Professional Documents
Culture Documents
1 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΟΥΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥΣ
1 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΟΥΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥΣ
ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
me 1 f
Evib ~ Ee ≈ ω =
Mn 43 M
ω= f
M
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΟΝΗΣΕΙΣ 3D & 2D ΥΛΙΚΩΝ
Graphite
Carbon fibre 2D
Graphene
I2D=4·IG
a (monolayer)
b (bilayer)
c (multilayer)
Metallic G-band
(10,5) G+ G+ G+ G-
Intensity (arb. units)
G-
G- D*
RBM D
G*
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
Raman shift (cm-1)
1991
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: ΔΟΝΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΦΟΥΛΕΡΕΝΙΑ (0D)
Γmol(Ιh)=2Αg+3F1g+4F2g+6Gg+8Hg+Au+4F1u+5F2u+6Gu+7Hu
Ag(2)
fullerite C60
λexc= 514.5 nm
Intensity (arb. units)
Ag(1)
Hg(1)
Hg(7)
Hg(3)
Hg(8)
Hg(4)
Hg(6)
Hg(2)
Hg(5)
ψn(x)
Ιδιοσυναρτήσεις:
1
1 Mω 4 -
mωx 2
Mω
ψn (x) ⋅ ⋅e
2
⋅ Hn x
2 n! π
n
Ηn (z) = (-1) e
n z2 dn
dz n ( )
e -z2
|ψn(x)|2
f 2 f 2 f f
2 2 f f
-ω -ω - =0 ⇒ ω ω - + = 0 ⇒
M1 M2 M1 M2 M1 M2
f 1 1 1
ω1 = 0, ω2 = = + ανηγμένη μάζα
μ μ Μ1 Μ2
ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΟΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΝΗΤΙΚΕΣ ΣΤΑΘΜΕΣ
Η σχετική κίνηση των ατόμων περιγράφεται από την εξίσωση
Schrödinger
2 ∂2 1 2
- 2μ ∂x 2 + 2 fx ψ = Eψ
Ενέργεια αρμονικού ταλαντωτή
(ιδιοτιμές επιτρεπτών
ενεργειακών σταθμών)
1 f 1
Evib = ω n + = n +
2 μ 2
n: δονητικός κβαντικός αριθμός
(αριθμός διεγερμένων κβάντων)
Ενεργειακές στάθμες
αναρμονικού ταλαντωτή
1 1
2
Evib = ω n + - x a n +
2 2
xa: αναρμονικότητα
ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ LENNARD-JONES
U(r) σ 12 σ 6
U(r) = 4ε -
r r
απωθητικό Α Β
U(r) = - 6,
σ r r
12
0 Α = 4εσ 12
1929
ε Β = 4εσ 6
rmin ελκτικό
U(r) είναι το δυναμικό αλληλεπίδρασης
μεταξύ δυο ατόμων ή μορίων
ε είναι το βάθος του πηγαδιού και είναι
μέτρο του πόσο ισχυρά αλληλεπιδρούν
τα δυο σωμάτια
σ είναι η απόσταση στην οποία το
δυναμικό αλληλεπίδρασης είναι μηδέν, το
σ μετρά πόσο κοντά τα δυο σωματίδια
μπορούν να φτάσουν
Για rmin to U(r) έχει την ελάχιστη τιμή
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΕ
1 ΔΙΑΣΤΑΣΗ
ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΜΟΝΟΑΤΟΜΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ
E= E0ei(kx-ωt)
B
E= E0ei(ωt-kx)
E k =2π / λ, ω = 2πν
νλ =c, ω = 2πν, E= ω
M
4f
ωmax = ~ 1013 Hz
Μ
1- cos2φ = 2sin2φ (7)
2
(7)
4f qα
(6) ⇒ ω2 = sin( )
M 2
4f qα χαμηλοπερατό φίλτρο συχνοτήτων
⇒ω= sin( ) ω: θετικές τιμές
M 2 q: πραγματικές Μέγιστο: qα/2= ±π/2⇒q= ±π/α
1Η ΖΩΝΗ BRILLOUIN ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Ορθό πλέγμα, α α
3D : a1, a2 , a3 x
2πm N N
q= , m = 0, ± 1, ± 2, ..., ± ( - 1),
Nα 2 2
Για m=±Ν/2 (q=±π/α), έχουμε στάσιμα κύματα όπου δεν έχει νόημα η
διεύθυνση διάδοσης, γι αυτό κρατήσαμε μόνο το Ν/2
4f qα qα
ω= sin( ) = ω0 sin( ) ⇒
M 2 2
