Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού,

ΑΕΝ/ΚΡΗΤΗΣ: ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

Α’ εξάμηνο
Μάθημα Χημείας/ 6η Ενότητα μαθήματος:
Επεξεργασία νερού

Διδάσκουσα Δρ. Κατερίνα Βαβουράκη

mail: avavouraki1@isc.tuc.gr

A' Εξαμ. 2020-21 1

 Google..search
Διδακτικά βιβλία για τους σπουδαστές
των Α.Δ.Σ.Ε.Ν

Βιβλίο: ΧΗΜΕΙΑ, Ν.Α. Πάντζαλη

A' Εξαμ. 2020-21 2

 Δομή του μαθήματος: Χημεία

 15 βδομάδες, 2ώρες= 30ώρες συνολικά

Ύλη μαθήματος: Θεωρητικές & πρακτικές γνώσεις  Bασικές έννοιες της Χημείας, Χημικές
αντιδράσεις, Διαλύματα, Οξείδωση & Αναγωγή, Επεξεργασία νερού, Υδρογονάνθρακες
(H/C), Πετρέλαιο & Πετροχημικά, Πολυμερή, Προβλήματα ασφαλείας & Προστασίας
περιβάλλοντος

6η Ενότητα μαθήματος: Επεξεργασία νερού

A' Εξαμ. 2020-21 3

 Επεξεργασία νερού

 Νερό: Φυσικό-Θαλασσινό-Βιομηχανικής χρήσης

 Νερό & διαλυμένες ουσίες
 Ποιοτικά χαρακτηριστικά νερού
 Νερό στους ατμολέβητες
 Νερό ψύξης
 Αφαλάτωση θαλασσινού νερού ή υφάλμυρου

A' Εξαμ. 2020-21 4

 Επεξεργασία νερού (1/11)

Υγρό νερό είναι γνωστό ότι υπάρχει στη Γη, καλύπτοντας μάλιστα το 71% της επιφάνειας
του πλανήτη
Σαφείς ενδείξεις για υγρό νερό στην επιφάνεια του Άρη
 Φυσικό νερό (θάλασσα, ποτάμια, λίμνες, υπογεια νερά, βροχή) που περιέχει ή μη
διαλυμένες ουσίες (αέρια, στερεά αιωρήματα, ανόργανα άλατα, οργανικές ενώσεις &
μικροοργανισμούς). Ανάλογα με τη περιεκτικότητα των παραπάνω κρίνεται η
δυνατότητα χρήσης του

A' Εξαμ. 2020-21 5

 Επεξεργασία νερού (2α/11)

 Το θαλασσινό νερό περιέχει 3.5%w/v 𝑁𝑎𝐶𝑙 (ακατάλληλο για πόσιμο & άρδευση)
 Πόσιμο νερό

A' Εξαμ. 2020-21 6

Επεξεργασία νερού (2β/11)

A' Εξαμ. 2020-21 7

 Επεξεργασία νερού (2γ/11)

 Νερό βιομηχανικής χρήσης

A' Εξαμ. 2020-21 8

 Επεξεργασία νερού (3/11)

Διαλυμένες ουσίες στο νερό: Επίδραση θερμοκρασίας

Αέρια: Ο2, CO2

Διαλυμένα άλατα μορφή ιόντων: 𝑁𝑎+ , 𝐶𝑎2+ , 𝑀𝑔2+ , 𝐶𝑙 − , 𝑆𝑂42− , 𝐻𝐶𝑂3−
Από άλατα 𝑁𝑎𝐶𝑙, 𝐶𝑎 𝐻𝐶𝑂3 2, 𝑀𝑔 𝐻𝐶𝑂3 2, 𝐶𝑎𝐶𝑙2, 𝑀𝑔𝐶𝑙2, 𝐶𝑎𝑆𝑂4, 𝑀𝑔𝑆𝑂4, 𝑁𝑎2𝑆𝑂4

