Univerzitet u Sarajevu

Filozofski fakultet u Sarajevu

Doktorski studij književnosti
I. semestar III. ciklusa
Kolegij: Metodološka promišljanja savremenih izučavanja književnosti DOS LIT 605
Akademska 2020/2021. godina

Ključni pojmovi postkolonijalne

književne teorije

Student: Mirnes Duranović Mentor: prof. dr. Srebren Dizdar

Sarajevo, februar 2021.

1
POSTKOLONIJALNA KNJIŽEVNA
TEORIJA
 KNJIŽEVNOST
 POLITIKA
 KULTURA
 HISTORIJA

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 2

 Definicija
 Nastanak i razvoj
 Najznačajniji predstavnici
 Arapska književnost u perspektivi
 Postkolonijalna književna teorija:
danas i sutra

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 3

 Definicija: potraga za najmanjim
zajedničkim sadržiocem
 „post” = „poslije/daleko od“

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 4

 lat. (colonia) 1. u starom svijetu – naseobina
građana neke države u osvojenoj zemlji;
2. u epohi kapitalizma – područje ili zemlja
koju je zahvatila i koju ugnjetava i eksploatira
neka imperijalistička država (matica,
metropola); 3. skup osoba neke narodnosti koje
žive zajedno u tuđoj zemlji

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 5

kritikē vs. theōría
 postkolonijalizam

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 6

 „raznorodan teorijski korpus koji se bavi poviješću i
kulturom bivših kolonijalnih zemalja ili pak iz njihove
perspektive preiščitava kolonizatorske kulture.
(Biti, 2000)

 „Kritički angažman koji preispituje ulogu književnosti

u proizvodnji drugosti u kontekstu kolonijalizma.”
(Lešić et al., 2006)

 KONCEPT

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 7

  NASTANAK

 Aimé Césaire

Frantz Fanon („anti négritude”)

I. „usvajanje“ (Adopt phase)

II. „prilagođavanje“ (Adapt phase)
III. „usavršavanje“ (Adept phase)
Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 8
 J E Z I K kao I D E N T I T E T
Chinua Achebe, zagovara pisanje historije iz pera
„kolonijalnog subjekta“ kako bi se obezbijedila nova inačica
identiteta

Premodeliranje
engleskog
Ngugi wa Thiong'o djela piše
na jeziku svog naroda.

jezik sam po sebi „neće dovesti do renesanse u afričkim kulturama

ukoliko ta literatura ne podrazumijeva sadržaj antiimperijalističke borbe...

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 9

EDWARD W. SAID

 Orijentalizam
 Orijentalizacija „Orijenta”

 „imaginativna geografija”
 Dekolonizacija
 Hibridnost
 Kulturna polivalentnost

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 10

„CAN THE SUBALTERN SPEAK“?
 SUBALTERN ≈ „potčinjeni”, „podređeni”
…nemoguće je pristupiti subalternom glasu ili mu dati ovlasti,
nego treba izbjeći ideju da se subaltern može izopćiti na neki
apsolutni, esencijalistički način iz diskursa i institucionalne
prakse koje mu daju glas. (Gayatri Chakravorty Spivak)

 „CENTAR” I „MARGINA”

 „GLAS SUBALTERNA”

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 11

 „Treći svijet” i „Prvi svijet”

„polifonija” i „karneval”

…, kad čujemo glas Drugog, on nam se oglašava samo kao

jedan od mnogih glasova koje čujemo u historiji, kulturi,
književnosti. (Homi Bhabha)

 AFIRMIRAJMO RAZLIČITOSTI,
NEMOJMO POTENCIRATI SUPROTNOSTI

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 12

 Postkolonijalni
narativ u
arapskoj
književnosti

Roman uprizoruje „fazu usvajanja“ (Adopt phase) i „fazu

adaptiranja“ (Adapt phase) koristeći uspješno elemente
autobiografije i bildungsromana, ali govori i o

 asimilaciji, transkulturaciji, hibridnosti i

otporu ideološkim kontaminacijama

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 13

 Postkolonijalni
narativ u
arapskoj
književnosti

nastavlja Fanonovu misiju u Alžiru igrajući ulogu autora

kao nacionalnog borca (Adept phase). Halid, borac na
strani oslobodilačkih snaga i pripovjedač u romanu:
kritikuje postkolonijalnu državu i

oportunizam, zloupotrebu resursa,

birokraciju, slijepi i brutalni pragmatizam

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 14

 Arapski
subaltern
može
govoriti?!

Said i Darwish „nacionalni pjesnik Palestine“

antiimperijalnim/postkolonijalnim
poetskim opusom

KAŽE „DA”!

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 15

 Postkolonijalna književna teorija predstavlja veoma
plodan teorijski pristup književnoj produkciji na
različitim ovozemaljskim meridijanima.

 ali… živimo li od stare slave, jer je era

postkolonijalne književne teorije okončana, došlo
vrijeme „post-postkolonijalne“ književne teorije?

 drugačiji pristupi
i svježije perspektive?

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 16

Ania Loomba i Aijaz Ahmad

 Nužno je ponuditi svježiju perspektivu o kolonijalnoj

historiji, slobodi, rasnoj hijerarhiji, rodnoj dinamici i
zajednici uopšte, jer je očito da su kolonijalna
prošlost i globalizirana sadašnjost usko povezane.

 Postkolonijalna književna teorija kao poddisciplina

kulturalnih studija NEMA potrebu ODUSTATI od
razvijenih teorijskih postavki i
terminologije…TREBA dosadašnje spoznaje
prilagoditi aktuelnim književnim, političkim,
ekonomskim i kulturnim prilikama.

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 17

Savremena arapska književnost:
Sposobna, ali i pred izazovom

 Slijedimo zahtjeve postkolonijalne književne

teorije kako bismo (re)kreirali vlastiti
identitet i oslobodili se kolonizacije. No, da li
je potpuno oslobođenje u postnormalnim
vremenima uopće moguće?

Ključne ličnosti i pojmovi postkolonijalne književne teorije 05/02/2021 18

19