DYDAKTYKA FIZJOTERAPII - program przedmiotu

„Co dzień przestrzegam jak młódź cierpi na tem,

Ŝe nie ma szkół uczących Ŝyć z ludźmi i światem”.
(Adam Mickiewicz)

Ćwiczenie 1.

Temat: Dydaktyka ogólna, dydaktyka fizjoterapii, metodyka fizjoterapii - zakres

pojęciowy i formalna strona przedmiotu w AWF we Wrocławiu.

Zagadnienia:
- załoŜenia przedmiotu „Dydaktyka Fizjoterapii” i jego realizacja we wrocławskiej
AWF
- warunki zaliczenia przedmiotu
- kształcenie a dydaktyka

podstawy kształcenia,

dydaktyka ogólna, szczegółowa i przedmiotowa,
- znaczenie i wzajemne zaleŜności sfer kształcenia
- dydaktyka: miedzy sztuką a nauką

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B.(1995) Elementy dydaktyki ogólnej. AWF, Wrocław.

2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.
3. Mietzel G. (2002) Psychologia kształcenia. GWP, Gdańsk.
4. Okoń W.(1998) Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, śAK, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Czabański B.,Koszczyc T.(red.)(1995) Dydaktyka wychowania fizycznego.

Materiały Konferencyjne, AWF, Wrocław.
2. Galloway Ch.(1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa
3. Grabowski H.(2000) Co koniecznie trzeba wiedzieć o wychowaniu fizycznym.
Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków.
4. Palka S.(1999) Podejście jakościowe w procesie poznania dydaktycznego [W:]
Denek K., Bereźnicki F.(red.) Tendencje w dydaktyce współczesnej. WAM,
Toruń.
5. Półturzycki J. (1999) Dydaktyka dla nauczycieli. WAM, Toruń.

TN2003
3
„Przedmiotem nauki o motoryczności jest nieskończone bogactwo kombinacji
ruchowych wykonywanych przez człowieka”
(Maciej Demel)

Ćwiczenie 2.

Temat: Podstawy kształcenia psychomotorycznego: Motoryka człowieka

Zagadnienia:
- def. motoryczności, zdolności motoryczne (energetyczne, informacyjne,
hybrydowe)
- zdolności kondycyjne i ich zmiany w ontogenezie wpływające na przebieg
psychomotorycznego kształcenia:

siła,

wytrzymałość,

szybkość: (zdolność do szybkiej reakcji na bodziec, zdolność do
szybkich ruchów, zdolność do szybkiej lokomocji),
- koordynacja ruchów:

definicje wg Hirtza (równowaga, rytmizacja, orientacja w przestrzeni,
róŜnicowanie napięć mięśniowych, szybkość reakcji),

wg Meinela i Schnabla (zdolność sterowania ruchami, zdolność
przestawiania i dostosowania do zmiennych warunków otoczenia,
zdolność uczenia się motorycznego),

poziomy koordynacji ruchowej,

koordynacja ruchów jako element szkolnego wychowania fizycznego
(„inteligencja ruchowa”)

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.
3. Raczek J. i inni (1998) Teoretyczno-empiryczne podstawy kształtowania i
diagnozowania koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF, Katowice.

Literatura uzupełniająca:

1. Juras G., Waśkiewicz Z.(1998) Czasowe, przestrzenne oraz dynamiczne

aspekty koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF Katowice.
2. Szopa J. i inni (1992) Podstawy antropomotoryki. PWN, Warszawa.

TN2003
4
„Jeśli chcesz się czegoś nauczyć, wykonuj to”
(Robert C.Schank)

Ćwiczenie 3.

Temat: Uczenie się i nauczanie – Proces nauczania bezpośredniego

Zagadnienia:
- uczenie się w ujęciu koneksjonistycznym (behawioryzm) – przegląd teorii

uczenie się typu S-R (Pawłow i Watson: warunkowanie klasyczne;
Guthrie: utrwalanie łańcucha bodźców i reakcji)

uczenie się instrumentalne (Thorndike: prawo efektu, zasady
stosowania nagrody i kary; Skinner: warunkowanie instrumentalne,
reguły wzmacniania i karania)
- zasady stosowania wzmocnień w nauczaniu bezpośrednim (Ch.Galloway),
- reguły wzmacniania (Ch.Galloway),
- schemat nauczania bezpośredniego,
- syntaksa modelu nauczania bezpośredniego wg Arendsa,

Literatura obowiązkowa:
1. Arends R.I. (1998) Uczymy się nauczać, WSiP. Warszawa
2. Czabański B. (2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.
1. Galloway Ch. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Anderson J.R.(1998) Uczenie się i pamięć – integracja zagadnień. WSiP,

Warszawa.
2. Tomaszewski T. (1998) Główne idee współczesnej psychologii. WA śAK,
Warszawa.