dω αω0 qα αω0 qα α ω0 2 - ω2
2
= cos( ) = 1- sin( ) =
dq 2 2 2 2 2
L 1 2L L
=
g(ω) = g(ω)
= (συνεχές)
π dω / dq πα ω02 - ω2 πυ s
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ
4f qα
Αλληλεπιδράσεις πέρα από τους ω= sin( ) →
πρώτους γείτονες (|p|> 1): η ω Μ 2
είναι πάλι περιοδική συνάρτηση 4 pqα
του q με περίοδο 2π/α ω=
Μ
∑ fp1/2 sin(
p>0 2
)
ΕΓΚΑΡΣΙΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΜΗΚΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΝΗΣΗΣ
Διευθύνσεις διάδοσης [100], [110], [111]
σε κυβικούς κρυστάλλους
Κάθε κυματοδιάνυσμα q αντιστοιχεί σε
1 διαμήκη και 2 εγκάρσιες δονήσεις
b = 2α
Μ1 Μ2 Μ1 Μ2 Μ1 Μ2
f f f f f
u1n-1 2
un-1 u1n un2 1
un+1 2
un+1
{e iqα
+ e-iqα = 2cos ( qα )} ομοίως : {2fcos(qα)} u1 + (M2ω2 - 2f )u2 = 0
ΣΧΕΣΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΟΜΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ
Το ομογενές σύστημα έχει μη τετριμμένες λύσεις όταν η ορίζουσα
των συντελεστών των u1 και u2 (δυναμικός πίνακας) είναι 0:
Μ1ω2 - 2f 2fcos(qα)
= 0 ⇒ M M ω 4
- 2fM ω 2
- 2fM ω 2
+ 4 f 2
- 4 f 2
cos 2
(qα) = 0
2fcos(qα) M2ω - 2f
2 1 2 2 1
2
1 1 1 1 4 b
ω
= 2
(q) f + ± + - sin (qα)=
2
α
1
M M2 1
M M2 M M
1 2 2
ω
Ο ακουστικός κλάδος αφορά στη
οπτικός
διάδοση των ηχητικών κυμάτων
στον κρύσταλλο (για λ>>, q<<)
Συχνοτικό χάσμα:
2
1 ω ≈
2f
(οπτικός)
1
ω →f ± ⇒
2
μ 2f
<ω <
2f
μ μ M1 M2
ω ≈ 0 (ακουστικός)
ΟΠΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ
Για q→ 0, sin(qα)→0 & cos(qα)→1:
2 2f
1 1 ω ≈ (O) (M1ω2 - 2f )u1 + {2fcos(qα)} u2 = 0
ω →f ± ⇒
2
μ
μ μ {2fcos(qα)} u1 + (M2ω2 - 2f )u2 = 0
ω ≈ 0 (A)
Τα διαφορετικά άτομα
1 1 u1 M2 κινούνται το ένα ως προς
1
M 2f + - 2f 1u + 2fu2 = 0 ⇒ = - (O) το άλλο (διέγερση από
M1 M2 u2 M1
προσπίπτον φωτόνιο)
Εξίσωση κίνησης
Τα διαφορετικά άτομα
-2fu1 + 2fu2 = 0 ⇒ u1 = u2 (A) κινούνται μαζί όπως στις
ακουστικές δονήσεις (λ>>)
q
ΤΟ ΤΑ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ: ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΥΠΕΡΥΘΡΟΥ ΑΠΟ ΙΟΝΙΚΟΥΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΥΣ
q=0
q λabs = 0.1μm
Siabs =2π/520 19.2 -1112 ω2μ 4π 2c2μ
f= = 2
= 11.2 N / m
C-H 3000 3.33 245 2 2λ
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ g(ω)
2 1
1 1 1 1 4 1
ω (q) = f
2
+ ± + - sin2
(qα) , ω 0
2
= f +
1
M M2 1
M M2 M M
1 2 1
M M2
2Lω 1- ( ω2 / ω02 ) 1
g(ω) =
παω02
{
1- 1- ( ω / ω0 )} {1- ( ω )} { }
+ 4M1M2 / ( M1 + M2 ) - 1
2 2
/ ω0
2 2 2 2 2
2f
ω=
μ
2f
ω=
M2 Van Hove
singularities
2f
ω=
M1
ω=0
q
3D - ΕΓΚΑΡΣΙΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΜΗΚΕΙΣ ΚΛΑΔΟΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
Lattice Constant, b
TA & TO q
2 un+11
LA & LO
un-1 un 1
un 2
Frequency, ω
Για 2 άτομα στη στοιχειώδη κυψελίδα TO
(NaCl, διαμάντι) εμφανίζονται συνολικά
6 διαφορετικοί κλάδοι διασποράς
(μέτρο διάτμησης < μέτρο ελαστικότητας, TA
εκφυλισμός ΤΑ & ΤΟ) LA
Για p άτομα στη στοιχειώδη κυψελίδα
εμφανίζονται 3p κλάδοι διασποράς
(3pN τρόποι δόνησης):
