GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARI

&
RADYOTERAPİDE KULLANIMI

Yavuz Anacak
Ege Üniversitesi
“Fool with a tool is still a fool
fool…”
…”
Lars Leksell
 Radyoterapi
y p ve Görüntüleme

Radyasyon onkolojisi tüm tıp disiplinleri

içerisinde görüntüleme yöntemlerinin en çok
kullanıldığı
ğ disiplin
Radyoterapinin planlanması, uygulanması ve
kalite kontrolu tamamen görüntülemeye
dayanıyor
Mevcut tüm görüntüleme yöntemleri
radyoterapi planlaması ve uygulaması için
kullanılıyor
 Radyoterapide Kullanılan
Görüntüleme Teknikleri
Radyasyon
R d ttemelli
lli
– X-ışınları
Direkt grafi
Kontrastlı grafiler
Tomografi
Bilgisayarlı tomografi
– Radyonüklid görüntüleme
Sintigrafi
Si ti fi
Spect
Pozitron emisyon
y tomografi
g
Radyasyon İçermeyen
Ultrasonografi
Manyetik rezonans görüntüleme
 X-ışınları
Tıbbi Görüntülemenin Başlangıcı

W.Konrad Roentgen
22 Aralık 1895
 Katod Işınları
ş

Bir vakum tübünün içerisine yerleştirilen

katoddan çıkan elektronlar anoda çarparak
floresans adı verilen ışık parlamalarını meydana
getirir
Elektronların yoluna tungsten gibi ağır metal bir
hedef konursa buraya ççarpan elektronların
tungsten atomları ile etkileşimi sonucunda
X-ışınlarını ortaya çıkar
Röntgen
g Tüpü
p
 Röntgen
g Tüpü
p

1900’lü yılların başında kullanılan bir röntgen tüpü

Röntgen
g Tüpü
p

Modern bir röntgen tüpü

Röntgen Cihazı
Direkt Film
Röntgen Cihazı
Fluoroskopi
Röntgen
g Cihazı
Röntgen
g Cihazı
 Röntgen
g Cihazları

Ortopantomografi Mammografi
Röntgen
g Cihazları

C k ll anjiografi
C-kollu ji fi
Direkt grafi
g
 Baryumlu grafi
Çift kontrast tekniği
Dijital
j Subtraction Anjiografi
j g
 Simülatör
Tedavi volümlerinin lokalizasyonu ve simülasyonu klasik
olarak simülatörde yapılır
Simülatör tedavi cihazı ile aynı hareketleri yapabilen
X--ışını ünitesidir
bir X
Simülatör
 Simülatör

Bazı simülatörlere dedektör eklenerek BT

Benzeri kesit
k alma
l k
kapasitesi sağlanabilir
ğl bl
Yumuşak
ş Doku Radyolojisi
y j
Beyin Radyolojisi
 Konvansiyonel
y Tomografi
g
X ışını tüpü ve film birbirine bağlantılı olarak ters
yönlerde bir düzlem üzerinde karşılıklı olarak hareket
ettirilir.
H k i merkez
Hareketin k ekseni
k i seviyesindeki
i i d ki dü düzlemde
l d
bulunan tüm yapılar röntgen filmi üzerinde net olarak
izlenirken, bu düzlem dışındaki
ş yapılar silik kalır.
Bu şekilde süperpozisyon olmaksızın kesitsel
görüntüleme sağlanmış olur.
Hasta masaya supin ya da pron yatırıldığında koranal
kesitler, yan yatırıldığında ise sagittal kesitler
alınabilmektedir
Konvansiyonel
y Tomografi
g
Konvansiyonel
y Tomografi
g
Konvansiyonel
y Tomografi
g

Direkt grafi Konvansiyonel tomografi

Konvansiyonel
y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g
Bilgisayarlı
g y Tomografi
g

