‫دو‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫از‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬
‫وﺣﻴﺪ وﻟﻲ زاده‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻫﺎي آزاد‬

‫ﻋﻨﻮان‪ :‬دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬وﺣﻴﺪ وﻟﻲ زاده‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪ :‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬
‫ﻧﺸﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‪ :‬ﺳﺎﻣﻴﺰدات‬
‫‪nashr.samizdat@gmail.com‬‬

‫‪1‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫
‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺤﺮان اﻣﺮوزي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺤﺮان در ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎن‪ ،‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻤﻌﻴﺖ آن ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﺗﻌﺒﻴـﺮي "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺖ"‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﮕﺬاري در ﻫﻴﭻ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ از اﻣﺮوز ﮔﻨﮓ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺸﺘﺮك در اﻳﻦ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ"ﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻳـﻚ وﺟـﻪ ﺳـﻠﺒﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‪ .‬در وﺟﻪ اﻳﺠﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻃﻴﻔﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان و ﻣﺘﻨـﺎزع‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﮔﺴـﺘﺮدهﺗـﺮ از ﺗﻨـﻮع ﻧﻈﺮﻳـﺎت در دﻧﻴـﺎي‬
‫ﺑﻮرژواﻳﻲاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻧﻴﺰ ﻫﺮ روز ﻛﻤﺘﺮ و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﻮرت وﺟﻪ اﺷـﺘﺮاك‬
‫اﻳﻦ ﻃﻴﻒ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﻃﻴﻒ‪ ،‬ﺷﻤﺎري از اﺣـﺰاب ﺳﻮﺳـﻴﺎل دﻣـﻮﻛﺮات‬
‫ﻋﻤﻼ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ را از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺣﺬف ﻛﺮده و ﻫﺮ ﺟﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﺑﻘﺎء ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ را وﻋﺪه ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ آﻟﻤـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ د‪.‬ا‪ .‬ﭼﺎﻟﻤﺮز در ﻛﺘﺎب اﺧﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺣـﺰب‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ آﻟﻤﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪":‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﺗﻔﻜـﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻪ‪ ،‬و ﻳـﻚ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﮕـﺮ در آﻟﻤـﺎن ﺗﻮﺳـﻂ ﻫـﻴﭻ ﻳـﻚ از اﺣـﺰاب ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد"( ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻦ اﺣﺰاب‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻋﺎري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻛﻪ از ﺳﻮي اﻳﻨﺎن رﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻳـﻚ ﮔـﺮاﻳﺶ ﺳﻮﺳـﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺗﻤـﺎم و‬
‫ﻛﻤــﺎل رﻓﺮﻣﻴﺴــﺘﻲ اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﺎ ﭼﻨــﻴﻦ ﺗﺼــﻮﻳﺮي اﻳــﻦ اﺣــﺰاب ﺑــﻪ ﻛــﺪام ﻣﻌﻨــﺎ ﻫﻤﭽﻨــﺎن‬
‫"ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ" ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪2‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫در ﺑﺨﺶ دﻳﮕـﺮ اﻳـﻦ ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﺟﻬـﺎﻧﻲ‪ ،‬دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺘﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ دﻋـﻮي‬
‫"ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ" ﺑﻮدن آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻳﻚ وﺟﻪ ﺳﻠﺒﻲ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪ :‬ﻳﻌﻨـﻲ ﺑﺮاﻧـﺪازي ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺳﻮد ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛـﻪ ﻃﺒﻘـﻪ ﺣـﺎﻛﻢ از ﻣـﺎﻟﻜﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻲ‬
‫ﺛﺮوت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻤﺖ اﻳﺠﺎﺑﻲ آن اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛـﻪ ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ ﻛﺎرل ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﺴﺒﺖ داد‪ .‬دوﻟﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ ﻛﺴـﻲ دوﻟـﺖ را در "اﺧﺘﻴـﺎر" دارد؟ ﻣﻄﻤﺌﻨـﺎ ﺗـﻮدهﻫـﺎي‬
‫ﻛﺎرﮔﺮي ﻛﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪه و اﺳﻴﺮاﻧﺪ و از ﺗﻤﺎم اﻫـﺮمﻫـﺎي ﻛﻨﺘـﺮل اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ دوﻟﺖ را در دﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻮﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ رؤﺳﺎي ﺑﻮروﻛﺮات‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاكﮔﺮا )ﻛﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺴﺖ( ﺣﻜﻢ ﻣﻲراﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲِ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ‪ .‬ﺟﺰ‬
‫آﻧﻜﻪ دوﻟﺘﻲﺳﺎزي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" ﻣﻌﺎدل ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ"اﻧﺪ؟‬
‫اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻴﺶ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎ در رؤﻳﺎي "اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻛﺮدن" ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري از‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻠﻲ آن ﻫﻤﻮاره آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﺪاﺧﻠـﻪي ﻓﺰاﻳﻨـﺪه دوﻟـﺖ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد اﻣﺮي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫ﻣﻬﻠﻜﻲ ﺑﺎ آن ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺘﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دارد ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺑـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را ﻣﻌﺎدل دوﻟﺘﻲﺳﺎزي ﻣﻲ داﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ دو در ﺗـﺎرﻳﺦ ﭘـﺮ‬
‫اﺑﻬﺎم ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ رﻳﺸﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻫﺎ‪:‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﭘﻲ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻨﻜﺎﺷﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺷـﻴﻮهاي ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻮاره "اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑـﻪ اﻧﻘﻼﺑـﻲ‬
‫ﻳﺎ رﻓﺮﻣﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺻﻠﺢﻃﻠﺐ ﻳﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖﻃﻠﺐ‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻳﺎ اﻗﺘﺪارﮔﺮا‪ ،‬و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻣـﻲ‪-‬‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰات وﺟﻮد دارﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي اﺳﺎﺳﻲ ﭼﻴﺰي دﻳﮕـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺷﻜﺎف ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ و‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻣـﻲزﻧـﺪ اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺨﺒﮕﺎﻧﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ آن ﺷﻜﻞ ﺑﻪ ﺗﻮدهﻫـﺎي‬

‫‪3‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺬار ارزاﻧﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻲ آﻧﻜﻪ از ﺟﺎﻧﺐ اﻳﻦ ﺗﻮدهﻫﺎ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﺮ آنﻫـﺎ اﻋﻤـﺎل ﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺟﻮﻫﺮه ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮدرﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮدهﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و در ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آزادي را ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻧﺪ‬
‫و در ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺮاي در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻛﻨﺸﮕﺮاﻧﻲ )و ﻧﻪ ﻓﻘـﻂ ﺳـﻮژه‪-‬‬
‫ﻫﺎﻳﻲ( ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺴﻴﺞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪" .‬رﻫﺎﻳﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﻛـﺎرﮔﺮ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ"‪ :‬اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ از اﺻﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣـﺎرﻛﺲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اول ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ و اﺻﻞ ﻧﺨﺴﺖ زﻧﺪﮔﻲ او ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﻜﻠﻲ از‬
‫"ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ را ﺑﺮ روﺑﻨﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮ دﺳﺘﻜﺎري "ﻗﻠﻪﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪﻫﻲ"‬
‫اﻗﺘﺼﺎد آن ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺳﺎزد و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺑﺰاري در ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﺎ اﻗـﺪام ﺗـﻮدهاي از‬
‫ﭘــﺎﻳﻴﻦ در ﻣــﻲآورد‪ .‬ﻫﻤــﻴﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴــﻢ از ﺑــﺎﻻ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺳــﻨﺖ ﻣﺴــﻠﻂ در ﺗﻜــﻮﻳﻦ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﻋﻜـﺲ‪ ،‬اﺷـﺘﻴﺎق‬
‫رﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺎﻻ ﭘ‪‬ﺮﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻗﺮنﻫﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ و ﺳـﺮﻛﻮب ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻬﺪ داﺋﻤﻲ ﻫﺮ ﻧﻴﺮوي ﺣﺎﻛﻤﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﺮدم را در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻧﮕـﺎه‬
‫دارد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺧﻮد ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ دوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺑﻪ ﺟـﺎي اﻳﻨﻜـﻪ ﻧﮕﺎﻫﺸـﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ رﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ(‪ .‬ﻣﺮدم در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﻲﻋـﺪاﻟﺘﻲ‬
‫ﻣﻼﻛﺎن ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ اﺳﺘﺒﺪاد ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺢ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺗﻮدهاي از ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﺎﻛﻤﺎن "ﺧﻮﺑﻲ" ﻛﻪ "ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﻬﺮﺑـﺎنﺗـﺮ رﻓﺘـﺎر‬
‫ﻛﻨﻨﺪ" ﻫﻤﻮاره ﻛﻢﺧﻄﺮﺗﺮ و ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮي رﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺎﻻ در ﺗﻤـﺎم ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﻤﺪن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد و در ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ردﭘﺎي آن را آﺷﻜﺎر ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺪرن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ رﻫﺎﻳﻲ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ آرزوي واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ درآﻳﺪ‪ .‬از درون ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻫﺎﻳﻲ از ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ اُﻓﺖ و ﺧﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﻠﻮي ﺻـﺤﻨﻪ ﭘـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﺎرﻳﺦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺗﻼش ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻣﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ در ﺟﻬـﺖ رﻫـﺎﻳﻲ ﺧـﻮد از‬
‫ﺳﻨﺖ ﻛﻬﻦ‪ ،‬از ﺳﻨﺖ رﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﻣﺎ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺤﺮان ﻛﻨـﻮﻧﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﺗﻨﻬـﺎ در ﭘﺮﺗـﻮي اﻳـﻦ ﺷـﻜﺎف‬
‫ﻋﻈﻴﻢ در ﺳﻨﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻓﻬﻢﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎي اﻧﺪﻛﻲ از اﻳﻦ دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از "ﻧﻴﺎﻛﺎن" ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬

‫ﻛﺎرل ﻛﺎﺋﻮﺗﺴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ دوم‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺧﻮد درﺑﺎره ﺗﻮﻣﺎس ﻣـﻮر را‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮر و ﻣﻮﻧﺰر دو ﭼﻬﺮهي ﺑﺰرگ آﻏـﺎزﮔﺮ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ دو "راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ را از ﻟﻴﻜﻮرﮔـﻮس و ﭘﻴﺘﺎﮔـﺎروس ﺗـﺎ‬
‫اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ﮔﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺢ و ‪ ...‬اداﻣﻪ دادﻧﺪ"‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ از "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ"ﻫﺎي اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ و ﻛﺎﺋﻮﺗﺴﻜﻲ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺎدر ﻣﻲﺑﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ او ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷـﺪ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺬوبﻛﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ آﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻧﺎمﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻳﻚ آزﻣﻮن ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫رواﻳﺖ ﭘﻠﻮﺗﺎرك از ﻟﻴﻜﻮرﮔﻮس ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ"ﻫﺎي اوﻟﻴـﻪ از او ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار "ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ" اﺳﭙﺎرﺗﻲ ﻳﺎد ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن دﻟﻴﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﺋﻮﺗﺴﻜﻲ او را در‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﻮﺗـﺎرك ﺗﻮﺻـﻴﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم‬
‫اﺳﭙﺎرﺗﻲ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺗﺤـﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﻮد و ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ وﺟـﻪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس "اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ" ﻛﻪ از ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻈﺎم اﺳﭙﺎرﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ از ﺑﺴﺘﺮ دﻳﮕﺮي ﺑﺮ ﻣـﻲﺧﻴـﺰد‪ :‬ﺳـﺒﻚ زﻧـﺪﮔﻲ ﻃﺒﻘـﻪ ﺣـﺎﻛﻢ اﺳـﭙﺎرت ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺎدﮔﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺣﺎل ﻣﺤﺎﺻﺮهاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺗﺤـﺖ ﻳـﻚ اﻧﻀـﺒﺎط‬
‫داﺋﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﺮ آن ﻳﻚ رژﻳﻢ ﺗﺮورﻳﺴﺘﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺮ ﺑﺮدﮔﺎن ﺣﺎﻛﻢ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﻦ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﺪرن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ رژﻳﻢ را ﻧﻪ ﻃﻼﻳﻪدار ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﻧﻴﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺗﻔﺎوت ﻓﺎﺣﺸﻲ وﺟﻮد دارد! اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؟‬
‫ﭘﻴﺘﺎﮔﻮراس‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺨﺒﻪﺳﺎﻻر را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﺎزوي ﺳﻴﺎﺳﻲ آرﻳﺴﺘﻮﻛﺮاﺳﻲ‬
‫زﻣﻴﻦدار در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻨﺒﺶ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺗﻮده ﻣﺮدم ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬او و ﺣـﺰﺑﺶ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‬

‫‪5‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻗﻴﺎم اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺮدﻣﻲ ﺳﺮﻧﮕﻮن و اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ ﻛﺎﺋﻮﺗﺴـﻜﻲ در‬
‫ﺳﻨﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﻗﺮار دارد! ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ در درون ﻧﻈﺎم ﭘﻴﺘﺎﮔﻮرﻳﺴﻲ ﻳﻚ رژﻳـﻢ اﻗﺘـﺪارﮔﺮا و‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲﮔﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻴﺖﺧﻮاه ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺿـﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻛﺎﺋﻮﺗﺴـﻜﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ دﻟﻴـﻞ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪي ﭘﻴﺘﺎﮔﻮرﻳﺲ‪ ،‬ﻣﺼـﺮف اﺷـﺘﺮاﻛﻲ را ﺑـﻪ اﺟـﺮا ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ او را ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻴﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ درﺳﺖ ﻣﻲﺑﻮد )ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻛﺎﺋﻮﺗﺴـﻜﻲ‬
‫ﭘﻲ ﺑﺮد ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ(‪ ،‬ﭼﻨـﻴﻦ اﻗـﺪاﻣﻲ ﻧﻈـﺎم ﭘﻴﺘـﺎﮔﻮراس را ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻫـﺮ ﻧﻈـﺎم راﻫﺒﺎﻧـﻪاي‪ .‬اﻳـﻦ از دوﻣـﻴﻦ ﻧﻴـﺎي ﺗﻤﺎﻣﻴـﺖﮔﺮاﻳـﻲ در‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎﺋﻮﺗﺴﻜﻲ ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﺟﻤﻬﻮري اﻓﻼﻃﻮن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺼـﺮ "ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﻢ"‬
‫در ﺣﻜﻮﻣﺖ آرﻣﺎﻧﻲ او ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﺼﺮف راﻫﺒﺎﻧﻪ‪-‬اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺑﻪ ﮔـﺮوه ﻛـﻮﭼﻜﻲ از "ﭘﺎﺳـﺪاران"‬
‫ﻧﺨﺒﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ و ارﺗﺶ را ﺷﻜﻞ ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن‬
‫آنﻫﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ .‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ اﻟﮕﻮي ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫آرﻣﺎﻧﻲ اﻓﻼﻃﻮن ﻳﻚ اﻟﻴﺖ آرﻳﺴﺘﻮﻛﺮات ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و ﺑﺤـﺚ او ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ ﭘﺎﻓﺸـﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي زوال و ﺗﺒﺎﻫﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻫﺪف ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻓﻼﻃﻮن ﻧﻮﺳﺎزي و ﭘﺎﻻﻳﺶ آرﻳﺴﺘﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬او را ﻧﻴﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑـﺮ ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ‬
‫دﻻﻟﺖ دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻜﻲ را ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻛﺎﺗﻴﻠﻴﻨﻪ و ﮔﺮاﭼﻲ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﻮﻳﻪ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎم آنﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻗﻴﺎم ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺗﻮدهاي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺧﻠﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﻢ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧـﻮرده اﺳـﺖ‪ .‬آنﻫـﺎ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ آنﻫﺎ در ﺳﻤﺖ ﻣﺮدﻣﻲ اﻳـﻦ ﭘﻴﻜـﺎر ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ در ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﺳﻤﺖ ﺟﻨـﺒﺶ ﺧﻠﻘـﻲ از ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﭘـﺮداز ﺳﻮﺳـﻴﺎل‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ )ﻛﺎﺋﻮﺗﺴﻜﻲ( ﺗﻤﺎﻳﺰي ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﭘﻴﺶﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎ‪ ،‬دو ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺣﺎﺿﺮ آﻣـﺎده ﺑـﺮاي ﺗﺸـﺮف ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﺒﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﺎ ﺳﺎﻳﻪي ﻛﻤﺮﻧﮕﻲ از )ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌـﺮوف(‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻛﺎﻣﻼ ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا‪ ،‬اﻗﺘﺪارﮔﺮا و ﺿـﺪ دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺑـﻮده اﺳـﺖ و‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻋﺎري از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴـﻚ ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬

‫‪6‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﮔﺮاﻳﺶ اﺷﺘﺮاكﮔﺮا ﺑﺪون دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬و ﻳﻚ ﮔﺮاﻳﺶ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴـﻚ ﺑـﺪون‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻲ آﻧﻜﻪ ﭼﻴﺰي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دو را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺗﻮﻣﺎس ﻣﻮﻧﺰر‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺟﻨﺒﺶ اﺻـﻼﺣﺎت آﻟﻤـﺎن‪ ،‬ﻛـﻪ ﺟﻨﺒﺸـﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ اﻳﺪهﻫﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ )اﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﻮﻧﺰر( ﻛﻪ ﮔﺮهﺧﻮرده ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺎرﻫـﺎي ﮔﺴـﺘﺮده‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺧﻠﻘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن دﻗﻴﻘﺎ ﺳﺮ ﺗﻮﻣـﺎس ﻣـﻮر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﭼﻬﺮهي ﻫﻢدوره ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺤﺚ ﻣـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬اﺗﻮﭘﻴـﺎي ﻣـﻮر‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻛﺎﻣﻼ ﻳﻚ ﺷـﻜﻞ را ﺗﺼـﻮﻳﺮ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻴﺶ از آﻧﻜـﻪ ﻳـﺎدآور دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎدآور ﻛﺘـﺎب ‪] 1984‬ﻧﻮﺷـﺘﻪي ﺟـﻮرج اورول[ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﻳـﻚ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺳﺮﻣﺸﻖوار از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا و ﺣﺘـﻲ ﺑـﺮدهداراﻧـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺠﻴــﺐ ﻧﻴﺴــﺖ ﻛــﻪ از اﻳــﻦ دو "ﻧﻴــﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴــﺘﻲ" ﻛــﻪ در آﺳــﺘﺎﻧﻪ ﺟﻬــﺎن ﻣــﺪرن‬
‫اﻳﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ )ﻣﻮر( از آن دﻳﮕﺮي ﻧﻔﺮت داﺷـﺖ و از ﺟﻼداﻧـﻲ ﻛـﻪ او و ﺟﻨـﺒﺶ او را‬
‫ﺳﻼﺧﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن ﮔﺬاﺷـﺖ ﭼـﻪ ﻣﻌﻨـﺎﻳﻲ‬
‫داﺷﺖ؟ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز دو ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪا از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻣﻴﺎن آن دو ﺗﻘﺎﺑـﻞ و‬
‫ﺳﺘﻴﺰ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﺪرن‬

‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﺪرن در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺣﺪود ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﻣﻴﺎن اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ و اﻧﻘﻼﺑـﺎت‬
‫ﺳﺎل ‪ 1848‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﺪرن در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫دو ﻫﻤﭽﻮن دو ﻗﻠﻮﻫﺎي ﺳﻴﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﻧﺸـﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ از ﻫﻤـﺎن اﺑﺘـﺪا در‬
‫ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻣﺠﺰا ﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻛﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﺑﺮ وﻳﺮاﻧﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻇﻬﻮر ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ در ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮد ﺳﻪ ﻧﻮع ﭘﺮ اﻫﻤﻴﺖﺗﺮ از آنﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﺑﻮف‪ -‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺪرن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺑـﻮد ﻛـﻪ در آﺧـﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺑﻮف )"دﺳﻴﺴﻪي ﺑﺮاﺑﺮﻫﺎ "( رﻫﺒﺮي ﻣـﻲﺷـﺪ ‪ .‬اﻳـﻦ ﺟﻨـﺒﺶ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺗﺪاوم ژاﻛﻮﺑﻨﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑـﻪ ﻋـﻼوهي ﻫـﺪف اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺛﺎﺑـﺖﻗـﺪمﺗـﺮي )ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺑﺮاﺑﺮي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ( ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦﺑﺎر در ﻋﺼﺮ ﻣﺪرن ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳـﺪهي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﺑـﺎ اﻳـﺪهي ﻳـﻚ ﺟﻨـﺒﺶ‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮرد و آﻣﻴﺰهاي ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ آﻣﻴﺰش ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ :‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد دﻗﻴﻘـﺎ ﭼـﻪ راﺑﻄـﻪاي‬
‫ﻣﻴﺎن اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و آن ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻲ وﺟﻮد دارد؟ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ در ‪ 200‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺑﻮﻓﻴﺴﺖﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻮدهاي ﻣﺮدم ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم از اﻧﻘﻼب روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آنﻫﺎ ﻫﻨﻮز رﻧﺞ ﻣـﻲﺑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎﺑﻮﻓﻴﺴﺖﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣـﺎ اﻳـﻦ را ﻣـﻲداﻧـﻴﻢ‪ .‬ارادهي اﻧﻘﻼﺑـﻲ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎي راﺳﺖ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺪان ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ ﺗﻮﻃﺌﻪاي‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزآﻓﺮﻳﺪن ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ ارادهي اﻧﻘﻼﺑـﻲ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧـﺪ‪.‬‬
‫درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺪرت را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺮدم دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي ﺗﺴـﺨﻴﺮ ﻗـﺪرت آﻣـﺎده‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﺎن و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﻣـﺮدم‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﻲ ﻳـﻚ دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮري ﻣﻮﻗـﺖ و در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ اﻗﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ از دﻳﺪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻳﻚ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺧﻠﻖ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺘـﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴـﻚ را در آﻳﻨـﺪه اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ‬
‫ﺳﺎزد‪) .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﺎ دﻣﻮﻛﺮات ﻫﺴﺘﻴﻢ(‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺧﻠﻖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‬
‫)آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻛﻤﻮن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺑﻮد( ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮاﺣﺘﺎ دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮري ﺑـﺮ ﻣـﺮدم )اﻣـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻴﺎﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮري ﺗﻌﻠﻴﻤـﻲ ﺑـﺮ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ ﺑـﺎﺑﻮف‪ ،‬ﺑﻮﻧـﺎروﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻼﻧﻜـﻲ و ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻟﻔﺎﻇﻲﻫﺎي آﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﻲ و ﺑﺎﻛﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﭼﭗ اﻧﻘﻼﺑﻲ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺟﺪﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﮔﺮوه اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻣﺤﻨﺖﻛﺸﻴﺪه ﺑﻪ‬
‫ارث ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻي ﻧﻤﻮﻧـﻪوار‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ و اﺑﺘـﺪاﻳﻲﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻜﻞ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺣﺘﻲ اﻣﺮوزه ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﺎﺳﺘﺮو و ﻣﺎﺋﻮ ﻗﺮار دارد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻛﻼم آﺧﺮ در اﻧﻘﻼﺑﻲﮔﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ‪ -‬ذﻫﻦ درﺧﺸﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ دوره اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻇﻬـﻮر ﻛـﺮد روﻳـﻪاي ﻛـﺎﻣﻼ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﺑﻴـﺰاري ﻋﻤﻴﻘـﻲ از اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﺑـﻲﻧﻈﻤـﻲ و آﺷـﻮب‬
‫داﺷﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ او ﺷﻴﻔﺘﻪي آن ﺑﻮد اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺻﻨﻌﺖ و ﻋﻠﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﻴﻨﺶ او ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﻋـﺪاﻟﺖ‪ ،‬آزادي‪ ،‬ﺣﻘـﻮق ﺑﺸـﺮ و ﻳـﺎ ‪...‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺻـﻨﻌﺘﻲﺷـﺪن و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﻓـﺎرغ از ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻨﻌﺘﻲﺷﺪنِ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻛﻠﻴﺪ ورود ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﻮﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲﻫﺎي‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران و ﺗﺎﺟﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﺴﺖﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ از ﻃﺮحﻫﺎي او اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬او ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﻟﻮﻳﻲ ﻫﺠﺪﻫﻢ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي او ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﺑـﻮد اﻣـﺎ آنﻫـﺎ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﺗﺎ ﺟﺰﺋﻲﺗﺮﻳﻦ روﻳﻪي ﻃﺮاﺣﻲﺷﺪه‪ ،‬اﻗﺘﺪارﮔﺮا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳـﻚ ﻧﮋادﭘﺮﺳـﺖ و‬
‫ﻳﻚ ﻃﺮﻓﺪار ﺟﻨﮓﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻳﺪهي ﺑﺮاﺑﺮي و آزادي ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ او از آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﺗﻨﻬﺎ در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از زﻧﺪﮔﻲاش )‪ (1825‬ﻛﻪ از ﭘﺎﺳﺦ اﻳـﻦ ﻧﺨﺒﮕـﺎن‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻔﺸﺎن و اﻳﺠﺎد اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﭘـﻴﺶﺑﺮﻧـﺪهي ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳـﻴﻮن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻛﺎرﮔﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﻗـﺮار داﺷـﺘﻨﺪ ﺟـﺬب‬
‫ﺷﺪ‪" .‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻮﻳﻦ" اﮔﺮ ﭼﻪ ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻮد اﻣـﺎ ﻧﻘـﺶ آن در واﻗـﻊ ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ‬
‫ﻛﺮدن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان ﻃﺮﻓﺪار ﺳﻦ ﺳـﻴﻤﻮن ﺑـﻮد‪ .‬ﻛـﺎرﮔﺮان‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رؤﺳﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدار ﺧﻮد ﻋﺮﻳﻀﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و‬
‫آنﻫﺎ را ﻣﺠﺎب ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺪرت را از "ﻃﺒﻘﻪ ﻛﻮدن" ﺣﺎﻛﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪاي ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ او ﻣﻴﺎن آن اﻳﺪهي ﺟﺎﻣﻌـﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺷـﺪه و اﻳـﻦ ﺟﻨـﺒﺶ‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﺮد ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ دژﻛﻮب در دﺳﺘﺎن‬
‫ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ اﻳﺪهي ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن ﺟﻨﺒﺸـﻲ ﺑـﻮد از ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺑـﺮاي اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻤﻲ از ﺑﺎﻻ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺪرت و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ وﺟـﻮد داﺷـﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻻ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺗﻮﭘﻴﺴﺖﻫﺎ ‪ -‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ در ﻧﺴﻞ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻇﻬﻮر ﻛﺮد از‬
‫آنِ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي اﺗﻮﭘﻲﮔﺮا ﺑﻮد‪ -‬راﺑﺮت اوون‪ ،‬ﭼـﺎرﻟﺰ ﻓﻮرﻳـﻪ‪ ،‬اﺗﻴﻨـﻪ ﻛﺎﺑـﻪ و دﻳﮕـﺮان‪.‬‬
‫آنﻫﺎ ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﻛﻮﻟﻮﻧﻲ اﺷﺘﺮاﻛﻲ آرﻣﺎﻧﻲ را رﻳﺨﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣـﺎ از ﺟﻤﺠﻤـﻪ رﻫﺒـﺮان‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺗﺮاوﻳﺪ و ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺑﺸﺮدوﺳﺖ و در زﻳﺮ ﺑﺎل و ﭘﺮ ﻗـﺪرت ﺑﻨـﻪ‬
‫وﻟﻨﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اوون )ﺑﺎ آﻧﻜﻪ در ﻣﻴﺎن آن ﺟﻤﻊ از ﺟﻬﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﻤﺪﻟﻲ را ﺑﺮ ﻣـﻲاﻧﮕﻴﺨـﺖ(‬
‫درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮان ﻧﻈﺮاﺗﻲ ﺑﻲ ﭼﻮن و ﭼﺮا داﺷﺖ‪" :‬اﻳـﻦ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ ﻋﻈـﻴﻢ ‪ ...‬ﺑﺎﻳﺴـﺖ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻫـﻴﭻ ﮔـﺮوه دﻳﮕـﺮي ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم آن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺘﻴﺰهﺟﻮﻳﻲ ﻓﻘﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان و ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪان اﺗـﻼف وﻗـﺖ‪ ،‬اﺳـﺘﻌﺪاد و‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ ."...‬او ذاﺗﺎ ﺑﺎ "ﻧﻔﺮت ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ" و ﺟﻨﮓ ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﻮد‪ .‬از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه‪ ،‬ﺷﻤﺎر اﻧﺪﻛﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻲﭘﺮده ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺪف اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻮع "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از "اداره ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻـﻮرﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﺒﺮهﺗﺮﻳﻦ ﭘﺰﺷﻜﺎن‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎراﻧﺸﺎن را در ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي رواﻧﻲ اداره و ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ"‪ .‬رﻓﺘﺎري ﺗﻮام ﺑﺎ "ﻣﺪارا و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺑﺪﺑﺨﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ و‬
‫ﻧﺎﻋﺪاﻟﺘﻲ اﻳﻦ ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻛﺎﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت را ﺗﺪارك ﻣﻲدﻳـﺪ اﻣـﺎ در آن ﺑﺤـﺚ آزاداﻧـﻪ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ و‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل‪ ،‬ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻢﺷﻜﻠﻲ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﻮرد ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪي ﻣﻴﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و ﺟﻨـﺒﺶ ﻣﺮدﻣـﻲ ﻧـﺰد اﻳـﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﻴﻠﻲ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ از ﻧﻈﺮ آﻧﺎن ﻣﺮدم ﮔﻠﻪاي ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳﺴـﺖ ﺗﻮﺳـﻂ ﭼﻮﭘـﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﻮب ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺿﺮورﺗﺎ ﻣﺘﻀـﻤﻦ‬
‫ﻧﻴﺎت ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ و ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢﻫﺎي از ﺑـﺎﻻ‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻧﮕـﺮش آﻧﭽﻨـﺎن ﻣـﺪرن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻣﺪرن ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎرﺗﻴﻦ ﺑﺎﺑﺮ در ﻛﺘﺎب "ﺧـﻂ ﺳـﻴﺮﻫﺎ در اﺗﻮﭘﻴـﺎ" آن ﭼﻨـﺎن از‬
‫اﻳﻦ اﺗﻮﭘﻲﮔﺮاﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔـﻮﻳﻲ آنﻫـﺎ دﻣـﻮﻛﺮاتﻫـﺎ و "آزادﻳﺨﻮاﻫـﺎن"‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﻄﻮره ﻛﺎﻣﻼ ﻓﺮاﮔﻴـﺮ اﺳـﺖ و ﺑـﺎر دﻳﮕـﺮ ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪهي ﻋـﺪم‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺷﮕﻔﺖآور ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺗﺎرﻳﺦﻧﻮﻳﺴـﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺖ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪي‬
‫ﻋﻤﻴﻘﺎ رﻳﺸﻪدار ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣﺴـﻠﻂ از دو ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎرﻛﺲ اﻧﺠﺎم داد‬

‫اﺗﻮﭘﻲﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺗﻮﭘﻴﺎﮔﺮا ﺑﻮدن –ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي ﺗﺠﻮﻳﺰ اﻟﮕﻮﻳﻲ از ﭘـﻴﺶ‪-‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﻴﺎلﭘﺮدازي ﺑﺮاي ﻃﺮﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ ‪ -‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺨﺒـﻪﮔـﺮا و ﺿـﺪ‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺎ اﻳﺪهي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ از ﭘـﺎﻳﻴﻦ و ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺪاﺧﻠـﻪي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﻮدهﻫﺎي در ﺟﺴﺘﺠﻮي آزادي ﺧﺼﻮﻣﺖ داﺷﺖ ﺣﺘﻲ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ‬
‫ﺑﻪ اﺑﺰار ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻮدهاي ﺑﺮاي ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﻗـﺮاردادن رأس ﺣﻜﻮﻣـﺖ را ﻣـﻲﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎرﻛﺲ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻫـﻴﭻ ﺟـﺎ اﻳـﺪهي‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻗﻄﻊ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻘﺎﻃﻊ و اﻳﻦ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ درﻗﻴﺎس ﺑـﺎ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫آن‪ ،‬ﻛﻞ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ وي ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧـﺪ‬
‫داد ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺎ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻮﻫﺮه ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴـﻢ در اﻳﻨﺠـﺎ اﺳـﺖ‪:‬‬
‫"اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺷـﺮح و ﺗﻔﺴـﻴﺮ اﺳـﺖ"‪ .‬در ﻣﺎﻧﻴﻔﺴـﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺖ ﺳـﺎل ‪1848‬‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه ﺑـﻮد )و ﺑـﻪ زﺑـﺎن اﻧﮕﻠـﺲ( "از ﻫﻤـﺎن آﻏـﺎز ﻛـﺎر‬
‫ﻋﻘﻴﺪهﺷﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ رﻫﺎﻳﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻃﺒﻘـﻪ ﻛـﺎرﮔﺮ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﻴﺮد"‪.‬‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﺟﻮان ﺧﻮد ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺼﻮﻧﻴﺘﺶ را از ﻃﺮﻳﻖ اﺑﺘﻼء ﺑﻪ ﻫﻤﻪﮔﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎريﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﻫﻢِ ﺑﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻧـﺎﺟﻲ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ او ‪ 22‬ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮد ﻗﻴﺼـﺮ‬
‫درﮔﺬﺷﺖ و ﻓﺮدرﻳﺶ وﻳﻠﻬﻠﻢ ﭼﻬﺎرم در ﻣﻴﺎن ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﻟﻴﺒـﺮالﻫـﺎ و ﺑـﺎ ﺗﻮﻗـﻊ رﻓـﺮمﻫـﺎي‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ از ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي رخ ﻧﺪاد‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد راﻳﺞ‬
‫ﻫﻤﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢﻫـﺎي آن زﻣـﺎن ﺑـﻪ دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮري ﻧـﺎﺟﻲ و ﻳـﺎ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻧـﺎﺟﻲ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳـﺮدﺑﻴﺮ ﺳـﺘﻴﺰهﺟـﻮي روزﻧﺎﻣـﻪاي ﻛـﻪ ارﮔـﺎن ﻃﻴـﻒ ﭼـﭗ ﻟﻴﺒـﺮال‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺻﻨﻌﺘﻲ راﻳﻦ ﺑﻮد وارد ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺷـﺪ‪ .‬و ﺑـﻪ زودي ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﺮوﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺻﺪاي ﻛﻞ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻟﻤﺎن ﺑﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﻛـﻪ او ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﻛـﺮد‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آزادي ﺑﻲ ﺣﺼﺮ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻧﺴﻮر دوﻟﺘﻲ ﺑـﻮد‪ .‬در زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺑـﻪ ﻛﻨـﺎرهﮔﻴـﺮي ﻛـﺮد او ﺑـﻪ ﻳـﺎﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﻴﺸـﺘﺮ از‬

‫‪11‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﻳﺪهﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ ﻛـﻪ از ﻓﺮاﻧﺴـﻪ وارد ﻣـﻲﺷـﺪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻳﺎﻓـﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻟﻴﺒﺮال ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬او ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺮاي دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛـﻪ اﻳـﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ژرفﺗﺮ در ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و رﻫﺒﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺖ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ از دل ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺮاي ﻟﻴﺒﺮال دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫در دﺳﺖﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1844‬او ﻧﺴﺨﻪي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺗﻘﻠﻴﻞﮔﺮا را ﻛﻪ ﻧﺎﻓﻲ ﺷﺨﺼـﻴﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻮد ﻧﻔﻲ ﻛﺮد و در ﺟﺴﺘﺠﻮي آن ﭼﻨﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻤﻲ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﻳـﻚ اﻧﺴـﺎنﮔﺮاﻳـﻲي‬
‫ﻛﺎﻣﻼ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳـﺎل ‪ 1845‬او و دوﺳـﺘﺶ اﻧﮕﻠـﺲ ﻋﻠﻴـﻪ ﻧﺨﺒـﻪﮔﺮاﻳـﻲ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮوﻧﻮ ﺑﺎوﺋﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲﺷﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1846‬آنﻫﺎ در ﺑﺮوﻛﺴﻞ و در ﺗﺒﻌﻴﺪ »ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺖﻫـﺎي دﻣـﻮﻛﺮات آﻟﻤـﺎﻧﻲ« را ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫دادﻧﺪ و اﻧﮕﻠﺲ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬در زﻣﺎﻧﻪ ﻣﺎ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻛـﺎرﮔﺮان‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺗﺤﺎد واﻗﻌﻲ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪.‬‬
‫در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ در آن ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦﺑﺎر اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻮرﻣﻨﺪي ﻧﻮﻳﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ درآﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬آنﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻓﺮﻗـﻪﻫـﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺘﻲ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻫﻤﭽـﻮن ﻓﺮﻗـﻪ وﻳﺘﻠﻴﻨــﮓ ﻛـﻪ در رؤﻳــﺎي ﻳـﻚ دﻳﻜﺘــﺎﺗﻮري ﻣﺴـﻴﺤﺎﻳﻲ ﺑــﻮد ﺑـﻪ ﺳــﺘﻴﺰه‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﻴﮓ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺖ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪ )آنﻫﺎ درآنﺟﺎ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ را ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ( آنﻫﺎ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻳﻚ ﺷﻴﻮهي ﻛﻬﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮاﻳﻲ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ ﺑﺎز ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ درآن "ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻗﺘﺪارﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻫـﻮم ﻣـﻲﺷـﻮد از اﺻـﻮل ﻛﻨـﺎر ﮔـﺬارده‬
‫ﺷﻮد"‪ ،‬ﻛﻪ در آن ﻛﻤﻴﺘﻪي رﻫﺒﺮي ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﺖ " ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي از ﺑﺎﻻ"‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺗﻤـﺎم‬
‫اﻋﻀﺎء اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ روﻳﻜﺮد ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﻟﻴـﮓ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨـﺪ و اﻳـﻦ ﮔـﺮوه در‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪاي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ اﻋﻼم ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺎ در زﻣﺮه ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ اﻧﻬـﺪام آزادي ﻓـﺮدي ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫آرزوي ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺎدﮔﺎن ﻋﻈﻴﻢ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻛﺎرﮔﺎه ﻏﻮلآﺳﺎ را در ﺳﺮ دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﺪﻟﻴﻞ آﮔـﺎﻫﻲ اﻧـﺪك ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎن آزادي ﻓـﺮدي‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن ﺣﺬف آن از ﺟﻬﺎناﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ اﻳـﻦ آزادي را ﻣـﺎﻧﻊ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ از دﺳﺖ دادن آزادي در ﻋﻮض ﺑﻪ دﺳـﺖ آوردن ﺑﺮاﺑـﺮي‬

