İÇİNDEKİLER

SAYFA NO

İÇİNDEKİLER………………………………………………………...........1

1. PROJE İŞLEMLERİ VE VERİ GİRİŞİ……………………………..... 3

1.1. Proje Verilerinin Oluşturulması…………………………………………………………….3
1.2. Proje Dosyası Oluşturulması……………………………………………………………….5
1.3. Veri Girişi ve Dosya Okuma İşlemleri……………………………………………………..7
1.4. Sondajların Üç Boyutlu Gösterimi………………………………………………………....9
1.4.1 Litolojilere Renk ve Desen Tanımı………………………………………………….9
1.4.2. Sondaj Verilerine Çap ve Çözünürlük Değerlerinin Tanımlanması.........................10
1.4.3. Sondaj Verilerine Etiket Ekleme..............................................................................10
1.4.4. Sondaj Verilerinin Düzenlenmesi.............................................................................12

2. VERİ DEĞERLENDİRME………………………….............................14
2.1. İstatistik İşlemleri………………………………………………………………….…….14
2.1.1. Proje İstatistik Değerleri……………………………………………………….…..15
2.2. Kompozitleme İşlemleri…………………………………………………………………18
2.2.1 Kompozit Ekleme İşlemi ile İlgili Parametreler…………………………………....18
2.2.2. Kompozitleme……………………………………………………………………...20
2.3. Histogram ve Diyagram Grafikleri Oluşturma………………………………………….22
2.4. Kesit Alma İşlemleri………………………………………………………………..…...26

3. YÜZEY İŞLEMLERİ VE KATI MODELLEME…………………....27

3.1. Yüzey Oluşturma İşlemleri……………………………………………………….……..27
3.2. Katı Model Oluşturma İşlemleri……………………………………………………...…32
3.2.1. Damar/Litoloji Yüzeylerinden Katı Model Oluşturma……………………….…....32
3.2.2. Enkesitlerden Katı Model Oluşturma………………………………………….…..34
3.2.2.1. Otomatik Enkesit Oluşturma……………………………………….…....36
3.3. Katı Model Üzerinden Kesit Oluşturma İşlemleri………………………………………38

4. BLOK MODELLEME VE JEOİSTATİSTİK İŞLEMLERİ………..41

4.1. Blok Model Oluşturma İşlemleri………………………………………………………...41
4.2. Blok Model Üzerinden Jeoistatistiksel Yöntemler ile Kestirim İşlemleri………………42
4.3. Blok Model Kestirim Raporlarının Hazırlanması……………………………………….45
1
 4.4. Blok Model Üzerinden Tematik ve Süzgeç Uygulamaları…………………………...…46

5. YER ÜSTÜ MADENCİLİĞİ (AÇIK OCAK VE PATLATMA)……50

5.1 Ocak Çizgilerinin Oluşturulması……………………………………………………………...50
5.1.1. Arazi Modeli………………..………………..………………..…………………...53
5.1.1.1. Üçgen Oluştur………………..………………..…………………….…..53
5.1.1.2. Model Sınırı Bul…………………..………………………………...…..54
5.1.1.3. Model Düzelt………………..………………..…………………………55
5.1.1.4. Netsurf Ayarları………………..………………..……………………....60
5.1.1.5. NETSURF | Hacim Hesapla………………..…………………………...61
5.2 Basamak Tasarım İşlemleri ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması……………..………………..61
5.3 Rampa Tasarım İşlemleri……………..…………..……………..……………..……………..68
5.4 Rakotman Tasarım İşlemleri……………..……………..……………..……………..…….…69
5.5 Ocak ve Tavan/Taban Yüzeylerinin Oluşturulması……………..…………………………....73
5.6 Pasa Harmanı Tasarım İşlemleri……………..……………..……………..…………...……..77
5.7 Yol Tasarım İşlemleri……………..……………..……………..……………..……..………..81
5.8 Patlatma Tasarımı ve Patlatma Etki Alanlarının Raporlanması……………..………………..84

6. YERALTI MADENCİLİĞİ (GALERİ)……………………………....90

6.1 Galeri Tasarım İşlemleri……………………………………………………………………....90
6.2 Galeri Elemanlarının Tasarlanması………………..……………..……………………….…..97
6.3 Galeri Havalandırma Hesabı……………..……………..………………………………….....99
6.4 Galeri Elemanları Üzerinde Tematik Harita Uygulamaları……………..……………..….…101

7. RAPORLAR………………………………………………………...…102
7.1. Sondaj Listesi Raporu………………………………………………………………….102
7.2. Veritabanı Kapsam Raporu………………………………………………………….…102
7.3. Litoloji Kayıtları Raporu………………………………………………………….....…103
7.4. Açı Kayıtları Raporu………………………………………………………………..….104
7.5. Ham Örneklem Raporu……………………………………………………………...…105

2
 1. PROJE İŞLEMLERİ VE VERİ GİRİŞİ
1.1. Proje Verilerinin Oluşturulması

NETPRO/Mine ile proje oluşturabilmek için sondaj verilerine ait 4 adet veri tablosunun en az
aşağıdaki kolonlarla mevcut olması gerekmektedir;

Sondaj; sondaj no, derinlik, X, Y, Z

Açı; sondaj no, derinlik, başlangıç, bitiş, doğrultu, eğim
Litoloji; sondaj no, başlangıç, bitiş, litoloji
Ham Örneklem; sondaj no, başlangıç, bitiş, numune değerleri (kalori, tenör, ısıl değer, kül, nem,
vs.)

Bahsedilen veri tablolarının proje dosyası içerisine aktarılabilmesi için excel (*.csv) formatında
kaydedilmiş olması gerekmektedir. *.csv formatında veri kaydetmek için aşağıdaki yöntem
izlenebilir.

Sondaj Veri Tablosu

Açı Veri Tablosu

3
Litoloji (Kaya Türü) Veri Tablosu

Ham Örneklem (Kömür cevheri örneği) Veri Tablosu

4
1.2. Proje Dosyası Oluşturulması
❖ NETPRO/Mine menüsü altındaki NETPRO/Mine butonuna tıklanarak 3 boyutlu NETPRO/Mine
ekranının açılmasını sağlayınız.

❖ Veri Kataloğu/NETPRO/Mine/Yeni işlemine girilir ve açılan pencerede proje dosyasının adı

ve dizin bilgisi tanıtılarak işleme devam edilir.

❖ Bu işlem sonucunda (*.MDB) uzantılı Access dosyası oluşacaktır. Sondajlara ait; koordinat,
derinlik, açı, litoloji ve analiz değerleri gibi bilgiler bu dosya içerisinde tutulur. NetPRO/Mine
editöründe Veri Kataloğu altında standart ağaç yapısının geldiği gözlenir.

(Yeni proje dosyasının oluşturulabilmesi için bilgisayara Access Database Engine 2007
kurulumunun yapılmış olması gerekmektedir.)

5
❖ Projeye aktarılacak olan ham örneklem değerlerine ait kolonların ve özniteliklerin tanımlanması
gerekmektedir. Veri Kataloğu altında NETPRO/Mine/PROJE üzerinde sağ tuş ile Özellikler
işlemine girilir. Özellikler penceresinde Öznitelikler sekmesinde projeye uygun ham örneklem
dosyasında aktarımı yapılacak kolonlar tanımlanır.

(Öznitelikler bölümünde analiz değerlerine ait kolonların eklenmemesi durumunda, ham

örneklem.csv uzantılı dosyanın projeye okutulması sürecinde, analiz değerleri eşleştirilmek
istendiğinde program tarafında karşılığı bulunmayacaktır. Dolayısıyla Ham Örneklem verileri
projeye okutulmadan önce bu işlemin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.)

6
1.3. Veri Girişi Ve Dosya Okuma İşlemleri
❖ *.csv formatında hazırlanmış olan sondaj verilerinin proje dosyasına aktarımı için; *Veri
Kataloğu/NETPRO/Mine/PROJE/Oku işlemine girilir.

(Sondaj verilerinin okutulması sürecinde, ilk olarak okutulması gereken dosya Sondaj.csv dosyasıdır.)

❖ Oku penceresinde sondajlara ait açı, koordinat, eğim, litoloji vb. bilgileri içeren dosyalar sırasıyla
tanıtılarak aktarım gerçekleştirilir. İlk olarak sondajlara ait; sondaj no, derinlik, X, Y, Z
bilgilerinin bulunduğu dosya üç nokta butonu yardımıyla seçilir. Aktarım türü aktarımı yapılan
dosyaya göre seçilmelidir. Sondaj bilgileri için aktarım türü Sondaj olarak seçilir. Kolon eşleme
bölümünde, dosya ve eklenecek kolon eşleştirmeleri yapılır ve Ekle butonu yardımıyla tanımlama
tamamlanır. Tüm kolon eşleştirmeleri tamamlandığında Uygula butonu ile veri aktarımı
tamamlanır.

7
❖ Dosya oku işlemi, diğer sondaj veri dosyaları (Litoloji, Açı, Ham Örneklem) içinde tekrarlanır ve
aktarılan sondajların Veri Kataloğu/NETPRO/Mine/PROJE/Sondajlar altına eklendiği
gözlenir.

8
1.4. Sondajların Üç Boyutlu Gösterimi
1.4.1 Litolojilere Renk ve Desen Tanımı
❖ Veri Kataloğu altında listelenen sondajlara, litoloji bilgilerine göre renk tanımlaması yapılarak üç
boyutlu ekranda litoloji geçişlerine göre renkli gözlenmesi sağlanabilir. Bunun için Veri
Kataloğu/NETPRO/Mine/PROJE üzerinde sağ tuş ile Özellikler işlemine girilir.

❖ Özellikler işlemine giriş yapıldığında Litoloji Tanımları bölümünde, litoloji.csv dosyasından

aktarımı yapılan, litoloji isimlerinin bulunduğu gözlenir. İstenilen litoloji tanımına renk ve renk
desen seçimi yapılarak 3B ekranında renkli gözlenmesi sağlanabilir.
(Litolojilere eklenmiş olan desen tanımları 3B ekranında gözlenmemektedir. Desen tanımları
sadece sondaj log raporlarında görüntülenmektedir.)

9
1.4.2. Sondaj Verilerine Çap ve Çözünürlük Değerlerinin Tanımlanması
❖ Sondaj çapının üç boyutlu ekranda daha belirgin gözlenmesi için Uygulama Menüsü/ Genel
Ayarlar işlemine girilir. NetPRO/Mine Menüsü altında 3D Ayarları sekmesinde yer alan
Sondaj Çapı ve Çözünürlüğü değerleri tanımlanır.

❖ İşlem sonucunda aşağıdaki görselde belirtildiği gibi sondaj verilerine çap ve litoloji renkleri
tanımlanmış olacaktır.

1.4.3. Sondaj Verilerine Etiket Ekleme

(Sondaj eksenleri üzerinde gösterilmesi istenilen bilgilere Etiketler ile müdahale edilebilir. Veri
Kataloğu/ Sondajlar/ Etiketler altında Sondaj No, Litoloji Adı, Litoloji Kot Değeri, Damar Adı
olmak üzere 4 etiket standart olarak oluşturulmaktadır. 3B ekranında gösterilmek istenmeyen
Etiketin yanındaki onay kutusu pasif duruma getirilerek kapatılabilir.)

10
 ❖ Standart etiketlerin dışında istenilen etiketlerin oluşturulabilmesi için Veri Kataloğu/
Sondajlar/ Etiketler üzerinde sağ tuş Etiket Ekle işlemine girilir.
❖ Etiket yazısı karşısında bulunan üç nokta butonuna tıklanır.
❖ Gelen Makro Oluştur penceresinde istenilen değerin üzerinde çift tıklanarak pencerenin üst
kısmında yazdırılması sağlanmalıdır. Örnek veride Ham örneklem değerlerinden Kalori
seçilebilir.
❖ Makro oluştur penceresinde bulunan Sayısal butonu ile sayı değerlerinde virgülden sonraki
hanelerin (duyarlılıkların) yazdırılması sağlanabilir.
❖ Makro oluştur penceresi Tamam butonu ile kapatılır. Etiket yazılarının görsel düzenlemeleri
de yapılabilir. Örneğin Yazı rengi, Stili, boyutu gibi.

