ΤΟΜΟΣ Δ
Δομή & Οργάνωση Δ.Ε. (1.2)
Α’ Μέρος
Έννοια & Βασικά Χαρακτηριστικά Δ.Ε. (1.1)
 Διαφορές Δ.Ε. – Δημόσιας Διοίκησης: τιμές,
στόχοι, νομική μορφή
 Διαφορές Δημόσιας – Ιδιωτικής Επιχείρησης:
ιδιοκτησιακό καθεστώς, έλεγχος, στόχοι
Λόγοι Δημιουργίας Δ.Ε. (1.3)
(1) Αποφυγή κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης
καταναλωτών από ιδιωτικά μονοπώλια
(2) Ορθολογικότερη οργάνωση παραγωγής, μείωση
κόστους
(3) Αποτελεσματικότερη προώθηση άλλων στόχων π.χ.
βελτίωση διανομής εισοδήματος, σταθεροποίηση
οικονομίας, προώθηση οικονομικής ανάπτυξης
Στόχοι Δ.Ε. (1.5)
- Βελτίωση κατανομής πόρων
- Βελτίωση διανομής εισοδήματος
- Σταθεροποίηση οικονομίας σε επίπεδο πλήρους
απασχόλησης
- Προώθηση οικονομικής μεγέθυνσης, οικονομικής &
περιφερειακής ανάπτυξης της χώρας
Τιμολογιακή Πολιτική Δ.Ε. – Άλλοι Στόχοι (2.2)
- Μεγιστοποίηση πόρων, ίδια πολιτική με ιδιωτικές
- Βελτίωση της διανομής εισοδήματος, τιμή δεν ισούται
με οριακό κόστος
- Σταθεροποίηση της οικονομίας, τιμές χαμηλότερες
όταν υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις
- Προώθηση οικονομικής μεγέθυνσης, τιμές
χαμηλότερες σε προϊόντα που προωθούν την
οικονομική & περιφερειακή ανάπτυξη
Δ.Ε. στην Ελλάδα - Ιστορία (5.1)
- Πριν από Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: περιορισμένος π.χ.
ΣΕΚ, ΟΛΠ, ΤτΕ, ΕΤΕ, ΑΤΕ, Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας,
Ελληνικά Ταχυδρομεία, ΕΟΤ, κ.α.
 Έκταση συμμετοχής δημοσίων-ιδιωτικών φορέων:
αμιγείς, μικτές
 Βαθμός διοικητικής εξάρτησης: εξαρτημένες,
αυτονομημένες, μερικά αυτονομημένες
Δραστηριότητες & Κλάδοι Παραγωγής Δ.Ε. (1.4)
- Δραστηριότητες με φθίνον κόστος παραγωγής
- Με εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις
- Που συνεπάγονται μεγάλη αβεβαιότητα & κινδύνους
- Όπου αναγκαία η ενίσχυση ανταγωνισμού, ή/&
- Που μπορεί να αποφέρουν έσοδα στους Δ.Φ.
- Παραδείγματα: ηλεκτρική ενέργεια, τηλεπικοινωνίες,
μεταφορές, χρηματο-οικονομικές υπηρεσίες, ταχυδρομείο,
φυσικό αέριο & πετρελαιοειδή
Τιμολογιακή Πολιτική Δ.Ε. – Αριστοποίηση Κατανομής
Πόρων (2.1)
Σύμφωνα με στόχους Δ.Ε., συνθήκες ζήτησης & προσφοράς
των προϊόντων Δ.Ε., μορφή αγοράς, άρα
- Ομαλές συνθήκες ζήτησης & προσφοράς: πλήρης
ανταγωνισμός (τιμή = οριακό κόστος), μονοπώλιο (οριακό
κόστος = μέσο κόστος = τιμή ούτε κέρδη, ούτε ζημίες, κλπ)
- Ιδιόμορφες Συνθήκες Ζήτησης & Προσφοράς: ορισμένη
παραγωγική δυναμικότητα (τιμή = κόστος ευκαιρίας του
οριακού χρήστη) ή ζήτηση με διακυμάνσεις (υψηλότερη
τιμή όταν μεγάλη η ζήτηση, χαμηλότερη τιμή όταν μικρή η
ζήτηση)
SOS Γενικά - Βασικά Προβλήματα Δ.Ε. (4.1)
1. Αιτίες Τεχνολογικής/Οικονομικής
Αναποτελεσματικότητας: έλλειψη κινήτρων οργανωτικών
(πτώχευση, ανταγωνισμός ) & ατομικών (μισθολογική
διάρθρωση & μονιμότητα ΔΥ)
2. Ελλείμματα: επιδοτήσεις από κρατικό προϋπολογισμό,
διακριτικές τιμές, πολλαπλό τιμολόγιο, δανεισμός,
τιμολόγηση βάσει μέσου κόστους παραγωγής
Γενικά - Ιδιωτικοποίηση Δ.Ε. (4.2)
- Μορφές: πώληση περιουσιακών στοιχείων, εργολαβική
ανάθεση, διανομή κουπονιών, απελευθέρωση αγοράς
- Αιτίες: βελτίωση κατανομής πόρων, μείωση φορολογικής
επιβάρυνσης, ενδυνάμωση βιομηχανικών σχέσεων-
επιχειρηματικότητας, βελτίωση ποιότητας παρεχόμενων
αγαθών-υπηρεσιών & εξυπηρέτησης καταναλωτών,
ορθολογικότερη αξιολόγηση επενδυτικών προγραμμάτων
- Πολιτικές: ρύθμιση % απόδοσης κεφαλαίου, ρύθμιση
‘οροφής τιμής’
SOS Δ.Ε. στην Ελλάδα – Βασικά Προβλήματα (5.2)
- Xαμηλή τεχνολογική αποτελεσματικότητα
- Eπιβάρυνση με κόστος άσκησης πολιτικής
- Mεγάλη ισχύς συνδικαλιστικών οργανώσεων
1
- Μεταπολεμικά: επέκταση θεσμού π.χ. ΟΤΕ, ΔΕΗ,
ΕΤΒΑ, ΟΣΕ, ΗΛΠΑΠ, ΟΑ, ΗΣΑΠ, ΔΕΠ, ΕΒΟ, ΔΕΘ, ΕΡΤ
- Δεκαετία 80: διεύρυνση π.χ. ΕΚΟ, ΕΟΦ, ΕΛΟΤ, κ.α.