3 ακουστικοί κλάδοι (1 LA, 2 TA) και 0 Wave vector, q π/b
3p-3 οπτικοί {(p-1) LO, 2(p-1) TO}
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΕ
3 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΕ ΕΝΑΝ 3D ΚΡΥΣΤΑΛΛΟ
Χρειαζόμαστε κατάλληλο σύστημα δεικτών ώστε να αναφερόμαστε με
συγκεκριμένο τρόπο στο κάθε άτομο (πολλοί βαθμοί ελευθερίας)
Οι μοναδιαίες κυψελίδες αριθμούνται με n=(n1,n2,n3) ή m=(m1,m2,m3)
Τα άτομα σε κάθε κυψελίδα σημειώνονται με α, β
Λόγω συμμετρίας μετατόπισης οι όροι του αθροίσματος εξαρτώνται μόνο από την m-n
1
βj
Dα i
(q ) = ∑
m MaM β
m β j iq ⋅( rm − rn )
Φnα i e στοιχεία του Δυναμικού Πίνακα (3rX3r)
ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
βj
Dα i
1
∑
−ω uα i (q ) + ∑ ∑ ω βj
2 m β j iq ⋅( rm − rn )
Φnα i e u β j (q ) =
0 − 2
uαi ( q ) + D u
αi β j ( q )=
0
MaM β βj
βj m
Κρίσιμα σημεία
ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΥΡΙΤΙΟΥ (Si)
Δομή fcc με r= 2 άτομα στη στοιχειώδη κυψελίδα (δομή διαμαντιού)
V dSω V dSω
g(ω) =
8π 3 ∫
Sω
=
∇k ω 8π
3 ∫S υg
ω
ΑΡΓΙΛΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΜΑΝΤΙ (fcc)
Κέντρο
σκέδασης K= k − k0 : διάνυσμα σκέδασης
ρ (r ) : πυκνότητα σκέδασης K
(ηλεκτρονική πυκνότητα) Παρατηρητής
k
k0 Σκεδαζόμενη ένταση
−i K ⋅r 2
I (K ) ∝ ∫ ρ (r ) e dr
Πηγή
Υποθέτουμε σταθερή διαφορά φάσης μεταξύ του αρχικού κύματος και του
καθενός σκεδαζόμενου (σύμφωνη σκέδαση, 1st Born approximation)
Το πλέγμα θεωρείται στατικό, δηλαδή η ρ(r) είναι ανεξάρτητη του χρόνου
Η σκεδαζόμενη ένταση είναι η απόλυτη τιμή του τετραγώνου του
μετασχηματισμού Fourier της ρ(r) ως προς το Κ → όσο μικρότερες είναι
οι δομές τόσο μεγαλύτερο πρέπει να είναι το Κ, άρα το k0 (μικρότερο λ)
ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ ΠΛΕΓΜΑ
iG ⋅r
Για περιοδικές δομές {π.χ. σε 1D: ρ(x)= ρ(x+nα)}, ρ (r ) = ∑ ρG (r )e
η ρ(r) μπορεί να αναπτυχθεί σε σειρά Fourier:
G
Διάνυσμα πλέγματος: rn = n1a1 +n2 a2 +n3 a3
Διάνυσμα αντιστρόφου πλέγματος: G = hg1 +kg2 +lg3
1st BZ
{ }
AB ∝ e − iω0 t
∑e − iK ⋅rn (t)
→ ∫ δ (r − rn (t )) f (r )dr =
f (rn (t )) θέσης σε ένα πλεγματικό
n
σημείο και μια μετατόπιση:
AB ∝ e − iω0 t
∑e
n
− iK ⋅rn
⋅e − iK ⋅un (t)
(1)
rn (t =
) rn + un (t )
ΣΚΕΔΑΣΗ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ
Τα r και ρ(r) εξαρτώνται τώρα από τον
− i K ⋅r(t)
∫
− iω 0 t
χρόνο, συνολικό σκεδαζόμενο πλάτος του AB ∝ e ρ (r (t )) e dr
πεδίου στο Β Κέντρο
K= k − k0 : διάνυσμα σκέδασης
σκέδασης
K
ρ (r (t )) : πυκνότητα σκέδασης
(ηλεκτρονική πυκνότητα) Παρατηρητής
k
k0 Συνολικό σκεδαζόμενο πλάτος:
AB ∝ e − iω0 t
∑en
− iK ⋅rn
⋅e − iK ⋅un (t)
(1)
Πηγή
Για μικρές μετατοπίσεις un:
Εκτός από την ελαστική σκέδαση AB ∝ e − iω0 t
∑e − iKrn
1 − iK un (t ) + ... (2)
παίρνουμε και τους όρους: n
Επίπεδα κύματα:
1 − i[ω ± ω ( q )]t
Ainel ∝ ∑ e − i ( K q )⋅rn
iK ⋅ u e 0 1
i ( q ⋅rn −ω ( q ) t )
n M unn = u e (3)
M
ΑΝΕΛΑΣΤΙΚΗ ΣΚΕΔΑΣΗ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΚΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ
1 f 1
En = ω n + = n + , n = 0, 1, 2,...