Godfrey Hounsfield ve ilk BT

Bilgisayarlı Tomografi
Siretom 1974
Siretom,
 Bilgisayarlı
g y Tomografi
g

Tüp

Gantri
açıklığı

Dedektörler
 Bilgisayarlı Tomografi
Teknolojide gelişme

1.kuşak BT 2.kuşak BT
 Bilgisayarlı Tomografi
Teknolojide gelişme

3.kuşak BT 4.kuşak BT
Bilgisayarlı Tomografi
Görüntünün işlenmesi
Bilgisayarlı Tomografi
Görüntünün işlenmesi
 Bilgisayarlı Tomografi
Piksel,
Piksel Voksel

BT görüntüsü piksel ve voksellerden oluşmaktadır

Piksel: Tüm sayısal görüntülerin en küçük parçası olan
üçlü nokta grubu
Voksel: 3 boyutlu piksel . Kesit kalınlığı pikseli 3 boyutlu
yapmaktadır
Bilgisayarlı Tomografi
Piksel,
Piksel Voksel
Bilgisayarlı Tomografi
Rezolüsyon
 Bilgisayarlı Tomografi
Hounsfield Skalası

Her bir piksel doku

yoğunluğuna
ğ ğ bağlı
ğ olarak X-
ışınlarını azaltmaktadır. Bu
etki Hounsfşield skalası adı
verşilen beyazdan siyaha
giden bir skala üzerinde
g
gösterilir
Bilgisayarlı Tomografi
Hounsfield Skalası
Bilgisayarlı Tomografi
Homojenite
 Bilgisayarlı Tomografi
Pencereleme (windowing)
WL ((window level - p
pencere ggenişliği):
ş ğ) g görülmek istenen
yapıların HÜ değerlerini içine alıp ilgilenilmeyenleri dışarıda
bırakacak şekilde seçilen bir Hounsfield skalası bandıdır.

WL (window level - pencere seviyesi): Seçilen pencere

genişliğinin orta noktasıdır.
Bilgisayarlı Tomografi
Helical scan
 Bilgisayarlı Tomografi
Volume rendering (hacimleştirmek)

Değişik opasitelerdeki
yapıların volüm
oluşturacak şekilde
rekonstrüksiyonu ve
farklı renklerde
gösterilmesi
 Bilgisayarlı Tomografi
Volume rendering (hacimleştirmek)
Radyoterapide
y p BT Kullanımı
 BT Simülatör
Diagnostik BT ile farklar
 BT Simülatör
Diagnostik BT ile farklar

Düz tedavi tablası

Sabitleme ekipmanı
ekipman
Geniş gantri açıklığı
Ö l yazılım
Özel l
Eksternal Lazerler
S l
Solunum ayarlı
l BT
 BT Simülatör
Düz tedavi tablası (table top)
 BT Simülatör
Sabitleme ekipmanları
 BT Simülatör
Geniş gantri açıklığı
 BT Simülatör
Geniş gantri açıklığı
 BT Simülatör
Simülasyon yazılımı
 BT Simülatör
Eksternal lazerler
 BT Simülatör
Solunum ayarlı BT (respiratory gating)
 BT Simülatör
Solunum ayarlı BT (respiratory gating)

on off on off on off

Manyetik
y Rezonans Görüntüleme
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme

İnsanda ilk MR
3 Temmuz
T 1977

Dr.Raymond Damadian ve ilk MR

cihazı
h “ d
“Indomitable”,
bl ” 1977
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme
Manyetik
y Rezonans Görüntüleme

Güçlü manyetik alan içinde elektromanyetik dalgalar

kullanılarak anatomik yapılar arasındaki farkları ayırt
etmek için tıbbi görüntüleme tekni
tekniği
ği
Görüntüler, hidrojen atomlarından gelen
elektromanyetik sinyallerin yoğunluğunu yansıtır.
yansıtır
Sinyal yoğunluğu - hidrojen atomlarının yoğunluğu ve
manyetik çevre ile ilişkilidir
ilişkilidir.
Multiplanar kesitler
Görüntüler: T1, T2 ve proton dansite (PD) ağırlıklı
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
Görüntü nasıl oluşuyor?