‫‪12‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻧﻈﺎمﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬آزادي ﻓﺮدي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ دﺳﺖاﻧـﺪرﻛﺎر ﺑﻨـﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﺣﺰﺑـﻲ ﻗـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻛﻠﻤـﺎت و ﻧﻮﺷـﺘﺎر‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ را ﺑﻪ اﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪...‬‬
‫ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ از درون اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳﺮ ﺑﺮآورد اﻋﻼم ﻣﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ‬
‫ﻫﺪف اﻧﻘﻼب "ﭘﻴﺮوزي در ﻧﺒﺮد دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ" اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛـﻪ دو ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ و ﭘـﺲ از‬
‫ﺳﻘﻮط اﻧﻘﻼبﻫﺎي ‪ 1848‬ﻟﻴـﮓ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺘﻲ ﻣﻨﺸـﻌﺐ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎر دﻳﮕـﺮ ﭘﻴﻜـﺎري ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫"ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ" ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺟﻨﺒﺶ واﻗﻌﻲ ﺗﻮدهاي ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ آﮔـﺎه ﺑـﺎ‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖ ‪ ...‬ﺗﻨﻬﺎ ارادهي ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮك اﻧﻘﻼب‪ ،‬و ﻧﻪ رواﺑﻂ واﻗﻌﻲ را‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪» :‬ﺷﻤﺎ وارد ﭘﺎﻧﺰده ﻳﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ﭘﻨﺠـﺎه ﺳـﺎل ﺟﻨـﮓ‬
‫داﺧﻠﻲ و ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﮔﺮﮔـﻮن ﻛـﺮدن ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﮔﺮﮔـﻮن ﻛـﺮدن ﺧـﻮد و آﻣـﺎده ﻛـﺮدن ﺧـﻮد ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ«‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ در ﻋﻮض ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴـﺖ ﻗـﺪرت را ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻜﺒﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻳﺎ در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در رﺧﺘﺨﻮاب ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ«‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻜﺸﻨﺒﻪ ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳـﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﺮاي ﺟﻨﺒﺶ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ اﻳﻦ اﺳـﺖ‪ :‬آﻣـﺎده ﺷـﺪن ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر دﮔﺮﮔـﻮن‬
‫ﻛﺮدن ﺧﻮد و ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴـﻢ ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻫﺴـﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬در ﭘﻴﻜﺎر آﮔﺎﻫﺎﻧﻪاي ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺮﻓﺪاران دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎي ﻧـﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺪارﮔﺮاﻳﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻴﺰ ﻧﻮع دوﺳـﺘﺎن ﻣﻮﻋﻈـﻪﮔـﺮ و ﻟﻴﺒـﺮالﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮرژوا‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻣﺎرﻛﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻫﻴـﻮﻻي ﻛﺎرﻳﻜﺎﺗﻮرﮔﻮﻧـﻪاي ﻛـﻪ ﻫـﻢ از ﺳـﻮي‬
‫ﭘﺮوﻓﺴﻮرﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺣﺎﻛﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از روح ﻣﺼـﺎﻟﺤﻪﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣـﺎرﻛﺲ ﺑـﺎ وﺿـﻊ ﻣﻮﺟـﻮد ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻣـﻲﻟﺮزﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫـﻢ از ﺳـﻮي‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ و ﻧﺌﻮاﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴـﺖ را ﭘﻨﻬـﺎن ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﺴﺨﻪي آﻧﺎن از ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ راه ﺧﻮد را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳـﺖ دو اﻳـﺪهي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ و دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ را ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ زد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ او ﻧﻈﺮﻳﻪاي را ﭘﺮوراﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﺑـﺎر اﻳـﻦ ﺗﻠﻔﻴـﻖ را ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺟﻮﻫﺮهي اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻳﻦ ﮔﺰاره اﺳﺖ‪ :‬اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮﻳﺘﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬
‫ﻧﻔﻊ و اﻧﮕﻴﺰهي ﺗﻐﻴﻴﺮ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم را دارد‪ ،‬و ﻫﺪف ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻣﻮزش و ﺑﺴﻴﺞ‬
‫اﻳﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻃﺒﻘـﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎرﺷـﺪه‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪ ﻛـﺎرﮔﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪرﻳﺠﺎ از دل آن ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻧﻘﻼب ﺑﻴﺮون ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮانﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه اﻧﻘﻼﺑﻲ را در ﺗـﻮدهﻫـﺎي وﺳـﻴﻊ ﻣـﻲﺑﻴﻨـﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻌﻴﻦ آنﻫﺎ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺑﺮﺳـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺒﻨﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﻦ ﮔﺰاره ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻃﺒﻘـﻪ ﻛـﺎرﮔﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ آﻣﻴﺨﺘﮕـﻲ ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺎ در اﻳﻨﺠـﺎ در ﭘـﻲ اﺳـﺘﺪﻻل‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﻖﺑﻮدن اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺑـﺪﻳﻞ آن ﭘﺎﻓﺸـﺎري ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ و ﻳﺎ ﻣﺼﻠﺤﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ را اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ در ﻣـﻲﻏﻠﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﺣـﺎل ﭼـﻪ رﻓﺮﻣﻴﺴـﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭼـﻪ اﺗـﻮﭘﻲﮔـﺮا‪،‬‬
‫ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ﻛﺎﺳﺘﺮوﺋﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬اﻧﮕﻠـﺲ ﺑﻴﺴـﺖ و ﺳـﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺎزﮔﻲ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺳﻨﺘﻲ ﻫﻨﻮز ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا ﻧﻮﺷـﺖ‪" :‬ﻣـﺎ ﻛﺎدرﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺗﻨﻬـﺎ از‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺟﺬب ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ از آﻣﻮزش ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﺑﺮﺧـﻮردار ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ از‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺠﺎر‪ ."...‬اﻧﮕﻠﺲ ﺟﻮان ﺑﻪ زودي آﻣﻮزهﻫﺎي ﻧﻮﻳﻨﻲ ﻛﺴﺐ ﻛﺮد اﻣـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﻣﻨﺴﻮخ ﻫﻨﻮز ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﻄﻮرهي آزاديﺧﻮاﻫﻲ آﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻗﺪرتﻃﻠﺐﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد در ﺗﺎرﻳﺦ رادﻳﻜﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ “ﭘﺪر آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ”‪،‬‬
‫ﭘﺮود‪‬ن ﻛﻪ ﻧﺎم او ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎدهي ﻣﻜﺮر از واژهي آزادي و ﻧﻴﺰ ﺳﺘﺎﻳﺶﻫﺎي او از‬
‫“اﻧﻘﻼب از ﭘﺎﻳﻴﻦ” ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮي ﺑﺰرگ آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ زﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺿﺪﺳﺎﻣﻲﮔﺮاﻳﻲ او ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﻴﺘﻠﺮيﻫﺎ ﺑﻮد را‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ )او ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ“ ﻳﻬﻮدﻳﺎن دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﮋاد را ﺑﻪ آﺳﻴﺎ‬

‫‪14‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ ﻳﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮد”( ﻳﺎ ﺳﺮﻣﻨﺸﺎء ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﻲ او را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻞ )او ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲﻫﺎ ﺣﻖ دارﻧﺪ ﺳﻴﺎﻫﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ را در ﺑﺮدﮔﻲ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﻫﺎن ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ ﻧﮋادﻫﺎي ﻓﺮودﺳﺖاﻧﺪ(‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺠﻠﻴﻞ او را از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد‬
‫)درﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهي ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﻲ(‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه او را ﻛﻪ زﻧﺎن ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ )“ﻣﻦ‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻖ ﺳﻴﺎﺳﻲ او ]ﺳﻮم ﺷﺨﺺ ﻣﻮﻧﺚ[ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺑﺘﻜﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ او را اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي زﻧﺎن آزادي و رﻓﺎه ﺗﻨﻬﺎ در ازدواج‪ ،‬ﻣﺎدر ﺑﻮدن‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ ﺧﺎﻧﮕﻲ و ‪ ...‬ﻗﺮار دارد”‪ .‬ﻛﻪ‬
‫در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺷﻌﺎر ﻣﻌﺮوف ﻧﺎزي ﻫﺎ”‪ ”Kinder-Kirche-Küche‬ﺑﻮد(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺎﻃﻊ او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮي ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺣﻖ‬
‫اﻋﺘﺼﺎب )و ﺣﺘﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ از درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻋﺘﺼﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﻴﺲ( و ﺣﺘﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﻈﺮي درﺑﺎره رايﮔﻴﺮي‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﺮدﻣﻲ و ﺣﺘﻲ اﻳﺪهي ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺘﻮان ﺳﺮﭘﻮش ﮔﺬارد‪ “) .‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﺮا ﻣﻨﺰﺟﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪(”...‬‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي او درﺑﺎرهي ﺟﺎﻣﻌﻪي اﻳﺪهآﻟﺶ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮﻛﻮب ﻫﻤﻪي‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 20‬ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد‪ ،‬و ﻫﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ او در ﭘﻲ ﻳﻚ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮدن ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺟﺒﺎري “ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب رخ ﻣﻲدﻫﺪ” ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲِ ﭘﺸﺖ‪ ‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﺎورﻫﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮي ﺧﺸﻢآﻟﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻮدهﻫﺎي ﻣﺮدم ‪ -‬ﻛﻪ ﺷﺎﻟﻮدهي‬
‫ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ‪ -‬ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ آن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه او ﺗﻮدهﻫﺎ ﻓﺎﺳﺪ و ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ )“ ﻣﻦ ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ اﻣﺎ ﺑﺮ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺗﻒ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ (”.‬آﻧﻬﺎ “ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺸﺘﻲ وﺣﺸﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ...‬ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﻣﺎ ﻣﺘﻤﺪن ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪي ﺧﻮد درآورﻳﻢ”‪ .‬او در ﻧﺎﻣﻪاي ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻼﻣﺖ ﺑﻪ دوﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫“ﺗﻮ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﺘﻘﺎد داري اﻣﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻧﺨﺒﻪ ﻣﺘﺤﻘﻖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺮاﻗﺐ ﻣﺮدماﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل دﺳﺖ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ”‬
‫او در دوره ﻳﺎ دورهﻫﺎﻳﻲ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺴﺘﺒﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮد‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻞ اﻧﻘﻼب ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﻮﻳﻲ ﺑﻨﺎﭘﺎرت )او در ﺳﺎل ‪ 1852‬ﻳﻚ ﻛﺘﺎب‬
‫ﻛﺎﻣﻞ را ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ از اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آورﻧﺪهي اﻧﻘﻼب اﺧﺘﺼﺎص داد(؛ ﭘﺮﻧﺲ ﻳﺮوﻣﻪ‬

‫‪15‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺑﻨﺎﭘﺎرت؛ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺰار آﻟﻜﺴﺎﻧﺪر دوم )"ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﺗﺰار ﺑﺮاي ﺗﻤﺪن‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ"(‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاي ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮي ﺑﺮاي ﻣﻘﺎم دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري اﻟﺒﺘﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻮدش‪ .‬او ﻃﺮح‬
‫ﻣﻔﺼﻞ و ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻛﺎﻣﻠﻲ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻛﺴﺐوﻛﺎر “دوﺳﻮﻳﻪﮔﺮا” و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺮاﻛﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺴﺐوﻛﺎرﻫﺎ و ﺳﭙﺲ دوﻟﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺮود‪‬ن در‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎﻳﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮﻋﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻔﺮت او ﺑﻮد ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او از ﻗﺒﻞ ﻣﺮاﻗﺐ ﻫﻤﻪي‬
‫ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻮد‪“ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺳﺮي ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﺪﻳﺮان‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﻲﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻛﺎن‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ و ﻏﻴﺮه‪”.‬‬
‫“اﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن واﻗﻌﻲ ﻛﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وزﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺪﻳﺮان ارﺷﺪ ﻳﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ روزي ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ ...‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‬
‫آن ﭼﻴﺰي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻣﻮزش‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ‪،‬‬
‫ادارهﺟﺎت و ﺣﻜﻮﻣﺖ‪”.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﻮﻫﻢ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ “آزاديﺧﻮاﻫﻲ”‬
‫آﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ :‬ﭘﺲ آﻳﺎ او درﺑﺎره ﻋﺸﻖ ﻋﻈﻴﻤﺶ ﺑﻪ آزادي رﻳﺎﻛﺎر‬
‫ﺑﻮد؟‬
‫ﻧﻪ ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ “آزادي” آﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮودون ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪“ :‬اﺳﺎس آزادي آن ﮔﻔﺘﻪ ي اﺑﺒﻲ در ﺗﻠﻤﻪ )در اﺛﺮ راﺑﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﻓﺮاﻧﺴﻮي( اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه‪ ”.‬و اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪“ :‬ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺣﻖ ﺷﻮرش دارد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﻤﻪي ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ”‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از اﻳﻦ آزادي ﻟﺬت‬
‫ﺑﺒﺮد ﻳﻚ ﻣﺴﺘﺒﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺲ ﺗﺎﺑﻨﺎك درونﮔﺮاي داﺳﺘﺎﻳﻮﻓﺴﻜﻲ در ﺷﻴﮕﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫“ﺑﺎ آﻏﺎز از آزادي ﻧﺎﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﻧﺎﻣﺤﺪود رﺳﻴﺪم”‬
‫ﺑﺎﻛﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﭘﺪر آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺰ داﺳﺘﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ دارد‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮاي‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﺳﺮﻛﻮب ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻴﺶ از ﭘﺮودون ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ دﻏﺪﻏﻪي اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ از ﭘﺎﻳﻴﻦ را‬
‫ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻤﺸﻐﻮﻟﻲاش اﻧﻬﺪام “اﻗﺘﺪار” ﺑﺮ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻗﺘﺪار دﻣﻮﻛﺮاتﺗﺮﻳﻦ‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﻧﺤﻮهي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻤﻜﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎرﺣﺎن‬
‫آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ ﺳﻠﻄﻪﺟﻮ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻔﺎف ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺟﻮرج وودﻛﺎك‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪“ :‬ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﻫﻨﻮز از آن ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ...‬آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺎن آزادي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻨﺪ آزادي از‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪ ”.‬آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ در اﺳﺎس ﺷﺪﻳﺪا ﺿﺪ‪ ‬دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫ﻳﻚ اﻗﺘﺪار دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﻳﺪهآل ﻫﻨﻮز اﻗﺘﺪار اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻮهاي دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ و ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﻠﻤﻪ ]ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻛﻤﺪيﻫﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪاي‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪي ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ[ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬آزادي ﻧﺎﻣﺤﺪود آن‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺸﺪهاي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻫﻤﺎن ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻢ در ﺗﺌﻮري و ﻫﻢ در ﻋﻤﻞ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪي ﺑﺰرگ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺪرن‬
‫اﻗﺘﺪار اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ ﻛﻪ ﻟﻔﺎﻇﻲﻫﺎﻳﺶ درﺑﺎره آزادﺗﺮﻳﻦِ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي از ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺷﻬﺮه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﺪف را ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺳﻜﻪي اﺳﺘﺒﺪادﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ارزشﻫﺎي ﭘﺸﺖ و رو ﺷﺪهاش‪ ،‬و ﻧﻪ درﻣﺎن و ﻳﺎ آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻴﻮي‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬

‫ﻻﺳﺎل و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ‬

‫اﻟﮕﻮي ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﺪرن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮات آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﺰﺑﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ در ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻳﻚ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺎرﻛﺲ‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ از رﻫﺒﺮان ﺑﺎﻻي ﺣﺰب ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ اﻣﺎ آن ﺧﻂ ﻣﺸﻲاي ﻛﻪ ﻧﻔﻮذ ﻳﺎﻓﺖ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﺣﺰب را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣﺘﺄﺛﺮ از‬
‫دو ﻣﻨﺒﻊ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻻﺳﺎل ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻟﻤﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎد )‪ (1863‬و دﻳﮕﺮي ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺶ‬
‫“ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﻲ” ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻓﺮدﻳﻨﺎﻧﺪ ﻻﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪاي اوﻟﻴﻪ از ﻳﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ دوﻟﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﺶ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ دوﻟﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺜﺎل‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﺒﻮد )ﻟﻮﻳﻲ ﺑﻼﻧﻚ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم را ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ﺑﻮد( ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي او دوﻟﺖ ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬
‫دوﻟﺖ ﻗﻴﺼﺮ ﺗﺤﺖ ﺻﺪارت ﺑﻴﺴﻤﺎرك ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻻﺳﺎل ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ “ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻴﻢ”‪ .‬ﻣﺎرﻛﺲ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ ﺧﻼف اﻳﻦ را آﻣﻮزش ﻣﻲداد‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ رﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آورد‪ ،‬و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر دوﻟﺖ ﻣﻮﺟﻮد را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪ .‬ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ در ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﻛﻪ ﻻﺳﺎل از دوﻟﺖ “ﻛﻴﺶ راﺳﺘﻴﻨﻲ را درﺳﺖ ﻛﺮد” ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺤﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﻻﺳﺎل ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫دادﮔﺎه ﭘﺮوﺳﻲ ﮔﻔﺖ‪”:‬ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﻤﺎ و ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﺮﺑﺮﻫﺎي ﻣﺪرن )ﺑﻮرژوازي‬
‫ﻟﻴﺒﺮال( از دوﻟﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻌﻠﻪي ﻳﺰداﻧﻲ ﺟﺎوداﻧﻲِ ﺗﻤﺎم ﺗﻤﺪنﻫﺎ‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻢ”‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن‬
‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺲ و ﻻﺳﺎل را از ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻻﺳﺎل‪،‬‬
‫ﻓﻮﺗﻤﻦ ﻛﻪ آﺷﻜﺎرا ﺗﻤﺎﻳﻼت ﭘﺮوﺳﻲﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲﮔﺮاﻳﻲ ﭘﺮوﺳﻲ و ﻋﻈﻤﺖﮔﺮاﻳﻲ ﭘﺮوﺳﻲ‬
‫ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ اﺷﺎره ﻛﺮده ﻛﻪ “ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺲ و ﻻﺳﺎل را ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ در دو ﻗﻄﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺮار داد”‪.‬‬
‫ﻻﺳﺎل ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ آﻟﻤﺎن را ﻫﻤﭽﻮن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن داد‪ .‬او ﻛﺎﻣﻼ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺗﻮدهاي از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ آﻏﺎز ﻛﺮد‪) .‬دژﻛﻮب ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن را ﺑﻪ ﻳﺎد آورﻳﺪ(‪ .‬ﻫﺪف‬
‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻛﺮدن ﺑﻴﺴﻤﺎرك ﺑﻪ اﻋﻄﺎي اﻣﺘﻴﺎزاﺗﻲ – ﺑﻪ وﻳﮋه ﺣﻖ رأي ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ – ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ آن ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﻻﺳﺎل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺰرگ دوﻟﺖ‬
‫ﺑﻴﺴﻤﺎرك در اﺋﺘﻼف ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮرژوا ﻟﻴﺒﺮالﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻﺳﺎل ﺗﻼش ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ آﻫﻨﻴﻦ ]ﺑﻴﺴﻤﺎرك[ ﻣﺬاﻛﺮه ﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت “ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ آن رﺷﻚ ﺑﺮﻳﺪ” را ﺑﺮاي او ارﺳﺎل‬
‫ﻛﺮد‪ .‬او اداﻣﻪ داد‪:‬‬
‫“اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﮔﺮاﻳﺶ ﻏﺮﻳﺰي ﺑﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﺠﺎب‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ او اﻋﻤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫‪18‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫رﻏﻢ ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاﻫﺎن ‪ -‬و ﻳﺎ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻬﺎ ‪ -‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺧﻴﺮا ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻳﺎ ﺳﺘﻴﺰهﮔﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮرژواﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺎج‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهي ﻃﺒﻴﻌﻲ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﻳﻚ ﺧﻂ واﻗﻌﺎ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﮔﺎم ﺑﺮدارد و ﺧﻮد را از ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻧﻈﺎم ﻣﻤﺘﺎزان ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻣﺮدﻣﻲي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ دﮔﺮﮔﻮن ﻛﻨﺪ”‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪي ﺳﺮي در آن زﻣﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎرﻛﺲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻻﺳﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او روي در روي ﻻﺳﺎل ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او ﻳﻚ “ﺑﻮﻧﺎﭘﺎرﺗﻴﺴﺖ” اﺳﺖ‬
‫و ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ او ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد ﻳﻚ “دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر” آﺗﻲ را ﺑﺮ ﻛﺎرﮔﺮان داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﮔﺮاﻳﺶ ﻻﺳﺎﻟﻲ را “ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺮوس ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ” ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺑﻮد و “اﺋﺘﻼف‬
‫وي ﺑﺎ ﻣﺴﺘﺒﺪان و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻓﺌﻮدال ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮرژوازي” را ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﻮﺷﺖ‪“ :‬ﻻﺳﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﻘﻼﺑﻲ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻛﻤﻚﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ آن را ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ دوﻟﺖ و ﻧﻪ ﻛﺎرﮔﺮان‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد”‪.‬‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ را ﺑﻪ رﻳﺸﺨﻨﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪“ .‬اﻣﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ارزﺷﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻓﺮﻳﺪهﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﻪ دﺳﺖﭘﺮوردهي دوﻟﺖ و ﻳﺎ ﺑﻮرژوازي‪ ”.‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻜﻲ از ﻣﻌﻨﺎي واژهي اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﮓ ﺑﻨﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ در ﺗﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي آﻣﻮزﻧﺪه از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ روي داده اﺳﺖ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ آﻛﺎدﻣﻴﺴﻴﻦ‬
‫ﺿﺪﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از ﻣﺎرﻛﺲ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﻛﺘﺎب “دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ” اﺛﺮ ﻣﻲﻳﻮ )ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺗﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﭼﺎپ ﺷﺪ( ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺗﺮﻓﻨﺪ ﺳﺎده ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ را ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان “ارﺗﻮدوﻛﺲ ﻣﺴﻜﻮﻳﻲ” ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺿﺪ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ او ﻣﺎرﻛﺲ را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ و ﻓﻬﻤﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاوان و در ﻃﻲ ﻛﻞ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﮕﺮان ﻗﺪرت دوﻟﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﻼف آن‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﻳﻮ آﺷﻜﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺲ ﻳﻚ دوﻟﺖﮔﺮا ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪19‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫“ﻳﻚ ﻧﻘﺪ ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي ﺷﻜﻠﻲ از “دوﻟﺖﮔﺮاﻳﻲ” دارد‪ .‬در وﻫﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﻧﻘﺪ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺎرﻛﺲ‪ ...‬در ﻛﻞ ﻓﺎﻗﺪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞِ دوﻟﺖ اﺳﺖ”‬
‫اﻳﻦ ﻛﺸﻒ ﭼﺎﻟﺸﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورد ﭼﺮا ﻛﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﺎﻳﺪ از دوﻟﺖ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﻳﻮ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﺑﺎ‬
‫دو اﻇﻬﺎرﻳﻪ ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪“ -1 :‬دوﻟﺖﮔﺮاﻳﻲ ﺟﺰء ﺑﻲﭼﻮن و ﭼﺮاي اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ -2 ،”...‬ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎرﻛﺲ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ وﺳﻮاﺳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫“ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﺮاﺳﺮي” ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او اﻏﻠﺐ )ﺗﻮﺳﻂ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧﺶ( ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺎر ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻛﻪ او ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫زﻳﺎد ﻋﻠﻴﻪ “ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﮔﺮاﻳﻲ” و ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي از ﺑﺎﻻي ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن اﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲاش واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن‬
‫داد‪“ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﮔﺮاﻳﻲ” دﻗﻴﻘﺎ آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن اﻧﻬﺪام آن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ “ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﻛﻠﻲ” ﻣﻌﺎدل ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻫﺮ اﺣﻤﻘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﭘﺮوﻓﺴﻮر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﻪي ﭘﺮوﻓﺴﻮرﻫﺎ ﺿﺮورﺗﺎ اﺣﻤﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﮕﻮي ﻓﺎﺑﻴﻦ‬
‫در آﻟﻤﺎن‪ ،‬در ﭘﺸﺖ ﭼﻬﺮهي ﻻﺳﺎل ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢﻫﺎﻳﻲ در ﺳﺎﻳﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ در ﺟﻬﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي داراي‬
‫ﻛﺮﺳﻲ‪ -‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﻘﺮ( آﺷﻜﺎرﺗﺮ از ﻻﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻴﺴﻤﺎرك دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ ﻧﺰد آنﻫﺎ در اﺻﻞ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻻﺳﺎل ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻻﺳﺎل‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻮدهاي از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد )ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن داﺷﺖ ﻳﻜﺒﺎره از ﻛﻨﺘﺮل ﺧﺎرج ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ(‪ .‬ﺧﻮد ﺑﻴﺴﻤﺎرك در ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﭘﺪرﺷﺎﻫﺎﻧﻪي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪاي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي‬
‫درﺑﺎره ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﭘﺪرﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ ﺑﻴﺴﻤﺎرك و ﻏﻴﺮه ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﻤﺖ‬

‫‪20‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫راﺳﺖﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺷﺪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻓﺮدرﻳﺶ ﻟﻴﺴﺖ را دﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺎزي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬و ﺑﺮاي آن ﻣﺤﺎﻓﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﺿﺪﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺿﺪﺳﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ )دورﻳﻨﮓ‪ ،‬واﮔﻨﺮ و ﻏﻴﺮه( ﺑﺨﺸﻲ از ﺷﺎﻟﻮدهي‬
‫ﺟﻨﺒﺸﻲ را ﺷﻜﻞ داد ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي آدوﻟﻒ ﻫﻴﺘﻠﺮ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻳﺴﻤﺎن ﻣﺘﺤﺪﻛﻨﻨﺪهي ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻃﻴﻒ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ از‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪي دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد و زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﻮد‪ .‬ﻻﺳﺎل‬
‫ﻓﺮاﺧﻮان ﻣﻲداد‪» :‬دوﻟﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎر ﻫﻤﻪ اﻣﻮر را در دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮ« ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﻣﭙﻴﺘﺮ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ آﻟﻤﺎن را‬
‫"ﻓﺎﺑﻴﻨﺴﻴﻢ"‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﻴﺪﻧﻲ وب‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪" ،‬ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ" )اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‬
‫"وﺑﻴﻦﻫﺎ"( آن ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪرن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻓﺘﺮاق ﻛﺎﻣﻞﺗﺮي از ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ را ﺑﺎ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎبﺗﺮﻳﻦ رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻪ وﻳﮋه ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر ﺗﻮدهي ﻛﺎرﮔﺮ و ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ در ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﻮاﻫﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ آن ﻧﻴﺰ ﻛﻤﻚ ﻧﻜﺮد )ﺑﻪرﻏﻢ اﻓﺴﺎﻧﻪي راﻳﺞ در‬
‫ﺧﻼف آن(‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺧﺬ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ از‬
‫زﺑﺎن ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و واژﮔﻮﻧﻪﻛﺮدن ﻣﺤﺘﻮاي آن ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ از آن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ« ﻋﺎﻣﺪاﻧﻪ در ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن‬
‫اﻳﺠﺎد ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻮدهاي و ﺣﺘﻲ ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻓﺎﺑﻨﻴﻨﺴﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺧﻮد را ﮔﺮوه‬
‫ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻧﺨﺒﮕﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ در ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬
‫رﻫﺒﺮان واﻗﻌﻲ ﻟﻴﺒﺮال ﻳﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر را در ﺗﻤﺎم ﻋﺮﺻﻪﻫﺎ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي اﻫﺪاف ﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ آن از ﻃﺮﻳﻖ »اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺗﺤﻮل ﺗﺪرﻳﺠﻲ«‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر آنﻫﺎ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪي دوﻟﺘﻲ ﺑﻮد )دوﻟﺖ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪاي( و ﻧﻈﺮﻳﻪي آنﻫﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻫﺮ روز ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫اﺷﺘﺮاﻛﻲﺷﺪن ﺷﺘﺎب ﻣﻲﮔﻴﺮد و در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد آنﻫﺎ ﺻﺮﻓﺎ‬
‫ﺗﺴﺮﻳﻊ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﮔﺮاﻳﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ اراﺋﻪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪﺗﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ »ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ« ﺑﻪ رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮي اﻳﻦ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﺴﻠﻂ درون ﺟﺎﻣﻌﻪي »ﻓﺎﺑﻴﻦ« زﻣﺎﻧﻲ‬
‫وب را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﺷﺘﺮاكﮔﺮاي ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ« ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻫﻴﻠﺮ ﺑﻠﻮك ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬
‫دوﻟﺖ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ )‪ (1912‬ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاداران وب ﻛﻪ اﻳﺪهآل‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﺎﻧﻪي آنﻫﺎ در اﺳﺎس ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻮد در ﺳﻄﺤﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻄﺮح ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫»ﺟﻲ‪.‬دي‪.‬اچ ﻛُﻞ« ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲآورد ﻛﻪ »وبﮔﺮاﻳﺎن در آن روزﻫﺎ ﺷﻴﻔﺘﻪي اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﻌﺎل ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ اﻟﻒ اﺳﺖ و ﻳﺎ ب‪ ،‬ﻳﺎ آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ﺑﻮروﻛﺮات‪ ،‬و آنﻫﺎ "ب"‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪«...‬‬
‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎدرﻧﺪ »ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ« را ﻛﻪ ﻃﻌﻢ واﻗﻌﻲ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ »وﺑﻲ« ﺑﻮد‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻃﻌﻤﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻛﺮات‪ ،‬ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا‪ ،‬اﻗﺘﺪارﮔﺮا و "ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰ" ﺑﻮد‪.‬‬
‫وب اﺻﻄﻼح ﻛﺎرﮔﺮداﻧﻲ از ﭘﺸﺖ ﺻﺤﻨﻪ )‪ (wirepulling‬را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﺸﺮﻳﻪي »ﻓﺎﺑﻴﻦ« ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ آنﻫﺎ آرزوﻣﻨﺪﻧﺪ »ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ«‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺠﻴﻞ آنﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻈﻢ و ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎ آنﻫﺎ رﻓﺘﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻻﻳﻖ اداره ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎرزه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼب و آﺷﻮبﻫﺎي‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ ﺟﻨﻮن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﻛﺘﺎب ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ و اﻣﭙﺮاﺗﻮري‪ ،‬اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺷﺪه و در‬
‫آﻏﻮش ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺧﻮد را‬
‫ﭘﺮورش داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪﻧﻲ ﺑﺎل ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﮕﻮي »ﻓﺎﺑﻴﻦ« ﺑﻮد ﺑﺮاي روﺷﻦﻛﺮدن ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻨﺒﺸﻲ از ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ‬
‫اﻛﻨﻮن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻪ از دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬او ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻫﺎت اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫»ﮔﺴﺴﺘﻲ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻴﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﺮﺳﻲﻫﺎ« وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪروﻫﺎي آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ زرقوﺑﺮق داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‬
‫»ﻓﺎﺑﻴﻨﺴﻢ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﻌﻴﻦ در ﺳﺎل ‪ 1918‬درون ﺟﺮﻳﺎن وﺳﻴﻊﺗﺮ رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ‬
‫ﺣﺰب ﻛﺎرﮔﺮ ﺣﻞ ﺷﺪ اﻣﺎ ﻓﺎﺑﻴﻦﮔﺮاﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﻣﺴﻴﺮ دﻳﮕﺮي ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪﻧﻲ و‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﺘﺮﻳﺲ وب و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻧﺎرد ﺷﺎو‪ ،‬ﻣﺜﻠﺚ رﻫﺒﺮي اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ‪ ،‬در دﻫﻪي ‪ 1930‬ﺑﻪ ﺣﺎﻣﻴﺎن‬
‫اﻗﺘﺪارﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﺑﺪل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﭘﻴﺶ از آن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎرد ﺷﺎو‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺖ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺑﺮﻣﺮد ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻧﺎﻣﺰد ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ از‬
‫ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﻲ و ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫ارﻣﻐﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﺮد اﻣﺎ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري را ﻣﻠﻐﻲ‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ از آنﻫﺎ روي ﺑﺮﺗﺎﻓﺖ‪ .‬در ‪» 1931‬ﺷﺎو« ﭘﺲ از ﺑﺎزدﻳﺪي از روﺳﻴﻪ اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫رژﻳﻢ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ در ﻋﻤﻞ ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬وبﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﺳﻔﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاﻳﮕﺎن را‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﻛﺘﺎب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺷﻮروي‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ اﺛﺒﺎت ﻛﺮدﻧﺪ )ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺴﻜﻮ و اﻇﻬﺎرات ﺷﺨﺺ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ( ﻛﻪ روﺳﻴﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻳﻚ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﻚﺣﺰﺑﻲ‬
‫ﻳﻚ اﻟﺰام اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﺎﻣﻼ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن در ﺣﺎل اﻋﻄﺎي ﺗﻤﺪن ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼوﻫﺎ و ﻣﻐﻮلﻫﺎ )و ﻧﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻏﺮب ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻘﺎي اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ دﻳﮕﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﻧﺪارد‪...‬‬
‫آنﻫﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ و ﺑﺪون ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﻳﺪي از ﻣﺤﺎﻛﻤﺎت و ﺗﺼﻔﻴﻪﻫﺎي اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ در ﻣﺴﻜﻮ و‬
‫ﻧﻴﺰ از ﻣﻌﺎﻫﺪهي اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪-‬ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻦﺗﺮ از ﻫﺮ ﻫﻮادار ﻏﻴﺮاﻧﺘﻘﺎديِ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫در دﻓﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ دﻧﻴﺎ را ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺷﺎو ﺗﻮﺿﻴﺢ داده اﺳﺖ‬
‫وبﻫﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ‬اﻧﻘﻼب روﺳﻴﻪ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ارزﺷﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ »ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺧﺮاﺑﻲﻫﺎ و ﺗﺒﺎﻫﻲﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت آن اﺻﻼح ﺷﺪ و دوﻟﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﺗﺎﺣﺪودي ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ«‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮدهﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬رﻫﺒﺮان‬
‫اﻧﻘﻼب اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻜﻮن ﻣﺆﺛﺮ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و آنﮔﺎه آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ و آن را ﻧﻤﻮﻧﻪاي آرﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ واﻗﻌﺎ ﻳﻚ ﺑﺪﻓﻬﻤﻲ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻬﻮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ درك؟ ﻳﺎ آنﻫﺎ ﺣﻖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻤﻲ" اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي آنﻫﺎ ﻫﻤﺨﻮان اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻲ ﺧﻮن ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻳﺎ ﺧﻮن ﻣﻲﭘﺎﺷﺪ؟ ﭼﺮﺧﺶ ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎ از ﺗﺮاوﻳﺪنِ ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭼﺮﺧﺶ دري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﻣﻲﭼﺮﺧﻴﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻫﻪي ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ "ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ" را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺮهي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺘﻲﺗﺰِ وب‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ و ﺷﺨﺼﻴﺖ‬

‫‪23‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ در آن زﻣﺎن‪ ،‬وﻳﻠﻴﺎم ﻣﻮرﻳﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اواﺧﺮ دﻫﻪي ﭼﻬﺎرم‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﺑﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮرﻳﺲ درﺑﺎرهي‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ در ﻫﺮ ﺳﻄﺮ آن از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺳﻄﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪي وب از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻧﻴﺮو ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آﺷﻜﺎرﺗﺮﻳﻦ‬
‫وﺟﻪ آن در ﺣﻤﻠﻪي ﺗﻨﺪ او ﺑﻪ "ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ" )ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ درﺳﺖ(‪ ،‬در ﻋﺪم ﻋﻼﻗﻪي او ﺑﻪ‬
‫ﻧﺴﺨﻪي ﻻﺳﺎﻟﻲ "ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ" در ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻣﻨﺸﻲ اچ‪ .‬ﻫﺎﻳﻨﺪﻣﻦ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ او ﺑﺎ اﺗﻮﭘﻴﺎي ﺟﻤﻌﻲ‪-‬ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ادوارد ﺑﻼﻣﻲ در ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ]از ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ [1887‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪) .‬اﻳﻦ آﺧﺮي ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ او ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ‬
‫آنﻫﺎ "ﻣﺮا" در ﻳﻚ ﻫﻨﮓ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﺧﻂ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﻣﻲﻛﺸﻢ و ﻟﮕﺪ‬
‫ﻣﻲﭘﺮاﻧﻢ«‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻮرﻳﺲ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮد از ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪي او ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزهي‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ از ﭘﺎﻳﻴﻦ و در زﻣﺎﻧﻪي ﺣﺎل‪ ،‬و ﺑﺮاي آﻳﻨﺪهي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ او ﻛﺘﺎب ﺧﺒﺮﻫﺎﻳﻲ از‬
‫ﻫﻴﭻﻛﺠﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻧﺘﻲ ﺗﺰ ﺻﺮﻳﺢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺘﺎب "ﺑﻼﻣﻲ" ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬او ﻫﺸﺪار داد‪:‬‬
‫»ﺗﻚ ﺗﻚ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮده و آن را ﺑﺮ دوش‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم دوﻟﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﭘﻴﻮﻧﺪي آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ...‬ﺗﻨﻮع زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻫﺪف ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮي ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻳﻦ دو ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آزادي واﻗﻌﻲ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورد«‪.‬‬
‫او ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲﺷﺪن اﺷﺘﺮاﻛﻲ را ﻛﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺪرن ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﮔﺮاﻳﺶ دارد ﺑﺎ ﺟﻮﻫﺮهي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ«‪ .‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »در ﺧﻄﺮ ﻓﺮواﻓﺘﺎدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ«‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ او ﻫﺮاس از‬
‫ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ ﺟﻤﻌﻲ را ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ روي ﺑﻮد ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬او در واﻛﻨﺶ ﺗﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫دوﻟﺘﻲ و رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺘﻲﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﺘﺎرﻳﺴﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬او اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ دام آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ ﻧﻐﻠﺘﻴﺪ‪:‬‬
‫»‪ ...‬ﻣﺮدم در ادارهي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮات ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ...‬ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟ ﭼﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺴﻴﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ دوﺳﺘﺎن‬
‫آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺖ در اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ‬
‫اﻗﻠﻴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا؟ آﻳﺎ ﺣﻘﻲ اﻟﻬﻲ ﺑﺮاي اﻗﻠﻴﺖﻫﺎ وﺟﻮد دارد؟«‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﺎور راﻳﺞ ﻛﻪ آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ در ﻗﻠﺐ‬
‫آﻧﺎرﺷﻴﺴﻢ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﻣﻮرﻳﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﺪﻧﻲ وب‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻳﻚ راه ﺑﺮاي ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي داﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺒﻬﻪي "ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻃﻠﺒﻲ"‬