𝐶𝑎 𝐻𝐶𝑂3 2 → 𝐶𝑎𝐶𝑂3 + 𝐶𝑂2 + 𝐻2𝑂

𝑀𝑔 𝐻𝐶𝑂3 2 → 𝑀𝑔𝐶𝑂3 + 𝐶𝑂2 + 𝐻2𝑂

Γενικά τα όξινα ανθρακικά είναι ευδιάλυτα ενώ τα ανθρακικά δυσδιάλυτα

με αύξηση της θερμοκρασίας καταβύθιση 𝐶𝑎𝐶𝑂3, 𝑀𝑔𝐶𝑂3

A' Εξαμ. 2020-21 9

 Επεξεργασία νερού (4/11)

Διαλυτότητα αλάτων σε διάφορες θερμοκρασίες

A' Εξαμ. 2020-21 10

 Επεξεργασία νερού (5α/11)

Ποιοτικά χαρακτηριστικά νερού

1) Σκληρότητα
α) παροδική σκληρότητα λόγω των όξινων ανθρακικών, 𝑀𝑔 𝐻𝐶𝑂3 2, 𝐶𝑎 𝐻𝐶𝑂3 2
Με αύξηση της θερμοκρασίας  μετατροπή αλάτων σε 𝑀𝑔𝐶𝑂3, 𝐶𝑎𝐶𝑂3(μικρής
διαλυτότητας)

β) μόνιμη σκληρότητα οφείλεται 𝐶𝑎𝑆𝑂4, 𝑀𝑔𝑆𝑂4, 𝐶𝑎𝐶𝑙2, 𝑀𝑔𝐶𝑙2

γ) ολική σκληρότητα (παροδική+μόνιμη)

Κλίμακα βαθμού σκληρότητας (ΒΣ):

• Γερμανικός ΒΣ (od): 1od = 10 𝑚𝑔 𝐶𝑎𝑂/ 𝐿 𝐻2𝑂
• Γαλλικός ΒΣ (of): 1of = 10 𝑚𝑔 𝐶𝑎𝐶𝑂3/ 𝐿 𝐻2𝑂
• Αγγλικός ΒΣ (oe): 1oe = 10 𝑚𝑔 𝐶𝑎𝐶𝑂3/ 0.7𝐿 𝐻2𝑂
• 𝑚𝑔 𝐶𝑎𝑂/ 𝐿 𝐻2𝑂 ή 𝑚𝑔 𝐶𝑎𝐶𝑂3/ 𝐿 𝐻2𝑂
• 𝑣𝑎𝑙: 1𝑔𝑟 − 𝑒𝑞 𝜄ό𝜈𝜏𝜊𝜍 ή άλατος / 𝐿 𝐻2𝑂

A' Εξαμ. 2020-21 11

 Επεξεργασία νερού (5β/11)

Τύποι νερού/ Μονάδες 𝝄𝒅 𝒎𝒈 𝑪𝒂𝑪𝑶𝟑/ 𝑳 𝑯𝟐𝑶

Πολύ μαλακό νερό 0−4 0 − 70
Μαλακό νερό 4−8 70 − 140
Μέτριο νερό 8 − 18 140 − 320
Σκληρό νερό 18 − 30 320 − 530
Πολύ σκληρό νερό > 30 > 530

A' Εξαμ. 2020-21 12

 Επεξεργασία νερού (6/11)

Αποσκλήρυνση νερού
Με χρήση συνθετικών οργανικών ενώσεων (ιοντο-ανταλλακτικές ρητίνες)
Είτε κατιονικές, 𝐻+ 𝑅− ή 𝑁𝑎+ 𝑅−
Είτε ανιονικές, 𝑅 + 𝑂𝐻−
Για την εξάλειψη ή περιορισμό συγκέντρωσης ιόντων 𝐶𝑎2+ , 𝑀𝑔2+