- Δεκαετίες 90 & 2000: τάση αποκρατικοποίησης αλλά
ίδρυση νέων Δ.Ε. για προώθηση ειδικών έργων π.χ.
Αττικό Μετρό, Τραμ ΑΕ, Προαστιακός ΑΕ
- Τώρα: μερικά παραδείγματα προβληματικών Δ.Ε.
ΔΕΗ, ΟΑΣΘ, Λάρκο, κ.α.
- Στόχος ΤΑΙΠΕΔ 50 δις, στα 5,1 δις 2011-2017
Δ.Ε. στην Ελλάδα – Αποκρατικοποίηση & Έλεγχος (5.3)
Β’ Μέρος
Ορισμός & Σημασία Προϋπολογισμού Δ.Φ. (6.1)
- Προϋπολογισμός = το σύνολο των λογαριασμών που
περιέχουν τα ποσά των δαπανών και εσόδων που
αναμένεται να πραγματοποιήσει το κράτος σε μια
χρονική περίοδο στο μέλλον
- Δημόσιοι Φορείς = Κεντρική Κυβέρνηση + ΟΤΑ + ΟΚΑ
+ ΝΠΔΔ (Γενική Κυβέρνηση), Δ.Ε., δηλ. Δ.Ε. δεν
περιλαμβάνονται στον Κρατικό Προϋπολογισμό
- βλ. επ. Α Τόμος: Oρισμός Δημοσίου Τομέα βάσει
ψήφισης προϋπολογισμού από εθνικό Κοινοβούλιο
έναντι βάσει νομοθεσίας, Β Τόμος ακραίο είδος
κοινοβουλευτικού ελέγχου γιατί αν δεν ψηφισθεί είναι
σαν θετική πρόταση μομφής εναντίον της κυβέρνησης
Κατηγορίες Προϋπολογισμών Δ.Φ. (6.3), ανάλογα με:
1. Περιεχόμενο των κονδυλίων: καθαροί/ακαθάριστοι
2. Χρονική περίοδο: ετήσιοι/πολυετείς
3. Βάση υπολογισμού: ταμειακοί/διοικητικοί
4. Μέθοδο πρόβλεψης κονδυλίων: οριακής
μεταβολής/μηδενικής βάσης
5. Φύση των κονδυλίων που περιλαμβάνουν:
εκμετάλλευσης/κεφαλαίου, τακτικοί/έκτακτοι,
κύριοι/προσαρτημένοι
6. Μέθοδο κατάταξης εσόδων-εξόδων:
κλασσικοί/προγραμμάτων
Πλήρης Εφαρμογή Προϋπολογισμών Προγραμμάτων:
1. Ενιαία απεικόνιση τακτικού προϋπολογισμού,
προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων & ειδικών
λογαριασμών
2. Δυνατότητα προσδιορισμού κόστους προγράμματος
3. διευκόλυνση αξιολόγησης αποτελεσματικότητας &
αποδοτικότητας δράσης
4. Ενίσχυση της υπευθυνότητας των φορέων
5. Ορθή δημοσιονομική διαχείριση
6. Ουσιαστικός έλεγχος των δημοσίων δαπανών
7. Αποτύπωση όλων των δράσεων των φορέων του
ευρύτερου δημοσίου τομέα, &
Ελλείμματα καλύπτονται με (α) δανεισμό 80% περίπου, (β)
επιχορηγήσεις τακτικού προϋπολογισμού, (γ) αποσβέσεις
κεφαλαίου
Αίτια δημιουργίας ελλειμμάτων Δ.Ε.:
(α) Μονοπωλιακή φύση συνδυαστικά με τιμολόγηση βάσει
οριακού κόστους παραγωγής,
(β) Τεχνολογική αναποτελεσματικότητα
(γ) Πλημμελής εποπτεία που καθοδηγείται από στόχους
πέρα από το δημόσιο συμφέρον, την κοινωνική ευημερία,
την διασφάλιση & αξιοποίηση δημόσιου χρήματος &
περιουσίας, κλπ., μέσω ανάληψης ευθύνης &
πρωτοβουλιών από τις ίδιες τις Δ.Ε.