‫ادوارد ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز »ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﻲ« ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
‫در ﻟﻨﺪن از ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ 1896‬ﺧﻂ ﻣﺸﻲ رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ را‬
‫اﺑﺪاع ﻧﻜﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﻧﻈﺮي آن ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪) .‬رﻫﺒﺮي ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ ﺣﺰﺑﻲ ﭼﻨﺪان‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ » اﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاﻳﺸﺎن‬
‫ﻛﺮد« ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ آﻟﻤﺎن ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺶ از‬
‫آن ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان آن اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪ از ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺗﻬﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ در ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ "ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ" ﻧﻜﺮد‪ .‬ﻧﻘﺶ او از رﻳﺸﻪ ﺑﺮﻛﻨﺪن ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﻮد‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻛﻪ واﻧﻤﻮد ﻣﻲﻛﺮد ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺮس ﺷﺎخ و ﺑﺮگﻫﺎي ﭘﮋﻣﺮده و ﭘﻼﺳﻴﺪهي آن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ در آﻟﻤﺎن ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺣﻤﻠﻪاي از روﺑﺮو اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ"‪ ،‬رﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي "ﻣﺪرﻧﻴﺰهﻛﺮدن" ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﺻﻞ‪" ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﻲ" ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧﻮد را در اﺷﺘﺮاﻛﻲﻛﺮدن‬
‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي اﺷﺘﺮاﻛﻲﮔﺮا )ﻛﻠﻜﺘﻴﻮﻳﺴﺘﻲ( ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ درون ﺧﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‬
‫وﺟﻮد دارد و در ﺟﺴﺘﺠﻮي "ﺧﻮد‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻛﺮدنِ" ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري از ﺑﺎﻻ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫دوﻟﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ = دوﻟﺘﻲﻛﺮدن اﺑﺪاع اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲﮔﺮاي ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﺎن و ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ در رﻓﺮﻣﻴﺴﻢ ﺳﻮﺳﻴﺎل‬
‫دﻣﻮﻛﺮات ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮي ﻛﻪ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻼ وﺟﻮد ﻧﺪارد را ﻣﻲﺗﻮان در ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬او ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬

‫‪25‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻛﻨﺘﺮلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداران اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداريﺧﻮاﻧﺪن آﻟﻤﺎن واﻳﻤﺎر ﻳﺎوه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻨﻴﺴﻢ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻣﻲﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻧﺎزي ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺿﺪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲﺷﺪ‪...‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺷﺘﺮاﻛﻲﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ از ﭘﻴﺶ در ﺣﻤﻠﻪي ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﺎرﮔﺮي ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﺪهي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺖ‪،‬‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ را ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬او ﺳﺌﻮال »آﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ؟« را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﺳﻠﺒﻲ »ﻓﻘﺪان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ« ﻛﻨﺎر زد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻔﻬﻮم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﺎرﮔﺮي ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي‬
‫اﻣﺮ ﻻﻳﻨﻔﻚ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ در آﻛﺎدﻣﻲﻫﺎي‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺠﺪد ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ آزادي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﺨﺼﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻻﺳﺎل و ﻳﺎ ﺷﺎو ﺿﺪ‬
‫دﻣﻮﻛﺮات ﻧﺒﻮد ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻈﺮي آن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺰ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ = دوﻟﺘﻲﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﮔﺴﻴﺨﺘﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻛﺎرﮔﺮي ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﭘﻴﺸﮕﺎم ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ دﺷﻤﻨﻲ ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﺎ دوﻟﺖ‬
‫"آﻧﺎرﺷﻴﺴﺘﻲ" ﺑﻮده و ﻻﺳﺎل در اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي آﻏﺎز ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻣﺤﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬دﺳﺘﮕﺎه اداري ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪهي آﻳﻨﺪه ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻛﻤﻲ از دوﻟﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ« و اﻳﻨﻜﻪ »ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ دوﻟﺖ« ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ اﺗﻮﭘﻴﺎﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻠﮕﺮا ﺑﻮد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻧﺎﭘﮋﻣﺮدهي ﻗﻴﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات دﺳﺖ زد ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ از در‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﻳﻲ درآﻣﺪ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﻣﺸﺮوط وﺣﺸﻲﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫آنﻫﺎ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻤﺮد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻤﺪن ﻋﺎﻟﻲﺗﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻖ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﺧﻮد درﺑﺎرهي ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺎرﻛﺲ‬
‫ﻗﺮار داد‪ :‬دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺎرﻛﺲ »ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﻚ ارﺗﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺴﻴﺮ ﻛﻮرهراهﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود و‬
‫آرﻣﺎن ﻣﻄﻠﻮب را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻓﺮاﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫آن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ درﻳﺎﻳﻲ ﺳﺮخ«‪ .‬در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ‬
‫ﺳﺮخ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻠُﺒﻬﻲ اﺳﺖ؛ ﻣﺒﺎرزه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎزي ﺑﺪل ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬

‫‪26‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫دوﻟﺖ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﺑﻮرژوازي را ﺑﻪ ﺑﻮروﻛﺮاتﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮب ﺑﺪل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻴﺮ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﺮﻓﺖ ‪ -‬ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ِ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻨﻲﺷﺪه ﻧﺨﺴﺖ ﭼﭗ اﻧﻘﻼﺑﻲ را در ‪1919‬‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻮرژوازي ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻧﺎﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺪرت ارﺗﺶ را ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻟﻤﺎن‬
‫در دﺳﺘﺎن ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮداز ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎ ﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ او‬
‫از ﺟﻨﺎح ﭼﭗ در ﺟﻨﺒﺶ آﻟﻤﺎن ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﻘﻼﺑﻲ‬
‫و دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ در ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ دوم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او رزا ﻟﻮﻛﺰاﻣﺒﻮرگ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮت ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزهي‬
‫ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﻪي ﻃﺒﻘﻪي ﻛﺎرﮔﺮِ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻣﻴﺪ و اﻳﻤﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﺳﻄﻮره ﺳﺎزان‬
‫اﺻﻄﻼح »ﻧﻈﺮﻳﻪي ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ« را )ﻛﻪ او ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺖ( ﺑﺮاي او اﺑﺪاع‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ اي ﻛﻪ در آن "ﺧﻮداﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻲ" در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ "رﻫﺒﺮي" ﺑﻮد‪.‬‬
‫او در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاﻳﺎن اﻧﻘﻼﺑﻲاي ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻛﺎرﮔﺮان را دوﺑﺎره ﻛﺸﻒ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻴﺪ )ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "واﻗﻌﺎً‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ" دوﺑﺎره ﻛﺸﻒ ﻣﻲﺷﻮد( و ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﺑﺪون ارادهي آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻛﻨﺶ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪي‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ داﺷﺖ‪) ...‬ﻣﺎ( ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ اﻗﺘﺪار ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‬
‫ﻣﮕﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ارادهي آﺷﻜﺎر اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﻃﺒﻘﻪي ﻛﺎرﮔﺮ آﻟﻤﺎن‪ «...‬و ﺟﻤﻠﻪي ﻣﻌﺮوفاش‪:‬‬
‫»اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻛﺎرﮔﺮي واﻗﻌﺎً اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺛﻤﺮﺑﺨﺶﺗﺮ و ﺗﺎرﻳﺨﺎً ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ از‬
‫ﺧﻄﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪي ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ«‪.‬‬
‫رزا ﻟﻮﻛﺰاﻣﺒﻮرگ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ؛ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ آﻟﻤﺎﻧﻲ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺤﻨﻪي ﺻﺪدرﺻﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ اوﻟﻴﻪي »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻮﻣﻲ« آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ و ﺣﺘﻲ ﭘﺮرﻧﮓﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫»ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻟﻤﺎﻧﻲ« وارداﺗﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺣﺰب ﻛﺎرﮔﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﻧﺎﻳﺪه‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻻﺳﺎﻟﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﻴﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ(‪ ،‬ﭼﻬﺮهي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي‬
‫آن ﺳﺎلﻫﺎ ادوارد ﺑﻼﻣﻲ و ﻛﺘﺎب او ﺑﺎ ﻧﺎم »ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ« )‪ (1887‬ﺑﻮد‪ .‬ﻛﻤﻲ ﻗﺒﻞ‬
‫از وي‪ ،‬ﻟﻮرﻧﺲ ﮔﺮوﻧﻼﻧﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در آن روزﻫﺎ ﻛﺘﺎب او ﺑﺎ‬

‫‪27‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻋﻨﻮان »ﺛﺮوت ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺗﻌﺎوﻧﻲ« )‪ (1884‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮد و ‪ 100000‬ﻧﺴﺨﻪ از‬
‫آن ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻧﻼﻧﺪ آﻧﻘﺪرﻫﺎ ﺑﻪروز ﺑﻮد ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ را رد ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬او ﺻﺮﻓﺎ آن را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ »اداره‬
‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﺎردان« در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ »ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ« ﺑﺎزﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ و ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺑﻮدي‬
‫ﺗﻤﺎم اﺣﺰاب‪ .‬آﻣﻮزهي او اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ "ﻣﺮدم" ﺧﻮاﺳﺘﺎرآﻧﻨﺪ "ادارهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ادارهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮب"‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺴﺖ "ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ رﻫﺒﺮان" را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪" ،‬آﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن آﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻗﺪرت ﺟﻤﻌﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺘﺎن اﻳﻦ رﻫﺒﺮان ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ"‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻫﻤﻪﭘﺮﺳﻲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬او ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻃﺮﺣﺶ ﺟﻮاب ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ از دﻳﺪ او اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲي ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻛﻠﻴﺴﺎي ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ او اﻳﺪهي وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ را رد‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ او ﻛﺎرﮔﺮان ﺗﻮان ﺧﻮد‪-‬رﻫﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ وﻳﮋه ﺟﻤﻠﻪي ﻣﺸﻬﻮر ﻣﺎرﻛﺲ‬
‫درﺑﺎرهي اﻳﻦ اﺻﻞ ﻧﺨﺴﺖ را ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻓﺮودﺳﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ »ﻛﺎرداﻧﺎن« ﻧﺨﺒﻪاي ﻛﻪ‬
‫از ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻇﻬﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آزاد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻧﻼﻧﺪ در ﻳﻚ ﻣﻘﻄﻊ‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻳﻚ ﻣﺤﻔﻞ ﻣﺨﻔﻲ ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮاﻧﻪي اﺧﻮت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ را در ﻣﻴﺎن‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن آﻏﺎز ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺗﻮﭘﻴﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻼﻣﻲ در »ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ« اﻟﮕﻮي ارﺗﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻳﺪهآلﺗﺮﻳﻦ اﻟﮕﻮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن اﻓﺮاد ﺑﺼﻮرت ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻧﺨﺒﮕﺎﻧﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫در آن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻫﺪف ﺑﺰرگ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻛﺘﺎب اﻳﻦ ﮔﺬار را از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﺳﺎزي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺠﺎري ﺑﺰرگ‪ ،‬و ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدار واﺣﺪ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﺣﻖ رأي ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﻣﻠﻐﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺗﻤﺎم ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺣﺬف ﺷﺪهاﻧﺪ؛ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ادارهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻜﻨﻮﻛﺮات و‬
‫از ﺑﺎﻻ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﺮوان او »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﺴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ« وي را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬اﻳﺪهي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺷﺎن ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﭼﺮخ دﻧﺪهﻫﺎي آن‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻄﻜﺎك ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺛﺮوت و ﻟﺬت را ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد«‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫راهﺣﻞ ﺗﺨﻴﻠﻲ ﺑﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮرد آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﻳﺪهﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻴﺎن‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲ‪-‬ﺷﻮﻧﺪ‪ -‬ﺣﺎوي اﻳﻦ "ﭘﻴﺶﻓﺮض" اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن اﺑﺮاﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ ﻣﺼﻮناﻧﺪ )اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﻄﻮرهي ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎرﻳﺴﺘﻲ‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺮ ﺧﻄﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺣﺰباﻧﺪ(‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻦ ﭘﻴﺶﻓﺮض آن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﻏﺪﻏﻪ در ﻣﻮرد ﻛﻨﺘﺮل از ﭘﺎﻳﻴﻦ و دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ را ﻏﻴﺮﺿﺮوري ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﺰد ﺑﻼﻣﻲ ﺗﺼﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ ﺗﻮدهﻫﺎ و ﻛﺎرﮔﺮان از دﻳﺪ او ﻫﻴﻮﻻﻳﻲ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺗﻮدهاي وﺣﺸﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻼﻣﻲﮔﺮا ﻛﻪ ﺧﻮد را »ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ«‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪ و از اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را ﺿﺪﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و ﺿﺪﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺣﻮل ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺣﻴﺎء ﻣﺠﺪد »ﺑﺎﺷﮕﺎهﻫﺎي ﺑﻼﻣﻲ« ﺣﺘﻲ در دﻫﻪ ‪ 30‬ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﻴﻼدي‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎن دﻳﻮﺋﻲ »ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ« را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺸﺮﻳﺢ آرﻣﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺳﺘﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ آﻣﻮزﮔﺎران ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺆﺛﺮ ﺟﻨﺎح ﺑﻮﻣﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ روﺑﻪ روﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و ﺿﺪﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ در ﻗﺮن‬
‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﭘﮋواك ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﺗﻜﻨﻮﻛﺮاﺳﻲ« ﻛﻪ ﻗﺒﻼ آﺷﻜﺎرا وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻲ ﺧﻮد‬
‫را ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻼﻓﺼﻞ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ از ﻳﻚ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﺮز ﻣﻴﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺑﺎرﻳﻚ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺗﻜﺎندﻫﻨﺪهي ﭼﺎرﻟﺰ اﺷﺘﺎﻳﻨﻤﺘﺰ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻣﺨﺘﺮﻋﻲ ﻣﺸﻬﻮر و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬او در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ« )‪ (1916‬ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺘﻲ ﻣﺮگﺑﺎر دﻗﻴﻘﺎ‬
‫آنﭼﻴﺰﻫﺎي ﺿﺪﺗﺨﻴﻠﻲ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ در رﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪-‬داﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﺪ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در دﻧﻴﺎي او ﻛﻨﮕﺮه ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻨﺎﺗﻮرﻫﺎﻳﻲ دادهاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﺮال ﻣﻮﺗﻮرز‪ ،‬دوﭘﻮﻧﺖ و دﻳﮕﺮ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي ﺑﺰرگ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺷﺘﺎﻳﻨﻤﺘﺰ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي اﻧﺤﺼﺎري ﺑﺰرگ و ﻏﻮلآﺳﺎ )ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎي ﺧﻮدش ﺟﻨﺮال‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ( را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻛﺎرآﻳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او در اﺛﺮ ﺧﻮد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﻀﻮ واﺑﺴﺘﻪي اﻧﺤﺼﺎرات‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮﭼﻴﺪه ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺑﻼﻣﻲﮔﺮاﻳﻲ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ‬

‫از اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎ دوﭘﺎره ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻳﻮﮔﻦ دﺑﺰ ﭘﺮﺷﻮرﺗﺮﻳﻦ آﻧﺘﻲﺗﺰ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻤﺎم اﺷﻜﺎل ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ را ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬دﺑﺰ در ﺳﺎل ‪ 1887‬ﻫﻨﻮز در ﻓﻜﺮ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺎن دي راﻛﻔﻠﺮ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع اﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ را در ﻳﻜﻲ از اﻳﺎﻟﺖﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ دﺑﺰ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢاش در ﻛﻮران ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زودي‬
‫ﺻﺪاي واﻗﻌﻲ ﺧﻮد را ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻮر و ﻗﻠﺐ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دﺑﺰي« ﺧﻄﺎب و اﻋﺘﻘﺎد او ﺑﻪ ﺧﻮدﻛﻨﺶﮔﺮي و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻮدهﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎي دﺑﺰ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ از ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺗﻮدهي ﻛﺎرﮔﺮ آﻏﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او اﻏﻠﺐ آن »اﺻﻞ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ« ﻣﺎرﻛﺲ را در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎﻳﺶ‬
‫ﻧﻘﻞ و ﻳﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪» :‬ﻛﺸﻒ ﺑﺰرگ ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﺪرن در اﻳﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻮد رﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورﻧﺪ‪ .‬رﻣﺰ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ آﻧﻬﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ؛ ﻗﻠﺐ و رﻳﺸﻪي‬
‫اﻣﻴﺪﺷﺎن‪ «...‬اﻳﻦ ﻛﺸﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﻇﻬﺎرﻳﻪي ﻛﻼﺳﻴﻚ او اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻛﺎرﮔﺮان ﺟﻬﺎن ﻣﺪﺗﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ در اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺴﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ‬
‫و آﻧﻬﺎ را از ﺑﺮدﮔﻲ ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻮﺳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ؛ او ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘﻲ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ رﻫﺒﺮي ﻧﻤﻲﻛﺮدم‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻫﻢ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﭼﻴﺰي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ«‪.‬‬
‫دﺑﺰ ﻃﻨﻴﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺳﺎل ‪ 1850‬ﻣﺎرﻛﺲ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»در ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﻪي ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺮاي رﻫﺎﻛﺮدن ﺧﻮد از ﺑﺮدﮔﻲ ﻣﺰدي‪ ،‬ﻧﻤـﻲﺗـﻮان ﻣﺮﺗـﺐ‬
‫ﺗﻜﺮار ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻃﺒﻘﻪي ﻛﺎرﮔﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺶ ﺳـﺎده اﻳـﻦ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫آﻳﺎ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ آﻣـﻮزش‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎنﻳـﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻜـﺎري و ﻧﻈـﻢ و اﻧﻀـﺒﺎط‪‬‬
‫ﺧﻮدوﺿﻊﻛﺮده‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺠﻬﺰ ﻛﺮده و ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‬
‫و ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدم و ﺟﺎﻣﻌﻪ اداره ﻛﻨﻨﺪ؟ ﻛﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﻛﺎرﮔﺮان ﻗﺎدرﻧﺪ ﺧﻮد را ﺳﺰاوار و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺎزﻧﺪ؟ ‪ ...‬دﺑﺰ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧـﻪ ﺗـﻮﻫﻤﻲ ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻘﻪي ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ او ﺑـﺮﺧﻼف ﻧﺨﺒﮕـﺎن‪ ،‬ﻫـﺪف دﻳﮕـﺮي را ﻣﻄـﺮح‬