TN2003
5
Podstawą tego potęŜnego ruchu umysłowego jest znajomość tego, co człowiek
zauwaŜa, o czym wie, o czym jest przekonany i co sobie ceni.
(Tadeusz Tomaszewski)

Ćwiczenie 4.

Temat: Uczenie się człowieka na poziomie poznawczym

Zagadnienia:
- definicje i ewolucja pojęć: uczenie się i nauczanie,
- uczenie się a nauczanie – wzajemne zaleŜności (wg Pearsona),
- dojrzewanie i uczenie się,
- uczenie się w ujęciu poznawczym:

Wertheimer: uczenie się całościowe;

Köhler: uczenie się przez wgląd;

Bruner: uczenie się jako odkrywanie;

Tolman: uczenie się jako zachowanie celowe

Tomaszewski: sytuacja zadaniowa, sytuacja problemowa

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF Wrocław.
3. Galloway Ch. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa.
4. Pearson A.T.(1998) Nauczyciel. Teoria i praktyka w kształceniu nauczycieli.
WSiP, Warszawa.
5. Tomaszewski T.(red)(1992) Psychologia ogólna. PWN, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Tomaszewski T. (1998) Główne idee współczesnej psychologii. WA śAK,

Warszawa.

TN2003
6
„Na umiejętnościach – poznawczych i motorycznych – oparte są procesy uczenia się,
a wśród nich to najbardziej skomplikowane: jak się uczyć.”
(Richard I. Arends)

Ćwiczenie 5.

Temat: Uczenie się motoryczne.

Zagadnienia:
- uczenie się motoryczne

systematyka ruchów człowieka wg Z.Gilewicza: ruchy elementarne –
akty ruchowe – czynności ruchowe,

fenomen kulturowy czynności sportowych (S.Grössing)

umiejętność – nawyk
- teorie uczenia się motorycznego:

Pöhlmann: spirala uczenia się, informacja zwrotna, TUT-ory
,inteligentne systemy tutoringu,

A.Hotz: wyobraŜenia ruchowe a potencjał energetyczny czynności
ruchowych,

R.Schmidt: teoria schematów

R.Ungerer: uczenie się i nauczanie sensomotoryczne, sekwencja
sensomotoryczna, sekwencja węzłowa, super-sekwencja

Literatura obowiązkowa:

2. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław
3. Czabański B. (2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław

Literatura uzupełniająca:

1. Anderson J.R.(1998) Uczenie się i pamięć – integracja zagadnień. WSiP,

Warszawa.
2. Czabański B.(red.)(1995) Uczenie się czynności ruchowych i regulacja
zachowania, Ogólnopolskie Seminarium na temat ,,Teorii schematów
Richarda A. Schmidta”. AWF, Wrocław.
3. Gilewicz Z. (1964) Teoria wychowania fizycznego. WSiP,Warszawa.

TN2003
7
„Aby stać się artystą, wcześniej trzeba opanować rzemiosło”
(Richard I. Arends)

Ćwiczenie 6.

Temat: Uczenie się i nauczanie czynności standardowych (cz.I)

Zagadnienia
- uczenie się i nauczanie czynności standardowych:

pojęcie czynności standardowych (czynności elementarne,
standardowe, indywidualne, mistrzowskie, model czynności)

nauczanie bezpośrednie a nauczanie czynności standardowych,
- etapy procesu nauczania czynności standardowych:

Etap 1: antycypacji celu (sytuacja zadaniowa),

Etap 2: wstępnej orientacji (sytuacje: fizyczna, społeczna i osobista),

Etap 3: umysłowego programowania ( wyobraŜenia motoryczne i ich
funkcje, informacja kinestetyczna i jej rola w tworzeniu wyobraŜeń
ruchowych, polisensoryczne podłoŜe wyobraŜenia czynności ruchowej)

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.

Literatura uzupełniająca:

1. Tomaszewski T. (1998) Główne idee współczesnej psychologii. WA śAK,

Warszawa.

TN2003
8
„Tylko uczeń ma wgląd we własne procesy uczenia się i rozumienia, a nauczyciel
moŜe uzyskać informacje na ich temat jedynie na drodze współpracy z nim”
(Gerd Mietzel)

Ćwiczenie 7.