Δ.Ε. στην Ελλάδα – Θεσμικό Πλαίσιο (5.4)
Λειτουργίες Προϋπολογισμού Δ.Φ. (6.2)
1. Προγραμματική: μέσο βραχυχρόνιου
προγραμματισμού της δραστηριότητας Δ.Φ.,
κράτους, κλπ.
2. Κατανεμητική: μέσο κατανομής πόρων μεταξύ
αγαθών/υπηρεσιών Δ.Φ. έν. μηχανισμού τιμών που
διαβαθμίζει προσφορά/ζήτηση σε ιδιωτικό τομέα
3. Αναδιανεμητική: μέσος επίτευξης αναδιανομής
εισοδήματος, αλλά βλ. επίπτωση έμμεσων φόρων
συνδυαστικά με φοροδιαφυγή στην μη εφαρμογή
του προϋπολογισμού σε Ελλάδα
4. Σταθεροποιητική: μέσω επίπτωσης σε μακρο-
οικονομικά νούμερα, σταθεροποιητική αν
κατάλληλα καταρτισμένος
5. Αναπτυξιακή: μέσω ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης
Κατάταξη Εσόδων - Εξόδων Δ.Φ. (6.4)
Προϋπολογισμοί Προγραμμάτων, βλ. επ. Πατσουράτη &
Τάτσου 5.3 - 5.4
- Ορισμός: Κατάταξη εσόδων-εξόδων ανά κατηγορίες
& είδη ώστε να έχει κανείς λεπτομερή εικόνα
εσόδων-εξόδων, άρα μπορεί να αξιολογήσει
καλύτερα προέλευση & ορθή ή όχι διαχείριση των
πόρων στον δημόσιο τομέα, σ. 174
- Πλεονεκτήματα έν. κλασσικού προϋπολογισμού:
δίνει έμφαση στον τελικό επιδιωκόμενο σκοπό,
ώστε να γίνεται δυνατή η αξιολόγηση των
διαφόρων έργων & να ελέγχεται η αποδοτικότητα
των μέσων δράσης Δ.Φ., επομένως κατά πόσο
επιτυγχάνεται η οικονομική αρχή (οικονομικότητα,
ΝΔΜ), καλύπτει μεγάλη χρονική περίοδο ώστε να
επεκτείνεται η αξιολόγηση πέραν του ενός έτους,
επιτρέπει την αποτύπωση πολιτικών & στόχων σε
προγράμματα με μετρήσιμο κόστος/αποτέλεσμα
- Δράσεις: άμυνα, εξωτερικές υποθέσεις,
θησαυροφυλάκιο, δικαιοσύνη, δράσεις για
άνθρωπο & περιβάλλον
- Κατάταξη σε 4 επίπεδα: 1ο βασικοί τομείς, 2ο/3ο
προγράμματα ανά τομέα, 4ο εξειδίκευση
υλοποίησης
2
8. Πλήρης διαφάνεια της δημοσιονομικής διαχείρισης
SOS Ισοζύγιο Προϋπολογισμού Δ.Φ. (6.5)
- Ισοζύγιο = η σχέση εσόδων-εξόδων Δ.Φ.
- Ισοσκελισμένος, αν έξοδα=έσοδα
- Πλεονασματικός, αν έξοδα < έσοδα
- Ελλειμματικός, αν έξοδα > έσοδα
- Διαφορές μεταξύ Συνολικού, Καθαρού &
Πρωτογενούς
SOS Βασικές Αρχές Προϋπολογισμού Δ.Φ. (6.7)
- Αρχή της δημοσιότητας
- Αρχή ετήσιας βάσης
- Αρχή ειλικρίνειας
- Αρχή σαφήνειας
- Αρχή της ενότητας
- Αρχή της πληρότητας
- Αρχή της ειδικότητας
- Αρχή του μη ειδικού προορισμού εσόδων
Μέγεθος, Διάρθρωση & Οικονομικές Επιπτώσεις του
Κρατικού Προϋπολογισμού στην Ελλάδα (6.8)
- Πολύπλοκο/κοινωνικά άδικο φορολογικό σύστημα
- Μεγάλο μέγεθος φοροδιαφυγής, ασφαλιστικό,
διαρθρωτικά προβλήματα σε τομέα απασχόλησης,
αναποτελεσματική κοινωνική πολιτική, κ.α.
- Αρνητικό ισοζύγιο προϋπολογισμού για μεγάλο
χρονικό διάστημα, βλ. επ. Πατσουράτη & Τάτσου,
Πίνακας 1
Ειδικοί Λογαριασμοί (6.9) έχουν καταργηθεί!