𝐶𝑎2+ + 2𝑁𝑎+ 𝑅 − → 𝐶𝑎2+ 𝑅2− + 2𝑁𝑎+ 𝑆𝑂42− + 2𝑅+ 𝑂𝐻− → 𝑅2+ 𝑆𝑂42− + 2𝑂𝐻−
𝑀𝑔2+ + 2𝑁𝑎+ 𝑅− → 𝑀𝑔2+ 𝑅2− + 2𝑁𝑎+ 𝐶𝑂32− + 2𝑅+ 𝑂𝐻− → 𝑅2+ 𝐶𝑂32− + 2𝑂𝐻−

Αναγέννηση ρητινών αποσκληρυντή

Κατιονικές ρητίνες: 𝐶𝑎𝑅2 + 2𝑁𝑎𝐶𝑙 → 𝐶𝑎𝐶𝑙2 + 2𝑁𝑎+ 𝑅−

Mg𝑅2 + 2𝑁𝑎𝐶𝑙 → 𝑀𝑔𝐶𝑙2 + 2𝑁𝑎+ 𝑅−

Ανιονικές ρητίνες: 𝑅2𝑆𝑂4 + 2𝑁𝑎𝑂𝐻 → 2𝑅+ 𝑂𝐻− + 𝑁𝑎2𝑆𝑂4

𝑅2𝐶𝑂3 + 2𝑁𝑎𝑂𝐻 → 2𝑅+ 𝑂𝐻− + 𝑁𝑎2𝐶𝑂3

A' Εξαμ. 2020-21 13

 Επεξεργασία νερού (7/11)

2) pH 𝑝𝐻 = − log[𝐻+ ] Καθαρό νερό, 25οC, pH 7

Το βιομηχανικό νερό στους ατμολέβητες pH>7 (με προσθήκη διαλυμάτων 𝑁𝑎𝑂𝐻)

3) Διαλυμένα αέρια (Ο2, CO2)

Απομάκρυνση αυτών με απαέρωση & αποξυγόνωση
2𝑁𝑎2𝑆𝑂3 + 𝑂2 → 2𝑁𝑎2𝑆𝑂4
Ή
𝑁2𝐻4 + 𝑂2 → 𝑁2 + 2𝐻2𝑂

2𝑁𝑎𝑂𝐻 + 𝐶𝑂2 → 𝑁𝑎2𝐶𝑂3

A' Εξαμ. 2020-21 14

 Επεξεργασία νερού
(8/11)
Άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά του
νερού είναι
η θολότητα, χρώμα, συνολικά
στερεά, οργανικές ουσίες, νιτρικά,
χλωριούχα, 𝐹𝑒, 𝑀𝑛, 𝑁𝐻3 κ.ά

A' Εξαμ. 2020-21 15

 Επεξεργασία νερού (9α/11)

Νερό στους ατμολέβητες

• Όχι αιωρούμενα σωματίδια

& οργανικές ουσίες (φιλτράρισμα)
• Όχι 𝑂2, 𝐶𝑂2 (απαέρωση, χημικά)
• Ελάχιστη σκληρότητα (~μηδέν)
(αποσκλήρυνση, χημικά)
• Ορισμένη αλκαλικότητα (pH>7)
• Όχι πυριτικά (κίνδυνος
καταβύθισης λεβητόλιθου, όπως
ανθρακικό ασβέστιο,
φωσφορικό ασβέστιο, πυριτικό
μαγνήσιο και οξείδιο του
σιδήρου)

A' Εξαμ. 2020-21 16

 Επεξεργασία νερού
(9β/11)

Εσωτερική επεξεργασία του νερού

ατμολέβητα
Με χρήση χημικών για την
αντιμετώπιση διάβρωσης

A' Εξαμ. 2020-21 17

 Επεξεργασία νερού (10/11)