❖ Etiket Özellikleri penceresi de Tamam ile kapatıldığında tüm sondajlara istenilen etiketler 3D
ekranına aktarılmış olacaktır.

11
1.4.4. Sondaj Verilerinin Düzenlenmesi
❖ Aktarımı tamamlanmış sondajlara ait özellikleri görüntülemek için Sondajlar altında listelenen
sondaj üzerinde sağ tuş Düzenle işlemi ile açılan pencereden Sondaj Bilgileri, Litoloji Kayıtları,
Açı Kayıtları, Örnekleme Kayıtları, Ham Örnekleme Kayıtları ve Damar Kayıtları sekmeleri
kullanılarak istenilen değişikler uygulanabilir. Güncelle butonu ile yapılan değişiklikler kayıt
edilir.

12
❖ Giriş Menüsü/ Obje Özellikleri işlemi ile de 3D ekranından sondaj seçimi yapılarak düzenleme
yapılabilir.

13
 2. VERİ DEĞERLENDİRME
2.1. İstatistik İşlemleri
❖ Proje içerisindeki sondajlara ait uzunluk ve öznitelik (ham örneklem dosyasında aktarımı
yapılmış olan) bilgilerine ait istatistiksel hesaplamaları yapabilmek için Veri
Kataloğu/NETPRO/Mine/PROJE üzerinde sağ tuş İstatistik işlemi kullanılabilir.

❖ Veri Kataloğu/NETPROMine/PROJE/İstatistik/Uzunluk işlemi ile sondajlarda kesilen

litolojilere ait uzunluk değerleri hesaplatılabilir. İstenirse sondajlar ayrı gruplarda kaydedilerek
grup seçimi ile istatistik hesap yaptırılabilir. Eğer litoloji bölümünde herhangi bir seçim yapılmaz
ise tüm litolojilerde hesaplama gerçekleşir.

14
❖ İstatistiksel hesaplama aynı zamanda sondaja aktarılmış olan öznitelik (ham örnekleme) bilgileri
üzerinde de gerçekleştirilir. Bu işlem için Veri
Kataloğu/NETPROMine/PROJE/İstatistik/Öznitelik işlemine girilerek öznitelik seçimi,
grup ve litoloji seçimi yapılır.

2.1.1. Proje İstatistik Değerleri

Proje içerisinde bulunan sondajların, ham verilerine ilişkin uzunluk ve öznitelik gibi basit istatistik
değerler program tarafından hesaplanabilmektedir. Bu bilgilere ulaşmak için, proje üzerinde fare sağ
tuş ile İstatistik komutu seçilmelidir.
Seçenek Açıklama
Örnek Sayısı Kullanılan toplam veri sayısıdır.
Minimum Örnek değerlerinden en küçük olanıdır.
Ortalama Değerler toplamının toplam veri sayısına oranıdır.
Veriler küçükten büyüğe sıraya dizildiğinde veri dizisinin
ortasında kalan değerdir. Veri sayısı tek sayı ise veri dizisinin
Ortanca
ortasındaki değer; çift ise en ortadaki iki değerin ortalaması alınarak
hesaplanan değerdir.
Maksimum Örnek değerlerinden en büyük olanıdır.
Dağılım değerlerinin ortalamadan sapmasını ölçmek için
Varyans
kullanılmaktadır.
Standart Sapma Varyansın kareköküne eşittir.
Dağılımın simetri derecesinin belirlenmesinde kullanılır. Pozitif
Çarpıklık
ise dağılım sağa çarpık; negatif ise sola çarpık demektir.

15
❖ Sondajların istenilen kriterler doğrultusunda gruplandırılması ve bu grup üzerinden istatistik
hesaplamaların yapılabilmesi için Veri Kataloğu/NETPROMine/PROJE/Sondajlar üzerinde
sağ tuş ile Yeni Grup işlemine girilir. Yeni Grup penceresinde grup adı verilerek işleme devam
edilir.

❖ Yeni Grup oluşturma işlemi sonrasında sondaj listesi altında bulunan sondajlar Ctrl veya Shift
tuşu ile toplu halde seçilerek, seçilen sondajlar üzerinde sağ tuş Grup başlığı altından istenilen
grup seçimi yapılarak sondajları taşıma işlemi gerçekleştirilir.
Çalışılan sahaya ait sondajlar “Gruplama” işlemi ile ayrı topluluklar haline getirilerek ayrı
ayrı değerlendirilebilirler. Bu işlem sahanın jeolojisi, sahadaki rezerv durumu, sondajların
yapılışı gibi birçok faktör baz alınarak yapılabilmektedir.

❖ Veri Kataloğu/NETPROMine/PROJE/Sondajlar üzerinde sağ tuş ile Süzgeç işlemine girilir.

Sondaj adı, Z, derinlik ve litoloji/damar bilgilerine göre süzgeç gerçekleştirilebilir.

16
❖ Uygulanan süzgecin iptal edilebilmesi için Veri Kataloğu/NETPROMine/PROJE/Sondajlar
üzerinde sağ tuş Süzgeci Kaldır işlemi kullanılır.

17
2.2. Kompozitleme İşlemleri
2.2.1. Kompozit Ekleme İşlemi ile İlgili Parametreler
Katalog içerisinde bulunan Kompozitler ikonunda fare sağ tuşu ile veya proje üzerinde fare sağ tuşu
ile Kompozit Ekle komutu seçilir. Bu komut ile açılan Kompozitleştirme penceresinde istatistiği
alınacak olan Öznitelik bilgisi seçimi yapılmalı, litolojik birim, kullanıcının amacına göre öznitelikle
birlikte seçilmelidir.
Seçenek Açıklama
Değeri Olmayanları  Öznitelik değeri bulunmayan karotların kompozitleme işleminden 
Çıkar çıkarılması için kullanılan özelliktir.

Negatif Örneklem
Kullan Örneklerin analiz değeri içermemesi pratikte sıklıkla karşılaşılan 
bir durumdur. Ham örnekleme kayıtlarında, değeri olmayan örnekler 
için, otomatik olarak program değeri olmayan örnekler için “-1” değeri atar.

Varsayılan Karot Verimi Sondajda bir manevrada elde edilen karot boyunun o manevrada takımın 

ilerlediği mesafeye oranının yüzde olarak ifadesidir.
Uzunluk Oluşturulmak istenen kompozitlerin birim uzunluğudur. Kaba bir yaklaşım 
olarak kompozit uzunluğu, örneklerin ortalama uzunluğundan biraz büyük 
seçilebilir. 
Kısa Örnekleri Çıkar Kısa uzunluklu kompozitler, kestirimlerde pek kullanılmazlar. Ancak 
kompozit veri sayısının az olduğu durumlarda kısa uzunluklu kompozitleri 
kullanmak tercih edilebilir. Kısa uzunluklu verilerin kestirim esnasında 
kullanılıp kullanılmayacağı jeoistatistik uzmanının görüşü alınarak 
belirlenmelidir. Kısa örnekler kullanılmayacaksa, “Kompozit Ekle” 
penceresinde, Diğer Kriterler bölümünde bulunan “Kısa Örnekleri Çıkar” 
seçeneği önünde bulunan onay kutusu işaretlenmelidir.
Filtre Uygula  Koordinat değerleri veya öznitelik değerlerine filtre uygulayarak kompozit 
ekleyebilmek için kullanılan özelliktir.
Kompozit Adı Kompozitler altında eklenen kompozite ait isimdir.
Kabul Yüzdesi Kompozitleme sırasında kompozit uzunluğundan daha kısa uzunlukta 
örnekler elde edilebilir. Kabul yüzdesi, kabul edilebilir en küçük örnek 
uzunluğunu belirlemek amacıyla kullanılır. Örneğin kompozitleme 2m 
uzunluk için yapılıyorsa %75 kabul yüzdesi 0.75 x 2 = 1.5m uzunluğa kadar 
örneklerin 2m lik kompozit örnekler olarak dikkate alınacağını ifade 
etmektedir.  
Katı Modelin Kompozitleme işleminin, seçilen katı model içerisinde kalan sondajlara 
İçindekiler uygulanmasını sağlayan özelliktir.
Arazi Kotundan Başla  Kompozitleme işleminin, arazi kotundan başlatılabilmesi için kullanılan 
özelliktir.
Öznitelik  Kompozitleme işleminin uygulanacağı, özniteliklerin seçildiği bölümdür.

Sondaj Grubu  Kompozitleme işleminin daha öncesinde oluşturulmuş olan, seçilen 

sondaj grubu üzerinde uygulanabilmesi için kullanılan bölümdür.
Litoloji
Kompozitleme işlemi litoloji kullanarak yapılabilir. Bunun için Litolojiyi 
Kullanarak seçeneğinin aktif olması gerekmektedir. Bu durumda bir ya da 
birkaç litolojik birim seçilerek kompozitleme işleminin yapılması gereken 
kısımlar belirtilir. Litoloji Kullanarak seçeneğinin pasif olması durumunda 
ise, kompozitleme işlemi, tüm litolojik birimler dikkate alınarak yapılır.

İstatistik Kompozit penceresinden uzunluk ve öznitelik istatistik değerlerinin 
hesaplandığı özelliktir.
Varsayılan Özgül Ağırlık Karot Birim hacim ağırlığı.

Kabul Limiti

18
 Kompozitleştirme işlemi sonrasında "Ham Örnekleme Kayıtları", "Örnekleme Kayıtları"
içerisine aktarılır.

Optimum kompozit uzunluğu ve kabul yüzdesinin belirlenmesi bir uzmanlık işidir. Kaynağı
kestiren ve ocağı planlayan kişilerin belirlemesi gerekmektedir.

Çalışılan proje dahilinde birden fazla kompozitleme yapılarak, bunların her biri farklı
tabakalarda tutulabilmektedir. “Kompozitler” tabakası altında tutulan farklı kompozitlerden
tabakası aktif olan kullanılacaktır.

Kompozitleştirme işlemini sadece seçili sondaj için yapmak da mümkündür. Bunun için, o sondaja
ait Ham Örnekleme Kayıtları sekmesinde fare sağ tuş menüsü ile gelen “Kompozit Ekle” komutu
kullanılır.

19
2.2.2. Kompozitleme
Farklı uzunluktaki örnek değerlerini eşit uzunluklu örnek (kompozit) değerlerine dönüştürmek
amacıyla kullanılan bir işlemdir. Kaynak ya da rezerv kestirimleri kompozit veriler üzerinde yapılır.
❖ Veri Kataloğu/NETPROMine/Proje/Kompozitler sekmesi üzerinde sağ tuş ile Kompozit
Ekle işlemine girilir.

20
❖ Kompozitleştirme penceresindeki genel, karot, sondaj ve diğer kriterler altındaki parametre
değerleri tanımlanır. Genel kriterler altındaki kompozit uzunluk ve kabul yüzdeleri için uzunluk
istatistik sonuçlarından yararlanılabilir.

❖ Gerekli parametre tanımları ve seçimleri yapıldıktan sonra, Tamam ile girilen parametrelere göre
kompozitler oluşturularak, kompozitlenen Ham Örnekleme Kayıtları, Örnekleme
Kayıtlarına aktarılmaktadır. Herhangi bir sondaj üzerinde sağ tuş Düzenle işlemi ile Örnekleme
Kayıtlarına ait değerler (kalori değerleri 2 m aralıklarla örneklenmiş olarak) incelenebilir.

21
2.3. Histogram ve Diyagram Grafikleri Oluşturma
❖ Histogramlar, verilerin dağılımını, bir yoğunluk fonksiyonunun olasılıkları gösterdiği tarzda
gösterir. Veriler, belirli sınıf aralıklarına bölünür ve her bir aralığa düşen veri sayısı ya da oranı
hesaplanarak dikdörtgenler şeklinde bir grafikte gösterilir. Oluşturulan kompozite ait kalori
öznitelik değerlerine ait histogram grafiği için Kompozitler üzerinde sağ tuş Diyagram/Histogram
işlemine girilir. Histogram penceresinde Öznitelik olarak Kalori seçimi gerçekleştirilir.