- Διάκριση
- Χρησιμότητα
- Ποσά
- Συνέπειες/Προβλήματα
Συμπεράσματα (6.11)
-Το Δημοσιονομικό, το σοβαρότερο πρόβλημα της
Ελλάδας & μέσω φαύλου κύκλου αύξησης ελλειμμάτων
- Αιτίες: λάθος προβλέψεις, απόκρυψη στοιχείων,
τυχαία γεγονότα, πολιτικοί κύκλοι, ανορθολογική δομή
του φορολογικού συστήματος, θέματα με το
ασφαλιστικό, μεγάλη φοροδιαφυγή, διαρθρωτικά
προβλήματα στον τομέα απασχόλησης, κ.α.
- Προτάσεις Πολιτικής: αναμόρφωση του φορολογικού
συστήματος π.χ. διεύρυνση φορολογικής βάσης,
κατάργηση αδικαιολόγητων απαλλαγών, συγκράτηση,
εξορθολογισμός & αξιολόγηση των δημοσίων δαπανών
- Επιπλέον: καταγράφονται όλοι ανθρώπινοι/υλικοί
πόροι, συσχετισμός πόρων-αποτελέσματος,
γενικοί/ειδικοί δείκτες για την αντικειμενική
αξιολόγηση των αποτελεσμάτων
SOS Φάσεις Προϋπολογισμού Δ.Φ. (6.6)
-Κατάρτιση
-Έγκριση
-Ψήφιση
-Εκτέλεση
-Έλεγχος, βλ. & Κεφ. 7ο παρακάτω, + Πατσουράτη & Τάτσου
5.3 & 5.6
Στάδιο Κατάρτισης: προετοιμασία που λαμβάνει την τελική
μορφή ύστερα από διάφορες επεξεργασίες, για να
υποβληθεί για συζήτηση & ψήφιση στο αρμόδιο κατά
περίπτωση όργανο
Στάδιο Ψήφισης: συζήτηση επί του τελικού σχεδίου + λήψη
τελικών αποφάσεων για τις πιστώσεις και τις πηγές
άντλησης των εσόδων πριν την ψήφιση
Στάδιο Εκτέλεσης: πραγματοποίηση των αναγραφόμενων
εσόδων-εξόδων και αρχίζει με την έναρξη του οικονομικού
έτους που αφορά
Στάδιο Ελέγχου: περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες που
αφορούν την εξέταση νομιμότητας, αποτελεσματικότητας
της δημοσιονομικής διαχείρισης
6.8.1 Δημοσιονομική Κατάσταση ΕΕ/Ελλάδα
6.8.2 Ύψος/Σύνθεση Εσόδων Κρατικού Προϋπολογισμού
6.8.3 Δομή Δημοσίων Δαπανών
6.8.4 Ισοζύγιο Κρατικού Προϋπολογισμού, Μέγεθος
Δημοσίου Χρέους
1. Καθιερώθηκαν 1951, 354 περίπου πριν καταργηθούν
2. Ειδικοί/Αυτόνομοι
3. Μειονεκτήματα περισσότερα από πλεονεκτήματα,
δημοσιονομική αταξία, απόκρυψη μέρους δαπανών &
δημοσίου χρέους/ελλείμματος, κ.α.
3

Πατσουράτης & Τάτσος 2015
2. Δημοσιονομική Διακυβέρνηση σε ΕΕ (2.2, 2.3)
- Ορισμός: σύνολο κανόνων, ρυθμίσεων και
διαδικασιών που οφείλουν να υιοθετούνται από Κ/Μ
οικονομικής ένωσης και που έχει επίπτωση στον τρόπο
κατάρτισης, ψήφισης, εφαρμογής κι ελέγχου του
κρατικού προϋπολογισμού
- Κανόνες, ρυθμίσεις: (1) εθνικοί αριθμητικοί κανόνες,
(2) δημοσιονομικοί κανόνες, (3) δημιουργία
ανεξάρτητων οργάνων, (4) θέσπιση μεσοπρόθεσμων
δημοσιονομικών πλαισίων
- Σταθερότητα της Οικονομίας μέσω (1) εξομάλυνσης
οικονομικού κύκλου, (2) γενικού επιπέδου τιμών, & (3)
αποτελεσματικής διαχείρισης των προσδοκιών, άρα (4)
δημιουργώντας το περιβάλλον για την διασφάλιση
σταθερότητας των τιμών λόγω κατάλληλης
νομισματικής πολιτικής
- Θεωρία Άριστων Νομισματικών Περιοχών έναντι
Δημοσιονομικής Πειθαρχίας όπως ορίζουν ΣΜΑ/ΣΣΑ
(De Grauwe), κριτική
- Στόχοι: επίτευξη υγιούς προϋπολογισμού μέσω
πρόληψης ελλειμμάτων & υπερβολικής συσσώρευσης
δημόσιου χρέους, μείωση κυκλικότητας της
δημοσιονομικής πολιτικής, βελτίωση
αποτελεσματικότητας δημοσίων δαπανών, άρα
αποτελεσματικότερη χρήση παραγωγικών πόρων &
καλύτερος συντονισμός δημοσιονομικής πολιτικής Κ/Μ
1. Σημασία Δημοσιονομικής Διαχείρισης Κ/Μ σε
Νομισματική Ένωση (2.1, 2.4)
- Σε Κράτη που δεν ανήκουν σε οικονομική ένωση, (α)
δημοσιονομική πολιτική μέσω δημοσίων εσόδων,
φορολογίας & δημοσίων δαπανών, δημόσιος δανεισμός
στην αρμοδιότητα εθνικών κυβερνήσεων, (β) νομισματική
πολιτική δηλ. ο έλεγχος ποσότητας χρήματος που
κυκλοφορεί σε οικονομία & κόστος αυτού (επιτόκιο), από
Κεντρική Τράπεζα κάθε Κράτους