‫‪30‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬﺷـﺘﻪ )ﻳـﺎ ﺣـﺎل( ﻛـﺎرﮔﺮان‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮده و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دﺑﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺑـﺎور ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺨﺒﮕﺎن از ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ اﻳﺪهي »ﭘﻴﺸﮕﺎم« اﻧﻘﻼﺑﻲ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ )اﻳﻦ ﮔﺮوه‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻳﻚ اﻗﻠﻴﺖاﻧﺪ( ﻛﻪ اﻳﻤﺎنﺷﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺳـﻮق ﻣـﻲدﻫـﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺪاﻓﻊ و‬
‫ﻣﺒﻠﻎ راه دﺷﻮارﺗﺮي ﺑﺮاي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪) .‬او در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺿﺪﺟﻨﮓ ﺳـﺎل‬
‫‪ 1917‬ﺧﻮد اﻳﻦ را ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ وﻳﻠﺴـﻮن – رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ – دﺑﺰ را ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺖ( آﻧﻬﺎ ﻋﺪهاي ﻛﻢﺷﻤﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺟﺴـﺎرت ﺑـﻪ ﭘـﻴﺶ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺎن ﺻﺎدق ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻋﻼم ﻛﻨﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺟـﺮأت ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻈﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از آرﻣﺎن و ﭘﻴﻜـﺎر زﺣﻤـﺖﻛﺸـﺎن ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬آرﻣﺎن آزادي و ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دﺑﺰي« واﻛﻨﺸﻲ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ در ﻗﻠﺐ ﻣﺮدم ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬اﻣـﺎ دﺑـﺰ ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺟﺎﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﺳــﺨﻨﮕﻮي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴــﻢ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴــﻚ و اﻧﻘﻼﺑــﻲ ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬ﺣــﺰب‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻌﺪ از دورهي رادﻳﻜﺎلﺷﺪن ﭘـﺲ از ﺟﻨـﮓ‪ ،‬از ﻳـﻚ ﻃـﺮف ﺑـﻪ ﻟﻴﺒـﺮالﻫـﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺰه ﺷـﺪ‪ .‬ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴـﻢ آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮد در ﻓﺮآﻳﻨﺪ »دوﻟﺘﻲﺷﺪن« ﻗﺮار داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻫﻢ ﺑﺰرگ ﻧﻴﻮدﻳﻞ ‪New Deal‬‬
‫در دﻫﻪي ‪ 30‬ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺧﺘﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮش ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاي ﻃﺮﻓﺪار اداره اﻣﻮر از ﺑﺎﻻ و ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﻚ ﻧﺎﺟﻲ )در اﻳﻨﺠﺎ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر(‪ ،‬ﻛﻞ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻟﻴﺒﺮال را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺬب ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻧﺰدﺷﺎن ﺟﻨﺘﻠﻤﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻛﺎخ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺸﻲ را داﺷﺖ ﻛـﻪ ﺑﻴﺴـﻤﺎرك ﺑـﺮاي‬
‫ﻻﺳﺎل‪.‬‬
‫اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺗﻮﺳﻂ ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ اﺳﺘﻔﻨﺲ‪ ،‬اﺷﺘﺮاكﮔﺮاي ﻟﻴﺒﺮاﻟﻲ ﻛﻪ )ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺮﻧﺎرد ﺷـﺎو و‬
‫ﺟﻮرج ﺳﻮرل( ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه ﻣﺠﺬوب ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﻲ و اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن دﻻﻳـﻞ در‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آﭘﺘﻮن ﺳﻴﻨﻜﻠﺮ ﻛﻪ ﺣﺰب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮﻗﻪﮔﺮاﻳﻲ اﻓﺮاﻃـﻲ‬
‫ﺗﺮك ﻛﺮده ﺑﻮد ﺟﻨﺒﺶ وﺳﻴﻊ ﺧﻮد را ﺑﺮاي »ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﻘﺮ در ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ« ﺑـﻪ راه‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬او ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ ﺷﻌﺎر »ﻣـﻦ‪ ،‬ﺣـﺎﻛﻢ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴـﺎ‪ ،‬و ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻓﻘﺮ را ﺧﺎﺗﻤﻪ دادم« )ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ دوﺑﺎر از واژهي ﻣﻦ در ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ( و ﺑﺎ ﻣﻀـﻤﻮن »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ در ﺳـﺎﻛﺮاﻣﻨﺘﻮ« ﻫﻤـﺮاه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫‪31‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در اﻳﻦ دوره ﻳﻜـﻲ از ﭼﻬـﺮهﻫـﺎي ﻧﻤﻮﻧـﻪوار اﺳـﺘﻮارت ﭼـﺎس ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴــﻴﺮي زﻳﮕﺰاﮔــﻲ از رﻓﺮﻣﻴﺴــﻢ اﻧﺠﻤــﻦ ﺑــﺮاي دﻣﻮﻛﺮاﺳــﻲ ﺻــﻨﻌﺘﻲ ﺗــﺎ ﺷــﺒﻪﻓﺎﺷﻴﺴــﻢ‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻛﺮاﺳﻲ را ﭘﻴﻤﻮد‪ .‬روﺷﻨﻔﻜﺮان اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺸـﺘﺮك‬
‫ﺧﻮد را از روزوﻟـﺖ و روﺳـﻴﻪ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻫﻮراﻛﺸـﻴﺪن ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﻛﻤـﺎت ﻣﺴـﻜﻮ و ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫ﺑﻬﺒﻮدي ﻣﻠﻲ] ‪ NRA‬ﻣﺤﻮر ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻴﻮدﻳﻞ روزوﻟـﺖ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر آﻣﺮﻳﻜـﺎ] ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدادﻧـﺪ‪ .‬در آن زﻣـﺎن اﻓـﺮادي ﻫﻤﭽـﻮن ﭘـﻞ ﺑﻼﻧﺸـﺎرد وﺟـﻮد داﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ از ﺣـﺰب‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻨﺎره ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ روزوﻟﺖ رﻓﺖ‪ .‬وي ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ روزوﻟـﺖ‬
‫رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻧﻴﻮدﻳﻞ ﻳﺎ »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه«‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﺑﺘﻜﺎر در ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﺘﺼﺎدي را از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دورهي ﻧﻴﻮدﻳﻞ ﻛـﻪ اﻏﻠـﺐ ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ »دوران ﺳﻮﺳـﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاﺗﻴـﻚ آﻣﺮﻳﻜـﺎ« ﻧﺎﻣﻴـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﺰرگ ﻟﻴﺒﺮالﻫﺎ و ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاتﻫﺎ در ﺧﺼﻮص ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺑﻮد؛ ﻫﻤﺎن اﺗﻮﭘﻴﺎي »ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺧﻠﻖ« روزوﻟﺖ‪ .‬ﺗﻮﻫﻢ روزوﻟﺘـﻲ »اﻧﻘـﻼب از ﺑـﺎﻻ« ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧﺰﻧـﺪه‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴـﻢ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴـﻚ‪ ،‬ﻧﺨﺒـﻪﮔﺮاﻳـﻲ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴـﺘﻲ و ﺗﻮﻫﻤـﺎت‬
‫درﺑﺎرهي اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ روﺳﻲ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﺷﺪه را در ﻳـﻚ ﺟﺒﻬـﻪ ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺶ ﮔﺮاﻳﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎ ﻳﺎ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ درﻫﻢ ﺗﻨﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖﺗـﺮ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ را از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 1‬ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ‪ :‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ )ﻳﺎ "آزادي"‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺷﻤﺎ دارﻳـﺪ‪ (...‬ﺑـﻪ ﻣـﺮدم ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺛﺮوتﻣﻨﺪان و ﻗﺪرتﻣﻨﺪان ﺧﻮشﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻨﻜﻪ "ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ آورد"‬
‫اﻋﻄﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ اﺗﻮﭘﻲﮔﺮاﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽـﻮن‬
‫راﺑﺮت اوون اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ »ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ رﻧﺞﻛﺸﻴﺪهﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ اﺳﺖ وﺟﻮد دارد«‪ .‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري‪ ،‬ﻓﻘﺮاي ﺗﺤﺖﺳـﺘﻢ در ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻤـﺖ‬

‫‪32‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﺮﭼﻴﺰ از ﺷﻮرشﮔـﺮي ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﻛﻨﻨـﺪ و ﺳـﻮداي ﻣﺒـﺎرزهي ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺧﻮدرﻫﺎﻳﻲ را از ﺳﺮ ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮردي وﻳﮋه از ﻣﺴﺌﻠﻪي زﻳﺮ دﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ 2‬ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاﻳﻲ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي از اﻳﻦ ﺑﺎور اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﻣﺸـﻐﻠﻪي‬
‫ﻳﻚ اﻗﻠﻴﺖ ﺣﺎﻛﻢ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻴﺘﻲ ﻏﻴﺮﺳﺮﻣﺎﻳﻪداراﻧﻪ دارد و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺎﻻﻳﺶﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺳﻠﻄﻪي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻗﺖ )ﺑﺮاي ﻳﻚ دورهي ﺧﺎص ﺗـﺎرﻳﺨﻲ( و ﻳـﺎ ﺣﺘـﻲ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ اﻳـﻦ ﻃﺒﻘـﻪي ﺣـﺎﻛﻢ ﺟﺪﻳـﺪ اﺣﺘﻤـﺎل دارد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺪف ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﺗـﻮدهﻫـﺎ "ﺧـﻮﺑﻲ ﻣـﻲآورد"‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺰب ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻋﻤﺎل ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻛﻨﺘـﺮل از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮﻣﻲدارد‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﺘﺒﺪان ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻳﺎ رﻫﺒﺮان ﻧﺠﺎتدﻫﻨـﺪهاي از‬
‫اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻮن »اﺑﺮﻣﺮد« ﺑﺮﻧﺎرد ﺷﺎو‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ از ﻧﮋاد ﺑﺮﺗـﺮ‪ ،‬ﻳـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺪﻳﺮان »آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ« ﭘﺮودون و ﻳﺎ ﺗﻜﻨﻮﻛﺮاتﻫﺎي ﺳﻦ ﺳﻴﻤﻮن و ﻳﺎ ﻣﻌﺎدلﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪرنﺗﺮ آﻧﻬﺎ ‪ -‬ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﺑﻪروزﺗﺮ و در ﻟﻔﺎﻇﻲﻫﺎي ﻧـﻮﻳﻦﺗـﺮ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﺎزهاي ﻛﻪ ﺑﺘﻮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ »ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ« ﺑﻪ آن ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻃﺮﻓﺪار ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﻤﻮاره ﻳﻚ اﻗﻠﻴـﺖ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن رويﻛﺮد ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪ و رويﻛـﺮد ﭘﻴﺸـﮕﺎم ﻳـﺎ آواﻧﮕـﺎرد ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻣﻮرد دﺑﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬از ﻧﻈﺮ او و ﻧﻴﺰ از ﻧﻈﺮ ﻣـﺎرﻛﺲ و‬
‫ﻟﻮﻛﺰاﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮد ﭘﻴﺸﮕﺎم اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺗﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ »ﺧﻮد را ﺑـﺮاي در‬
‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد و از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد آﻣﺎده ﻛﻨﺪ«‪ .‬اﺻـﻞ ﻣﻄﻠـﺐ اﻧﻜـﺎر‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎدي اﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺸﺨﺺﻛﺮدن راﺑﻄﻪي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻴـﺎن‬
‫اﻗﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﺮو و ﺗﻮدهي ﻋﻘﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﮔﺮاﻳﻲ‪ :‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻠﻴﺪ واژهﻫﺎ ﻛﺎرآﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ و ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫دادن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﺎﻓﻮق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑـﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗﻘﻠﻴـﻞ‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در اﻳﻨﺠﺎ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ اﻧﻜﺎر اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﻛـﺎرآ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺳﺮاﺳﺮي اﺣﺘﻴﺎج دارد )و ﻧﻴﺰ اﻳﻨﻜـﻪ ﻛـﺎرآﻳﻲ و ﻧﻈـﻢ ﻣﺜﺒـﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ(؛ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ؛ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺣﻖرأي ﻧﻴﺎز دارد؛ وﻟﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ﺣـﻖِ‬
‫ﻫﺮازﭼﻨﺪﮔﺎﻫﻲ رأي دادن‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﻜﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﻛـﻪ ﺟـﺪاﻛﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي از ﻛﻨﺘـﺮل از ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي را ﺑﻪ ﻣﻀﺤﻜﻪاي ﺑﺪل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﭘﻴﭽﻴـﺪهي‬
‫اﻣﺮوزي را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﻮﺑﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻛـﻪ ﻋﻤـﻞ آزاداﻧـﻪي‬
‫اﺑﺘﻜﺎرات و اﺻﻼﺣﺎت از ﭘﺎﻳﻴﻦ را ﻣﻤﻨﻮع و ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ‬
‫در واﻗﻊ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺷﻴﻮهي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻬﺮهﻛﺸﻲ از ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺷﻮروي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ دارد ﻛـﻪ ﻛـﺎﻣﻼ ﻣﺠـﺰا از‬
‫ﺗﺤﻘﻖ آن در ﻧﺴﺨﻪي ﻧﻮع ﺷﻮروي ﻳﻌﻨﻲ دوﻟﺘﻲﺷﺪن = ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪهاي ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺒﻼ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛـﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦﺑـﺎر ﺗﻮﺳـﻂ رﻓﺮﻣﻴﺴـﻢ ﺳﻮﺳـﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاﺗﻴـﻚ‬
‫ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﺷﺪ )ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮﻧﺸﺘﺎﻳﻦ و ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ(‪ .‬در ﺳـﺎﻟﻬﺎي دﻫـﻪي ‪ 1930‬ﺟﺬﺑـﻪي‬
‫»ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ« ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت ﺷـﻮروي ﺑـﻮد در ﺟﻨـﺎح راﺳـﺖ ﺳﻮﺳـﻴﺎل‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻨﺮي دوﻣـﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ آن و ﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ ﻣـﺎرﻛﺲ‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬دوﻣﺎن از ﺻﺤﻨﻪ ﻣﺤﻮ ﺷﺪ و اﻛﻨﻮن ﭼﻬﺮهاي ﻓﺮاﻣﻮش ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ او ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮﻃﻠﺒﺎﻧﻪي ﺧﻮد را ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﻧﺎزيﻫﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ زد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺪا از ﺳﺎزهي ﻧﻈﺮي‪ ،‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣـﻮارد در ﺟﻨـﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ‬
‫ﺧﻮد را درﻫﻴﺒﺖ ﺗﻴﭗ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻌﻴﻨﻲ از رادﻳﻜـﺎلﻫـﺎ ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﭘﺮدازي از اﻳﻦ ﺗﻴﭗ در »دوﻟـﺖ ﺳﺮﺳـﭙﺮده« اﺛـﺮ ﺑﻠـﻮك ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ ﻛـﻪ در آن او‬
‫ﻓﺎﺑﻴﻦﻫﺎ را در ذﻫﻦ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻠﻮك ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻴﭗ‪:‬‬
‫»ﻋﺎﺷﻖ آرﻣﺎن اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ ...‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻣـﻨﻈﻢ و ﻣﺮﺗـﺐ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻴﭗ ﻋﺎﺷﻖ آرﻣﺎن دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن زﻣﻴﻦ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺄﻣﻮران‬
‫دوﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را از ﻋﻮاﻗﺐ ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻧـﺎداﻧﻲ و ﻧـﺎﺑﺨﺮدي‬
‫ﺧـﻮد ﺣﻔـﻆ ﻛﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺑﻠــﻮك اداﻣـﻪ ﻣـﻲدﻫــﺪ‪ (:‬ﺑﻬـﺮهﻛﺸـﻲ از اﻧﺴــﺎنﻫـﺎ ﻫـﻴﭻ ﺧﺸــﻤﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲاﻧﮕﻴﺰد‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺗﻴﭗ از ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﻳﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﻮر زﻧﺪهاي آﺷﻨﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪) ...‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻠﻮك ﺳﻴﺪﻧﻲ وب را در ﻧﻈﺮ دارد(‪ ...‬ﭼﺸﻢاﻧﺪازﺷـﺎن ﻳـﻚ ﺑﻮروﻛﺮاﺳـﻲ‬

‫‪34‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﭘﻬﻨﺎور ﻛﻪ در آن ﻛﻞ ﺣﻴﺎت ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﻃـﺮحﻫـﺎي ﺳـﺎدهي ﻣﻌﻴﻨـﻲ‬

‫ﻣﺠﻬﺰ ﺷﻮد‪ ...‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻢ ﻛﻮﭼﻚ او رﺿﺎﻳﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺒﺨﺸﺪ«‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﭘﺮواﺳﺘﺎﻟﻴﻨﺴﺖ اﻳﻦ ﺗﻴﭗ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺜﺎلﻫﺎي زﻳﺎدي را در‬
‫"ﻣﺎﻧﺘﻠﻲ رﻳﻮﻳﻮ" ﺑﻪ ﺳﺮدﺑﻴﺮي ﭘﻞ ﺳﻮﺋﻴﺰي ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻟﻪاي در ﺳﺎل ‪ 1930‬درﺑﺎرهي »اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺤﺮك ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ« ﻣﺎﻛﺲ اﻳﺴـﺘﻤﻦ‬
‫ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﻫﻨﻮز ﻳﻚ ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺖ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻴﭗ ﺧﻮد را ﺑﺮ »ﺑﺎزده و ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ‪ ...‬ﺗﻤﺎﻳـﻞ واﻗﻌـﻲ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ...‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﻈﻢ« ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬او اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺗﻴـﭗ ﻓـﻮق‬
‫ﺷﻴﻔﺘﻪي روﺳﻴﻪي اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»روﺳﻴﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺣـﺪاﻗﻞ در دﻳﮕـﺮ ﺳـﺮزﻣﻴﻦﻫـﺎ از آن دﻓـﺎع ﻛـﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎ ﻧﺒﺎﻳﺴﺖ از دﻳﺪﮔﺎه رؤﻳﺎي دﻳﻮاﻧﻪواري ﻫﻤﭽـﻮن رﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﺎرﮔﺮان و از آن ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﺸﺮﻳﺖ آن را ﻣﺤﻜـﻮم ﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ روﻳـﺎي دﻳﻮاﻧـﻪوار در ﺳـﺮ ﻛﺴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺟﻨـﺒﺶ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده و ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوزي آن را در روﺳـﻴﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن دادهاﻧـﺪ‬
‫ﻣﺤﺮﻛﻲ ﻣﺤﻮري ﺑﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺮﺧﻲ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﻮرشﮔﺮان اﻓﺮاﻃـﻲ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺘﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﻨـﻴﻦ ﺷـﺎﻳﺪ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺟﺎروﺟﻨﺠـﺎلﻫـﺎ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎﻳﺶ‬
‫ﻓﺮوﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺷﻮرﺷﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬آرزوي او آزاد ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻮد‪...‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺧﻼﺻﻪﻛﺮدن ﻫﺪف ﻣﺒﺎرزه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋه ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻟﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻳﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم را ﺑﺮﮔـﺰﻳﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧـﺎم‬
‫آن ﻣﻔﻬﻮم رﻫﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ اﻓﺰود ﻛﻪ ﻟﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺗﺎم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ »اﺗﻮﭘﻴـﺎي‬
‫ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ« ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺨﺶ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﮔﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﺷـﺎﻳﺎن ذﻛـﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﺪ آن را ﺗﻮﻟﻴﺪﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻪ »ﻃﺮﻓﺪار« ﺗﻮﻟﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬درﺳـﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻃﺮﻓﺪار ﻓﻀﻴﻠﺖ و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ آزﻣـﻮن ﻗـﺎﻃﻊ و‬
‫ﻫﺪف ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ روﺳﻲ »ﻣﺘﺮﻗﻲ« اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻣـﺎر‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻫﻦ ﺧﺎم آن )آﻧﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ آﻣﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪهي اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري آﻟﻤـﺎن‬
‫ﻧﺎزي و ﻳﺎ ژاﭘﻦ را ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ( ﻧـﺎﺑﻮدﻛﺮدن ﻳـﺎ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ اﺗﺤﺎدﻳـﻪﻫـﺎي‬

