Professional Documents
Culture Documents
Probabilistyczny Opis Parametrów Wytrzymałościowych Stali Zbrojeniowej EPSTAL
Probabilistyczny Opis Parametrów Wytrzymałościowych Stali Zbrojeniowej EPSTAL
Tadeusz CHMIELEWSKI
Magdalena PIOTROWSKA
Probabilistyczny opis parametrów
wytrzymałościowych stali zbrojeniowej
EPSTAL i eksperymentalne
potwierdzenie ich wartości
Tadeusz CHMIELEWSKI
Magdalena PIOTROWSKA
ISBN 978-83-946813-4-0
Copyright© by Centrum Promocji Jakości Stali, 2019
Centrum Promocji Jakości Stali Sp. z o.o.
ul. rtm Witolda Pileckiego 67
02-781 Warszawa
Tel.: +48 22 252 67 03
E-mail: biuro@cpjs.pl
www.epstal.pl
Wprowadzenie
EPSTAL jest znakiem jakości nadawanym w drodze dobrowolnej certyfikacji na wyroby
do zbrojenia betonu w postaci prętów lub kręgów żebrowanych ze stali gorącowalcowanej
o wysokiej ciągliwości gatunku B500SP. Proces certyfikacji obejmuje sprawdzenie
funkcjonowania systemu zarządzania jakością w zakładzie produkcyjnym i wykonanie
badań próbek stalowych w laboratorium producenta. Dodatkowo kolejny zestaw próbek
wysyłany jest do badania w niezależnym zewnętrznym laboratorium. Utrzymanie
certyfikatu EPSTAL wiąże się zaś z koniecznością odpowiedniego znakowania prętów
(m.in. trwałym napisem EPSTAL i etykietą), przekazywania do CPJS kwartalnych i rocznych
wyników zakładowej kontroli produkcji, posiadania dodatkowego ubezpieczenia na
certyfikowane wyroby oraz poddawania się corocznemu audytowi.
Stal EPSTAL jest stalą zbrojeniową, która spełnia wymagania dla gatunku B500SP według
norm PN-H-93220:2018-02 [1] i PN-EN 10080:2007 [2]. Spełnia ona również wymagania
klasy C wg Eurokodu 2 [3] i klasy A-IIIN wg „starych” polskich norm: PN-B-03264:2002 [4]
i PN-S 10042:1991 [5]. Gatunek B500SP oznacza, że jest stalą przeznaczoną do stosowania
w budownictwie (B), o wartości charakterystycznej granicy plastyczności równej 500 MPa,
stalą spawalną (S) i o podwyższonej ciągliwości (P).
3
Statyczna próba rozciągania jest podstawowym sposobem określenia właściwości
wytrzymałościowo-odkształceniowych stali. Pełna informacja dotycząca zasady
przeprowadzania badania próby rozciągania stali, kształtu i wymiarów próbek oraz
określenia parametrów badania, tj.: wartości wytrzymałości, wartości wydłużeń
i przewężeń próbki wraz z informacją, co powinien zawierać protokół badania, została
podana w normie PN-EN ISO 6892-1 [6].
4
Próba rozciągania stali EPSTAL jako zjawisko
losowe opisane jednowymiarowym
procesem stochastycznym
Rozważmy eksperyment, w którym poddaliśmy statycznej próbie rozciągania n próbek stali
EPSTAL jednakowej średnicy. Na przykład dla pręta zbrojeniowego o średnicy 16 mm, po
zbadaniu na rozciąganie 10 próbek, otrzymaliśmy następujące wyniki dla granicy
plastyczności, wytrzymałości na rozciąganie i wydłużenia pod największym obciążeniem.
R e [MPa] 535 539 539 535 555 566 538 535 548 553
R m [MPa] 621 631 636 638 652 652 636 635 638 646
Istnieje możliwość kontroli tych zmienności tylko w pewnych granicach, np. poprzez korekty
przepływu wody celem uzyskania jak najbardziej jednorodnych własności
wytrzymałościowych oraz dodatkowo przez ustawienia odpowiedniej strategii nagrzewania
wlewków, w celu zmniejszenia rozrzutu temperatur na długości pasma.
5
Po wykonaniu jednej próby rozciągania próbki stalowej otrzymujemy wykres naprężenie-
odkształcenie, który zapisujemy funkcją σ(e ). Rozpatrzmy doświadczenie, w którym
dokonaliśmy 15 prób rozciągania próbek stalowych i otrzymaliśmy 15 wykresów
naprężenie-odkształcenie. Przyjmijmy, że wykresy te zestawiliśmy na jednym wspólnym
rysunku (rys. 1). Na jego podstawie stwierdzamy, że wykresy nie pokrywają się, występują
między nimi nieokreślone, przypadkowe rozbieżności. Dlatego na obecnym etapie wiedzy
próby rozciągania próbek stalowych i otrzymywane na ich podstawie wykresy naprężenie-
odkształcenie opisujemy jako jednowymiarowy proces stochastyczny. Matematycznie
opisujemy go zależnością σ(e), gdzie e oznacza zdarzenie elementarne polegające na
wykonaniu próby rozciągania próbki stalowej.