- Σε ομοσπονδιακά Κράτη, νομισματική ένωση
επιτυγχάνεται με ενιαία νομισματική & δημοσιονομική
πολιτική, ενιαίο προϋπολογισμό, όμως σε
- ΟΝΕ, νομισματική πολιτική από ΕΚΤ ενώ δημοσιονομική
από Κ/Μ με δικό τους προϋπολογισμό
- Αν και η ΣΜΑ/ΣΣΑ έθεσε περιορισμούς, & τα Κ/Μ
υποχρεώθηκαν να ασκούν περιοριστική δημοσιονομική
πολιτική, η αποσύνδεση νομισματικής & δημοσιονομικής
πολιτικής θέτει ΕΕ & Ευρωζώνη ευάλωτη σε ασύμμετρα
οικονομικά σοκ & οικονομικές κρίσεις
- Κάθε Κ/Μ δεν πρέπει να έχει έλλειμμα > 3% ΑΕΠ, χρέος >
60% ΑΕΠ & να εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα
περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής ώστε (α) να
εξασφαλίζεται βιώσιμο δημόσιο χρέος και (β) οι αυτόματοι
σταθεροποιητές της οικονομίας να θωρακίζουν εθνική
οικονομία από μελλοντικές κρίσεις, προστατεύοντας έτσι
εθνική οικονομία & οικονομική ένωση
3. ΕΟΔ Πριν την Οικονομική Κρίση (3.1 - 3.5)
- Δημοσιονομικές υποχρεώσεις περιορίζονταν σε (1)
συνεισφορά στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, (2)
εναρμόνιση των φορολογικών τους συστημάτων (έμμεση
φορολογία), (3) διεύρυνση μετά την ΟΝΕ
- Ρύθμιση εποπτείας Κ/Μ με Συνθήκη Μάαστριχτ (ΣΜΑ),
Σύμφωνο Σταθερότητας & Ανάπτυξης (ΣΣΑ), Συνθήκη
Λισαβόνας, αλλά δεν αρκούσαν
3.2. Κοινοτικός Προϋπολογισμός, 1968 (σ. 10-11)
3.3. Συνθήκη Μάαστριχτ (1993), δημοσιονομικοί
περιορισμοί σε Κ/Μ σε θεσμικό υπόβαθρο ΟΝΕ μέσω (1)
απαγόρευσης νομισματικής χρηματοδότησης
δημοσιονομικών ελλειμμάτων & προνομιακής πρόσβασης
δημοσίου σε Χ/Π αγορά, (2) no bail out rule, (3) αποφυγή
δημιουργίας υπερβολικού ελλείμματος. Ευρωπαϊκή
Επιτροπή σε ρόλο εποπτεύοντος οργάνου παρακολουθεί (α)
υπέρβαση προβλεπόμενου δ/ν ελλείμματος προς ΑΕΠ σε
σχέση με τιμή αναφοράς, ΕΚΤΟΣ αν λόγος σημειώνει συνεχή
ή ουσιαστική πτώση & έχει προσεγγίσει την τιμή αναφοράς,
ή αν υπέρβαση είναι έκτακτη & προσωρινή αλλά λόγος
κοντά σε τιμή αναφοράς, (β) υπέρβαση λόγου δημόσιου
χρέους προς ΑΕΠ, εκτός εάν ο λόγος μειώνεται
ικανοποιητικά προσεγγίζοντας την τιμή αναφοράς. Σε
περίπτωση εμμένουσας απόκλισης Ευρωπαϊκή Επιτροπή
συντάσσει Έκθεση γνωμοδοτικά στο Συμβούλιο που κάνει
συστάσεις σε Κ/Μ. Αν δεν υπάρξει συμμόρφωση, το
Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει μέτρα για να ενισχύσει
δημοσιονομική πειθαρχία από Κ/Μ (σ. 12, δημοσίευση
πρόσθετων πληροφοριών, αναθεώρηση πολιτικής
4
4. To Νέο Πλαίσιο ΕΟΔ
4.1. Μετά από Σύνοδο Κορυφής ΕΕ 7 – 9 Μαϊου 2010,
δέσμευση για οικονομική σταθερότητα σε Ευρωζώνη &
καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης, εκτός από
πακέτα διάσωσης περιφερειακών χωρών αλλάζει ΕΟΔ
4.2. Νέα ΕΟΔ
(1) EFSM Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χ/Π Σταθερότητας
(2) EFSF Ευρωπαϊκό Ταμείο Χ/Π Σταθερότητας
(3) European Semester Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
(4) Αναβαθμισμένο ΣΣΑ
(5) ESM Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας
(6) Fiscal Compact Δημοσιονομικό Σύμφωνο
(7) Ενίσχυση Κεντρικής Εποπτείας Εθνικών Προϋπ/μών
(8) Τροποποίηση Κανονισμών Διαρθρωτικών Ταμείων
4.3. Νέοι Κανόνες για Δ/Ν πλαίσια Κ/Μ
Παροχή οικονομικών στοιχείων, οικονομικών
προβλέψεων & μεσοπρόθεσμων στόχων Δ/Ν πολιτικής
1. Λογιστικά & Στατιστικά Πρότυπα
2. Προγνώσεις για Δ/Ν Σχεδιασμό
3. Αριθμητικοί Δ/Ν Κανόνες
4. Μεσοπρόθεσμο Δ/Ν Πλαίσιο
5. Το Δημοσιονομικό Πρόβλημα στην Ελλάδα (5.1-
5.10) SOS
- Καθυστέρηση επιπτώσεων κρίσης σε Ελλάδα λόγω:
(α) ταχέων ρυθμών ανάπτυξης πριν
(β) πλείστες αδυναμίες ελληνικής οικονομίας π.χ.