2 M 2
ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΕΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΟΝΗΣΕΩΝ
Για μια αλυσίδα με Ν άτομα (Ν μοναδιαίες κυψελίδες με ένα άτομο):
η κβάντωση μπορεί να γίνει όπως και στον αρμονικό ταλαντωτή
Ν κανονικοί τρόποι δόνησης με συχνότητες ω(q) και q=2πm/αΝ
1
Οι ενεργειακές στάθμες είναι: En = ω(q) n +
2
ω (q )
n=2 n=2
n=1 n=1
n=0 n=0
Το q είναι κβαντικός αριθμός (όπως το n), παίρνει διάκριτες τιμές και ση-
μειώνει τους διαφορετικούς κανονικούς τρόπους δόνησης (μετατόπιση)
{ο κάθε συνδυασμός (q, n) αφορά μια διεγερμένη δόνηση της αλυσίδας}
ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΕΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΟΝΗΣΕΩΝ - ΦΩΝΟΝΙΑ
I(λ) or E(λ)
∆λ
Μέσος αριθμός φωνονίων (στατιστική Bose-
Einstein): ῆ= (eħω/kT-1)-1
λ
Ο αριθμός των φωνονίων δεν διατηρείται! Wavelength, λ
(Τ= 0 Κ → ῆ= 0, Τ>> → ῆ≈ kT/ħω)
Φωνόνιο και διέγερση οπτικών δονήσεων από
το φως: δημιουργία/καταστροφή φωνονίου
Για να συμβεί θα πρέπει το φωτόνιο και το E(t)
C. V. Raman
I(ωS ) = IR (ωΙ ) + IAS (ωΙ +ωq ) + IS (ωΙ -ωq ), IR /IS ~ 103 -104
Rayleigh
Stokes anti-Stokes
Ι Raman Brillouin Brillouin Raman
ωS ωΙ ωAS
Nature 121 (1928) 501 ωI - ωS: στοιχειώδεις διεγέρσεις του υλικού
Nobel prize in Physics 1930 (δονήσεις μορίων και φωνόνια κρυστάλλων,
πλασμόνια, εξιτόνια, μαγνόνια, πολαριτόνια)
ΣΚΕΔΑΣΗ RAMAN
Η ανελαστική σκέδαση ενός προσπίπτοντος φωτονίου από ένα φωνόνιο
αποτελεί μια διεργασία αλληλεπίδρασης 3ης τάξης ηλεκτρονίου-
ακτινοβολίας (HER) και ηλεκτρονίου-πλέγματος (HEL)
Αλληλεπίδραση ηλεκτρονίου-
φωτονίου (ηλεκτρόνιο-οπή)
Αλληλεπίδραση ηλεκτρονίου-
πλέγματος (δημιουργία ή
καταστροφή φωνονίου)
Επανασύζευξη ηλεκτρονίου-
Α.Δ.Ε (μόνο μεταξύ αρχικής και οπής (εκπομπή φωτονίου)
τελικής κατάστασης):
ω = ω0 ± ω(q)
(“+” Stokes, “-” anti-Stokes)
Α.Δ.Ο. (σε κάθε επιμέρους στάδιο):
k = k 0 ± q, (k − k 0 << → G = 0)
0 ≤ q ≤ 106 cm-1 (κρυσταλλικό
υλικό: 1st BZ: 2π/α~ 108 cm-1)
Si: ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ RAMAN ΚΑΙ ΑΝΕΛΑΣΤΙΚΗ ΣΚΕΔΑΣΗ ΝΕΤΡΟΝΙΩΝ
ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ RAMAN ΚΑΙ LO-TO SPLITTING
ΑΣΚΗΣΗ - ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Στην εικόνα δίνονται οι φωνονικές καμπύλες διασποράς του GaP που
κρυσταλλώνεται στη δομή σφαλερίτη. Μπορείτε να προβλέψετε προσεγγι-
στικά το φάσμα ανελαστικής σκέδασης νετρονίων και Raman του συστήματος
και πως; Να σχεδιάσετε προσεγγιστικά τα αναμενόμενα φάσματα.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