Z inżynierskiego punktu widzenia korzystna jest następująca interpretacja procesu
stochastycznego σ(e
,e):
a) Załóżmy, że zaszło zdarzenie elementarne e1, tj. wykonaliśmy próbę rozciągania jednej
próbki. Otrzymaliśmy funkcję σ(e1) = σ(e ) (ponieważ e1 jest ustalone), którą nazywamy
realizacją procesu stochastycznego. Po wykonaniu n prób rozciągania otrzymamy
n realizacji procesu. Przykład 15 realizacji przedstawiono na rys.1.
b) Niech e jest ustalone, np. e = 1%, zaś e jest zmienne. Wówczas otrzymujemy przekrój
procesu, który jest zmienną losową. Dla inżynierów budownictwa ważne są dwa
przekroje, pierwszy dla granicy plastyczności Re, drugi dla wytrzymałości na rozciąganie
Rm.
c) Niech e i e są ustalone, wówczas otrzymujemy tylko liczbę, którą nazywamy stanem
procesu.
800
700
600
500
Naprężenie [MPa]
400
300
200
100
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Wydłużenie [%]
6
Badania eksperymentalne zmiennych
losowych Re, Rm i Agt, ich histogramy
i parametry liczbowe
Pełnym probabilistycznym opisem zmiennych losowych ciągłych Re, Rm i Agt są ich rozkłady
prawdopodobieństwa, tj. dystrybuanty lub funkcje gęstości prawdopodobieństwa. Gdy je
znamy, to na ich podstawie możemy obliczyć prawdopodobieństwa możliwych zdarzeń,
a także parametry liczbowe zmiennych losowych, tj. na przykład wartości średnie,
wariancje, odchylenia standardowe itd. Aby wymienione wielkości i wartości poznać,
koniecznością jest zebranie danych eksperymentalnych, które w naszym przypadku są
wykonywane przez producentów w ramach zakładowej kontroli produkcji. Dla autorów
powyższe dane są podstawą przeprowadzenia wnioskowania statystycznego dla potrzeb
inżynierów budownictwa.
n – liczebność próby,
Re,śr, Rm,śr, Agt,śr – wartości średnie próby,
s – odchylenie standardowe,
ν – współczynnik zmienności,
Re,5%, Rm,5%, Agt,5% – wartości charakterystyczne (5%) danej próby,
Re,min, Rm,min, Agt,min – najmniejsza wartość próby,
Re,max, Rm,max, Agt,max – największa wartość próby.
7
Wartości charakterystyczne trzech
zmiennych losowych Re, Rm i Agt
Norma [7], która jest podstawową normą inżynierów budownictwa, w punkcie 4.2
„Właściwości materiałów i wyrobów” podaje następujące definicje właściwości materiałów:
(1) Zaleca się, aby właściwości materiałów (łącznie z gruntem i skałą) lub wyrobów były
określane z podaniem ich właściwości charakterystycznych.
(2) Jeżeli w EN 1991 do EN 1999 nie podano inaczej to, kiedy dolna wartość materiału jest
niekorzystna, wartość charakterystyczną zaleca się ustalać jako kwantyl 5%.