Atom hem kendi

etrafında hem de
vertikal aks
boyunca dönüyor

Bütün atomlar gelişigüzel spin dönme “spin” hareketi yaparlar

ve küçük birer mıknatıs gibi davranırlar
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
Görüntü nasıl oluşuyor?

M
Magnet d
dışında
d M
Magnet iiçinde
i d

Manyetik alan uygulandığında atomların manyetik alanı

kutuplara uygun devinim yaparlar
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
Görüntü nasıl oluşuyor?

Uygulanan
U l manyetikik alanın
l sinyaline
i li d devinim
i i yapan hid
hidrojen
j
atomlarının sinyali de eklenir, hidrojen atomu yoğunluğuna
bağlı olarak dokular arasında farklı şiddette sinyal alınır
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Görüntü nasıl oluşuyor?
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
Görüntü nasıl oluşuyor?

T1 süresi: RF puls sonrası longitudinal manyetizasyonun %63

%63’ünün
ünün tekrar
oluşması için geçen süre

T2 süresi: RF puls sonrası transvers manyetizasyonun %37’sinin

%37 sinin kaybı
için geçen süre
Manyetik Rezonans Görüntüleme
BT = dansite,
dansite MR = intensite

T1 ağırlıklı görüntü T2 ağırlıklı görüntü

Yağ hiperintens Su hiperintens
Manyetik Rezonans Görüntüleme
BT = dansite,
dansite MR = intensite

T1 ağırlıklı görüntü T2 ağırlıklı görüntü

Yağ hiperintens Su hiperintens
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Çekim teknikleri

•Spin-eko
•Gradient-eko
G di k
•Fast spin-eko
p ((FSE))
•Echoplanar imaging (EPI)
•Yag baskılama
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Kontrast uygulama

Gadolinium (yüksek atom No)

Intravenöz uygulanır *

T1 ve T2 süresini kısaltır

Sadece T1 ağırlıklı sekanslarda kullanılır

T1A sekansta hiperintens (beyaz) görülür

Manyetik Rezonans Görüntüleme
Kontrast uygulama

T2 A T1 A kontrastsız T1 A kontrastlı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Kontrast uygulama

T2 aksiyel
k i l T1 aksiyel
k i l K t tl T1 aksiyel
Kontrastlı k i l
Manyetik Rezonans Görüntüleme
BT – MR füzyon
Manyetik Rezonans Görüntüleme
BT – MR füzyon
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Kas -iskelet
 Morfoloji fMRI

Gd perfüzyon
fü
Fonksiyon

Difüzyon/
MR Perfüzyon

MR
Akım Anjiyografi

İçerik MR spektroskopi
in vivo
Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR anjiografi
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Perfüzyon MR

Gr-2
Gr 2 astrositomda azalmış kan akımı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR spektroskopi
Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR spektroskopi
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR spektroskopi – radyoterapide kullanımı
 Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR spektroskopi – radyoterapide kullanımı

MR ile planlama MR spectro ile planlama

 Manyetik Rezonans Görüntüleme
MR spektroskopi – radyoterapide kullanımı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Fonksiyonel MR (fMRI)
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Fonksiyonel MR – radyoterapide kullanımı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Fonksiyonel MR – radyoterapide kullanımı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Fonksiyonel MR – radyoterapide kullanımı
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI

Juvenil pilositik astrositom

Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI

C
Corpus callosum
ll tutulmuş
l mu??
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI

6 hafta sonra
Manyetik Rezonans Görüntüleme
Diffüzyon Tensor Görüntüleme - DTI
Ultrasonografi
 Ultrasonografi

Ultrases kullan
Ultrases kullanaarak tıbbi
görüntüleme
Ultra-ses = Frekansı 20
Ultra-
kilohertz (kHz
(kHz)) üzerindeki
ses
Ultrasonografi (US) ‘de f:
2000--10000 kHz ((= 2-
2000 2-10 MHz))
 Ultrasonografi
Nasıl çalışır?