Temat: Uczenie się i nauczanie czynności standardowych (cz.II)

Zagadnienia:
- Etapy nauczania czynności standardowych (c.d.):

Etap 4: praktycznego działania ( metoda kontrastów, metoda
ograniczeń, nauczanie rytmiczne, metoda nauczania częściami, metoda
nauczania całości, metoda progresywna, rodzaje niepoprawności
czynności ruchowej: odchylenie, niedostatek, błąd; zapobieganie
(prewencja) i eliminacja błędów w nauczaniu),

Etap 5: kontroli i oceny wyników realizacji zadania (przyczyny
powstawania błędu czynności i błędu wyniku, pojęcie i istota oceny,
cechy i kryteria oceny procesu uczenia się i nauczania, metody
oceniania, samoocena, dydaktyczne wykorzystanie wyników kontroli i
oceny w pracy nauczyciela i uczniów)
- Nauczanie czynności standardowych jako nauczanie podające (wady i zalety).

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B. (2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.
3. Galloway Ch. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Arends R.I. (1998) Uczymy się nauczać. WSiP, Warszawa.

2. Mietzel G. (2002) Psychologia kształcenia. GWP, Gdańsk.
3. Niemierko B. (1995) Wyniki kształcenia [W:] Kruszewski K.(red.) Sztuka
nauczania. Czynności nauczyciela. PWN, Warszawa.
4. Półturzycki J. (1999) Dydaktyka dla nauczycieli. WAM, Toruń.

TN2003
9
„Aby nauczyć się czegoś szybko i efektywnie, trzeba to zobaczyć, usłyszeć i poczuć”
(Tony Stockwell)

Ćwiczenie 8.

Temat: Nauczanie jako system komunikacji dydaktycznej.

Zagadnienia:
- system komunikacji dydaktycznej
- rodzaje i formy komunikacji dydaktycznej
- nauczycielskie style komunikowania się z uczniami
- informacja słowna (struktura komunikatu słownego), obrazowa (rodzaje) i
kinestetyczna (polisensoryczność) w procesie komunikacji dydaktycznej

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.
3. Zatoń K. (1995) Przekaz słowny na lekcji wychowania fizycznego. Studia i
Monografie, t.48. AWF, Wrocław.

Literatura uzupełniająca:

1. Czabański B.,Koszczyc T.(red.)( )

2. Fenstermacher G.D.,Soltis J.F.,(2000) Style nauczania. WSiP, Warszawa.
3. Półturzycki J.(1999) Dydaktyka dla nauczycieli. WAM, Toruń

TN2003
10
„Umysł nie jest naczyniem, które naleŜy napełnić, lecz ogniem, który trzeba rozniecić”
(Plutarch)

Ćwiczenie 9.

Temat: Nauczanie i uczenie się problemowe

Zagadnienia:
- istota uczenia się i nauczania problemowego,
- funkcje nauczyciela w nauczaniu bezpośrednim, standardów i problemowym,
- schemat uczenia się i nauczania problemowego
- syntaksa uczenia się i nauczania
- części lekcji typu problemowego wg Okonia
- zalety nauczania problemowego

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.

2. Mietzel G.(2002) Psychologia kształcenia. GWP, Gdańsk.
3. Okoń W.(1998) Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, śAK, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Arends R.I. (1998) Uczymy się nauczać, WSiP. Warszawa.

2. Dryden G.,Vos J.(2002) Rewolucja w uczeniu. Wydawnictwo Moderski i S-ka,
Poznań.
3. Galloway Ch. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa.

TN2003
11
 „Wiedza się kumuluje – niewiedza równieŜ”
(Charles Galloway)

Ćwiczenie 10.

Temat: Nauczanie pojęć występujących w dydaktyce wychowania fizycznego.

Zagadnienia:
- istota pojęć i ich znaczenie dla kształcenia
- kategorie pojęć (pojęcia koniunkcyjne, dysjunkcyjne i stosunkowe lub
konkretne i abstrakcyjne)
- cechy pojęć (istotne i nieistotne, przykłady i nieprzykłady, kontekst społeczny)
- wiedza konceptualna i proceduralna
- od pojęcia do reguły
- postępowanie nauczyciela przy nauczaniu pojęć

dobór pojęć

definiowanie pojęć

analiza pojęć

dobór i układ przykładów i nieprzykładów

wybór metody nauczania

sprawdzenie opanowania pojęć.

Literatura obowiązkowa:

1. Arends R.I. (1998) Uczymy się nauczać, WSiP. Warszawa.

2. Galloway Ch. (1988) Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Bruce J. i inni (1999) Przykłady modeli uczenia się i nauczania, WSiP,

Warszawa.
2. Kruszewski K. (1995) Sztuka nauczania – czynności nauczyciela. PWN,
Warszawa.