εσωστρέφεια, μικρή έκθεση στην διεθνή οικονομία,
μεγάλος δημόσιος τομέας, συντηρητικός τραπεζικός
κλάδος
- Ενδείξεις αδυναμίας οικονομίας από το 2007,
πλημμελής υλοποίηση κρατικού προϋπολογισμού,
αύξηση ελληνικών spreads, υπέρβαση δαπανών από
αύξηση επιτοκίων κρατικού δανεισμού & πρωτογενών
δαπανών, συνδυαστικά με υστέρηση φορολογικών
εσόδων
- 2009, πλήρης αδυναμία αποπληρωμής κρατικών
ομολόγων
5.4. Προϋπολογισμοί Προγραμμάτων
- αποφεύγονται τα μειονεκτήματα των κλασσικών
προϋπολογισμών, μεγάλη χρονική περίοδος
- δίνουν έμφαση στον επιδιωκόμενο στόχο,
κατατάσσουν έσοδα/έξοδα ανά πρόγραμμα
- επιτρέπουν αξιολόγηση, έλεγχο αποδοτικότητας
μέσων δράσης Δ.Φ., αξιολογείται βαθμός επίτευξης
οικονομικότητας πέραν του έτους
δανεισμού Κ/Μ από ΕΚΤ, άτοκη κατάθεση ποσού προς
διόρθωση ΥΕ, επιβολή προστίμου).
3.4. ΣΣΑ σε Συνθήκη Άμστερνταμ (1997)
- Ενίσχυση δημοσιονομικής πειθαρχίας, περιορισμοί
βαθμών ελευθερίας, δεσμευτικότητα, συγκεκριμενοποιεί
κριτήριο ύφεσης, αλλά αρκετό χρονικό περιθώριο
συμμόρφωσης
- Δημοσιονομικό ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης
μεσοπρόθεσμα ισοσκελισμένο ή πλεονασματικό
- ανώτατο όριο Δ/Ν ελλείματος 3% ΑΕΠ εκτός από χώρες σε
έντονη ύφεση που την ορίζει ως μείωση ΑΕΠ ≥ 2% ή ετήσιο
ρυθμό μείωσης ΑΕΠ 0,75% - 2%
- Κυρώσεις αν ΥΕ, άτοκες καταθέσεις σε ΕΚΤ (σ. 13)
3.5. Συνθήκη της Λισαβόνας (2009)
- Κατανομή αρμοδιοτήτων ΕΕ σε αποκλειστικές,
συντρέχουσες & υποστηρικτικές (σ. 13)
- Νομισματική Πολιτική σε Αποκλειστικές Αρμοδιότητες ΕΕ
- Κ/Μ υποχρεώνονται σε υποβολή εθνικών προγραμμάτων
μεταρρυθμίσεων για βιωσιμότητα δημοσίων οικονομικών,
σύνθεση δαπανών, οικονομική αποδοτικότητα φορολογίας
& δημοσίων δαπανών
- Αποφυγή χρεωκοπίας, διαμόρφωση συνθηκών για
αποφυγή μελλοντικών κρίσεων, π.χ. EFSF/ESM σε άρ. 122
5.2. Δ/Ν Πορεία Ελληνικής Οικονομίας
- Πίνακας 1: αρνητικό ισοζύγιο από υψηλό δημόσιο χρέος,
από 2012 υψηλό και ιδιωτικό χρέος, σ. 124
- Έντονη, ακραία Δ/Ν ελλειμμάτων από αρνητικό ισοζύγιο
στον κρατικό προϋπολογισμό
- 2014: 177,2% παρά περικοπή το 2012
5.3.Βασικές Αδυναμίες Κρατ Προϋπ/μού πριν Ν.3871/2010
SOS
α. Αδυναμίες στην Κατάρτιση
β. Αδυναμίες στην Ψήφιση
γ. Αδυναμίες στην Εκτέλεση
δ. Αδυναμίες στον Έλεγχο
Σύνοψη, προβλήματα σε:
- Έλλειψη διαφάνειας
- Αποσύνδεση από αποτελέσματα
- Συγκεντρωτισμός, μικρή ευελιξία σε αλλαγή
- Πολλοί έλεγχοι χωρίς περιεχόμενο
- Απουσία ουσιαστικής λογοδοσίας
- Οργανωτικές αδυναμίες
5.5. Ένταξη Ελλάδας σε 3 Μνημόνια
- Απρίλιος 2010 σε Τρόϊκα (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ)
- Πρώτο Πακέτο Μέτρων (5.5.1)
- Δεύτερο Πακέτο Μέτρων (5.5.2)
- Μνημόνιο Οικονομικής & Χ/Π Πολιτικής (5.5.3)
5
5.6. Δημοσιονομικές Μεταρρυθμίσεις μετά SOS
5.6.1 ΜΠΔΣ 2010-2015
- 28 δις ευρώ
- ΤΑΙΠΕΔ, 50 δις ευρώ, πόσα έχουν μαζευτεί ως τώρα?