Real-time görüntüleme
Doku 1

Doku 2

Doku 3
•Hiperekoik
•Hipoekoik
•Anekoik •Yansıma
•Akustik g
gölge
g •Emilme
Emilme
•Saçılma
Ultrasonografi
Nasıl çalışır?
 Ultrasonografi
Klinik uygulamalar

Y
Yumuşak
k dokular,
d k l b
batın,
t obstetri,
b t t i göz
ö

Kitle / normal anatomi dışı

dışı
ş yyap
yapı
pılar,,
varyasyonlar

Kitle karakterizasyonu, komş

komşuluk iliş
ilişkileri
Ultrasonografi
Klinik uygulamalar
 Ultrasonografi

Karaciğerde yer kaplayan oluşum

 Ultrasonografi
Doppler

Mesanede yer kaplayan oluşum

Ultrasonografi
Doppler
 Ultrasonografi
Prostat brakiterapisi
 Ultrasonografi
Prostat brakiterapisi
 Ultrasonografi
Prostat brakiterapisi
 Ultrasonografi
Prostat brakiterapisi
Ultrasonografi
Meme brakiterapisi
Nükleer Tıp
p
Nükleer Tıp
p

Konvansiyonel :
planar, tüm vücut
vücut,SPECT,..
,SPECT,..
single
i l photon
h emitters
i :
Tc--99m, I-
Tc I-123

PET versus SPE(C)T

( )
sayısallaştırma
sensitivite & rezolüsyon
y +++
dual photon emitters :
C-11,, N-
N-13,, O-
O-15
F-18 FDG
Nükleer Tıp
Gamma kamera
Nükleer Tıp
Gamma kamera
 Nükleer Tıp
Kemik sintigrafisi
 Nükleer Tıp
Pozitron Emisyon Tomografi

Pozitron = antielektron, +1 yüklü.

El kt
Elektron il
ile çarpıştığında
t ğ d iki
ikisii d
de yok
k oluyor
l ve bi
birbirine
bi i
zıt yönde hareket eden iki annihilasyon fotonu oluşuyor
 Nükleer Tıp
Pozitron Emisyon Tomografi
 Nükleer Tıp
Radyoizotop üretimi - siklotron
 Nükleer Tıp
PET--BT
PET

BT ve PET tek bir cihazda birleştirilmiş

Nükleer Tıp
PET--BT
PET
Nükleer Tıp
PET--BT
PET
 Nükleer Tıp
FDG18--PET
FDG18

• Tanı

• Evreleme

• Re-staging ve izlem

• Radyoterapi
R d t i planlama
l l
Nükleer Tıp
FDG18--PET
FDG18
Nükleer Tıp
FDG18--PET
FDG18
Nükleer Tıp
FDG18--PET
FDG18
Nükleer Tıp
FDG18--PET
FDG18
 Nükleer Tıp
p

[18F]FDG-PET
F]FDG PET [11C]Choline-PET
C]Choline PET [99mTc]MDP

B.P. 65 yrs
PSA: 1
1,9
9 ng/ml
PROSTATE CANCER
 Nükleer Tıp
Metaboliically Ai
Metabol Aimed Radi
Radiotherapy (MART
(MART))

CT CT BASED

PET PET/CT BASED

 Nükleer Tıp
Metaboliically Ai
Metabol Aimed Radi
Radiotherapy (MART
(MART))

PET guided
id d
IMRT/Tomotherapy

Improved tumor/non tumor

radiation dose

Hypo-fractionation
Hypo fractionation
30-40 Æ 5-10 fractions
Teşekkürler…