‫‪35‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻛﺎرﮔﺮي آزاد در رژﻳﻢﻫﺎي ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﺮو‪ ،‬ﺳـﻮﻛﺎرﻧﻮ و ﻳـﺎ ﻧﻜﺮوﻣـﻪ ﻣﺠـﺎز اﺳـﺖ ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻗﺘﺼﺎدي« ﺑﺮﺗﺮ از ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه زﻣﺨﺖ اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫اﺑﺪاع اﻳﻦ رادﻳﻜﺎلﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﺑـﺪاع اﺳـﺘﺜﻤﺎرﮔﺮان ﺑـﻲرﺣـﻢ ﻧﻴـﺮوي ﻛـﺎر در اﻧﻘـﻼب‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ در ﻣﺒﺎرزهاي ﺑﺎ ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان اﺳﺘﺜﻤﺎر»ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ ﺑﺎﺑـﺖ ﻧﻴـﺰ ﻫـﻮاداران‬
‫رژﻳﻢﻫﺎي اﻗﺘﺪارﮔﺮاي ﭼﭗﮔﺮاي ﻣﺪرن ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞاﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻣﻮزهي ﻛﻬﻨـﻪ را ﻫﻤﭽـﻮن‬
‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲﮔﺮاﻳﻲ‪ :‬ﻣﺎﻛﺲ اﻳﺴﺘﻤﻦ در ﻣﻘﺎﻟﻪاي در ‪ 1930‬آن را »اﻟﮕﻮي اﺧﻮت ﻣﺘﺤﺪ و‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي ﻫﻢدل ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ« ﻧﺎﻣﻴـﺪ‪» .‬آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ در اﺷـﺘﻴﺎق آﻣﻴـﺰهاي از‬
‫رازورزي ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﺟﺘﻤﺎع ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬اﻳﻦ را ﻧﺒﺎﻳﺴـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ در اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺖ و ﺿﺮورﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﻋﻤﻮﻣـﺎ در‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ رﻓﺎﻗﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻌـﻴﻦ آن‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻛﻪ اﻳﺴﺘﻤﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ذوبﺷﺪن در ﻛﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﮔـﻢﺷـﺪن اﺳـﺖ در‬
‫آﻏﻮش آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻳﺴﺘﻤﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎﻳﻚ ﮔﻮﻟﺪ اﺷـﺎره دارد‪ .‬ﻣـﻮرد ﺟﺎﻟـﺐ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻫﺮي‪ .‬اف‪ .‬وارد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻤﺎﻳﻞ "اﻗﻴﺎﻧﻮسوار" ﺑـﻪ ﺣـﻞﻛـﺮدن‬
‫ﻓﺮدﻳﺖ را ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻳﺎدداﺷـﺖﻫـﺎي ﺑﻼﻣـﻲ او را ﻣـﻮردي ﻛﻼﺳـﻴﻚ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬او درﺑﺎره اﺷـﺘﻴﺎق ﺑـﻪ ﺟـﺬبﺷـﺪن در ﻗـﺪرت ﺑـﻲﻛـﺮان و ﺑـﺎ ﺷـﻜﻮه ﻛﻴﻬـﺎن‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ او ﻋﺪماﻋﺘﻤـﺎد او ﺑـﻪ ﻓﺮدﮔﺮاﻳـﻲ اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ و ﺗﻤﺎﻳـﻞ او ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺤﻼل ﻓﺮد در ﻫﻢدﻟﻲ ﺑﺎ ﭼﻴﺰي ﻋﻈﻴﻢﺗﺮ را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺻﻞ در ﺑﺮﺧﻲ از اﻗﺘﺪارﻃﻠﺐﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻣـﻮارد ﻣﻌﺘـﺪلﺗـﺮي ﻫﻤﭽـﻮن ﻧﺨﺒـﻪﮔﺮاﻳـﻲ ﻧـﻮعدوﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺑـﺎ دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ »ﻫﻤﺰﻳﺴـﺘﻲﮔـﺮا«‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻫﻤﭽﻮن »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺧﻼﻗﻲ« ﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺑﻴـﺰاري از ﻣﺒـﺎرزه‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ )ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴﺖ ﻛﺸﻤﻜﺸﻲ درون اﻳﻦ ﻛﻨﺪو وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ( ﺳـﺘﺎﻳﺶ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮراﺳﺖ ﻣﻴﺎن "اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ" و ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫دارد )ﻛﻪ در دﻳﺪﮔﺎه اﻧﺴﺎنﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻛﺎذﺑﻲ اﺳـﺖ( اﻣـﺎ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ ﺗﺨﺮﻳـﺐ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫ﻓﺮدﻳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 5‬ﻧﻔﻮذﺑﺎوري‪ :‬ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻤـﻮدار ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﻮاره آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻴﻮي ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺘﺤﺮكﺳﺎزي ﺗﻮدهﻫﺎ از ﭘﺎﻳﻴﻦاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ را ﻣﻲﺗﻮان در دو ﺧﺎﻧﻮاه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪.‬‬
‫اوﻟــﻲ داراي دﻳــﺪﮔﺎﻫﻲ ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﺳــﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌــﻪي ﻛﻨــﻮﻧﻲ و ﺳﻠﺴــﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒــﻲ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦﻛﺮدن آن ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪي ﺟﺪﻳﺪ و ﻏﻴﺮﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺟﺎﻣﻌـﻪاي‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺨﺒﻪي ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪) .‬اﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮﭼﺴﺐ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮد دارﻧﺪ(‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادهي دﻳﮕﺮ‪ ،‬دﻳـﺪﮔﺎﻫﻲ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻧﻔــﻮذ ﺑــﻪ ﻣﺮاﻛــﺰ ﻗــﺪرت در ﺟﺎﻣﻌــﻪي ﻣﻮﺟــﻮد دارد ﺗــﺎ آن را ﺑــﻪ ﺗــﺪرﻳﺞ و ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‬
‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ دوﻟﺘﻲ دﮔﺮﮔﻮن ﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭼـﻮب در‬
‫ﻃﻲ ﻫﺰارهﻫﺎ ﻣﻠﻜﻮل ﺑﻪ ﻣﻠﻜﻮل ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻨﮓ ﺑﺪل ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﺸـﺎﻧﻪي ﻣﺸﺨﺼـﻪي‬
‫ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي رﻓﺮﻣﻴﺴﺘﻲ و ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ در اﻧﻮاع ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻄﻼح ﻧﻔﻮذﺑﺎوري را ﻣﺎ اﺧﺘﺮاع ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺻـﻴﻒ ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴـﻢ ﺳـﻴﺪﻧﻲ وب؛‬
‫ﻳﻌﻨﻲ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﻗﺒﻞ‪" ،‬ﻧﺎبﺗﺮﻳﻦ" ﻧﺴﺨﻪي رﻓﺮﻣﻴﺴﻤﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻳـﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎﻛﻨﻮن وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻞ ﻧﻔﻮذﺑﺎوري ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳـﻪي اﺟﺘﻨـﺎبﻧﺎﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﺑﻮدن ﺧﻮد اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻛﺮدن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري از ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎدل داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر از ﭘﺎﻳﻴﻦ )در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﺎز ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد( ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ را ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻛﺮده و ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘـﺮل ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗـﺮس‬
‫ﺧﻮداﺷﺘﺮاﻛﻲﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺸﻮد ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﻧﻔﻮذﮔﺮاﻳﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣـﻮﻛﺮات ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺎﻳـﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺸﺘﺎق »ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﻘﺮ« ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑـﺎ آن‪ .‬آﻧﻬـﻢ در ﻫـﺮ ردهاي‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاه ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ و ﺧﻮاه وزﻳـﺮ ﻛﺎﺑﻴﻨـﻪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣـﺎ ﻛـﺎرﻛﺮد‬
‫ﺟﻨﺒﺶ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ در وﻫﻠﻪي ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎجﺧﻮاﻫﻲ از ﻗﺪرتﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذﻛﺮدن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻛـﺮدن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻧﻴـﺰ در واﻗـﻊ ﻳـﻚ واﻗﻌﻴـﺖ اﺳـﺖ و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي اﺷـﺘﺮاﻛﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴـﻚ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﭘﻴﺶرﻓﺖ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻴﺰ دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﻣﺮوزه‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﭘـﺮداز ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪي اﻳـﻦ رﻓﺮﻣﻴﺴـﻢ ﺟﺪﻳـﺪ‪ ،‬ﺳـﻲ‪ .‬ا‪ .‬آر‪ .‬ﻛﺮوﺳـﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒـﺎرات‬
‫ﻣﻌﺘﺪﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﻠﻲﺳﺎزي را ﻛﻪ در اﺻﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺪﻧﻲ وب )ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آرﺗﻮر ﻫﻨﺪرﺳﻮن(‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪي ﺣﺰب ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ )ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎر( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه را »اﻓﺮاﻃـﻲ« ﻣـﻲﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎري از ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاﺳﻲﻫـﺎي اروﭘـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺎﻛﻨﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد را از ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺿﺪﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﭘﺎك ﻛﺮدهاﻧـﺪ – ﭘﺪﻳـﺪهاي ﻧـﻮﻳﻦ در ﺗـﺎرﻳﺦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ –‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪاره اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺪاوم اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻛﺮدن ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﺑﻨﺎﺳﺎزي »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ« ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻔﻮذﺑﺎوري ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راﻫﺒﺮد ﻛـﻼن اﺳـﺖ‪ .‬و اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻔﻮذﺑـﺎوري ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﻧﻤـﻲﺗـﻮان در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از اﺷـﺎرهي‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اداﻣﻪ داد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻏﺎﻟﺐﺗـﺮﻳﻦ ﺷـﻜﻞ در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﺣﻤﺎﻳـﺖ از اﺋـﺘﻼف ﺣـﺰب دﻣـﻮﻛﺮات و ﻟﻴﺒـﺮال‬
‫ﺣﻮل »ﺗﻮاﻓﻖ ﺟﺎﻧﺴﻮن«‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو "ﺧﺎﻧﻮادهي" ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ‪ ،‬درون ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﺑـﻮﻣﻲ – از‬
‫ﺑــﺎﺑﻮف ﺗــﺎ ﻫﺎروﻟــﺪ وﻳﻠﺴــﻮن‪ -‬ﻣﺸــﺨﺺ اﺳــﺖ‪ :‬ﭘﺎﻳــﻪي اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ اﻳــﻦ ﺟﺮﻳــﺎن ﻣﻌــﻴﻦ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ درون ﻧﻈﺎم ﻣﻠﻲ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺧﻮاه اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪي اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻛـﺎرﮔﺮي‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻـﺮ از‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻳﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺘﻔﺎوت از آن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺧـﺎرج اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺣﺰاب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ راﻫﺒـﺮد و راهﻛـﺎر آﻧﻬـﺎ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﻴﺮون از ﺗﻤﺎم اﻗﺸﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﺧﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﻛﻢ اﺷﺘﺮاكﮔﺮاي ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ در ﺑﻠﻮك ﺷﺮق‪.‬‬
‫اﺣﺰاب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻌﻮﻳﺾ و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﻣﻌﺎرض اﻧﻘﻼﺑـﻲ و ﺗﺎﻛﺘﻴـﻚ‬
‫ﻧﻔﻮذﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﻨـﺒﺶ داﺧﻠـﻲ ﻧﺸـﺎن دادهاﻧـﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﻲ ﻣﺎوراءﭼـﭗ ﺧـﻮد در »ﺳـﻮﻣﻴﻦ دوره«ي‬
‫‪ 1928‬ﺗﺎ ‪ 1934‬ﺗﺎ راهﻛﺎر ﻣﺎروراءﻧﻔﻮذﺑﺎوري دورهي ﺟﺒﻬﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﻮﺳﺎن ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑـﻪ‬
‫"اﻧﻘﻼﺑﻲﮔﺮاﻳﻲ" آﺗﺶاﻓﺮوزاﻧﻪي دورهي ﭘﻴﻤﺎن اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪-‬ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﺎزﮔﺮدد و دوﺑﺎره در ﺧﻼل‬
‫ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺑﻪ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از اﻳـﻦ دو روي آورد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺸﻌﺎب ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻮل ﺧﻂ ﻣﺴﻜﻮ‪-‬ﭘﻜـﻦ‪" ،‬ﺧﺮوﺷﭽﻔﻴﺴـﺖ"ﻫـﺎ و ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴـﺖﻫـﺎ ﻫـﺮ ﻳـﻚ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫درﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻣﻜــﺮرا در ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي داﺧﻠــﻲ‪ ،‬اﺣــﺰاب رﺳــﻤﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴــﺖ و ﺳﻮﺳــﻴﺎل‬

‫دﻣﻮﻛﺮاتﻫﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻫﻢﮔﺮاﻳﻲ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻔﻮذﺑﺎوري را دارﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از زاوﻳﻪ‬
‫ي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﻴﺮون‪ :‬ﻧﺴﺨﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗـﺪرت در رأس‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻚ از ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﻴﺮون ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴﺮون از اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻋﺘﻘﺎد ﺑـﻪ ﻛـﻴﺶ ﺑﺸـﻘﺎبﭘﺮﻧـﺪه‪،‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﻴﺢ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺳﻨﺘﻲﺗﺮ آن اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫اﻫﺪاف ﻓﻌﻠﻲ‪" ،‬ﺑﻴﺮون" ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻴﺮون از ﻣﺒﺎرزهي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در زﻳﺴـﺘﮕﺎه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﺷﺮق اروﭘﺎ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ دوم‪ ،‬ﻧﻈـﻢ ﻧـﻮﻳﻦ ﻣـﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ روﺳﻲ وارد ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاتﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﻲ در ﺗﺒﻌﻴـﺪ‪ ،‬رﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺮدمﺷﺎن در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﭘﻴﺮوزي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮع ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ زﻣـﺎن ﺻـﻠﺢ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﺳﺮﻣﺸـﻖ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ اﻟﺒﺘـﻪ روش‬
‫اﺗﻮﭘﻴﺎﮔﺮاﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻠﻨﻲﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪوار ﺧﻮد را در اراﺿﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ دوراﻓﺘـﺎده در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎﺑﺎوران را ﺑـﻪ‬
‫آﻳﻴﻦ ﺧﻮد درآوردﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه‪ ،‬اﻟﮕﻮي دﻳﮕﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ در داﺧـﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﻳﻨﺪه اﻣﻴﺪ اﺻﻠﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در ﻏﺮب را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻟﮕﻮ از ﻃﺮﻳﻖ روﺳﻴﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد )و ﺑﺮاي ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴـﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﭼـﻴﻦ اﻟﮕـﻮ اﺳـﺖ( و‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﺎ دروغﻫﺎي ﻓﺮاوان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗـﻮان ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳـﺎي روﺳـﻴﻪ را ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺎرﮔﺮان ﻏﺮب ﻛﻤﻲ ﺟﺬاب ﺳﺎﺧﺖ آﻧﮕـﺎه از دو روﻳﻜـﺮد دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﻤﺘﺎز ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ و روﺷﻨﻔﻜﺮان ﭘﺎدو در ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاي روﺳﻴﻪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺗﻀﺎد ﺑـﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ آﻧﻬـﺎ در ﻏـﺮب ﻧﮕﺮﻳﺴـﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻏﺮب ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪي ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺛﺮوتاﻧﺪ‪ .‬دراﻳـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﻲ ﺷﻮروي ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢﻫـﺎي ﻃﺒﻘـﻪي‬
‫ﻣﺘﻮﺳــﻂ ﺳــﺎزﮔﺎر ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﻃﺒﻘــﺎﺗﻲ ﻧﺎراﺿــﻲ روﺷــﻨﻔﻜﺮان‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﺴــﺖﻫــﺎ‪،‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺑﻮروﻛﺮات و اﻓﺮاد ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻃﺒﻘﻪي ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﻜـﻪ ﺑـﺮ ﻗـﺪرت ﭘـﻮل و ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ‬

‫‪39‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﺗﻜﺎء داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺪرت دوﻟﺘﻲ ﻣﺘﻜـﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫـﻢﺳـﺎناﻧﮕﺎرﻧـﺪ و درﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺧـﻮد را‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺪرتﻣﻨﺪان ﻧﻮﻳﻦ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻏﻴﺮﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﻣﺎ ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬درﺣﺎﻟﻴﻜــﻪ اﺣــﺰاب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴــﺖ رﺳــﻤﻲ ﻣﺠﺒﻮرﻧــﺪ ﻧﻤــﺎي ارﺗﺪﻛﺴــﻲ را در آﻧﭽــﻪ‬
‫»ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ -‬ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﻢ« ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻧﻈﺮﻳـﻪﭘـﺮدازان ﺟـﺪي‬
‫ﻧﻮاﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺰب ﮔﺮه ﻧﺨﻮردهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻔـﻆ ﻇـﺎﻫﺮ را رﻋﺎﻳـﺖ ﻧﻤـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻛﻨﺎرﮔﺬاردن آﺷﻜﺎر ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎدي ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوزي از ﻃﺮﻳـﻖ ﻣﺒـﺎرزهي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درون ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ‪» .‬اﻧﻘﻼب ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﺻﺮﻓﺎ ﻣﻌﺎدل ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖﻫﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺎه ﻫﻢ اﻛﻨـﻮن‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دو ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي ﻧﻮاﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻞ ﺳـﻮﺋﻴﺰي و اﻳـﺰاك دوﻳﭽـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺰﻫﺎﻳﻲ ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎران و ﺳﻮﺋﻴﺰي در ﻛﺘﺎب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﻧﺤﺼﺎري )‪ (1966‬آﺷﻜﺎرا »ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴـﻢ‬
‫ارﺗﺪﻛﺲ ﺳﻨﺘﻲ« را رد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ »ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﻳﺪ در اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮان ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰد«‪ .‬از دﻳﺪ آﻧﻬﺎ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻤـﺎم دﻳﮕـﺮ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي »ﺑﻴﺮون« از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻢﭼﻮن ﺑﻴﻜﺎران‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺗﻮدهﻫـﺎي ﺣﺎﺷـﻴﻪي‬
‫ﺷﻬﺮي و ﻏﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻳـﻚ ﻧﻴـﺮوي ﻳـﻚﭘﺎرﭼـﻪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮي از درون ﻣﻮرد‬
‫ﭼﺎﻟﺶ ﻗﺮار داد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در آﺧﺮﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫روزي »ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻪ در ﻗﺮن ﻛﻨﻮﻧﻲ« ﻣﺮدم از ﺗﻮﻫﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑﻪ در ﺧﻮاﻫﻨـﺪ آﻣـﺪ؛ روزي‬
‫ﻛﻪ »اﻧﻘﻼب ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻣﻜﺎن« ﺑﻨﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻋﻘﻼﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻤﺎم ﺣﺮف آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﺒـﺎرات‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲاي ﻛﻪ ‪ 366‬ﺻﻔﺤﻪي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﭘـﺮ ﻛـﺮده اﻓﺴـﻮﻧﻲ اﺳـﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺨﺸﻲ از اﻧﺠﻴﻞ در ﻛﻠﻴﺴﺎي ﺳﻨﺖ ﭘﺎﺗﺮﻳﻚ‪.‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﻬﺎنﺗﺮ در ﻛﺘﺎب ﺟﺪل ﺑﺰرگ اﺛﺮ دوﻳﭽﺮ اراﺋﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫دوﻳﭽﺮ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻮروي را ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻏﺮﺑﻲ ﻧـﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎ و ﺗﻀﺎدﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد در رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ )ﻣﻨﻈﻮر دوﻟﺖﻫﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ( از ﭘﺎ درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ«‪ .‬و ﻛﻤﻲ ﺑﻌﺪ ﻣـﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺄﻟﻪ ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ دﻳـﺪﮔﺎه ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴـﺘﻲ اﻧﻘـﻼب‬

