Temat: „Wesele” jako dramat symboliczny. Stylizacja językowa w utworze.

Witam. Dzisiaj poruszymy w tym temacie dwie kwestie. Dramatu- jako wielkiego symbolu oraz
stylizacji językowej.
Dramat jako wielka synteza sztuk
Wyspiański twierdził, że na scenie, prócz warstwy literackiej, powinny współistnieć inne
przejawy sztuki, takie jak malarstwo, muzyka czy poezja. Poruszał problemy walki
narodowowyzwoleńczej, propagując w ten sposób rozwój dramatu narodowego.

Symboliczna wymowa – prócz Wyspiańskiego w modernizmie tworzył ten rodzaj dramatu

Stanisław Przybyszewski. W ich dramatach oprócz warstwy realnych, prawdopodobnych
zdarzeń istniała także warstwa symboliczna. Tworzyła równoprawne i tak samo istotne tło
utworu.
Proszę zapisać notatkę:
Przejawy dramatu symbolicznego w „Weselu”:

- akcja rozgrywa się w ciągu jednej nocy (noc listopadowa) i w jednym miejscu
(bronowicka chata),

- równoległe wątki: realistyczno-obyczajowy (pokazanie relacji chłopów i inteligencją) oraz

fantastyczno-symboliczny (przybycie na wesele zjaw),

- duża ilość symboli, wśród których wyróżniamy: widma i zjawy, przedmioty i sceny
symboliczne,

- występowanie elementów muzycznych (tradycyjne polskie tańce) oraz plastycznych (obrazy

malarskie, kolorowe stroje ludowe),

- wprowadzenie przejawów ludowości, czego przykłady obserwujemy w obrządkach weselnych

(oczepin), mowie bohaterów dramatu (gwara małopolska stylizowana na podkrakowską wieś).

Wyspiański nawiązał do romantyzmu kompozycją i ludowością dramatu, jak również

charakterem narodowowyzwoleńczym.

A teraz skupmy się na stylizacji językowej. Stylizacja na gwarę w „Weselu”.

Stylizacja językowa
· polega na celowym wprowadzeniu do wypowiedzi środków językowych, które są
charakterystyczne dla innych odmian języka. Wzorce mogą pochodzić z historii, języka
określonych grup, środowisk, maniery literackiej, gatunku, a nawet z konkretnego utworu.
· Zabieg ten służy określonym celom: może wprowadzać w realia epoki czy przedstawianego
środowiska, bywa źródłem humoru, czasem też np. czyni tekst patetycznym, podniosłym.
Języka, jakim posługują się mieszkańcy Bronowic w Weselu, nie można nazwać gwarą. Jest to,
bowiem, język stylizowany na gwarę podkrakowskiej wsi z charakterystyczną dla tego regionu
(Małopolska) skłonnością do mazurzenia, czyli wymawiania zamiast „cz” – „c”, „sz” – „s”, „dż”
– „d” itp. Przykładem może być wypowiedź Jaśka skierowana do Kaspra:

„Do zeniacki pirsy leń,

a wpół chyci, zwyobraco”.

Innym przykładem mazurzenia są słowa Panny Młodej wypowiedziane do Pana Młodego:

„Moze, moze –
cięgiem ino godos o tem”.

Inną cechą stylizacji na gwarę małopolską jest charakterystyczna wymowa samogłosek nowych
„ą” i „ę”, jako „om” i „em” lub „e”. Za przykład może posłużyć wypowiedź Czepca:

„(…) duza by juz mogli mieć,

ino oni nie chcom chcieć”.

Kolejną cechą gwary podkrakowskiej wsi jest wymawianie „o” zamiast „a”. Robi tak na
przykład Klimina:

„(…) zaraz która co przyniesie,

ino roz sie przetańcuje”.

Innym przykładem może być wypowiedź Panny Młodej:

„(…) ino te ciarachy tworde,

trza by stoć i walić w morde”.

Wyspiański, by nadać językowi mieszkańców Borowic znamion gwary, posługuje się

charakterystycznymi dla niej słowami, takimi jak:
„byśwa”, „kajsi”, „ino”, „wprzódy”. Przykładowe wypowiedzi bohaterów Wesela, które
świadczą o dokonaniu tego zabiegu:

„No daleko, kajsi gdzieś daleko;

a panowie to nijak nie wiedzą (…)”.
To słowa Czepca.

„Musisz przejść wprzódy cierpień koło;

przejść musisz wprzódy nędzę, bole,
a potem kiedyś będzie wesoło,
jak ci ból serce dość nakole”.
Tak wypowiada się Haneczka.

„Tu ta ładniej, tam to brzydzij;

z miastowymi to dziś krucho;
ino na wsi jesce dusa,
co się z fantazyją rusa”.
Jest to jedna z wypowiedzi Czepca.

„Kasiu, dyć to k'sobie miło

byśwa poszli spolnie ka”.
Tak Kacper zwraca się do Kasi.

Proszę zapisać notatkę:

W Weselu Stanisław Wyspiański zastosował dwie stylizacje. Wypowiedzi inteligentów
krakowskich są stylizowane na język tej grupy, a wypowiedzi chłopów to przykład dialektyzacji,
czyli stylizacji na dialekt małopolski.

DIALEKTYZACJA NA POZIOMIE FONETYKI (WARSTWY DZWIĘKOWEJ)

· mazurzenie: wymowa s, z, c, dz zamiast sz, ż, cz, dż; np. „Chińcyki”, „mu tu cytamy
gazety”;
· wymowa "o" zamiast "a", np. „pon nos obśmiwajom”;
· końcowe "ą" wymawiano jak "om", np. „nie chcom chcieć”;
· początkowe "ch" wymawiane jak "k", np. „kces”;
· "e" wymawiane jak "y" lub "i", np. „tys”, „mliko” uproszczenia np. "syćko"- wszystko;
DIALEKTYZACJA NA POZIOMIE FLEKSJI (BUDOWA I ODMIANA WYRAZU)
· Chińcyk- Chińczycy
· Zchwać do skrzynie- schować do skrzyni
· Załujta- żałujcie
DIALEKTYZACJA NA POZIOMIE LEKSYKI (ZASOBU SŁÓW, ICH ZNACZENIA)
· Haw - tu
· Mus - przymus
· Hajno - tam
· Śpik - smarkacz
· Ka - gdzie
· Gabnąć - chwycić.

Zapamiętaj!
· Stylizacja gwarowa polega na wprowadzeniu do tekstu elementów gwarowych.
· Cel tego zabiegu: dokładne wprowadzenie w życie wsi, stworzenie kolorytu lokalnego.