Νερό ψύξης
Σημαντικό να είναι σταθερή η τιμή της θερμοκρασίας του νερού

Σε περίπτωση καθαλατώσεων στα τοιχώματα του λέβητα

επιβάλλεται η απομάκρυνση αυτών λόγω παρεμπόδισης μετάδοση θερμότητας
(τοπικές υπερθερμάνσεις)
Η απομάκρυνση των καθαλατώσεων επιτυγχάνεται με ελεγχόμενη προσθήκη
διαλυμάτων οξέος (𝐻𝐶𝑙, 𝐻3𝑃𝑂4, ασθενή οργανικά οξέα: κιτρικό, μίγμα
φορμικού/υδροξυαιθυλικού) μέ ή χωρίς αναστολείς διάβρωσης σχηματισμός
ευδιάλυτων αλάτων

Παράδειγμα..
𝐶𝑎𝐶𝑂3 𝑠 + 𝐻𝐶𝑙 → 𝐶𝑎𝐶𝑙2 + 𝐶𝑂2 ↑ +Η2Ο
(ξέπλυμα) 2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + 𝐶𝑂2 ↑ +Η2Ο

ή (ξέπλυμα) HCl + NαΟΗ → NaCl + Η2Ο

*Αναστολείς: Οργανικοί (Φωσφορούχοι εστέρες, φωσφονικές ενώσεις) ή Ανόργανοι
(Χρωμικά άλατα, Άλατα ψευδαργύρου, Σύμπλοκα μολυβδενίου, Φωσφορικά άλατα,
Νιτρικά άλατα, Σύμπλοκα θειικών αλάτων)
A' Εξαμ. 2020-21 18
 Επεξεργασία νερού (11α/11)

Αφαλάτωση θαλασσινού νερού ή υφάλμυρου

2 βασικές μέθοδοι αφαλάτωσης: η απόσταξη & η χρήση ημιπερατών μεμβρανών
Με απόσταξη είναι τα διάφορα συστήματα εξάτμισης:
• Πολλαπλών βαθμίδων στιγμιαίας εξάτμισης (Multi-stage flash distillation, MSF)
• Πολλαπλών βαθμίδων με μακρείς κατακόρυφους σωλήνες (Multiple-effect distillation, ΜΕ, or
Vertical Tube Evaporator, VTE )
• Συμπίεσης ατμών (Vapor-compression, VC) κά.

A' Εξαμ. 2020-21 19

 Επεξεργασία νερού (11β/11)

Αφαλάτωση με χρήση ημιπερατών μεμβρανών

 Αντίστροφη ηλεκτροδιάλυση (Electrodialysis reversal, EDR)

 Αντίστροφη ώσμωση (Reverse osmosis, RO)
 Νανοδιήθηση (Nanofiltration, NF)
 Απόσταξη μεμβράνης (Membrane distillation, MD)
 Εμπρός όσμωση (Forward osmosis, FO)

A' Εξαμ. 2020-21 20

 Επεξεργασία νερού (11γ/11)

 Αντίστροφη ώσμωση (Reverse osmosis, RO)

Το αντίθετο της ώσμωσης είναι η αντίστροφη ώσμωση: το προς καθαρισμό νερό πιέζεται να περάσει
μέσα από μία μεμβράνη η οποία επιτρέπει επιλεκτικά µόνο τα µόρια 𝐻2𝑂 να περάσουν μέσα από
αυτήν.

Το εξερχόμενο νερό: απαλλαγμένο από κάθε είδους ακαθαρσίες, σκουριές, άλατα, οργανικές ουσίες,
λιπάσματα, παρασιτοκτόνα, επικίνδυνους μικροοργανισμούς, βακτήρια και ιούς.
Οι παραπάνω προσμίξεις απορρίπτονται στην αποχέτευση μαζί µε ένα ποσοστό νερού.

https://www.youtube.com/watch?v=-_sr7mzhVsE
A' Εξαμ. 2020-21 21