Histogram grafiği üzerindeki;

22
Sınıf Aralığı: Oluşturulan histogramın X ekseninin kaç aralığa bölünmesi gerektiğini belirtir.
X Ekseni: Öznitelik değerlerini gösterir.
Y Ekseni: Frekansı yani belirli bir aralıktaki veri sayısının toplam veri sayısına oranını gösterir.
Frekans kesinlikle 1’den büyük olamaz. Bazı aralıklara veri gelmeyebileceğinden bu aralıklar boş
kalabilir.
Eksen Sınır Değerleri (En küçük Değer & En Yüksek Değer): X ekseninde gösterilmesi istenen
min. ve maks. değerdir.
Toplam Veri Sayısı: Kullanılan veri sayısını gösterir.
Ortalama (mean): Değerler toplamının toplam veri sayısına oranıdır.
Varyans: Dağılım değerlerinin ortalamadan sapmasını ölçmek için kullanılmaktadır.

En Yüksek Değer: Girilen max. eksen sınır değeri.

Üst Dörttebirlik= Üçüncü Dörttebirlik (Q3) = Veriler küçükten büyüğe sıraya dizildiğinde, dizinin
son dörtte birlik bölümü, üçüncü yada üst çeyrek değerin altında kalır. Verilerin en düşük değerde
olan %75’ini kapsamaktadır.
Ortanca (median): Veriler küçükten büyüğe sıraya dizildiğinde veri dizisinin ortasında kalan
değerdir. Veri sayısı tek sayı ise veri dizisinin ortasındaki değer; çift ise en ortadaki iki değerin
ortalaması alınarak hesaplanır.
Alt Dörttebirlik= Birinci Dörttebirlik (Q1)= Veriler küçükten büyüğe sıraya dizildiğinde, dizinin
ilk dörtte birlik bölümü, birinci yada alt çeyrek değerin üstünde kalır. Verilerin en yüksek değerde
olan %25ini kapsamaktadır.
En Düşük Değer: Girilen min. eksen sınır değeri.

23
❖ Saçılma Diagramları, iki bileşik veri kümesi arasındaki ilişkilerin belirtilmesi, ortaya konulması
ve önceden var olduğu sanılan ilişkilerin onaylanması amacıyla kullanılır. Birleşik veri kümeleri
arasındaki ilişkilere saçılma şekline göre anlam verilir. X ve Y arasında pozitif bir ilişki
bulunması, X’in artan değerlerine karşılık Y’nin değerlerinin de artması demektir. Oluşturulan
kompozite ait kalori öznitelik değerlerine ait saçılma diyagramı için kompozit üzerinde sağ tuş
Diyagram/Saçılma Diyagramı işlemine girilir. Histogram penceresinde Öznitelik olarak Kalori
ve Kül (kompozitleme işlemi bu öznitelik içinde uygulanmış olmalıdır) seçimi gerçekleştirilir.

Saçılma Diyagram grafiği üzerindeki;

Eksen Sınır Değerleri (En küçük Değer & En Yüksek Değer): Eksenlerde gösterilmesi istenen
min. ve max. değerlerdir.
Saçılma Hattı: Verilere ait regresyon eğrisinin fit edilmesiyle oluşturulur. Bu eğri sapmasızdır ve
yapılan hataların toplamı sıfıra eşittir. Saçılma hattına ait eğim değeri “Saçılma Hattını Göster”
opsiyonunun altında otomatik hesaplanarak belirtilmektedir.
Toplam Veri Sayısı: Kullanılan veri sayısını gösterir.
Korelasyon Baş Katsayısı(R) ;
Mx: Ortalama
Sx: Standard Sapma
N: Veri Sayısı
Ortalama (mean): Değerler toplamının toplam veri sayısına oranıdır.
Varyans: Dağılım değerlerinin ortalamadan sapmasını ölçmek için kullanılmaktadır.

24
❖ Kompozitleme sonrasında öznitelik değerlerine göre elde edilen değerler istenilir ise *.csv,
SGeMS ve GSLIB formatında kaydedilebilir. Bu işlem için kompozit üzerinde sağ tuş Yaz
işlemine girilerek istenilen format seçimi gerçekleştirilir.

25
2.4. Kesit Alma İşlemleri
❖ Belirlenen A-A' hattı üzerinde kesit alınabilmektedir. Bunun için, 3D Araçlar Menüsü/ Kırpma/
Dilim menüsünde bulunan Kırpma veya Dilim seçeneklerinden biri seçilmelidir.
❖ Bu komut ile açılan Kırpma Ayarları penceresinde, öncelikle alınacak kesit güzergah tipi sonra
da seçilen tipe göre istenilen Kesit Aralığı, Soldan ve Sağdan mesafe bilgileri girilmelidir.
❖ Kırpma Ayarları penceresi tamam ile kapatıldığında 3D ekranından istenilen A-A' kesit hattı
belirlenir. Fare Sağ tuş ile İşlem sonuçlandırılır.
❖ 3D+/ Pencere menüsünde Aşağı Panel işlemi ile kesit görünüm ve üstten görünüm panelleri
açılabilir.

26
 3. YÜZEY İŞLEMLERİ VE KATI MODELLEME
3.1. Yüzey Oluşturma İşlemleri
❖ Cevher modelleme esnasında cevherin veya diğer sedimanter birimlerin alt ve üst yüzey sınırları
tercih edilmektedir.
❖ Oluşturulan bu yüzeyler üzerinde yüzey işlemleri altında toplanan yüzey kes, yüzey birleştir ve
fay işlemleri uygulanabilir.
❖ Sondaj başlangıç noktalarına ait yüzey oluşturmak için NetPRO/Mine Menüsü/Yüzey Oluştur
işlemine girilir.
❖ Yüzey Oluştur penceresinde oluşan yüzeyin kaydedileceği tabaka adı ve dikkate alınacak verinin
bulunduğu tabaka adı seçimi yapılarak işleme devam edilir.

❖ Oluşan yüzeye ait bilgilerin bulunduğu pencere Tamam ile kapatılır. Ayrıca elde edilen yüzeyin
Veri Kataloğu/Yüzeyler altına eklendiği gözlenir.
❖ Elde edilen yüzey incelendiğinde sondajların üst sınırlarından geçen bir yüzey olduğu gözlenir.

27
❖ Uygulama kapsamında dikkate alınacak olan KM2 kömür cevher seviyelerine ait alt ve üst
yüzeylerin elde edilmesi için NetPROMine Menüsü / Yüzey Oluştur / Damar Yüzeyi Oluştur
işlemine girilir.
❖ Damar Yüzeyi Oluştur penceresinde Koordinat Süzgeci; Üst, Litoloji/Damar Süzgeci; KM2 ve
elde edilecek yüzeyin kaydedileceği dizin olarak Tabaka; KM2 Ust olarak tanımlanır.

28
❖ KM2 kömür cevher üst yüzeyinin oluştuğu ve Veri Kataloğu/Yüzeyler altına eklendiği
gözlenir.

❖ Aynı işlem adımı bu kez KM2 kömür cevher alt yüzeyinin elde edilmesi için tekrarlanır
(Koordinat Süzgeci; Alt, Litoloji/Damar Süzgeci; KM2 ve Tabaka; KM2_Alt).

29
❖ Yüzey oluşturma işlemlerinde Kestirim Yöntemleri (En Yakın Komşu, Ters Uzaklık ve
Krigleme) kullanılabilir. Ayrıca bu kestirim yöntemleri ile birlikte yüzeyler üzerinde fay
tanımlamaları gerçekleştirilebilir.
En Yakın Mesafe ile kestirim gerçekte jeoistatistiksel bir teknik değildir. Bu yöntem ile kestirilecek
noktaya en yakın kompozit değeri, kestirim değeri olarak atanır.
Ters Uzaklık ile kestirilecek noktanın değeri bu noktanın kestiriminde kullanılacak kompozit
verilerin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır. Ağırlıklar, kestirilecek nokta ve kompozit veri
arasındaki uzaklığın tersi ile orantılı bir şekilde hesaplanır. Bu orantının derecesi alfa parametresi ile
belirlenir. Alfa 1 ve k arasında değer alabilir. Bu parametrenin değeri arttıkça yöntem, en yakın
komşu yöntemine yaklaşır.
Krigleme yönteminde, kestirilecek noktanın değeri, bu noktanın kestiriminde kullanılacak kompozit
verilerin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır. Ağırlıklar, kestirim hataları ortalaması sıfır ve
varyansı en küçük olacak şekilde belirlenir. Bu nedenle diğerleri arasında istatistiksel olarak en az
hata üreten bir yöntemdir. Yöntem, kestirilecek değişkene ilişkin önceden bir variogram analizinin
yapılmasını gerektirir.
❖ KM2 kömür cevher birimine ait üst yüzeyin kestirim yöntemleri ve fay eklenmesi işlemleri için
öncelikle fay tanımının yapılması gerekmektedir. Fay ekleme işlemi için Veri Kataloğu altında
yer alan Faylar üzerinde sağ tuş Fay Ekle işlemine girilir ve 3D ekranından Fay hattı
sayısallaştırılır.

30
Eklenen faya ait yüzey ekranda gözlenir.

❖ Yüzeye Fay ekleme işlemi için NetproMine / Yüzey Oluştur / Yüzeye Fay Ekle işlemine girilir.
Aynı anda 5 fay düzlemi yüzeye eklenebilmektedir.

31
İşlem sonucunda seçilen yüzeye fay düzleminin eklendiği gözlemlenir.

3.2. Katı Model Oluşturma İşlemleri

3.2.1. Damar/Litoloji Yüzeylerinden Katı Model Oluşturma
Damar ve litolojilere ait yüzey oluşturma işlemi sonrasında damarın/litolojinin üst, orta, alt ve en alt
yüzeyleri kullanılarak katı model oluşturulabilir. Bu işlem için öncelikle modellenmesi istenilen
damarın/litolojinin yüzeyleri oluşturulmuş olmalıdır.
❖ NetPROMine/ Yüzeyler Arası Katı Model Oluştur işlemine girilir.
❖ Oluşacak katı modelin kaydedileceği tabaka adı ve kullanılacak kabuk model yöntemi açılan
pencerede seçilir ve işleme devam edilir.
❖ Komut satırı bölümünde işleme girecek yüzey seçimi bilgisi gözlenir. İlk olarak Üst daha sonra
Alt yüzey seçimi yapılarak işleme devam edilir.

32
❖ Oluşturulan katı model Veri Kataloğu/Katı Model altında verilen tabaka adı ile oluştuğu
gözlenir.

❖ Oluşturduğunuz katı model üzerinden sağ tuş işlemleri ile hacim ve diğer özellikleri
sorgulanabilir.

33
3.2.2. Enkesitlerden Katı Model Oluşturma
Sahada yer alan sondajlara ait enkesitler manuel olarak veya otomatik olarak çizilebilir. Oluşturulan
bu enkesitlerin birleştirilmesi ile katı model oluşturulabilir.
❖ Enkesit sayısallaştırma işlemleri için sondajlar üzerinden kesit alacağınız bir hat belirleyiniz.

❖ Araç çubuğunda yer alan Kırpma İşlemine tıklayınız. Gelen pencerede belirleyeceğiniz hattın
Tipini seçiniz. (düzlem, çoklu düzlem, ...) Soldan ve Sağdan etki alanlarını yazınız. (örn. 10 m)
❖ Ekrandan nokta yakalama butonlarının tamamını kapatarak, belirlediğiniz kesit hattının başlangıç
ve bitiş noktasını ekrandan işaretleyiniz. Bu işlem sonrasında otomatik olarak seçilen kesit hattı
içerisine giren veriler, bir kesit düzleminde görüntülenecektir.

34
❖ Kırpma işleminden sonra Enkesit çizimi yapabilmek için, NetproMINE Menüsünden Enkesit
işlemine tıklayınız ve ekranda birleştireceğiniz damarlarınızı çiziniz (uygun yakalama butonlarını
kullanarak). Veri Kataloğu altında Enkesitler sekmesi altında oluşturduğunuz enkesitler Grup 1
altına yerleşecektir.

❖ 3D Araçlar Menüsü/ Kırpma işleminde bulunana İleri ve Geri butonları ile belirlenen kesit
aralığında farklı kesit düzlemlerine geçiş sağlanarak, NetproMINE / Enkesit işlemi ile
sayısallaştırma adımları tekrarlanır.
❖ Enkesitlerinizi daha sonra tekrar düzenlemek istiyorsanız Düzenle altında yer alan Edit butonunu
kullanınız.
❖ Enkesit sayısallaştırma işlemleri tamamlandıktan sonra 3D Araçlar Menüsü/ Kırpma/ Düzenle/
İptal Et butonu ile kırpma/dilim işlemi sonlandırılır.

