavojnim materijalom
- boksovi za reanimaciju – opremljenji priborom za reanimaciju

Stacionar odjeljenja ne treba da ima više od 20 postelja. Od toga oko 8 soba sa po 1 posteljom i zastaklenim zidovima, za
najteže slučajeve. Bar 4 od ovih soba treba da budu sa najstrožijim uslovima izolacije uz primjenu šatora sa
kondicioniranim vazduhom i kontrolom temperature i vlažnosti. Ostale bolesnike sa manjim opekotinama i one koji su na
putu ozdravljenja treba smjestiti u dvokrevetne sobe. Od toga 4 sobe sa po 2 postelje za odrasle i 2 sobe sa po 2 postelje
za djecu. Od pratećih prostorija treba predvidjeti: poseban sestrinski punktsa svim sadržajima, sanitarni propusnik
osoblja, sestrinski punkt na centralnom mjestu sa pogledom na sve sobe, opremljen kuhinjom za dijete umjesto čajnom
kuhinjom, sanitarni čvor osoblja i sobu za odmor osoblja sa obzirom na vrlo naporan rad, prostoriju za prljavo sa
uređajem za dezinfekciju noćnih posuda, ostavu za pokretne aparate, prostoriju za dezinfekciju i sterilizaciju posteljine,
ostavu za nosila i kolica, dnevni boravak, kupatilo bolesnika sa WC-om i umivaonikom, ostavu čččistog, prostoriju za
privremeni smještaj umrlih.

Radni medicinski dio obuhvata previjalište i OP-blok. Previjallište je opremljeno vodenom posteljom – specijalnom
kadom za potapanje bolesnika u sterilnu vodu i uređajem za premještanje bolesnika sa postelje u kadu. OP-blok ima
dvije autonomne sale za septičan i aseptičan rad. Sale su takođe opremljene vodenom posteljom za potapanje opečenih
prije kalemljenja kože, odnosno presađivanja tkiva. Ostale prostorije su standardne: substerilizacija, priprema bolesnika,
priprema hirurga, priručna laboratorija, mračna komora, postoperativno buđenje. U zajedničke prostorije spada, pored
ostalih, i sanitarni propusnik.

Odjeljenje za transplatacije ima nestandardnu organizaciju, s obzirom na specifičnosti postupka u toku liječenja. Treba
obezbjediti maksimalne uslove za spriječavanje infercija, odnosno gotovo apsolutnu autonomnost sa strogim ritmom
rada. Za ovu službu je dovoljna jedna bolesnička jedinica do 40 postelja, podijeljenih na:

- grupu za transplataciju bubrega, jetre i hemodijalizu

- grupu za presađivanje koštane srži
17
Svaka od ovih grupa je relativno nezavisna sa posebnom opremom, osobljem, dijagnostikom, liječenjem i
snabdjevanjem. Preoperativne i postoperativne bolesnike u svakoj grupi treba odvojiti sa odgovarajućim pratećim
sadržajem, a zajednički sadržaji (administracija) postavljaju se van zone liječenja.

U grupi za transplataciju bubrega, jetre i hemodijalizu u dijelu za preoperativnu njegu treba predvidjeti oko 20 postelja,
podijeljenih na dio za intezivnu i dio za standardnu njegu. Intezivna njega ima do 5 jednoposteljnih soba. Standardna
njega obavlja se u dvokrevetnim i jednokrevetnim sobama sa sanitarnim čvorovima. Sve postelje u ovoj jedinici
opremljene su instalacionim priključcima za aparate za hemodijalizu. Za ovu grupu soba treba predvidjeti posedban
sestrinski punkt, kao u standardnim bolesničkim jedinicama. Od ostalih pratećih prostorija treba još predvidjeti: radni
prostor sestre podjeljen na nečisti dio, sobu za preglede i sobu za intervencije. Postoperativna njega ovih bolesnika
obavija se u centralnoj intezivnoj njezi, sa 4 do 5 postelja opremljenih aparatima za hemodijalizu.

Grupa za transplataciju koštane srži takođe ima dvije podrgrupe prostorija. Prostorije za preoperativne i postoperativne
bolesnike po izlasku iz izolacije organizuju se kao tipske bolesničke jeidnice sa oko 11 jednokrevetnih bolesničkih soba sa
sanitarnim čvorovima za svaku. Prateće prostorije ovog dijela stacionara iste su kao u dijelu za preoperativnu njegu
grupe za transplataciju bubrega. Iz ovog stacionara bolesnici kojima treba da se presadi koštana srž odlaze na odjeljenje
radioterapije, gdje im se zračenjem uništi spostvena koštana srž, tako da potpuno izgube imunitet. Zbog toga poslije
zračenja moraju biti prenijeti u izolaciono odjeljenje za postoperativnu njegu, odnosno u sterilne sobe, gdje im se
transplatira koštana srž davalaca.