‫‪40‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺪاوم ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪاي روﺑـﺮوﻳﻢ ﻛـﻪ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ دﻳﺮزﻣـﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﺎرﻛﺮد ﺟﻨﺒﺶ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در ﻏﺮب را ﺷﻜﻞ داده‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ؛ ﻳﻌﻨـﻲ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻛﺮدن ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎﻣﻮران ﮔﺎرد ﻣﺮزي ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم رﻗﻴﺐ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺷﺮق‪ .‬ﺑـﻴﺶ از ﻫﺮﭼﻴـﺰ‪،‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﺮوﻓﺴﻮرﻫﺎي اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازﻫﺎي ﻧﻮاﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﻨﺘﻘـﺪ رژﻳـﻢ ﺑﺎﻟﻔﻌـﻞ ﺷـﻮروي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﺧﻮب آن دوﻳﭽﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜـﺎن از ﻫـﻮاداران ﻏﻴﺮاﻧﺘﻘـﺎدي ﻣﺴـﻜﻮ ﻫﻤﭽـﻮن‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺎﻳـﺪ در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ »ﻧﻔﻮذﮔﺮاﻳـﺎن درﺟﻬـﺖ‬
‫اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ« داﻧﺴﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻧﮕـﺎه از ﺟﻬـﺎن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑـﻪ آن‪،‬‬
‫»ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﻴﺮون« ﺟﻠﻮه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻈﺎم ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺑـﻪ آن ﻧﮕـﺎه ﻛﻨـﻴﻢ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻧﻮﻋﻲ ﻓﺎﺑﻴﻨﻴﺴـﻢ ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺑـﺮاﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ‪ ،‬دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ از ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﻧـﺰد اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان‪ ،‬ﻳﻚ اﺻﻞ ﻣﺤﻜﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻴﺪﻧﻲ وب ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در واﻛﻨﺶ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ دوﻳﭽﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻘـﻼب ﺳـﺎل ‪ 1953‬آﻟﻤـﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﻲ و ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ‪ 1956‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن دﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻴﺰشﻫﺎي از ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻈﺎم ﺷﻮروي را از ﻣﺴﻴﺮ »آزادﺳﺎزي« از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮي اﺻﻼﺣﺎت ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﺮﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟‬

‫از ﻣﻨﻈﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺸﻲ در ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻓﻖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻛﻤﻲ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﻲ درون ﭼـﺎرﭼﻮب‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻮاداران ﺛﺎﺑﺖﻗﺪم اﻧﺪﻛﻲ داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎرج از ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺧﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ اﻳـﺪهﻫـﺎ رؤﻳـﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻏﻴﺮﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ‪" ،‬اﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲ" و ﺷﺎﻳﺪ اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺘﻲ وﻟﻲ دن ﻛﻴﺸﻮتواراﻧﺪ‪ .‬ﺗـﻮدهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﻮر ذاﺗﻲ اﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻲﺗﻔﺎوت و ﻋﻤﻮﻣـﺎ ﻧﺎاﻣﻴﺪﻧـﺪ و دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ ﺗﺮﻗـﻲﺧﻮاﻫﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ )آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ رخ ﻣﻲدﻫﺪ( ﺗﻮﺳﻂ »اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ« ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬روﺷـﻨﻔﻜﺮان‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺒﺎراﺗﻲ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻧﻈـﺮي ﺑـﻪ ﻗـﺎﻧﻮن آﻫﻨـﻴﻦ‬

‫‪41‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫اﻟﻴﮕﺎرﺷﻲ و ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻠﺒﻲ ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاﻳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﺗﺌـﻮري‬
‫زﻣﺨﺖ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮي – اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮيِ ﺗﻐﻴﻴﺮ از ﺑﺎﻻ‪ -‬را در ﺧﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻟﻪ ﻳﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه را ﻣﺮور ﻛﻨـﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲاي ﻛﻪ اﻳـﻦ دﻳـﺪﮔﺎه اﻳﻔـﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﻚ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪﮔﺮاﻧﻪي ﻧﺨﺒﻪﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎنﻫﺎي ﻋﺎدي ﻛﻪ ﺗﻮدهﻫﺎ ﻓﻌﺎل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨـﺪ و درﻫﻤـﺎن ﺣـﺎل ﺗﻤـﺎم ﺗـﺎرﻳﺦ اﻧﻘـﻼب و ﺧﻴـﺰشﻫـﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻫﻤﭽﻮن اﻣﺮي ﻣﻨﺴﻮخﺷﺪه رد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎزﭘﻴﺪاﻳﻲ ﺧﻴﺰشﻫـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﻲ و‬
‫آﺷﻮبﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎ ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪي ﺗﻮدهﻫﺎي ﻗﺒﻼ ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺗـﺎرﻳﺨﻲِ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺸﺨﺼﻪي دورهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در دﺳـﺘﻮر‬
‫ﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر در ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ دورهﻫـﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛـﺎري‪ .‬درﻧﺘﻴﺠـﻪ وﻗﺘـﻲ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﻧﺨﺒﻪﮔﺮا ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺷـﻮد ژﺳـﺖ ﻧـﺎﻇﺮ داﻧﺸـﻤﻨﺪ را ﻛـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﻮﻳﻲ او ﺗـﺪاوم‬
‫ﺳﻜﻮن ﺗﻮدهﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮك ﻛﻨﺪ و وﻗﺘﻲ ﺑﺎ واﻗﻌﻴـﺖ ﻣﺘﻀـﺎدي روﺑـﺮو ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در آن‬
‫ﺗﻮدهﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﭼـﺮﺧﺶ ﺑـﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﻣﺴﻴﺮي ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت درﻧﮓ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؛ او ﻣﺪاﺧﻠـﻪي ﺗـﻮده از ﭘـﺎﻳﻴﻦ را ﻫﻤﭽـﻮن اﻣـﺮي‬
‫ﺷﺮارتآﻣﻴﺰ ﻣﺮدود ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺑـﺮاي‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان در اﺳﺎس ﻳﻚ اﻧﺘﺨﺎب اﺧﻼﻗﻲ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗـﻮدهﻫـﺎي ﻛـﺎرﮔﺮ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﮔﺰﻳﻨﻪي دﻳﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﻚ ﺿﺮورت اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﺰﻳﻨﻪي اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﻘﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪاي را ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي رﻫﺒﺮان ﻛﺎرﮔﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪرﻏـﻢ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻦ از ﻃﺒﻘـﻪي ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪاي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑـﺮاي ﻫـﻢ‬
‫ﻧﻮاﺷـﺪن ﺑــﺎ آداب و رﺳــﻮم ﻃﺒﻘــﺎت ﺣــﺎﻛﻢ‪ ،‬ﻓﺸـﺎر ﺑــﺮاي ﺑــﻮرژواﻳﻲ ﺷــﺪن ﻣﺘﻨﺎﺳــﺐ ﺑــﺎ‬
‫ﺿﻌﻴﻒﺗﺮﺷﺪن ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ ردهﻫـﺎي ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻣﻨـﺪﺗﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻳﺎ ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺑﻮروﻛﺮات‪ ،‬دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻔﻮذ و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻮﺟﻮد راه ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﭼﻨﻴﻦ راﻫﻲ ﺑﻪ ﺳـﻬﻴﻢ‬
‫ﺷﺪن در ﭘﻴﺶﺷﺮطﻫﺎي ﻧﻔﻮذ و ﺛﺮوت ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻗـﺎﻧﻮن آﻫﻨـﻴﻦ اﻟﻴﮕﺎرﺷـﻲ« ﻋﻤـﺪﺗﺎ ﺑـﺮاي آن‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮي از روﺷﻨﻔﻜﺮان‪ ،‬آﻫﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را ﺗﺮاﺷﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻳﻚ ﻃﻴﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺑﻪ ﺟﺰ اﻓﺮاد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ( ﻫﺮﮔﺰ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻃﺒﻘـﻪي ﻛـﺎرﮔﺮ ﻣـﺪرن ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺮات در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﻮﺗﺎه ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻂ ﻗﻴﺎم ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﻮرﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮان ﻓﻜـﺮي در ﻃﺒﻘـﺎت ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻏﻴﺮﻣﺎﻟـﻚ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻫﻤﭽـﻮن ﺧـﺪﻣﺖﮔـﺰاران‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ و ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﺧﺪﻣﺖﮔﺰاران‪ ،‬اﻳـﻦ "ﻛﺮﻳﭽﺘـﻮن‬
‫ﺗﺤﺴﻴﻦﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻬﺘﺮي از ارﺑﺎب ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ اوﺿﺎع ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﺑﻮد ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ زاﻧﻮاﻧﺶ را ﺧـﻢ ﻛﻨـﺪ«‪ .‬او اﻣـﺮوزه ﻛـﻪ اﻋﺘﺒـﺎر ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮي ﺑـﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﻲ در رؤﻳﺎي ﺷﻜﻠﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮو ﻣﻲرود ﻛﻪ در آن او ﺑﺮاي ﺧﻮدش زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲاي ﻛﻪ در آن ﻧﻪ ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﭘﻮل و ﻧﻪ دﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻲراﻧﺪ‬
‫و او و اﻓﺮاد ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﺑﺎ ﺣﺬف ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‪ ،‬از ﻓﺸﺎر ﺛﺮوت و ﺑﺎ ﺣﺬف دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬از ﻓﺸﺎر‬
‫ﺗﻮدهﻫﺎي ﭘﺮﺷﻤﺎر رﻫﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه رؤﻳﺎﭘﺮدازي ﻛﻨـﺪ ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻧﺴـﺨﻪﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎناش اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳـﻲ ﺷـﺮﻗﻲ‪ .‬ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ او ﺑـﻪ‬
‫دﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ و از آنﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴـﺨﻪﻫـﺎ را رد ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻧﺴـﺨﻪي‬
‫"ﺧﻮﺑﻲ" از اﺷﺘﺮاكﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ را ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗـﻮان آن را ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ‬
‫ﺳﺎﻻري‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲﮔﺮاﻳﻲ ﻳﺎ آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ در اﻳﺎﻟﺖ ﻣﺘﺤـﺪه دارا ﻫﺴـﺘﻴﺪ و ﻳـﺎ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻲ در ﻏﻨـﺎ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ ﻋﺮﺑـﻲ در ﻗـﺎﻫﺮه ﻳـﺎ دﻳﮕـﺮ اﻧـﻮاع ﻣﺘﻌـﺪد‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ در دﻳﮕﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ ﺧﻮد را در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮ آن ﺗﻮاﻓـﻖ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي‬
‫ﻣﻴﺎن ﻟﻴﺒﺮالﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎلدﻣﻮﻛﺮاتﻫﺎ و روﺷﻨﻔﻜﺮان اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮي دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮريﻫـﺎي اﻗﺘـﺪارﻃﻠﺐ )اﺳـﺘﺒﺪاد ﺧﻴﺮﺧـﻮاه( ﺑـﻪ وﻳـﮋه در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪي آﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻲ و آﺳﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﭽـﻮن ﻧﻜﺮوﻣـﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺻـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﻮﻛﺎرﻧﻮ و دﻳﮕﺮان‪ .‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮريﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮي و ﺗﻤﺎم ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﻴﺎﺳـﻲ را‬

‫‪43‬‬
 ‫دو ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﺨﺮاج ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪي ﻛـﺎﻓﻲ از‬
‫ﮔﺮدهﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮان ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲﺷﺪن را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻣـﻮرد ﻋﻼﻗـﻪي ﺣﺎﻛﻤـﺎن‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻞ »ﭘﻴﺸﺮوﻳﻲ« ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ در ﻫﺮ ﻛﺠﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﻫﺮﻧﻮع اﻗﺘـﺪارﮔﺮاﻳﻲ ﺑـﺪل‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻏﻴﺮﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻨﻄﻖ ﺟﺒﺮﮔﺮاﻳﺎﻧﻪي اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در دﻓﺎع از اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻊﮔﻴـﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬دوﺟﻨﺒﻪ از ﻣﺴﺄﻟﻪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ را روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﺳﺘﺪﻻل اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﻛـﻪ در ﺣﻤﺎﻳـﺖ از دﻳﻜﺘـﺎﺗﻮري ﺗـﻼش دارد ﺿـﺮورت ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺻـﻨﻌﺘﻲﺷـﺪن را اﺛﺒـﺎت ﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻈـﺮ ﺑـﺪون ﺷـﻚ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﺣﺎﻛﻤـﺎن‬
‫ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺟﺪﻳﺪ – ﻛﻪ ﺿﻤﻨﺎ از ﺳﻮد و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﻲﻛﺎﻫﻨﺪ‪ -‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘ‪‬ﺮﻓﺎﻳﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺎرﮔﺮ ﻓﺮودﺳﺖ را ﻣﺠﺎب ﻛﻨﺪ ﻛﻪ او و ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﻧﺴـﻞﻫـﺎي‬
‫ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاي اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻣﻔﺮط و رﻧﺞ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺗﻦ در دﻫﻨـﺪ‪.‬‬
‫)در واﻗــﻊ اﻳــﻦ ﻣﺴــﺄﻟﻪ ﺗﻮﺿــﻴﺢ ﻣــﻲدﻫــﺪ ﻛــﻪ ﭼــﺮا ﺻــﻨﻌﺘﻲﺷــﺪن ﺳــﺮﻳﻊ ﺑــﻪ ﻛﻨﺘــﺮل‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻣ‪Ĥ‬ﺑﺎﻧﻪ ﻧﻴﺎز دارد(‬
‫اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺟﺒﺮﮔﺮاﻳﺎﻧﻪي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﻲﻛﺮدن دﻳﺪﮔﺎه ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ اﺳـﺖ‪ .‬و ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫از ﻣﻨﻈﺮ ﻃﺒﻘﻪي ﺣﺎﻛﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﺿﺮورتﻫﺎي "ﺟﺎﻣﻌﻪ" ﻳﻜﺴﺎن‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮان در ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳـﻦ ﻫـﺮم ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫دﻓﺎع از ﺷﺄن اوﻟﻴﻪي اﻧﺴﺎﻧﻲ و رﻓﺎه ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻳـﻦ اﺳـﺘﺜﻤﺎر ﻣﻔـﺮط ﻣﺒـﺎرزه‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در ﻃﻲ اﻧﻘـﻼب ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫داري‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ »دوﻟﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ« در اروﭘﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺤﺜﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‪-‬ﻓﻨـﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ ﻣﺴـﺄﻟﻪاي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪي ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟‬
‫ب( ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮدهﻫﺎي ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل ﺟﺎﻣﻌـﻪ و‬
‫ادارهي آن ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﺪون ﺷﻚ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ و ﻧﻪﻓﻘﻂ در ﻣـﻮرد آن‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪ آن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮدم ﻳﺎ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺑـﺮاي ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺧـﻮد‬
‫آﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪44‬‬
 ‫ﻫﺎل درﻳﭙﺮ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖآوردن آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺒـﺎرزه‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺮﻛﻮب‪ .‬ﺳﺮﻛﻮب از ﺳﻮي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آﻣـﺎدﮔﻲ ادارهي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺎر ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ آﻣﻮزش ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻮانﻣﻨﺪي ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﻪ دﺳﺖﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت ارﺗﻘﺎ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬راه دﻳﮕﺮي‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻃﺒﻘﻪاي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎ ﺧﻂ ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﻣﺪاﻓﻌﻪ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ دو دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺪﻳﺪارﺷﺪه اﺳﺖ درﺣﻘﻴﻘﺖ در ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ؛ در ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻳﺎ درﺣـﺎلﺗﻮﺳـﻌﻪ‪،‬‬
‫ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺖ ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ‪ ،‬رواج دارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮاتﻫﺎ و ﺑﺎﻳﻜﻮتﻫـﺎي ﺳـﻴﺎﻫﺎن‬
‫ﺟﻨﻮب آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺟﺎﻧﺴﻮن ﻛﻪ درﮔﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﻮد را آﺷﻔﺘﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟ وﻗﺘﻲ ﻣﺮدم ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن ﻋﻠﻴﻪ اﺷـﻐﺎﻟﮕﺮان روﺳـﻲ‬
‫ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ ﭘﺮﺳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟ وﻗﺘﻲ ﻣﺮدم اﻟﺠﺰاﻳـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫آزادي ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ دوﻟﺖ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ« ﮔﺎي ﻣﻮﻟﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﭘﺮﺳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛـﻪ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟ وﻗﺘﻲ ﻛﻮﺑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ واﺷﻨﮕﺘﻦ اﺷـﻐﺎل ﺷـﺪ ﭘﺮﺳـﺶ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮار دارﻳﺪ؟ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮي ﻛﻮﺑﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﻤﻴﺴﺎرﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري درآﻣﺪ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫ﻗﺮار دارﻳﺪ؟‬
‫از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ "ﺛﺎﺑﺖ" ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺳـﺘﻢ اﺟﺘﻨـﺎب‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ آزادي در دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﻣﻜﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﻴﭻ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪي ﺣﺎﻛﻢ و ﭘﺎدوﻫﺎي روﺷﻨﻔﻜﺮي آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮد‪ -‬ﺧﺸﻨﻮد ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه اﺛﺒﺎت ﻛﺎذب ﺑﻮدنﺷﺎن در‬
‫ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎرزهي از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي از ﺑﺎﻻ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ و‬
‫ﺟﻬﺎن را دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮده و ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ از ﺑﺎﻻ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻛﻬﻦ‪ ،‬رﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن "ﻛﺜﺎﻓﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ" اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﺴـﻴﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﻢ از‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴﺪي اﺳﺖ ﺑﺮاي آﻏﺎز ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﻧﻮﻳﻦ‪.‬‬

‫‪45‬‬