35
❖ Enkesit oluşturma ve düzenleme işlemleri tamamlandıktan sonra NetproMINE/ Katı Model
işlemine tıklayınız.
❖ Açılan pencereye Tamam diyerek enkesitleri sırası ile seçiniz. İşlem sonucunda katı model
oluşacaktır.

3.2.2.1. Otomatik Enkesit Oluşturma

❖ Enkesit sayısallaştırma işlemlerini Kırpma- Dilim menüsünü kullanmadan sondajları seçerek de
yapabilirsiniz. Bu işlem için NetproMINE / Enkesit / Otomatik Enkesit işlemine tıklayınız.

36
❖ İşleme tıkladıktan sonra ekrandan kesit alacağınız sondajları sırası ile seçiniz.
❖ Gelen pencereden hangi litolojiye ait kesit oluşturulacaksa onu seçiniz.
❖ Sağa ve Sola etki alanlarını belirleyiniz. (1. Kenar uzatması - 2. Kenar uzatması )
❖ Çizgi yumuşatması sekmesinden, otomatik olarak üretilen enkesitlerinize yumuşatma
verebilirsiniz.

❖ Tüm sahaya ait sondajlara otomatik enkesit yöntemini uygulayarak tamamlayınız.

❖ Enkesit oluşturma ve düzenleme işlemleri tamamlandıktan sonra NetPRO/Mine-Katı Model
işlemine tıklayınız.
❖ Açılan pencereye Tamam diyerek enkesitleri sırası ile seçiniz. İşlem sonucunda katı model
oluşacaktır.

37
3.3. Katı Model Üzerinden Kesit Oluşturma İşlemleri
Daha öncesinde oluşturulmuş olan katı modeller üzerinden enkesit oluşturularak tekrar düzenleme
yapılabilir. İşletme sürecinde, katı model üzerinde belirli bir yönde ilerlendiğinde hangi metrik
aralıklarda, ne kadar hacimde cevher üretildiğinin hesaplanabilmesi için de kullanılabilen bir
yöntemdir.
❖ Bu işlem için Giriş/Çoklu Doğru işlemi ile katı modelden geçmesini istediğiniz kesit hattını
çiziniz.

❖ Önceden oluşturduğunuz katı model üzerine sağ tuş yapınız, açılan pencereden Kesit Oluştur
işlemine giriniz.

38
❖ Ekrandan oluşturduğunuz kesit eksen çizgisini seçiniz (Katı model seçimi kaldırılarak işlem
uygulanabilir)

❖ İşlem sonrasında açılan pencereden kesit oluşturma parametrelerini belirleyebilirsiniz. Parametre

girişleri yapıldıktan sonra pencere Tamam ile kapatıldığında enkesitler üretilmiş olacaktır.

39
❖ Üretilen kesitler veri kataloğunda Enkesitler altına eklenecektir. Edit butonu ile enkesitler
düzenlenip tekrar katı model oluşturmada kullanılabilir.

40
 4. BLOK MODELLEME VE JEOİSTATİSTİK İŞLEMLER
4.1. Blok Model Oluşturma İşlemleri
Oluşturulan katı model kendi içerisinde, kestirim sonuçlarını oluşturamadığı için, katı modeli temsil
edebilen blokların oluşturulması sağlanır. Bu işlem sonrasında oluşturulan bloklara kestirim
sonuçları atanabilir. Cevher damarının kestirim sonucuna göre rezerv sonuçları alınabilir.
❖ Katı model üzerinden blok model üretebilmek için katı model üzerinde sağ tuş Blokla işlemine
girilir.

❖ Açılan pencereden katı modele uygun X , Y, Z değerleri , Alt Blok Sayısı, Blok Kabul Yüzdesi
ve X (derece), Y (derece) ve Z (derece) açı değerleri belirlenir.
Örnek verimiz için X: 20, Y: 20, Z: 1, Alt Blok Sayısı 2, Blok Kabul Yüzdesi 10, parametreleri
belirlenir. Blok açıları “0” verilerek tüm bloklar “Z” eksenine dik olarak oluşturulması
sağlanmaktadır.

41
❖ Bloklama işlemi sonucunda Veri Kataloğu/ Bloklar altına Blok1 olarak kayıt edilir. Bloklama
işleminde hacimsel olarak katı modelle benzerlik oranımız önemlidir. Bu oranı görebilmek için
oluşan Blok1 üzerinde fare sağ tuş Özellikler işlemine girilir. Açılan pencerede Toplam Blok
Hacmi (m3) yanındaki Yüzdesel oranımız %95-%100 aralığında olması gerekmektedir. Bu oranın
altında ya da üstünde olması durumunda bir önceki işlem adımındaki Blok Kabul Yüzdesi
düzenlenir.

4.2. Blok Model Üzerinden Jeoistatistiksel Yöntemler ve Kestirim İşlemleri

❖ Katı Model üzerinden bloklama işlemi yapıldıktan sonra oluşan blok üzerinden Jeoistatiksel
yöntemler kullanılarak kestirim işlemleri ve rezerv hesabı yapılabilmektedir.
Blok üzerinde kestirim işlemi yapmadan önce Kompozitler bölümünden istenilen kriterlerde
kompozit eklenmelidir.

42
❖ Veri Kataloğu/ Bloklar/ Blok1 üzerine sağ tuş Kestirim bölümüne geliniz. Buradan uygun
kestirim yöntemini seçiniz.

❖ Örnek verimizde En Yakın Komşu Yöntemi kullanılacaktır. Bu yöntem kullanılırken sadece

Öznitelik kısmı seçilmelidir. (Öznitelik kolonu kompozit işleminde seçilen öznitelik
değerlerinden biri kullanılarak seçim yapılmasını sağlar.) Bölünme Sayısı bloklara atanacak
değerin merkez sayılarıdır. X-Y-Z değeri için 1 kullanılabilir. Bu bloklara tek merkezli olarak
değer atanacağını ifade etmektedir.
❖ Kestirim Sonucu Dosyası istenilirse *.SGems formatında istenilen dizine kayıt edilebilir.
❖ Altta yer alan parametreler kısmı bu yöntemde pasif gelmektedir.

43
❖ En Yakın Komşu parametreleri tanımlandıktan sonra Tamam ile işlem sonuçlandırılır ve
Kestirim sonuçları grafik ekran üzerinde tematik üretilerek sonuçlandırılır.

Kestirim işlemi sonucunda Tematik penceresinin gözlenmemesi durumunda Uygulama Menüsü/

Genel Ayarlar/ 3D sekmesi içerisinde Lejant Görünürlüğü aktif duruma getirilmelidir.

44
4.3. Blok Model Kestirim Raporlarının Hazırlanması
❖ Blok model üzerinde kestirim işlemlerinden biri uygulandıktan sonra sahaya ait rezerv kestirim
raporu alınabilmektedir.
❖ Blok1 üzerinde fare sağ tuşu ile gelen “Raporlar” menüsünde bulunan farklı raporlama
seçenekleri kullanılarak Excel (.xls) formatında sonuçlar alınabilmekte ve bu rapor dosyaları
saklanabilmektedir.

Blok Raporu
Blok Raporu işlemine giriş yapıldığında Rapor içerisinde tonaj sonucu için Yoğunluk penceresi
açılacaktır. Örnek verimizde linyit yoğunluğu 1.3 Ton/m3 olarak belirlenmiştir. İşlem sonucunda
Excel açılarak blokların kestirim aralığına bağlı Hacim (m3), Tonaj (Ton), %hacim, üretilen blok
adeti ve kümülatif hacim değerleri bulunur.

45
Blok Listesi Raporu
Jeoistatistiksel kestirim sonucu oluşturulan her bir bloğun ayrı ayrı koordinat, boyut ve öznitelik
değerleri bulunur.

Tenör Tonaj Eğrisi

Tonaj ve ortalama tenöre ait grafik oluşturulur.

4.4. Blok Model Üzerinden Tematik ve Süzgeç Uygulamaları

Tematik Düzenleme İşlemleri
Blok modele kestirim işlemi uygulandıktan sonra Blok1 altına Tematik sekmesi yerleşecektir.
Tematik verileri standart 4 aralığa bölünerek gelmektedir.
❖ Tematik aralıkları değiştirilerek Blok Raporu düzenleyebilirsiniz.

❖ Düzenleme işlemi için Blok1 altında yer alan Tematik üzerinde sağ tuş Düzenle işlemine
giriniz.

46
❖ Tematik penceresinde Yeni butonu altında yer alan işlemlerden Sayısal Aralık işlemine
tıklayınız. Açılan Pencereden Sayısal aralık değer ifadesi kısmından ilgili özniteliği (Örnek
verimiz için kalori) seçiniz. Alt kısımda yer alan özelliklerden Slot Aralıkları Kullanıcı Tanımlı
bölümünü işaretleyerek solda yer alan Maks. ve Min değerlere göre Slot Aralık Artış miktarını
belirleyiniz. Örneğimizde Min kalori değeri 1000 kCal/Kg ve Slot Aralık Değeri 500 olarak
belirlenir.

❖ Tematik aralıkları Tema Stilleri altında gözlemlenir. Tematik renk aralığını toplu olarak
düzenleyebilmek için Tema Stilleri fare sol tuş ile seçilir ve seçili olan aralıklardan herhangi
birinin üzerinde sağ tuş Renk Aralığı Seç işlemine girilir.

47
❖ Renk Aralığı Seç menüsünde 3 ayrı bölüm bulunur. HSV, 2 Renk Aralığı, 3 Renk Geçişli
seçilebilir. Örnek verimizde HSV'den Hue renkleri seçilir.

❖ Tamam ile bütün pencereler kapatıldığında tematik aralıkları renkleri güncellenecektir.

Süzgeç İşlemleri
❖ Bloğunuza istenilen kriterlere göre süzgeç uygulanabilir. Blok1 üzerinde sağ tuş Süzgeç
işlemine girilir.
❖ Açılan pencereden F3 Ekle butonu ile kategori ekleyiniz. İstenilen özelliğe göre süzgeç
uygulayınız.

48
❖ Süzgeç uygulanan blok veri kataloğunda kırmızı renkte görünecektir.

❖ İşlem geri alınmak isteniyorsa Blok1 üzerinde sağ tuş Süzgeç işlemine giriniz ve Süzgeci Kaldır
tıklayınız.

49
 5. YER ÜSTÜ MADENCİLİĞİ (AÇIK OCAK VE PATLATMA)
5.1 Ocak Çizgilerinin Oluşturulması

Netpromine üzerinde açık ocak çalışması yapılabilmesi için ilk olarak topografya veya damar
üzerine ocak sınır çizgisinin çizilmesi gerekmektedir. Bu çizim Netcad Ana Modül ekranında
çizilip aktarılabileceği gibi NetPRO/Mine penceresinde de çizim araçları ile çizilebilir.

Netcad Üzerinden NetPRO/Mine'a Aktarım

❖ Netcad katman yöneticisinden, Ocak_Sınırı adında bir tabaka açın ve açık ocak çalışması
yapılacak yeri koordinatlı olarak çoklu doğru veya alan objesi ile çizin.
❖ Çizim tamamlandıktan sonra tabaka üzerinde sağ tuş Gönder/ 3D ile NetPRO/Mine’a aktarın.

3D Gönderme işleminden önce NetPRO/Mine çalıştırılması gerekmektedir.

NetPRO/Mine Üzerinden Ocak Çizimi

Ocak Sınırınızı NetPRO/Mine çizim menüsünde de çizebilirsiniz.

Bu işlem için topografyayı aktardıktan sonra Giriş Menüsü-Alan işlemi ile açılan Katman Seç
penceresinden Yeni Katman Oluştur sekmesine Ocak Sınır adında bir katman ekleyiniz.

50
❖ Eklediğiniz Sınır Veri Kataloğu altında 3D sekmesi altına yerleşecektir. Topoğrafya üzerine
ocak sınırınızı çiziniz ve fare sağ tuş ile işlemi tamamlayınız.