- Μείωση προσλήψεων 1 προς 10 δημόσιο & 1 προς 5
το 2015, αύξηση από 37.5 σε 40 ώρες εργασίας,
απολύσεις στο Δημόσιο, μείωση δαπάνης συντάξεων
ΟΓΑ
5.6.2 Ν. 3871/2010 SOS
- δημοσιονομική διαχείριση & ευθύνη
- κατάρτιση, ψήφιση, υλοποίηση & έλεγχος
προϋπολογισμού
- αρχές, χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης,
διαφάνειας, ειλικρίνειας
- γενικές αρχές που διέπουν Δ/Ν κανόνες, έλεγχος
πορείας δημοσίου χρέους, ελάχιστο αποδεκτό όριο
πρωτογενούς πλεονάσματος, ελάχιστο αποδεκτό όριο
εσόδων ως ποσοστό ΑΕΠ, κ.α.
- ΥπΟικον υποβάλλει ΜΠΔΣ ετησίως στην Βουλή, & το
επικαιροποιεί ανά τακτά χρονικά διαστήματα
- Ν.3871/2010 εξειδικεύει αρχές κατάρτισης
προϋπολογισμού Γενικής Κυβέρνησης, καθορισμός
δεσμευτικών ορίων δαπανών ανά φορέα κεντρικής
διοίκησης, ορίζεται διαδικασία ψήφισης
προϋπολογισμού + συνοδευτικά έγγραφα, &
προϋποθέσεις για κατάρτιση & υποβολή
συμπληρωματικών προϋπολογισμών
- πρβλ. παράταση 4 μηνών ισχύος του αν δεν είναι
δυνατή η ψήφιση
- πρβλ. έκδοση ΠΔ για καθορισμό ελέγχου των
αναλήψεων υποχρεώσεων κατά εκτέλεση
προϋπολογισμού Γενικής Κυβέρνησης
5.8. Δεύτερο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής
- Μάρτιος 2012, 164,5 δις ευρώ μέχρι 2014 + PSI
5.10. Κοινοτικά Μέσα για την Ελάφρυνση του
Δημόσιου Χρέους SOS
Κατά την περίοδο 2010-2015, ελλειμματικό ισοζύγιο
παραμένει παρά την αύξηση εσόδων % ΑΕΠ + μείωση
δημοσίων δαπανών 6,2 & 8,5 % αντίστοιχα, άρα
μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι Ελλάδα δεν θα μπορέσει
να απεμπλακεί εκτός αν μειωθεί δημόσιο χρέος
6. Πού Οδεύει η Ευρωζώνη? (6) SOS
- Αμφιβολία για το (α) κατά πόσο ΕΕ διαχειρίστηκε
αποτελεσματικά την οικονομική κρίση, (2) αν η
περιφερειακή πολιτική με τα προγράμματα ΕΣΠΑ
5.6.3 Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής (ΓΠΒ)
- ανεξάρτητος φορέας από ΕΕ, 2010
- παρακολούθηση Δ/Ν:
1. ανάλυση & αξιολόγηση Μ/Ο προβλέψεων για Γενική
Κυβέρνηση
2. ανάλυση & αξιολόγηση προβλέψεων για έσοδα άλλων
συνιστωσών, κίνδυνοι μη επίτευξης στόχων
3. συστηματική παρακολούθηση μηνιαία των
δημοσιονομικών εξελίξεων, εξέταση προοπτικών για όλο το
έτος,
4. ανάλυση & αξιολόγηση μακροχρόνιας διατηρησιμότητας
δημοσίων οικονομικών & της εκάστοτε ασκούμενης Δ/Ν
πολιτικής
5.7. Αναδιάρθρωση Ελληνικού Χρέους
- 158 δις ευρώ + συμμετοχή επενδυτών ιδιωτικού τομέα με
εθελούσια ανταλλαγή ομολόγων που λήγουν μέχρι 2020 με
νέα μακροπρόθεσμα ομόλογα + απομείωση χρέους δηλ.
