Professional Documents
Culture Documents
Ses Sensor Ve Transduserleri
Ses Sensor Ve Transduserleri
2
Ses Sensör ve Transdüserleri
Ses sinyali, hava moleküllerinde bir basınç meydana getirir. Bu basınç hava
moleküllerinin titreşmesini ve ses dalgalarını taşımasını sağlar. Bu titreşim, bir
akordeon gibi havanın sıkışıp, seyrekleşmesini sağlar. Sesin havada yayılma hızı,
hava sıcaklığına ve şartlarına bağlıdır. Örneğin 20 ºC’lik bir sıcaklıktaki havada ses,
saniyede 340 metre hızla yayılır.
Meydana gelen herhangi bir ses dalgası mikrofonlar ile elektriksel titreşimlere
dönüştürülebilir.
Mikrofon, ses sinyallerini, elektriksel sinyallere dönüştüren transdüser’ dir.
Ses dalgalarıyla titreşen diyafram, bağlı bulunduğu bobini, sabit mıknatıs içerisinde
ileri-geri hareket ettirir. Sabit mıknatısın kutupları arasında manyetik alan hatları
vardır.
Bobin iletkenleri hareket sırasında bu manyetik alan hatlarını kesmektedir. Manyetik
alan içerisinde hareket eden iletkenin uçları arasında bir elektriksel sinyal oluşur.
Mikrofon çıkışında elde edilen elektriksel sinyal, bir ön yükselteç (preamplifikatör)
ile yükseltilerek, güç yükselteçlerine uygulanır.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
6
Şekilde görüldüğü gibi bir sabit levha (arka plaka) ve bir de hareketli iletken levha
(diyafram) arasında hava boşluğu bırakılarak kapasite elde edilir.
Hareketli levha aynı zamanda diyafram görevi de yapar. Kapasitif mikrofonlar şarjlı
bir kondansatörün yükü değiştirildiğinde elektrik akımının elde edilmesi esasına
dayalı olarak çalışır. DC Gerilim Kaynağı (1,5-45V) sürekli olarak beslediği için
kapasitif mikrofon sürekli şarjlıdır. DC Gerilim Kaynağı olmaz ise mikrofon çalışmaz.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
9
Ses dalgaları diyaframa çarptığında mekanik titreşimler meydana gelir.
Titreşimin plakalar arasındaki hava aralığını daralıp genişletmesiyle kapasite
değişimi sağlar. Kapasitenin değişmesi ile devreden küçük bir akım geçer. Devreden
geçen akım direnç üzerinde bir gerilim düşümü meydan getirir. Bu gerilim küçük
olduğu için bir ön yükselteç devresiyle yükseltilerek kullanılır.
Devredeki 27K’ lık direnç, kapasitif mikrofon için DC gerilim sağlamaktadır. BC546
transistörü ortak emiterli yükselteç olarak görev yapmaktadır.
Transistör çıkışına bağlanan 100K’ luk potansiyometre ses şiddetini (Volume)
kontrol etmek için kullanılır.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
12
Mikrofon Uygulama Devreleri - II
Şekildeki devre, mikrofondan gelen ses sinyali ile CD4027 JK Flip Flop entegresinin
çıkışını aktif yaparak rölenin çekmesini sağlar.
Mikrofona bir kez daha ses sinyali uygulandığında, Flip Flop konum değiştirir ve eski
haline döner. Röle kontakları bırakır.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
15
2-) Hoparlörler (Speakers, Loudspeakers)
Hoparlör, ses frekans yükselteci çıkışında elde edilen AC elektriksel sinyalleri ses
sinyaline çeviren cihazdır.
Bas, Tiz ve Orta Seslerin aynı anda duyulması için 2 ve 3 yollu kabin (hoparlör)
sistemleri geliştirilmiştir.
İki yollu hoparlör sistemlerinde Bas (Woofer) ve Tiz (Tweeter) hoparlörleri kullanılır.
Üç yollu hoparlör sistemlerinde Bas (Woofer), Orta Ses (Middle) ve Tiz (Tweeter)
hoparlörleri kullanılır.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
18
Hoparlörler, çalışma sistemlerine göre ;
Hoparlör Bobini
Hoparlörün Yapısı
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
21
Dinamik hoparlörlerin üzerinde (+) ve (-) işaretleri vardır. (+) uç bobinin giriş ucunu,
(-) uç bobinin çıkışı ucunu temsil eder.
Ses frekans güç yükseltecinin hoparlör çıkışı, hoparlörün (+) ucuna, şase çıkışı (-)
ucuna bağlanırsa bu bağlantı doğrudur ve hoparlörün diyaframı dışarıya doğru
çalışır.
Dinamik hoparlörler, gücü arttırmak için üzerlerindeki (+) ve (-) uçlar dikkate
alınarak seri ve paralel olarak bağlanabilirler.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
22
Dinamik Hoparlörlerin Paralel Bağlanması
1-) Piezo kristaline gerilim uygulanırsa titreşmeye başlar. Osilatör kristalleri, piezo
hoparlörler bu prensibe göre çalışır.
2-) Piezo kristaline basınç uygulanırsa, uçlarında gerilim üretir.
Piezo hoparlörler, genellikle tweeter veya buzzer olarak imal edilip kullanılırlar.
Tweeter, tiz sesler için kullanılırken, buzzer endüstriyel devrelerde ses ile ikaz
sistemlerinde kullanılır.
Piezo buzzer, uçlarına uygulanan elektriksel sinyal ile ince ve tiz bir ses çıkaran
devre elemanıdır. Buzzer uçlarına elektriksel sinyal uygulandığı zaman, piezo
kristali titreşmeye başlar. Kapalı hazne içinde titreşimden dolayı bir ses basıncı
oluşur. Bu ses basıncı, buzzer üzerindeki delikten ses olarak dışarıya çıkar.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
25
Piezo Tweeter
Tweeter’in (Tiz Hoparlörü) bağlandığı devre, yüksek geçiren filtre (high pass filter)
devresidir. Hoparlör hattından gelen yüksek frekanslı tiz sesleri geçirerek tiz
hoparlöre uygular. Bas sesleri geçirmez.
Woofer’ın (Bas Hoparlörü) bağlandığı devre alçak geçiren filtre (low pass filter)
devresidir. Sadece düşük frekanslı bas sesleri geçirir.
SENSÖRLER ve TRANSDUSERLER SES SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
30
3-) Ultrasonik (Ses Ötesi) Transdüserler (Ultrasonic Transducers)
Şekildeki devre, ultrasonik alıcı devresidir. Bir önceki slaytta yer alan verici devresi,
bu devre ile birlikte kullanılabilir. Ultrasonik alıcı sensörü, vericinin gönderdiği
sinyalleri algılayarak, ortak emiterli yükselteç olarak çalışan Q3 transistörünün beyz
ucuna uygular. Q3 ve Q4 kaskat (art arda) bağlanmış ön yükselteçtir. Kare dalga
sinyalin pozitif alternansı doğrultularak işlemsel yükseltece uygulanır. Çıkıştaki röle
çeker. Kontaklara bağlı sesli veya ışıklı uyarı sistemi çalışır.
SUNUM SONU