Çizgi Modeli İzlesin İşlemi

❖ Aktarılan ocak sınırı ve Netpro/MINE üzerinden ocak sınırı çizimlerinde Ocak Alan çiziminin
Topoğrafya ait üçgen model üzerine veya Taban Cevher Yüzeyini takip etmesi gerekmektedir.
❖ Sınır objesinin Yüzeyinizi takip edebilmesi için Netpro/MINE/ Yüzey Oluştur/ Çizgi Modeli
İzlesin işlemine tıklayınız.
❖ Ekranın Sağ altında bulunan komut ekranına bakarak Önce çizilen ocak sınırını seçiniz, daha
sonra çizginin takip edeceği Topoğrafya veya Taban Cevher Yüzeyini seçiniz. Ocak Çizgisinin
seçtiğiniz yüzeyi izlediğini göreceksiniz.

51
❖ Çizgi Modeli İzlesin işleminde Ocak sınırını seçebilmek için sınır çizgisinin arkasında boş olması
gerekmektedir. Eğer Topoğrafya yüzeyiniz veya Taban Cevher Yüzeyiniz ile Ocak Sınır çizgisi
arkasında boşluk bulunmuyorsa anlık olarak yüzeyler kapatılarak sınır çizimi gerçekleştirilir.

52
 Topoğrafya yüzeyine ait üçgen modeliniz oluşturulabilmesi için Netcad Netsurf modulunden
yararlanarak Üçgen Model Oluşturulması gerekmektedir.

5.1.1. Arazi Modeli

5.1.1.1. Üçgen Oluştur

Üçgenle işlemi rastgele alınmış kotlu noktalardan arazi modeli üretimine yönelik yöntemlerden birisi
ve en çok kullanılandır. Üçgenleme, bir anlamda, hangi noktalar arasında kot enterpolasyonu
yapılacağının belirlenmesidir. Üçgen kenarları üzerindeki kot değişiminin doğrusal olacağı
varsayılır. Üçgenlemede olabildiğince eşit açılı, eşit kenarlı üçgenler oluşturulur.

53
 Parametre Açıklama
Üçgenleri Analiz Et Üçgen oluşturmada kullanılan nokta sayısı, minimum ve maksimum kot bilgisi (Z), seçilen noktalardan
elde edilecek en kısa ve en uzun üçgen kenarı ile ortalama kenar uzunluğu bilgisi
bulunmaktadır. Üçgenleri Analiz Et yazısı tıklandığında kenar uzunlukları seçilen noktalara göre
hesaplanır. Bu değerler yardımıyla modellemede dikkate alınması istenilen noktalar arası minimum ve
maksimum kenar uzunlukları belirlenebilir.
Filtre Modelleme için seçilen noktalardan istenilen kotlar arasında kalanlarının dikkate alınması için En Küçük
ve En Büyük Z Değeri satırları aktif hale getirilerek değer girişi sağlanır. Model bu kotlar arasında
kalan noktalardan oluşturulur.
Yine aynı mantıkla modelleme sonrası oluşması istenilen üçgen kenar uzunlukları, En Uzun ve En Kısa
Üçgen Kenarı satırları aktif hale getirilerek sınırlandırılabilir. Belirlenen en uzun ve kısa üçgen kenarı
değerleri içinde kalan üçgenler UCGEN_MODEL, dışında oluşan üçgenler BOZUK_UCGEN
tabakasına kaydedilir.

Kısa Üçgenleri Yok Et; kot farkı Maksimum Kot Farkı satırına girilen değerden küçük ve
birbirine En Kısa Üçgen Kenarı değerinden daha yakın olan noktalardan biri üçgenlemeye dahil
edilmeyecektir. Girilen kot farkı ve en kısa üçgen kenarı altında üçgen oluşturabilecek noktalar
SİLİNEN_NOKTALAR tabakasına kaydedilir. Bu noktalar üçgenlemede dikkate alınmamış olur.

Seç Modellemede dikkate alınması istenilen diğer detaylar(kırık hat, dış sınır, delik) bulunması durumunda
seçim yapılması gerekmektedir.
Kırık Hat; şev taramaları sonrası oluşan hatların seçilmesi için,
Dış Sınır; modelin oluşturulması istenilen bölge sınırı,

Delikler; model ortasında üçgen yüzeylerin üretilmesi istenmeyen bölgelerin seçilmesi için,

Sınır Oluştur; model için seçilen noktaların en dışta bulunanlardan itibaren belirlenen sınırdır. Yakınlık
kriteri; sınır çizgisi noktalarının birbirlerine en uzak olabilecekleri mesafeyi belirler. Bu değer büyüdükçe
sonuç dışbükeye yaklaşacaktır. Yakınlık kriteri değeri satırına girilen değer sonrası Önizleme butonu
yardımıyla bu değere ait sınır önizlemesi sağlanır.

5.1.1.2. Model Sınırı Bul

Yöntem Açıklama
Dışbükey Sınır Arazi modelini oluşturan noktalardan en dışta yer alanlarından
geçen dış bükey sınırın bulunması için kullanılır.
İçbükey Sınırlar
Arazi modelini oluşturan noktalardan en dışta yer alanlarından
geçen iç bükey sınırın bulunması için kullanılır. Yakınlık kriterine
göre de noktaların birbirine olan mesafeleri ayarlanabilir.

Yakınlık Kriteri; sınır çizgisi noktalarının birbirlerine en uzak

olabilecekleri mesafeyi belirler. Bu değer büyüdükçe sonuç sınır
dışbükeye yaklaşacaktır.
Üçgen Model Sınırı Arazi modeli bulunan tabaka seçimi yapılarak modelin dış
sınırının bulunmasını sağlanır.
İşleme birden fazla üçgen modelinin kayıtlı bulunduğu tabaka
seçimi yapılarak işlem yapılabilir. İşlem sonrası model sınırını
temsil eden çoklu doğru verisi MODEL_SINIRI tabakasına
kaydedilmektedir.

54
5.1.1.3. Model Düzelt

Detay hatları üçgen kenarı olacak şekilde gerekli ayarlamalar yapılarak hatları kesen üçgen
kenarları otomatik olarak düzeltilir.
Model Düzelt işleminin uygulanması için dikkate alınacak hatların öncelikle oluşturulmuş
olması gerekmektedir.
Proje üzerinde bu tür düzeltme işlemi yapmadan önce kesit, kübaj vb. işlemler yapılmamalıdır.
Model Düzelt işlemi hatların tek tek seçilerek yapılabileceği gibi çoklu olarakta seçilerek
yapılması sağlanabilir.

55
Netsurf | Nokta Ekle

Arazi modelini temsil eden üçgen model nokta sayısında artış sağlayarak yüzeyleri oluşturan üçgen
model kenar uzunlukları kısaltılabilir. Nokta Ekle işlemi üçgen model yüzeyinin bulunduğu bölgede
uygulanarak, çıkan Nokta Ekle editöründe modelden okunan Kot Değeri bilgisi yer alır. Noktaya
kazandırılması istenilen Yeni Kot Değeri girilerek işlem tamamlanır.

Nokta Ekle işleminin diğer bir kullanım şekli ise; modeli oluşturulan nokta verilerine yeni okunan
nokta değerlerinin de kazandırılmasıdır. Yeni eklenen noktalar sonrası model enterpolasyonu
yenilenecektir.

Netsurf | Nokta Sil

Araziyi temsil eden üçgen modeli oluşturan noktalardan silinmesi istenilen noktaların seçilerek
silinmesi ve model enterpolasyonunun yenilenmesini sağlayan bir özelliktir. Bu sayede arazide
yanlış okunan veya aktarılan noktaların temizlenmesi sağlanarak daha uygun model oluşturulabilir.

56
Netsurf - Kot Düzenle

Kot Düzelt işlemi ile hatalı kotlar, ekranda etkileşimli olarak düzeltilebilir.

Hatalı nokta kotları o bölgedeki hızlı eğrilerin geçişinden kolayca anlaşılır. Genelde tek nokta
etrafında oluşmuş hızlı eğrilerin daireler çizdiği, tepecik veya çukurluklar hatalı kotun göstergesidir.

Kot Değeri; arazi ölçümlerinden elde edilen kot bilgisi,

Yeni Kot Değeri; noktanın enterpolasyonla hesaplanmış yeni kot bilgisi yer alır. Eğer noktanın
olması gereken kot bilgisi biliniyor ise Yeni Nokta Değeri satırına girilebilir.

Hatalı Kotları Bul

Ürettiğiniz sayısal arazi modelinizde; hatalı olabilecek nokta kotlarını otomatik olarak bulabilen, tek
bir işlemle olması gereken kotlarına getiren ve üçgen modelinizi güncelleyen işlemdir.

Seçenek Açıklama
Yöntem Komşu Ortalaması; seçilen nokta etrafında belirlenen daire içerisine düşen noktaların,
kot ortalamalarına göre noktanın kot farkı girilen kot farkından fazla ise hatalı nokta
olarak belirlenmektedir.
(Örnek görüntüde ; 70.231 kot bilgisine sahip nokta etrafında yer alan noktaların
ortalama kot değeri 68.275, aradaki kot farkı 1 m üzerinde olduğundan hatalı nokta
olarak belirlenir. Kot farkı değeri artırıldığında bu nokta hatalı kabul edilmeyecektir.)
En Yakın Kot; noktaların birbirine en yakın olanları arasındaki kot farkına göre hatalı
nokta kotları belirlenir.
Eski Kot Değeri; hatalı kot bilgisine sahip noktanın kot değeri ile, hesaplanan(seçilen
yönteme göre değişir)nokta değeri Önerilen satırlarında gözlenir.
Kot Farkı Noktalar arası dikkate alınması istenilen kot farkı değeri girilir. Bu değere göre noktaların
kot değerleri karşılaştırılır.
Takip Et Özelliği aktif hale getirildiğinde her Sonraki butonuna tıklandığında seçilen noktanın ekran
limitleri bulunur.
Sil; hatalı kot bilgisine sahip noktadan geçen üçgen kabul edilmeyerek, üçgen diğer
noktalardan geçecek şekilde düzenlenmiş olur.
Değiştir; hatalı kot bilgisine sahip nokta için önerilen kot değeri kabul edilir.
Sonraki; diğer hatalı noktanın bulunması ve ekranda ön izlenmesi sağlanır.

57
Üçgen Ekle

Üçgenleme sırasında ortaya çıkan kot boşlukları varsa bu Üçgen Ekle işlemi ile tamamlanabilir.

Arazinin seyrek nokta alımları yapılmış bölgelerinde, en uzun üçgen kenarı parametre değerinin (?)
artırılarak üçgenlenmesi yerine, oluşan boşlukların 'Üçgen Ekle' ile tamamlanması daha gerçekçi
sonuç verecek ve diğer işlemleri (kübaj, enkesit vd.) etkileyecektir.

Üçgen Ekle işlemi ÜÇGEN MODEL tabakası aktif iken Nokta Yakalama Araçları (?) kullanılarak
yapılmalıdır. İşlem sonrasında oluşan üçgen kot bilgisi program tarafından otomatik
kazandırılacaktır.

Üçgen Döndür

İki noktanın üçgen kenarı olarak birleştirilmesi, eğri geçirilmesi amacı ile iki nokta arasında
enterpolasyon yapılacağı anlamını taşır. Üçgen kenarları üzerindeki kot değişimlerinin düzgün
olması gereklidir. Oluşturulan üçgenler, o bölgedeki arazi yapısına uygun olmayabilir. Bu durumda
arazi modelini etkileşimli olarak düzeltmek ve iyileştirmek için 'Üçgen Döndür' işlemi kullanılabilir.

58
 • Üçgen Döndür işleminin amacı gerçeğe en uygun arazi modelini oluşturmak, eğrileri ondan
sonra oluşturmaktır.
• Üçgen Döndür işlemindeki ana kural; detay hatları üçgen kenarı olmalıdır, yani üçgen
kenarları detay hatlarını kesmemelidir.
• Üçgen Döndür, özellikle eğrilerin normal geçmesi gereken bir yapıda göze çarpan ani
dönüşleri düzeltmek amacıyla da kullanılabilir.

Platform Ekle

Kot veya kalınlık değeri bilgilerini içeren kırık hatların, daha önce oluşturulmuş sayısal arazi
modelinizin üzerine kolayca entegre edilmesi için kullanılan işlemdir.