«κουρέματος» σε 21% της ονομαστικής του αξίας
- Αποτυχία του οδηγεί σε νέα συμφωνία Οκτ 2011 + PSI με
απομείωση χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα 50% + 30 δις
ευρώ από Κ/Μ ΕΕ
- Τελική συμφωνία Φεβ 2012 + απομείωση 53,5% + δάνειο
130 δις ευρώ από ESFS/ΔΝΤ
- Αντικατάσταση παλιών ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου με
(α) νέους τίτλους 2023-2042 ονομαστικής 31,5%, (β) με
τίτλους ESFS διάρκειας 2 ετών αξίας 15% της ονομαστικής
αξίας των επιλέξιμων τίτλων ομολογιούχων
- 1η Φάση – ανταλλαγή ομολόγων 206 δις ευρώ, 86% ,
ενεργοποιήθηκε η «ρήτρα συλλογικής δράσης» που
εκλήφθηκε ως πιστωτικό γεγονός γιατί ανταλλάχθηκαν το
σύνολο των τίτλων υπό ελληνικό δίκαιο με νέα ομόλογα &
οδήγησε σε CDS & καταβολή αποζημείωσης στους
ομολογιούχους
5.9. Τρίτο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής SOS
- Ιούλιος 2015 σε ESM/ΔΝΤ
- Αύγουστος 2015, 3ο δάνειο + 3ο πρόγραμμα προσαρμογής
- 86 δις ευρώ 2015-2018 από τα οποία 10 δις ευρώ για
ανακεφαλαίωση τραπεζών
Μέσα ΕΕ, ως εξής (5.10 συνέχεια):
1. Διαγραφή μέρους χρέους ώστε να καταστεί βιώσιμο,
124% ως 2020 και 110% ως 2022
2. Διευκόλυνση αποπληρωμής με επιμήκυνση περιόδων
αποπληρωμής, μείωσης επιτοκίου, κλπ.
3. Debt-to-equity Swap
4. Άλλες, π.χ. ιδιωτικοποιήσεις για την αποπληρωμή,
Warrants, αμοιβαιοποίηση μέρους χρέους (ΓΠΒ 2014), κ.α.
Ύψος χρηματοδότησης Ελλάδας από 2010: ~ 380 δις €
6
μεταξύ άλλων ήταν αποτελεσματικά, & άρα (3) αν
κοινός προϋπολογισμός θα ήταν λύση για την
αντιμετώπιση μελλοντικών οικονομικών κρίσεων & την
θωράκιση της Ευρωζώνης
- Πρόταση ΥπΟικον Ευρωζώνης (πρόταση & του
Μακρόν) για (1) εποπτεία δημοσιονομικών πολιτικών
προώθησης της ανταγωνιστικότητας, (2) εποπτεία του
χρηματοπιστωτικού τομέα ΕΕ, (3) εκπροσώπηση
Ευρωζώνης στους διεθνείς Χ/Π οργανισμούς – ΝΕΑ
αντίληψη για εθνική κυριαρχία, αντιπαράθεση για το
αν ‘χρυσός κανόνας’ θα πρέπει να ενσωματωθεί στο
Ελληνικό Σύνταγμα ή όχι
- Ιούνιος 2015 Έκθεση 5 Προέδρων:
Στάδιο 1ο ‘Εμβάθυνση στην Πράξη’ με ενίσχυση
ανταγωνιστικότητας & διαρθρωτικής σύγκλισης των
οικονομιών Κ/Μ, επίτευξη υπεύθυνων δημοσιονομικών
πολιτικών σε εθνικό & επίπεδο ΕΕ, ολοκλήρωση &
ενίσχυση Χ/Ο ένωσης, ενίσχυση δημοκρατικής
λογοδοσίας
(6, συνέχεια)
Στάδιο 2ο ‘Ολοκλήρωση ΟΝΕ’, η διαδικασία σύγκλισης να
αποκτήσει περισσότερο δεσμευτικό χαρακτήρα με την
υιοθέτηση νομικών δεσμευτικών στόχων αναφοράς
Τελικό Στάδιο: όραμα να καταστεί ΕΕ χώρος σταθερότητας
& ευημερίας
Προϋποθέσεις: (1) Οικονομική ένωση σύγκλισης
(ανταγωνιστικότητα, ενισχυμένη θωράκιση έναντι μακρο-
οικονομικών ανισορροπιών, απασχόληση & κοινωνικές
επιδόσεις, βελτιωμένο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο), (2)
Χρηματοοικονομική Ένωση (ασφάλεια στις τραπεζικές
καταθέσεις ρευστού σε ευρώ σε Κ/Μ ΕΕ), (3)
Δημοσιονομική Ένωση (δημοσιονομική σταθερότητα,
Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, κοινή μακρο-
οικονομική σταθεροποίηση), (4) Ενίσχυση της
Δημοκρατικής Λογοδοσίας (ΟΝΕ ενιαία εξωτερική
εκπροσώπηση, ενίσχυση Ευρω-ομάδας), (5) Κοινωνική
Διάσταση ΟΝΕ