fc,k
y(fc) -
¥
ò
y(f ) d f = 0,05
c c
5%
fc,k fc
8
10
liczba próbek liczba próbek
200
400
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0
600
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
0
490
490
495 500 MPa
495 500 MPa 500
500
505 505
510 510 20 MPa
515
21 MPa
515 Re,5% = 520 MPa
Re,5% = 521 MPa 520
520
525 525
530 530
535 535
540 540
545 545
550 550
555 555
Re [MPa]
Re [MPa]
560 560
565 565
570 570
575 575
580 580
585 585
590 590
595 595
600
600
605
605
610
610
615
615
620
620
625
2016 rok
2015 rok
625
2017 rok
2000
500 MPa
1600
1400
1200
19 MPa
liczba próbek
1000
800
600
400
200
0
490
495
500
505
510
515
520
525
530
535
540
545
550
555
560
565
570
575
580
585
590
595
600
605
610
615
620
625
Re [MPa]
2018 rok
2000
500 MPa
1800
1600
1400
1200
20 MPa
liczba próbek
1000
800
600
400
200
0
490
495
500
505
510
515
520
525
530
535
540
545
550
555
560
565
570
575
580
585
590
595
600
605
610
615
620
625
Re [MPa]
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
200
400
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0
600
565
565
570
570 575 MPa 575 MPa
575
575
580
580
585
585
590
590
595
595
38 MPa
600
38 MPa
600
605 605
610 Rm,5% = 613 MPa 610 Rm,5% = 613 MPa
615 615
620 620
625 625
630 630
Rm [MPa]
Rm [MPa]
635 635
640 640
645 645
650 650
655 655
660 660
665 665
670 670
675 675
680 680
685
685
690
690
695
695
2016 rok
700
2015 rok
700
2017 rok
2000
1600
1400
1200
38 MPa
liczba próbek
1000
800
600
400
200
0
565
570
575
580
585
590
595
600
605
610
615
620
625
630
635
640
645
650
655
660
665
670
675
680
685
690
695
700
Rm [MPa]
2018 rok
2000
Rm,5% = 613 MPa
575 MPa
1800
1600
1400
1200
38 MPa
liczba próbek
1000
800
600
400
200
0
565
570
575
580
585
590
595
600
605
610
615
620
625
630
635
640
645
650
655
660
665
670
675
680
685
690
695
700
Rm [MPa]
200
400
600
1000
1200
1400
0
800
200,0
400,0
600,0
800,0
1000,0
1400,0
1600,0
1800,0
2000,0
0,0
1200,0
7,5 8%
7,5 8% 8,0
8,0
8,5
8,5
9,0
9,0
2,3 %
9,5
9,5
2,9 %
10,0 Agt,5% = 10,3 MPa
10,0
10,5 Agt,5% = 10,9 % 10,5
11,0 11,0
11,5 11,5
12,0 12,0
12,5 12,5
13,0 13,0
13,5 13,5
Agt [%]
14,0 14,0
Agt [%]
14,5 14,5
15,0 15,0
15,5 15,5
16,0 16,0
16,5 16,5
17,0 17,0
17,5 17,5
18,0 18,0
18,5 18,5
19,0 19,0
19,5
19,5
20,0
20,0
20,5
20,5
21,0
2015 rok
2016 rok
21,0
2017 rok
1800
8%
Agt,5% = 11 %
1600
1400
1200
1000
liczba próbek
3,0 %
800
600
400
200
0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
10,5
11,0
11,5
12,0
12,5
13,0
13,5
14,0
14,5
15,0
15,5
16,0
16,5
17,0
17,5
18,0
18,5
19,0
19,5
20,0
20,5
21,0
Agt [%]
2018 rok
1800
8%
Agt,5% = 11 %
1600
1400
1200
1000
liczba próbek
3,0 %
800
600
400
200
0
7,5
8,0
8,5
9,0
9,5
10,0
10,5
11,0
11,5
12,0
12,5
13,0
13,5
14,0
14,5
15,0
15,5
16,0
16,5
17,0
17,5
18,0
18,5
19,0
19,5
20,0
20,5
21,0
Agt [%]
16
Wnioski
Producenci stali EPSTAL wykonują badania próbek prętów stalowych na rozciąganie tysiące
razy w ciągu jednego roku (kilkaset razy dla niektórych średnic) w ramach zakładowej
kontroli produkcji. Są to badania wielokrotne powtarzane w tych samych warunkach,
dające różne wyniki. Istnieje więc pełna podstawa do probabilistycznego opisu parametrów
mechanicznych prętów stali EPSTAL, który przedstawiono w niniejszej publikacji. Na
podstawie statystycznego opracowania danych dotyczących tych parametrów z ostatnich
czterech lat, tj. 2015, 2016, 2017 i 2018 roku, sformułowano następujące wnioski:
17
Bibliografia
[1] PN-H-93220:2018-02 „Stal do zbrojenia betonu – Spajalna stal zbrojeniowa B500SP –
Pręty i walcówka żebrowana”.
[6] PN-EN ISO 6892-1:2016-09 „Metale – Próba rozciągania – Część 1: Metoda badania
w temperaturze pokojowej”.
18
Publikacje
Zobacz
wszystkie
publikacje:
19
Tablice EPSTAL
Nominalna Masa
Gatunek Średnica powierzchnia przekroju nominalna
nominalna 1 m*
stali poprzecznego
2
[mm] [mm ] [ kg/m]
8 50,30 0,40
10 78,50 0,62
12 113,00 0,89
14 153,94 1,21
16 201,00 1,58
B500SP
20 314,00 2,47
25 491,00 3,85
28 615,75 4,83
32 804,00 6,31
40 1256,64 9,86
Parametry wytrzymałościowe
20
www.epstal.pl
Centrum Promocji Jakości Stali
ul. rtm. Witolda Pileckiego 67
02-781 Warszawa
Tel.: +48 22 252 67 03
E-mail: biuro@cpjs.pl