İşleme girildiğinde, modele eklenecek kot veya kalınlık değeri bilgilerini içeren objelerin, proje
ekranından seçilmesi yeterlidir.

İşlem sonunda oluşan sayısal arazi modeliniz 'İŞLENMİŞ MODEL' adında yeni bir tabakada
üretilmiş olur. İşlem öncesindeki sayısal arazi modeliniz tamamen korunur.

Alan, çizgi, nokta, daire,yay vb. her türlü obje tipi modele entegre edilebilir.

İşlem öncesinde verilerin hazırlanması için 'Obje Özellikleri' (?) veya Toplu Obje Değiştir (?)
işlemleri ile objelere kalınlık değeri atayabilirsiniz. (Örneğin seçilen 3 katlı binalarınızın
kalınlık değerine 9 yazabilirsiniz.)
Boşluk Doldur

İki farklı üçgen modelin arasındaki boşluklara otomatik olarak üçgenler ekleyen işlemdir.

Aynı bölgedeki farklı üçgen modeller arasındaki boşlukların tespit edilip, tek tek üçgen eklenmesi
yerine bu boşluklara otomatik olarak üçgenler eklenmesini sağlar.

İşleme tıkladığınızda üçgen modellerinize ait tabakaların proje ekranında görünür olması
gerekmektedir. İşlem sonucunda yeni üçgenlerin yer aldığı 'Boşluk Doldur' isimli yeni bir tabaka
oluşur.

Boşluk doldur işlemi, model içindeki boşluklara üçgenler ekleyeceği için bu boşlukların model
içerisinde kalması gerekmektedir. Bu nedenle boşlukları sınırlayan üçgenler yok ise Üçgen Ekle
(?) işlemi ile boşlukları sınırlayan üçgenler eklenebilir.
Nokta Ekle (Çoklu)
59
Yeni kotlu noktaların projeye eklenerek modele entegrasyonunu ve mevcutta bulunan üçgen modelin
bu yeni noktalara göre otomatik olarak güncellenmesini sağlayan işlemdir.

İşlem sonunda oluşan yeni model projede bulunan ve üçgenlerinizin yer aldığı tabakaya otomatik
olarak kaydedilmektedir. Birden fazla üçgen içeren tabakalarınız bu işlem sırasında modelinizin
hangi tabakaya kaydedilmesi gerektiğini seçebilirsiniz.

İşlem Açıklama
Uzun Üçgenleri Ekle Eklenen noktalara göre oluşacak üçgenlerdeki maksimum kenar uzunluğudur. Bu sekmede
yazılan değerden büyük kenar uzunluğuna sahip üçgenlerin oluşmamasını sağlar.

Yeniden Modelle Eklenen noktalara göre üçgen modelin yeniden modellenmesini sağlar. e yeniden
modellenerek ya da kendi içinde modellenerek eklenebilmektedir.

5.1.1.4. Netsurf Ayarları

Araziyi temsil eden yüzey (üçgen model) yumuşatması, enkesit çizimi ve hacim hesabı ile ilgili
ayarlar yapılmaktadır.

Seçenek Açıklama
3D Yüzey Yumuşatması Arazi modelinin yumuşatılması için seçenek Evet
Yapılsın olarak ayarlanmalıdır.
Enkesit Çiz Enkesit çiz ile kesit oluşturulur ise aktif enkesitin
Netcad ekranına çizilmesi sağlanır. Enkesit kolları
üzerindeki kot okuma sıklığı , eğimin %5'ten az olması
halinde okumaları sadeleştirerek kesitleri oluşturacağını
ifade etmektedir.
Hacim Hesapla Hacim hesabı yapılması için alan sınırlandırması
yapılması gerektiği durumlarda Evet olarak
ayarlanmalıdır.

60
5.1.1.5. NETSURF | Hacim Hesapla
Enkesitlerden hacim hesabı için 4 farklı yöntem bulunmaktadır. Yöntemlerde kullanılan formüller
aşağıdadır.

Enkesitlerden Hacim Hesabı

TCK Yöntemi
Tatbik(uygulama) mesafesi; kazı için TM = [K/(K+D)] x L, dolgu
Tatbik Mesafesi için TM= [D/(K+D)] x L formülü ile hesaplanır. L değeri iki kesit
arasındaki mesafedir.
Alan Kesit bazında kazı ve dolgu alanlarıdır.
Her iki kesit kazıda ya da dolguda ise (A1+A2)*L/2 formülü
Hacim
uygulanır.

[ A1 + A2 + Karekök ( A1 * A2 ) ] * L / 3
Tatbik Mesafesi İki kesit arasındaki mesafedir.
Alan Kesit bazında kazı ve dolgu alanlarıdır.
Hacim Tüm durumlarda belirtilen formül uygulanır.

( A1 + A2 ) * L / 2
Tatbik Mesafesi İki kesit arasındaki mesafedir.
Alan Kesit bazında kazı ve dolgu alanlarıdır.
Hacim Tüm durumlarda belirtilen formül uygulanır.

DSİ Yöntemi
Hesapla bulunan mesafedir.
Hesaplama ise;
( 2. Kesitin Kilometresi - 1. Kesitin Kilometresi ) / 2
( 3.Kesitin Kilometresi - 1. Kesitin Kilometresi ) / 2
( 4.Kesitin Kilometresi - 2. Kesitin Kilometresi ) / 2

Tatbik Mesafesi ( 5.Kesitin Kilometresi - 3. Kesitin Kilometresi ) / 2 şeklinde devam eder.

En son kilometrelerde ise;

( n - 1). kesitin kilometresi - ( n -3 ). kesitin kilometresi / 2
( n ). kesitin kilometresi - ( n - 2 ). kesitin kilometresi / 2

( n ). kesitin kilometresi - ( n -1 ). kesitin kilometresi / 2 şeklinde biter.

Alan Kesit bazında kazı ve dolgu alanlarıdır.

Hacim Tüm durumlarda ( A1 + A2 ) * L / 2 formülü uygulanır.

5.2 Basamak Tasarım İşlemleri ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması

Ocak Çizgisi topoğrafya üzerine eklendikten sonra, sahaya ait basamak tanımı yapılması
gerekmektedir.

Varsayılan Basamak Tanımı

❖ Veri Kataloğu/ Yer Üstü Madenciliği üzerine sağ tuş Ocak Ekle butonuna tıklayınız.
❖ Ocak 1 Yer Üstü Madenciliği altına eklenecektir.

61
❖ Ocak 1 üzerinden sağ tuş yapınız ve Varsayılan Basamak Tanımı işlemine giriniz. Basamak
kriterlerini girerek Tamam butonuna tıklayınız.

(Örnek Projemizde Kullanılacak olunan parametrelere aşağıdaki Görselden ulaşabilirsiniz.)

62
Ocak Çizgisinin Tanıtılması

❖ Varsayılan Basamak Tanımı yapıldıktan sonra sahaya ait ocak çizgisi tanıtılabilir ve ocak çizgileri
eklenebilir.
❖ Ocak çizgisini tanıtmak için Ocak 1 altında yer alan Ocak Çizgileri sekmesine sağ tuş yapınız ve
Ocak Çizgisi Ekle işlemine tıklayınız.
❖ Ocak çizgisi Ekrandan Seç ve Tabakadan Seç seçenekleri ile projeye sınır tanımlanabilir.
Tabakadan Seç sekmesine tıklayınız ve oluşturduğunuz ocak çizgisi katmanını seçiniz.

❖ Ocak Çizgileri sekmesi aktif hale gelicek ve altında Çizgi 1 sekmesi oluşacaktır.

63
Şev Çizgilerinin Oluşturulması

Çizgi 1 oluştuktan sonra sahaya ait şev çizgileride oluşturulabilir. Şevler teker teker oluşturulduğu
gibi Otomatik olarak da oluşturulabilir.

Manuel Ocak Çizgilerinin Oluşturulması

❖ Çizgi 1 üzerinden sağ tuş Şev Üstü Oluştur sekmesine tıklayınız.

❖ Şev üstü çizgisine ait kriterlerin belirleneceği pencere açılacaktır. Buradan varsayılan basamak
tanımı da tekrar yapılabilmektedir. İşlem tamamlandıktan sonra Ocak Çizgileri/ Çizgi 1 altına Şev
Üstü 1 eklenecektir. Daha sonra Oluşturulan Şev Üstü 1 çizgisi üzerinden sağ tuş işlemlerine
girilerek Şev Dibi Çizgisi Oluştur işlemine tıklanır. Parametreler aynı şekilde belirlendikten
sonra tamam denildiğinde Ocak Çizgileri/ Çizgi 1/ Şev Dibi 1 çizgisi eklenecektir.

Oluşturulacak her basamak son oluşturulan Şev Dibi çizgi üzerinden sağ tuş yapılarak
eklenmelidir.

64
 Şevler oluşturulurken parametreler penceresinden Limit Kotu sekmesi yanında yer alan hesap
makinesine tıklayarak kotların basmak yüksekliklerine uygun düşürülmesi sağlanmalıdır.

Otomatik Basamak Oluşturulması

❖ Çizgi 1 üzerinden sağ tuş işlemlerine giriniz. Otomatik Basamak Oluştur sekmesine
tıklayınız.

❖ Oluşturacağınız basamak sayısını ve Köşe Çizim Yöntemini (Düz-Yuvarlak) seçiniz.

65
❖ Şevler Varsayılan Basamak Tanımına göre otomatik oluşacaktır.

Ocak Çizgilerinin Editlenmesi

❖ Oluşturulan Ocak Çizgileri üzerinde manuel olarak düzenleme yapılabilmektedir. Bu işlem için
Giriş Menüsü/ Edit işlemine girilir.

66
❖ Düzenlenmesi istenilen Ocak çizgisi seçilir. Seçilme islemi ile birlikte ocak çizgisi üzerinde
kırmızı düzenleme noktaları belirgin duruma gelir ve 3D Araçlar menüsünde Nokta Yakalama
Seçenekleri açılır.
❖ Ocak çizgilerinde düzenlenmesi istenilen Çizgisinin Z Kot değeri değişmesini engelleyebilmek
için Nokta Yakalama Araçlarından Z aktif duruma getirilir. 3 boyutlu ekranda serbest hareket
edebilmek için En Yakın Obje kapatılır.

❖ Nokta yakalamalar düzenlendikten sonra düzenlenmesi istenilen kırmızı noktalar fare sol tuşuna
basılı tutularak düzenlenebilir.
❖ Silinmesi istenilen kırmızı noktanın üzerinde fare sol tuş ile seçilerek yeşil yanması sağlanır ve
klavyeden "Delete" tuşu ile silinmesi sağlanır.
❖ Tüm Düzenleme işlemleri tamamlandığında fare sağ tuş ile Edit sonlandırılır.

67
5.3 Rampa Tasarım İşlemleri

❖ Ocak tasarımında, değişkenlik gösteren şev açıları, basamak genişlikleri vb. değerler için
rakortman tanımları kullanılmaktadır. Netpro/MINE'da açık ocak ve pasa (harman)
oluşturulurken şevler üzerine rampa tanımı yapmak mümkündür.
❖ Rampa tanımı yapabilmek için Ocak Çizgileri altında yer alan Çizgi 1 sağ tuş Rampa Tanımları
sekmesine tıklayınız.
❖ Açılan Pencereden Yeni Rampa Ekle işlemine tıklayınız. Beyaz ekrana Rampa 1 eklenecektir.
Sol tarafta yer alan parametreleri ocak kriterlerinize uygun olarak değiştiriniz ve Tamam
butonuna tıklayınız.

68
❖ Rampa tanımı yapıldıktan sonra şevlerinizi teker teker veya otomatik olarak oluşturduğunuzda
basamaklarınıza rampaların eklenmiş olduğunu göreceksiniz.

Her basamak için ayrı bir rampa tanımı ve başlangıç noktası belirleyebilmek için, oluşturulan her
şevden sonra rampa tanımı yenilenmelidir. Otomatik basamak oluşturma işleminde belirlenen rampa
ocağın uygun yerlerine tüm basamaklara otomatik olarak eklenir.

5.4 Rakotman Tasarım İşlemleri

Rakortman Tasarımı, aynı ocak çizgisi içerisinde farklı basamak açılarına sahip basamaklar
oluşturulmak isteniyor ise kullanılabilir.