TN2003
12
„Im więcej informacji łączysz, tym więcej zapamiętujesz”
(Jeannette Vos)

Ćwiczenie 11.

Temat: Procesy wspomagające uczenie się i nauczanie: transfer i edukacja

integracyjna.

Zagadnienia:
- pojęcie transferu i jego zakres
- rodzaje transferu
- transfer bilateralny
- edukacja integracyjna

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne, AWF, Wrocław

2. Koszczyc T.(red.)(2000) Transfer w procesie wychowania fizycznego,
Materiały Konferencyjne, AWF, Wrocław.
3. Koszczyc T.(red.)(2002) Edukacja integracyjna w procesie wychowania
fizycznego. Materiały Konferencyjne, AWF, Wrocław.

Literatura uzupełniająca:

1. Dryden G.,Vos J.(2000) Rewolucja w uczeniu. Wydawnictwo Moderski i S-ka,

Poznań.
2. Galloway Ch.(1988) Psychologia uczenia się i nauczania, t.1, PWN,
Warszawa.
3. Mietzel G.(2002) Psychologia kształcenia. GWP, Gdańsk.
4. Włodarski Z.(1989) Psychologia uczenia się. PWN, Warszawa.

TN2003
13
„Nie wolno zgadzać się na pełzanie, gdy czujemy potrzebę latania”
(Hellen Keller)

Ćwiczenie 12.

Temat: Cechy indywidualne ucznia ułatwiające i utrudniające proces uczenia

się – nauczania.

Zagadnienia:
A
- pamięć a uczenie się
- inteligencja i jej rola w procesie uczenia się
- nastawienia, motywacje i aspiracje w procesie uczenia się
B
- pojęcie sytuacji trudnej w uczeniu się i nauczaniu
- rodzaje (kategorie) sytuacji trudnej
- lęk i strach w wychowaniu fizycznym

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B. (1998) Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki

sportowej. AWF, Wrocław.
2. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław
3. Koszczyc T. (red.)(1997) Uczenie się i nauczanie w sytuacjach trudnych,
Materiały konferencyjne. AWF, Wrocław

Literatura uzupełniająca:

1. Anderson R.(1998) Uczenie się i pamięć – integracja zagadnień . WSiP,

Warszawa.
2. Dryden G., Vos J.(2000) Rewolucja w uczeniu. Wydawnictwo Moderski i S-ka,
Poznań.
3. Karolczak-Biernacka B.(1986) Studia nad zachowaniem się sportowca w
sytuacji trudnej. WSiP, Warszawa.
4. Fontana D.(1998) Psychologia dla nauczycieli. Wydawnictwo Zysk i S-ka,
Poznań.
5. Mietzel G.(2002) Psychologia kształcenia. GWP, Gdańsk.
6. Tyszkowa M.(1986) Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych.
PWN, Warszawa.
7. Włodarski Z.(1989) Psychologia uczenia się. PWN, Warszawa.

TN2003
14
„A jakoŜ uczyć mają
nie umiejąc sami”
(Jan Kochanowski)

Ćwiczenie 13.

Temat: Fizjoterapeuta – Nauczyciel .

Zagadnienia:
- cele edukacyjne a przedmiotowe (ogólne, pośrednie i operacyjne,)
- taksonomia celów kształcenia:

sfera poznawcza (Bloom),

sfera emocjonalna (Krathwohl),

sfera psychomotoryczna (Harrow),
- osobowość fizjoterapeuty,
- efektywność fizjoterapeuty,
- postawy i style działania fizjoterapeuty,
- dydaktyczna i wychowawcza funkcja fizjoterapeuty,
- ideał fizjoterapeuty („model” czy „profil” ?),
- wiedza ogólna fizjoterapeuty, a wiedza kierunkowa,
- wiedza o pacjencie, o przedmiocie działania i o metodach działania –
podstawą sprawności zawodowej fizjoterapeuty

Literatura obowiązkowa:

1. Czabański B.(2000) Kształcenie psychomotoryczne. AWF, Wrocław.

2. Konarzewski K.(red.)(1995) Sztuka nauczania. Szkoła. PWN, Warszawa.
3. Kruszewski K.(red.)(1995) Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. PWN,
Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

1. Arends R.(1998) Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa.

2. Fontana D.(1998) Psychologia dla nauczycieli. Wydawnictwo Zysk i S-ka,
Poznań.

TN2003
15