Izolaciono odjeljenje postoperativne njege ima do 10 jednokrevetnih izolacionih sterilnih soba u kojima se bolesnici
izoluju od bilo kakvih spoljnih uticaja. Svaka dva bolesnika njeguje jedna medicinska sestra sa radnim vremenom od 12h.
Svaka sterilna jeidnica ima sljedeće prostorije: ulazni pretprostor sa laminar – flow uređajem, umivaonikom sa sterilnom
vodom i WC šoljom, izolacionu sobu sa posteljom za bolesnika, sanitarni propusnik za sestru koja radi u sterilnom odjelu
i sa maskom, radni prostor sestre zajednički za dva bolesnika, na sterilnoj strani propusnika služi za pripremu terapije i
apoteku, a na nesterilnoj strani propusnika je prostorija za odlaganje neččistog i sa sanitarijama za izliv. Iz ove prostorije
treba onemogućiti povratnu cirkulaciju vazduha. Sve prostorije se klimatizuju sterilnim vazduhom iz posebnog sistema
klimatizacije. Uz grupu sterilnih soba treba predvidjeti: ulazni filter za dopremu brane u kojoj se ona sterilizuje, ulazni
filter za sterilizaciju svih pokretnih aparata, manju operacionu salu za male intervencije. Izolacioni blok je pod kontrolom
sa automatskim zaključavanjem električnom bravom. Zajedničke prostorije odjeljenja su van zone liječenja i pristupačne
su spoljnim posjetiocima. Pored standardnog sadržaja, ovdje treba dodati sobu za pshiotestove za davaoca i primaoca,
koa i sobu za konsultacije sa porodicom.

Poliklinika KBCa – za poliklinički rad KBC važi sve što je rečeno za Polikliniku opšte bolnice, s tim što je ovaj rad nešto
proširen u oblasti terapije.

Dnevna i noćna bolnica

Dnevna i noćna bolnica KBC je orgnaizaciona jedinica koja prima na dijagnostiku, liječenje i rehabilitaciju određene
kategorije bolensika u toku dana ili noći, u slučajevima kada nije potrebna potpuna hospitalizacija, ili se to u momentu
obrade ne može utvrditi, a takođe ako je u cilju dijagnostike potrebno kraće posmatranje. Sem toga, za razliku od opšte
bolnice, KBC ima zajedničke jeidnice za funkcionalnu dijagnostiku i terapiju, kada je neophodno da bolesnici obrađeni u
ovim jedinicama kraće vrijeme miruju u dnevnoj bolnici. Broj postelja u dnevnoj i noćnoj bolnici kreće se od 30 do 60.

Zajedničke dijagnostike i terapijske službe KBC

Laboratorijska služba KBC proširena je u odnosu na opštu bolnicu istraživanjima u oblasti hormona, enzima, proteina sa
imunohemijom, kliničke toksikologije, alergologije, citogenetike itd.
Fukncionalna ispitivanja organa dopunjuju poliklinička specijalistička ispitivanja u oblasti dijagnostike, radi
obezbjeđivanja veće efikasnosti u liječenju.

18
Funkcionalna ispitivanja u oblasti pulmologije su spirometrija, bronhospirografija, pletismografija, analiza gasova itd.
Funkcionalna ispitivanja u oblasti kardiologije su elektrokardiologija (EKO), eho/fono/vektor – kardiografija, oscilografija,
dopler ispitivanja itd.
Funkcionalna ispitivanja u oblasti centralnog nervnog sistema su EEG, elektromiografija (EMG), neurooftamologija itd.
Za svaku vrstu funkcionalnosti ispitivanja treba obezbjediti prostorije i opremu.
Endoskopske procedure odnose se na pregled pojedinih organa u unutrašnjosti organizma putem specijalnih uređaja uz
kontrolu i uz pomoć rendgena. Kako se radi o prodiranju u unutrašnjost organizma, sve ove procedure se rade u
sterilnim uslovima. Savremena oprema za sve dijagnostičke postupke je uglavnom kompjuterizovana čime se znatno
olakšava rad.

Neke od endoskopskih procedura su sledeće:

- u oblasti plumologije: bronhoskopija i bronhografija

- u oblasti kardiologije: kateterizacija srca i krvnih sudova
- u oblasti gastroenterologije: ezofago/gastro/duodeno/laparo/rekto – skopija, angiografija jetre i slezine
- u oblasti centralnog nervnog sistema: angiografija krvnih sudova mozga, ventrikulografija
- u oblasti urogenih organa: cistoskopija, punkcije bubrega itd.