❖ Çizilen Ocak Çizgisi üzerine farklı basamak açılarının tanımlanacağı alanlar çiziniz. Bu işlem
için Giriş Menüsü/ Alan işlemi ile açılan Katman Seç penceresinden Yeni Katman Oluştur
sekmesine Rekortman adında bir katman ekleyiniz ve farklı açıları oluşturacağınız alanları
çiziniz.

69
❖ Veri Kataloğu altında yer alan Rakortmanlar sağ tuş işlemlerinden Rakortman Ekle işlemine
tıklatınız.

❖ Varsayılan değer Çizdiğiniz alanlar dışında kalan alanlara verilecek basamak eğimidir. Tamam'a
tıklayarak işlemi sonlandırınız. R01 Veri kataloğu altındaki Rakortmanlar altına yerleşecektir.

70
❖ R01 üzerinde sağ tuş Alan Ekle sekmesine tıklayınız ve çizdiğiniz alanlardan birini seçiniz. Gelen
pencereye bu alana ait basamak açısını yazınız.

(Örnek veride belirlenecek 1. rekortman alanı için 85°, 2.rekortman alanı için 45° değeri verilir.)

❖ Tamam butonuna tıkladıktan sonra tekrar Rakortmanlar altında yer alan R01 sağ tuş işlemlerinden
Alan Ekle diyerek diğer alanları ve basamak açılarını aynı şekilde tanımlayınız.
❖ Rakortman tanımlamaları bittikten sonra Yer Üstü Madenciliği/ Ocak 1 üzerinde sağ tuş
Varsayılan Basamak Tanımı işleminde Basamak Açısı bölümüne R01 yazınız ve Ocak
çizgilerinizi ekleyiniz.

❖ Rekortmanlı ocak çizgilerini ekledikten sonra ocak yüzeyleri oluşturabilmek için Yer Üstü
Madenciliği/ Ocak 1 altındaki Ocak Yüzeyi Üzerinde sağ tuş Ocak Yüzeylerini Yenile işlemi ile
yüzeyler oluşturulabilir.

71
72
5.5 Ocak ve Tavan/Taban Yüzeylerinin Oluşturulması

Yer Üstü Madenciliği/ Ocak 1 altında yer alan pasif üç yüzeyi tanımlamak için istenirse manuel
olarak oluşturulabilir veya otomatik yüzeyler oluşturulabilir.

❖ Tavan Yüzeyi ; Üzerinde sağ tuş işlemlerine girilerek Tavan Yüzeyini Seç işlemine tıklayınız
ve ekrandan topoğrafyanın herhangi bir yerine tıklayınız. Tavan Yüzeyi aktif hale gelecektir.

73
Ocak Yüzeyi; Ocak Yüzeyi üzerinde sağ tuş işlemlerine girilerek Ocak Yüzeyini Yenile İşlemine
tıklayınız. Tanımlanmış şevlerin yüzey haline dönüştüğünü ve Ocak Yüzeyi sekmesinin aktif hale
geldiğini görebileceksiniz.

Taban Yüzeyi; Üzerinde sağ tuş işlemlerine giriniz ve Tavan Çizgisini Üçgenle işlemine tıklayınız.
En altta yer alan sev dibi çizgisinin içinin üçgenlendiğini göreceksiniz.

Bütün yüzeyler aktif hale geldikten sonra ocağın üzerine gelen topoğrafyayı kesebilmek ve son halini
verebilmek için Ocak 1 üzerinden sağ tuş işlemlerine girerek Tüm Yüzeyleri Yenile İşlemine
tıklayınız. Ocak yüzeylerinin tekrar yenilenmesinden sonra ocağınızın son durumunu
görebileceksiniz.

74
Oluşan Ocağa ait ayrı yüzeylerin hepsinin tek bir yüzey olmasını isteniyorsa, Ocak 1 sağ tuş Sonuç
Yüzeyleri Birleştir ve Proje Yüzeylerine Ekle işlemine tıklayınız, tüm yüzeyler birleştirilerek
veri kataloğu altında yer alan Yüzeyler altına Ocak 1 olarak eklenecektir.

Ocağınız tamamlandıktan sonra Ocak 1 sağ tuş işlemlerinden Değişiklikleri Kaydet ile açık ocak
çalışmasını veri tabanına kaydediniz.

75
Oluşturduğunuz Ocak 1 den alınacak toplam malzemeyi hesaplayabilmek için; Ocak 1 sağ tuş Kotlar
Arası- Hacim Hesapla İşlemine giriniz.

Açılan pencereden sahaya ait minimum ve maksimum kotlar görünmektedir. İlgili kotları yazarak
sahadan alınacak toplam malzemeyi yada belirli kotlar arasında alınacak malzemeyi
hesaplayabilirsiniz.

Ocağınızı tamamladıktan sonra oluşturduğunuz yüzeyleri sağ tuş Stil işlemlerinden renklendirebilir
veya Doku Kapla işlemi ile desen verebilirsiniz. Netcad ana modül ekranında Sembol altında yer
alan üç boyutlu semboller ile basamaklarınızı veya topoğrafyanızı ağaçlandırabilirsiniz.

76
5.6 Pasa Harmanı Tasarım İşlemleri
Açık ocak oluşturulduktan sonra bu sahaya ait çıkan pasa malzemesi için pasa(harman) alanı tasarımı
yapılabilir. Pasa (Harman) alanı oluşturabilmek için;

❖ Netcad ana modül ekranınından aktararak veya Netpro/MINE çiz sekmesinden alan objesi ile
pasa sınırınızı çiziniz. Geçtiğimiz "Ocak Çizgilerinin Oluşturma" konu içeriğinden
yararlanabilirsiniz.

77
❖ Yer Üstü Madenciliği sağ tuş Ocak Ekle işlemine tıklatınız. Ocak 2 Yer Üstü Madenciliği altına
yerleşecektir.
❖ İstenilirse Ocak 2 ismi Pasa olarak değiştirilebilir. Bunun İçin Ocak 2 üzerinde sağ tuş Yeniden
Adlandır işlemi ile girilir.
❖ Gelen pencerede Ocak 2 nin yerine Pasa yazılarak Tamam butonu ile kapatılır.

❖ Ocak Çizgileri sağ tuş Ocak Çizgisi Ekle/ Tabakadan Seç/ Pasa (çizdiğiniz alana ait katmanı
seçiniz) işlem adımlarını izleyiniz. Ocak Çizgileri aktif hale gelecek ve Çizgi1 sekme altına
yerleşecektir.

Açık Ocak İçin Tavan Yüzeyi olan topoğrafya Pasa alanı için Taban Yüzeyidir.

78
Taban Yüzeyi üzerinde fare sağ tuş Taban Yüzeyi Seç işlemini seçiniz ve ekrandan topoğrafyanın
herhangi bir noktasına tıklayınız. Taban Yüzeyi sekmesinin aktif duruma gelecektir.

❖ Pasa üzerinde fare sağ tuş Varsayılan Basamak Tanımı sekmesine giriniz. Pasa için ilgili
kriterleri doldurarak Yön kısmını Yukarı- İçeri seçiniz ve Tamam butonuna tıklayınız.

❖ Varsayılan basamak tanımı yapıldıktan sonra Pasa/ Çizgi1 üzerine sağ tuş Rampa Tanımları ile
rampa eklenir. Geçtiğimiz Rampa Tanımları konusunda yararlanabilirsiniz.
❖ Çizgi 1 üzerinde sağ tuş Otomatik Basamak Oluştur işlemine tıklayınız ve 1 adet basamak
oluşturunuz.

79
❖ Pasa üzerinde fare sağ tuş Tüm Yüzeyleri Yenile işlemine tıklayınız. İşlem sonucunda Pasa
yüzeyleriniz oluşturulduğu gözlemlenir.

80
 Pasa alanınızı tamamladıktan sonra tasarımızın kaybolmaması için Pasa üzerinde fare sağ tuş
Değişikleri Kaydet işlemini uygulamanız gerekmektedir.

❖ Oluşturduğunuz Pasa yüzeyleri (Tavan Yüzeyi, Taban Yüzeyi, Ocak Yüzeyi) üzerinde sağ tuş
Stil işlemlerinden renklendirebilirsiniz.
❖ 3D Araçlar/ Doku Kapla işlemi ile desen verebilirsiniz. Netcad ana modül ekranında Sembol
altında yer alan üç boyutlu semboller ile pasa alanınızı ağaçlandırabilirsiniz.

5.7 Yol Tasarım İşlemleri

Yol tasarımı yapabilmek için yol güzergahı oluşturmak gerekmektedir.
❖ Veri Kataloğu altında yer alan Yollar sağ tuş işlemlerinden Yol Ekle (Yol Seç işlemi daha
önceden çizilmiş veya netcad’ten aktarılmış güzergahları otomatik seçmenizi sağlar.) işlemine
tıklayınız. Yol güzergahınızı belirleyiniz. Sağ tuş yaptığınızda Yol Tasarım Penceresi
açılacaktır. Bu pencereden kurp değerlerinizi giriniz.

81
❖ Daha sonra Düşey sekmesine geçiniz, Arazi Yüzeyini Seçiniz komutunu göreceksiniz,
topoğrafyayı seçiniz. Eğer istenilirse Eğim(%) ve Kurp Yarıçapları düzenlenebilir. Yolu Oluştur
butonu ile işlem sonlandırılır.

❖ Veri Kataloğu-Yollar altına Yol olarak eklenecektir. Oluşan Yol üzerinde fare sağ tuş Yola
Platform Ekle işlemine tıklayınız ve arazi yüzeyini seçiniz.

82
❖ Yüzeyi Seçtikten sonra Platform Oluştur penceresi gelecektir. Platform Tanımı yazısı
yanındaki Üç nokta butonuna basarak platform tanımınızı yapabilirsiniz. (yolun sağa ve sola
genişlik, dever vb. değerleri)

83
❖ Yüzeye Platform ekleniyor komutu ile yolunuz oluşacaktır.

5.8 Patlatma Tasarımı ve Patlatma Etki Alanlarının Raporlanması

Patlama Tasarımı yapabilmek topoğrafya üzerinde patlatma yapacağınız alanı ve ona dik olan alanı
alan objesi ile çizmeniz gerekmektedir.
❖ Bunun için Giriş Menüsü/ Alan işlemine girilir. Gelen Katman Seç penceresi ile yeni katman
oluşturulur ve patlatma alanı belirlenir.

84
 Patlatma alanına dik alanın çizimi için Veri Kataloğunda oluşturulan katman seçili durumda
iken Giriş Menüsü/ Alan işlemine girilir. Patlatma dik alanı çizimi uygulanırken yakalama
modlarından Son Nokta aktif duruma getirilir ve En Yakın Obje pasif duruma getirilir. Bu
durumda iken Patlatma alanın uç köse noktaları seçilir. İşlemi tamamlayabilmek için yakama
modu Son Nokta pasif duruma getirilir ve En Yakın Obje aktif duruma getirilerek dik alan
çizimi tamamlanır.

❖ Patlatılacak alan yatay ve düşeyde çizildikten sonra Veri kataloğu /Patlatmalar üzerinde sağ tuş
Patlatma Ekle işlemine tıklayınız. Genel ve Delik Bilgileri doldurulur.

85
❖ Tamam butonuna tıkladığınızda Veri Kataloğu/ Patlatmalar Altında verdiğiniz isimle
patlatmanız yer alacaktır. Oluşan Patlatma üzerinde fare sağ tuş Patlatma Yüzeyi Seç işlemine
giriniz.

❖ Komut satırını takip ederek çizilen Basamak Üst Yüzeyini Seçiniz, Basamak Dik Yüzeyini
Seçiniz, Serbest Yüzey Noktası Seçiniz adımlarını sırası ile uygulayınız. Deliklerin verilen
değerlere uygun şekilde yerleştiğini göreceksiniz.
(Not: Serbest Yüzey Noktası patlayacak ilk delik değildir. Burada patlatma alanı ile Patlatma dik
alanının kesişim noktasıdır.)

86
❖ Delikler oluşturulduktan sonra oluşturduğunuz patlatma üzerinde fare sağ tuş Delikler işlemine
tıklayarak oluşturulan tüm patlatma deliklerine ait bilgilere ulaşılabilir.

