• Arange: 8 jasyporundy, 2020

• Mbo’epy: Tero ñemohenda

Tero
Ñe’ẽ omboheróva opa mba’e oĩva ñande jerére, hekove ha hekove’ỹva.
Tembiecharã: Paraguay – Parana – mesa – apyka – tembiapo – mborayhu.

Tero/Téra ñemohenda

Iñe’ẽpu’andu rupi: oñemohenda ipuháicha guaraníme.

• Tero/téra jurugua: ndoraháiramo mba’eveichagua taipu tĩgua pu’ae térã pundiéva.
Tembiecharã: ao, kure, yvága.
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa tero jurugua.

• Tero/téra tĩgua: ogueraháva peteĩnte jepe taipu tĩgua, taha’e pu’ae térã pundie.
Tembiecharã: mandyju, petỹ, tañykã, tetyma.
o Tembiaporã 1:
✓ Ehai pa tero tĩgua.
✓ Ejapo ñeʾẽjoaju umi tero tĩgua ehaivaʾekuegui.

• Jesarekopyrã: Ñe’ẽnguéra ipuandu rupi oñemomba’eva’erã guaraníme,

oñemoambuégui ñe’ẽky ñe’ẽ tĩguáva ndive.

Ijysaja rupi: oñemboysajaháicha ijeporúpe omoambue’ỹre ijapyte.

• Tero/téra ijysajateĩva: umi téra ijysaja peteĩnteva ha iñambue’ỹva ijeporúpe.
Tembiecharã: jagua, pyhare, avañe’ẽ.
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa tero ysajateĩva.
• Tero/téra ijysajakõiva: umi téra ijysaja mokõiva ijepurúpe. Peteĩva, ysaja ypy ha
ambue ysaja iporupyrãva. Ko’ãva ajeporu pehẽnguekuéra rehe.
- Tembiecharã: tyke’ýra (ryke’y) – túva (ru) – tajýra (rajy) – tyvýra (ryvy) – ta’ýra
(ra’y).
o Tembiaporã:
✓ Ehai mbohapy ñe’ẽjoaju eipuruhápe tero ijysajakõi.

• Tero/téra ijysajaapýva: umi téra ijysaja mbohapýva ijeporúpe; peteĩva ysaja ypy ha
mokõive ambuéva ysaja iporupyrãva. Umi tero ijysajaapýva ojeporuve
oñembohéravo yvypóra rete pehẽ.

• Tembiecharã: óga – róga – hóga – tetyma – retyma – hetyma.

o Tembiaporã:
✓ Ehai po tero ijysajaapýva.

• Tero/téra ijysajarundýva: umi téra ijysaja irundýva ijeporúpe. Peteĩva

ysaja ypy ha ambue mbohapyvéva katu ysaja iporupyrãva. Mbovy oĩ.
Tembiecharã: tenimbe – renimbe – henimbe – inimbe.
o Tembiaporã:
✓ Ehai ambue tero ijysajarundýva.
✓ Ehai ñeʾẽjoaju umi tero ijysajarundýva ehaivaʾekuegui.
Hetepy rupi: Ohechauka mba’éichapa tero oñembohetepy.
Oñemohenda:
• Teroteĩ: umi téra iñe’ẽpy peteĩva ramo hetepýpe.
• Tembiecharã: Po, py, ára, apyka.

o Tembiaporã:
✓ Ehai pa teroteĩ
✓ Ejapo ñe’ẽjoaju umi teroteĩgui.
• Terajoaju: umi téra iñe’ẽpy mokõi térã hetavéva hetepýpe. Ojoaju
oñemombyky’ỹre oiko hag̃ua chugui ñe’ẽ ambue.
• Tembiecharã: mitãkuña - (mitã + kuña) - apykahai (apyka + hai) - Tupãmba’ejára,
(Tupã + mba’e + jára).
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa terajoaju.
✓ Ejapo ñeʾẽjoaju umi terajoajúgui.

Tero jehe’a: oiko oñembojehe’árõ mokõi térã hetave ñe’ẽ oñe’akã’o térã ojehuguai’o
rire oiko hag̃ua chugui peteĩ ñe’ẽnte.

Tembiecharã: Apiku’i (akã + pire + ku’i) Akãtĩ (akã + morotĩ) Vakapi (vaka + pire).

Tero apesã: oiko oñembojoajúrõ peteĩ ñe’ẽpy rehe peteĩ térã heta ñe’ẽky oiko hag̃ua
chugui ambue ñe’ẽ.

Tembiecharã: Ñe’ẽpy: óga. Téra apesã. Ogapypeguakuéra.

Oñeñanduhaichaguáva: umi téra ikatúva ojehecha, oñehendu téra oñeñandu.

• Tero hetejekuaáva/andúva: umi ombohérava yvypóra ha ikatúva oñeñandu,
ojepoko, oñehetũ, ojehecha, oñehendu ha oñekũ’andu.
• Tembiecharã: y - yvy - kuarahy.
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa tero hetejekuaáva.
• Téra hetejekuaa’ỹva/andu’ỹva: umi ombohérava mba’e ikatu’ỹva ojepoko hese.
• Tembiecharã: Tupã, yvága, py’aguapy, tekojoja.
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa tero hetejekuaa’ỹva.
✓ Ejapo ñeʾẽjoaju umi tero hetejekuaa’ỹva.

Ijepyso rupi: umi tero ogueromandu’áva peteĩ tero térã avei umi ojueheguáva.
• Terotee/teratee: umi ava, mymba, táva térã tenda reraite. Ojehai ñepyrũva’erã tai
guasúpe.
• Tembiecharã: Jeruti (téra). Paraguay (táva). Píngi (jagua).
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa terotee.
✓ Ejapo ñe’ẽjoaju umi teroteekuéragui.
• Terotee’ỹva/teratee’ỹva: umi ombohérava yvypóra, mymba, mba’e térã ka’avo
ojueheguáva.
• Tembiecharã: Kuña, guyra, mitã.
o Tembiaporã:
✓ Ehai pa terotee’ỹva.
 Tembiaporã
1. Emohenda ã terokuéra iñemohenda rupive.

Mitã – kavaju – Paraguay – apyka – yvyra – mborayhu – óga – mberu – so’o – túva
- reindy – sy – mymba - tekojoja – kuñakarai – guyra – ovetã.

Iñe’ẽpu’andu
Ijysaja rupi Hetepy rupi oñeñanduhaichagua
Tero rupi
Tĩgua Jurugua Ysajateĩ Ysajakõi Ysajaapy Ysajarundy Teroteĩ Terajoaju Hetejekuaáva Hetejekuaa’ỹva

2. Eñeha’ã ha ehai peteĩ jehaipy eipuruhápe terokuéra.

Coordinación: Lic. María Mercedes Barge de Arzamendia

Elaboración: Lic. Mariano Lezcano / Prof. Mg. Alfredo Trinidad Santander
Revisión: Mg. Gladys Alderete
Edición: Lic. Enrique Lescano