Sve prostorije za endoskopske procedure uređuju se po principu malih operacionih sala, sa prostorijama za pripremu
bolesnika, ljekara, substerilizaciju, smještaj kompjutera i mjernih uređaja, reanimaciju bolensika i sl. Jeidnice za
funkcionalna ispitivanja i endoskopske procedure zajedničke su za ležeće i spoljne bolesnike. Međutim, spoljni bolesnici
poslije tretmana moraju kraće vrijeme da se liječe u dnevnoj bolnici, koja je uglavnom zbog toga i nastala kao služba.

Nuklearna medicina je oblast dijagnostike i istraživačke primjene radioaktivnih izotopa koji se u minimalnim količinama
unose u organizam i služe kao obilježivači – traseri. Kao i rendgenologija, tako i nuklearna medicina za potrebe
dijagnostike koristi radijacione fenomene jonizujućih zračenja. Ali dok se u radiologiji rekonstrukcija slike dobija
analizom transmisionih efekata radijacije (X – zraka) iz izvora koji se nalazi izvan organizma, dotle se u nuklearnoj
medicini rekonstrukcija slike dobija na bazi efekata radijacije interno unijetog radioaktivnog izotopa, gama – emitera.
Jedinica za radio – izotopsku dijagnostiku sa jednom gama kamerom treba da ima sledeće prostorije:

- čekaonicu sa WC – om
- sobu za aplikacije (davanje doza)
- sobu za gama kameru sa pratećim uređajim a
- sobu za kompjuter
- sobu za rad ljekara
- mračnu komoru

U svim prostorijama moraju se obezbjediti zakonom predviđene mjere za zaštitu od radio – aktivnih zračenja.
Rendgen – dijagnostika opisana je kod opšte bolnice i razlikuje se samo po većem broju prostorija u KBC.
Služba za patoanatomiju u KBC je ista kao u opštoj bolnici, s tim što je proširena labroatorijama za patohistologiju i
toksikologiju. Socijalno – medicinska i preventivna djelatnost KBC - ova djelatnost sastoji se u organizaciji zdravstvene
zaštite, higijensko – epidemiološke djelatnosti sa sanitarnim nadzorom nad uslovima rada, smještaja i ishrane bolesnika,
kao i zdravstveno – vaspitne djelatnosti u bolnici i van nje.

Klinički centar

Klinički centar, odnosno medicinski fakultet, je medicinska ustanova koja objedinjuje djelatnosti zdravstvene zaštite,
nastavnog procesa i naučno – istraživačkog rada. U oblasti zdravstvene zaštite rad se obavlja u preventivnom,
dijagnostičkom, terapeutskom i rehabilitacionom smjeru. Nastavni proces na medicinskom fakultetu obuhvata redovnu
nastavu za studente medicine, za studente stomatologije iz medicinskih predmeta, postdiplomsku nastavu za sticanje
19
zvanja magistra i specijaliste, za ljekare specijaliste nastavu za dopunu zvanja ili usavršavanje iz užih specijalizovanih
oblasti medicine. Naučno – istraživački rad usmjeren je na bazična medicinska istraživanja, iz primjenjenih oblasti
medicinske nauke, povezujući rad sa istraživanjem u laboratorijama i institutima, na istraživanja u cilju očuvanja zdravlja i
spriječavanja bolesti i rehabilitacije oboljelih i povrijeđenih, na sociološka istraživanja u oblasti organizacije zdravstvene
službe itd. U prostornom smislu Klinički centar u medicinskom dijelu i tehničko – ekonomskom dijelu ima približno iste
uslove kao KBC. Treba samo obratiti pažnju da se zbog polikliničkog i kliničkog rada sa studentima površine neto
povećavaju.

20
Apoteka

Apoteka obavlja farmaceutsku zdravstvenu djelatnost. Apoteka je dužna da obezbjedi neprekidno i blagovremeno
snabdijevanje građana ljekovima i drugim sredstvima za predohranu i liječenje. Apoteka izrađuje mgistralne ljekove,
obezbjeđuje gotove ljekove i druga sredstva za predohranu i liječenje, ispituje njihovu valjanost, snabdjeva radne
organizacije i građane ljekovima i daje uputstva za njihovu primjenu. Apoteka upoznaje zdravstvene radnike i
zdravstvene organizacije sa novimljekovima i nivoomnjihovog korišćenja. Apoteka može vršiti laboratorijske i
bromatološke analize. U apoteci radi najmanje 1 diplomirani farmaceut i 1 farmaceutski tehničar na 7000 stanovnika.
Apoteka može organizovati ogranke u mjesnim zajednicama i jedinice u radnim organizacijama, sa smanjenim sadržajem
prostorija. Od prostorija treba da ima:

- oficinu
- prostoriju za izradu magistralnih ljekova
- analitičku laboratoriju
- prostoriju za rad po aseptičnim uslovima
- sterilizaciju
- materijalku
- ostavu za čuvanje ljekova na nižim temperaturama
- prostoriju za destilaciju vode
- perionicu posuda i pribora
- ostavu zapaljivog materijala
- administraciju
- sobu za dežurstvo
- garderobu i sanitarni čvor osoblja

Zavod za zaštitu zdravlja

Obavlja higijensko – epidemiološku i socijalno – medicinsku zdravstvenu djelatnost. Zavod prati, istražuje i proučava
zdravstveno stanje stanovnika, uzroke pojava i širenja zaraznih i drugih bolesti socijalno – medicinskog značaja, kao i
uticaje ekoloških faktora na zdravlje, predlaže i preduzima odgovarajuće mjere u cilju zaštite i unapređenja zdravlja ljudi.
Ima službe najmanje za sledeće oblasti:

- socijalnu medicinu sa organizacijom zdravstvene službe, zdravstveno vaspitanje, zdravstvenu statistiku,

informatiku i ekonomiku u zdravstvu
- epidermiologiju sa mikrobiologijom i parazitologijom
- higijenu sa opštom higijenom, higijenom ishrane, komunalnom higijenom, školskom higijenom i zaštitom životne
i radne sredine
- sanitarnu tehniku, sanitarnu hemiju i biohemiju
- serologiju sa imunologijom
- dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju, ukoliko u sjedištu zavoda nije organizovana posebna služba za ovu oblast

Za ove službe treba obezbjediti odgovarajuće prostorije po posebnim programima. U svakoj službi radi najmanje jedan
specijalista odgovarajuće specijalnosti. Zavod obavlja specijalizovanu zdravstvenu djelatnost, socijalno – medicinsku ili
drugu zdravstvenu djelatnost iz jedne ili više grana medicine, oblasti zdravstvene zaštite ili za pojedine grupacije
stanovništva.

21
Zavod sistematski prati i proučava stanje iz oblasti za koju je osnovan, ispituje metode i primjenjuje mjere ranog
otkrivanja oboljenja, liječenja i rehabilitacije, predlaže i sprovodi mjere za unapređenje zdravstvene zaštite u određenoj
oblasti, pruža stručno – medicinsku pomoć, učestvuje u izradi i sprovođenju stručno medicinskih doktrinarskih
kriterijuma, sprovodi stručno usavršavanje zdravstvenih radnika. Zavod se može osnovati za:

- specijalizovanu rehabilitaciju oboljelih i povrijeđenih

- ispitivanje i usavršavanje proizvodnje ljekova
- prikupljanje, preradu i distribuciju krvi i krvnih derivata
- aplikaciju, proizvodnju, sklapanje i oblikovanje proteza i ortopedskih pomagala
- zdravstveno vaspitanje i za obezbjeđivanje hitne medicinske pomoći

Zavod može da obavlja i stacionarnu i zdravstvenu djelatnost, ako u svom sastavu ima službu za kliničko biohemijska
ispitivanja i službu za radiološku dijagnostiku.

Zavod koji ispunjava uslove za naučno – istraživačke djelatnosti propisane posebnim zakonom jeste Institut. Institut
može da obavlja stacionarnu djelatnost ako ispunjava uslove za specijalnu bolnicu.

Prirodno liječilište

Prirodno liječilište je zdravstvena organizacija koja obezbjeđuje liječenje i rehabilitaciju uz korišćenje prirodnih činilaca
(gas, mineralna voda, peloid i drugo). Prirodno liječilište može obavljati djelatnost ako koristi uređaje za dobijanje,
korišćenje i održavanje stalnosti sastava prirodnog faktora. Prirodno liječilište je dužno da u toku korišćenja prirodnog
faktora prati njegova ljekovita svojstva i da najmanje svake treće godine vrši provjeru njegove ljekovitosti.

Prirodno liječilište može biti bez stacionara ili sa stacionarom. Ako ima stacionar, mora da ispunjavauslove predviđene za
specijalnu bolnicu.

Ljekovitost prirodnog faktora, koji prirodno liječilište koristi, za liječenje i rehabilitaciju oboljelih povrijeđenih lica,
utvrđuje zdravstvena organizacija koja ima u radnom odnosu ljekara specijalistu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju,
stručne kadrove za ispitivanje sastava ljekovitog faktora, kao i opremu potrebnu za ova ispitivanja.

22