❖ Patlatmaya ait canlandırma yapılmak isteniyor ise deliklere patlatma saniyeleri

tanımlanmalıdır. Bu işlem için patlatma sağ tuş işlemlerinden Zamanlama sekmesine
tıklayınız ve patlatma saniyelerinizi giriniz Referans ver işlemi ile ekrandan saniyelere
göre delikleri seçiniz. Tamam butonuna tıklayınız.

❖ Referans Ver işlemi ile ekrandan direk seçim yapılacağı gibi Patlatma sağ tuş işlemlerinden
Delikler sekmesine tıklanarak Gecikme bölümünden istenilen zamanlamalar delik bazlı
seçilebilir.

87
Patlatma oluşturulduktan sonra sahaya ait Çevresel Etki Değerlendirme etki grafikleri (Hava Şoku,
Gürültü, Vibrasyon (yer sarsıntısı), Taş Savrulması) ekranda oluşturulabilir. Bu işlem için
oluşturulan patlatma sağ tuş işlemlerinden Çevresel Etki Değerlendirme bölümüne giriniz.
1. Hava Şoku
Etkili Zon Aralığı girildikten sonra Hesapla butonuna basınız.

2.Gürültü
Kaynaktan maksimum uzaklık ve ÇED raporunda yer alacak diğer değerleri girip Hesapla
butonuna bastığınızda gürültü etki alanı dağılım aralıkları oluşacaktır.

3.Vibrasyon (Yer Sarsıntısı)

Bu işlem içinde sahaya ait değerler doldurularak Hesapla butonuna basınız. Etki alanı aralıklarını
ve değerleri göreceksiniz.

88
4.Taş Savrulması
Bu işlem içinde ilgili bölümleri doldurarak Hesapla butonuna basınız.

❖ Bu hesaplamaları yapıp pencereyi kapattıktan sonra ekranda çevresel etki değerlendirme

grafiklerinin oluşturulacağı yüzeyi seçiniz. Patlatma Altında, Çevresel Etkiler altına
eklendiğini ve ekranda grafiksel etki alanları dağılımını görebileceksiniz.

89
 6. YER ALTI MADENCİLİĞİ (GALERİ)
6.1. Galeri Tasarım İşlemleri
Netpromine üzerinde galeri tasarımı yapılabilmesi için sahaya ait cevher ve topoğrafik yüzeylere
göre galeri planının önceden yapılması gerekmektedir.
Bu plan iki boyut veya üç boyut ekranında yapılabilir ancak iki boyutta çalışılıp üçüncü boyuta
aktarmak daha işlevsel olacaktır.
Netcad ekranında galeriye ait giriş noktasını ekleyiniz ve damara ulaşabilecek şekilde kotları (eğim
ve doğrultu standartlarını gözeterek) azaltarak noktaları ekleyiniz.

❖ Noktalar üretildikten sonra Tabaka özelliklerinden 3D sekmesine giriniz. Rakım

bölümünü Mutlak olarak değiştiriniz.

90
❖ Oluşturulan tabaka üzerinde sağ tuş Gönder-3D işlemine tıklayınız Netpromine veri
kataloğundan Netcad katmanı altına ve ekrana noktalarınız gelecektir.

❖ Gelen tabaka sağ tuş Stil- Gelişmiş sekmesinden noktalarınıza kalınlık veriniz. (Örn.
Kalınlık:4)

91
❖ Veri kataloğu altından Galeriler sağ tuş işlemlerinden Galeri Ekle işlemine giriniz. Nokta Yakala
modunu aktif hale getirerek ekrandaki noktalardan tutarak Ana Nakliye Yolunu çiziniz. Sağ tuş
yaptıktan sonra ekrana Galeri Özellikleri-Genel sekmesi gelecektir.

❖ İlgili bilgileri doldurarak, eğer bilgi Tahkimatlar, Havalandırma Verileri ve Basınç

Direnç hesapları bölümlerinden ilgili yerleri doldurunuz. Bu bilgiler daha sonra havalandırma
hesabı ve raporlarda kullanılabilir.

92
❖ Tamam butonuna basıldığında ekranda galeri çizgisinin oluştuğunu görebilirsiniz.
❖ Diğer noktaları da bu şekilde birleştirerek galerilerinizin tamamını çiziniz.

93
❖ Galerilerinizi çizdikten sonra özelliklerini değiştirmek ya da görünürlüklerini kaldırmak için
galeri sağ tuş işlemlerinden Galeri Listesi işlemine tıklayınız.

❖ Galeri silmek ve düzenleme yapmak için pencere altında yer alan butonları kullanabilirsiniz

94
❖ Galerinizin seçtiğiniz profilde görünmesini istiyorsanız (B10) Galeriler sağ tuş
işlemlerinden Eksen Göster tikini kaldırınız. Galerilerinizin kalınlaşarak istediğiniz profilde
görünmesini sağlayabilirsiniz.

❖ Galeri tasarımı tamamlandıktan sonra sağ tuş işlemlerinden Kurp, Bağlantı Yolu,
Spiral eklenebilir. Stil bölümünden görünüm özellikleri değiştirilebilir.

95
❖ Kurp Ekleme: Galeriler sağ tuş işlemlerinden Kurp işlemine giriniz. Yarıçap ve Açı adımı
bölümlerini doldurarak kurp eklenmek istenen galerinin kollarını sırası ile seçiniz.

96
6.2. Galeri Elemanlarının Tasarlanması
❖ Galeri tasarımı yapıldıktan sonra galeriler üzerinde uygun koordinatlara Tesisat
Taşıma- Fan ve Hava Kapısı eklenebilir.
❖ Tesisat ve Taşıma : İşlem üzerinde sağ tuş işlemlerinden Tesisat Ekle işlemine giriniz. Ekrandan
tesisat hattını yakalama modlarını kullanarak sayısallaştırınız.

❖ Galeriye Tesisat Ekle işleminde seçtiğiniz galerinin tamamına seçilen tesisat uygulanacaktır.
Gelen pencereden ilgili yerleri doldurarak tamam butonuna tıklayınız.

97
Fan Ekleme: Fan sağ tuş işlemlerinden fan ekle işlemine tıklayınız. Ekrandan fan eklenecek galeri ve fan
noktasına tıklayınız.

Gelen ekranda Fan özelliklerini doldurarak yeni fanı ekleyebilirsiniz.

Hava Kapısı Ekle : Hava Kapısı sağ tuş işlemlerinden Hava Kapısı Ekle işlemine tıklayınız, eklenecek
galeriyi ve hava kapısı noktasını seçiniz. Gelen pencereden fan özelliklerini girerek Tamam butonuna
basınız.

98
6.3. Galeri Havalandırma Hesabı
Galeri verileri oluşturulurken Havalandırma Verileri sekmesinden Sürtünme Katsayısı , Faktörü ve
Havanın Yoğunluğuna ait bilgiler doldurulduğunda Galeriler sağ tuş işlemlerinden Havalandırma
Hesabı sekmesine tıklandığında otomatik olarak hesaplanacaktır.

99
 Havalandırma Hesabı

Sağlanacak Hava Miktarı:

1) Çalışan Sayısı

1 insan için 0.01 m3/s hava gerekmektedir.

Qinsan = insan sayısı x 0.01

2) Makine Parkı =

100 Kwatt makine için 7 m3/s hava gerekmektedir.

Qmakine = 7 x ( n Kwatt/100)

3) Toz İçin Gerekli Hava

Ed = Tozun emisyon hızı (Yayılma hızı) (mg/ton)

Cd = Solunabilir tozun sınır değeri (mg/m3)

P = Üretim hızı (ton/saat)

Qtoz = (Ed/Cd) x (P/3600) (m3/s)

4) Metan İçin Gerekli Hava

Eg = Gaz emisyon oranı (m3/s)

Cg = Gaz konsantrasyonunun limit sınırı (hacimce %)

Qmetan = (100 x Eg) / Cg

5) Patlayıcı Miktarı

t = Havalandırma zamanı (t)

W = Kullanılan patlayıcı miktarı (kg)

V = Havalandırılması gerekli hacim (m3)

Qpatlayıcı = (0,4/t) x (W x V2)1/2

Arayüz Gereksinimleri

• Arayüz için buradaki maddelerin neredeyse hepsi madde halinde eklenmelidir. Kullanıcı hepsini
hesaplamak istemeyebilir. Değer girilen maddeler hesaplanmalıdır.
• Her maddenin önünde; işaretlendiğinde parametreler aktif olan, işaret kaldırıldığında pasif olan
bir onay kutusu düşünülebilir.
• Patlayıcı Miktarı, hesaplamasında bulunan Kullanılan Patlayıcı Miktarı parametresi patlatma
hesabından çekilebilir.

100
• Yine Patlayıcı Miktarı Havalandırılması gerekli hacim, havalandırma grubunun hacmi olarak
düşünülebilir.

Hesaplama Sonrası Kullanılacak Q değeri :

Mevcut durumda Hava Akım Miktarı (m3/s);

• Sürtünme katsayısı,
• Uzunluk,
• Kesit,
• Hava Yoğunluğu parametreleri ile hesaplanmaktadır.

Bu hesaplama aynen devam edecek, Yukarıda verilen 5 yaklaşım da eğer kullanıcı tarafından
parametreler tamamlandıysa hesaplanacaktır. Buradaki Q (m3/s) değerlerinden en
büyük olanı Hava Akım Miktarı olarak kabul edilecektir.

6.4. Galeri Elemanları Üzerinde Tematik Harita Uygulamaları

Galeri ve elemanların tasarım ve çizim işlemleri tamamlandıktan sonra, oluşturulan galerilere ait
renklendirme ve etiket işlemleri yapılabilir.

Bu işlemler için Galeriler, Tesisat ve Taşıma, Hava Kapısı, Fan sağ tuş
işlemlerinden Tematik İşlemine tıklayınız. Gelen pencereden Yeni sekmesine tıklayarak, Özgün
seçiniz. Ekranda yapılacak renklendirmenin niteliğini belirleyiniz. (örn. Galeri Tipi) Tamam
tıklandığında ekranda renklendirme ve Tematik tablosunu görebilirsiniz.

101
 7. RAPORLAR
7.1. Sondaj Listesi Raporu
NETPRO/Mine üzerine aktarılan tüm verilerin raporları yapılan güncel değişiklikleri de içererek
tekrar Excel üzerine aktarılabilmektedir. Sondaj Listesi Raporu Alabilmek için, Proje Üzerine sağ
tık Raporlar- Sondaj Listesi işlemine giriniz. Excel raporu otomatik olarak açılacaktır.

7.2. Veritabanı Kapsam Raporu

NETPRO/Mine üzerine aktarılan tüm verilerin raporları yapılan güncel değişiklikleri de içererek
tekrar Excel üzerine aktarılabilmektedir. Bu raporu Alabilmek için, Proje Üzerine sağ tık Raporlar-
Veri Tabanı Kapsam Listesi Raporu işlemine giriniz. Excel raporu otomatik olarak açılacaktır.

102
7.3. Litoloji Kayıtları Raporu
NETPRO/Mine üzerine aktarılan tüm verilerin raporları yapılan güncel değişiklikleri de içererek
tekrar Excel üzerine aktarılabilmektedir. Bu raporları alabilmek için, Proje Üzerine sağ tık
Raporlar- Litoloji Kayıtları Listesi işlemine giriniz. Excel raporu otomatik olarak açılacaktır.

103
7.4. Açı Kayıtları Raporu
NETPRO/Mine üzerine aktarılan tüm verilerin raporları yapılan güncel değişiklikleri de içererek
tekrar Excel üzerine aktarılabilmektedir. Bu raporları alabilmek için, Proje Üzerine sağ tık
Raporlar- Açı Kayıtları Listesi işlemine giriniz. Excel raporu otomatik olarak açılacaktır.

7.5. Ham Örneklem Raporu

NETPRO/Mine üzerine aktarılan tüm verilerin raporları yapılan güncel değişiklikleri de
içererek tekrar Excel üzerine aktarılabilmektedir. Bu raporları alabilmek için, Proje Üzerine
sağ tık Raporlar- Ham Örneklem Kayıtları Listesi işlemine giriniz. Excel raporu
otomatik olarak açılacaktır.

104
105
Bu dokümanda yer alan anlatımlar ve
görseller Netcad Portal’dan alınmıştır.