 Τι είναι το επιχείρημα; Πότε ένα επιχείρημα είναι έγκυρο και πότε όχι;

επιχείρημα είναι: μία ή περισσότερες λογικές προτάσεις (προκείμενες)  που 

καταλήγουν σε μία τελευταία, η οποία προκύπτει ως λογικό συμπέρασμα από τις
προηγούμενες  επιδιώκει: την απόδειξη ή αναίρεση μιας θέσης

η διαδικασία οργάνωσης των προκείμενων, ώστε να καταλήγουν στο συμπέρασμα

λέγεται συλλογισμός.

1. Για να είναι ένα επιχείρημα έγκυρο, πρέπει οι προκείμενες να είναι αληθείς,

και το αληθές συμπέρασμα  να προκύπτει αναγκαία από αυτές.

Παράδειγμα 1ο

όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί,

ο Σωκράτης είναι άνθρωπος,

άρα ο Σωκράτης είναι θνητός

2. a. ένα επιχείρημα δεν είναι έγκυρο, όταν, οι προκείμενες είναι αληθείς, αλλά το
συμπέρασμα είναι ψευδές,

Παράδειγμα 2ο

μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι,

ο Θεμιστοκλής είναι άνθρωπος,

άρα ο Θεμιστοκλής είναι φιλόσοφος.

b. ένα επιχείρημα δεν είναι έγκυρο, όταν, παρ’ όλο που οι προκείμενες είναι αληθείς
και το συμπέρασμα συμβαίνει να είναι αληθές, ωστόσο το συμπέρασμα δε συνάγεται
αναγκαία από τις προκείμενες.

Παράδειγμα 3ο

μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι,

ο Σωκράτης είναι άνθρωπος,

άρα ο Σωκράτης είναι φιλόσοφος.

 Για να υποστηρίξει κανείς τις απόψεις του ή τις ιδέες του χρειάζεται να
χρησιμοποιεί επιχειρήματα. Γιατί; Επειδή με τα επιχειρήματα αναδεικνύει
τον λογικό ειρμό  των σκέψεων που εξωτερικεύει.
 Πώς οργανώνεται το επιχείρημα; Ξεκινάμε από τις προκείμενες [=
προτάσεις με λιγότερο ή περισσότερο λογικό περιεχόμενο] και καταλήγουμε
στο συμπέρασμα: συμπερασματική πρόταση.
  Η λογική μας επιτρέπει να διακρίνουμε πότε ένα επιχείρημα είναι ή δεν
είναι έγκυρο.
 Έγκυρο είναι, όταν το συμπέρασμα συνάγεται κατ’
αναγκαιότητα από αληθείς προκείμενες [δες τα παραδείγματα του σχολικού
εγχειριδίου σ. 11] .
 Τα φιλοσοφικά επιχειρήματα δεν αναπτύσσονται μέσα στο θεωρητικό
περιβάλλον των επί μέρους επιστημών, αλλά συγκροτούν τα στοιχεία τους
από κοινές απόψεις. Επίσης χρησιμοποιούν συνήθως την καθημερινή γλώσσα
και όχι κάποια ειδική ορολογία.

Οι καθολικές έννοιες

Εκτός από τις έννοιες που δηλώνουν ένα σύνολο ίδιων πραγμάτων (π.χ. “βιβλίο”), έχουμε
και έννοιες που δηλώνουν χαρακτηριστικά πραγμάτων(π.χ. δικαιοσύνη). Στην περίπτωση
αυτή η σχέση της έννοιας με τα πράγματα δεν έχει σταθερό σημείο αναφοράς, γιατί π.χ. οι
δίκαιες πράξεις δεν είναι όλες στο ίδιο ποσοστό δίκαιεςΜήπως λοιπόν, λοιπόν υπάρχει
κάπου ανάμεσα στις έννοιες και την εμπειρική πραγματικότητα , η «καθαρή ουσία»των
πραγμάτων, από την οποία εξασφαλίζεται και η απόλυτη τιμή του νοήματος των λέξεων;

2. Οι καθολικές έννοιες

Έννοιες: 1. δήλωση ενός συνόλου ίδιων πραγμάτων (π.χ. βιβλίο).

2. δήλωση χαρακτηριστικών πραγμάτων (π.χ. δικαιοσύνη, λευκότητα).

 δυσκολία ορισμού

Πλατωνικός δυϊσμός:

Ο Πλάτων διακρίνει τον αισθητό κόσμο της εμπειρίας και τον υπεραισθητό κόσμο των
ιδεών.

Οι ιδέες προσεγγίζονται μόνο με το νου και περιγράφουν τις καθαρές ουσίες.

Οι ιδέες είναι αμετάβλητες, αιώνιες και ανώλεθρες και συνιστούν τα αρχέτυπα των
αισθητών αντικειμένων.

Αριστοτέλης:

Τα «καθόλου» ή οι καθολικές έννοιες (= κοινά γνωρίσματα των πραγμάτων) ενυπάρχουν

στα φυσικά αντικείμενα.

Προκύπτουν και διαμορφώνονται με νοητική αφαιρετική διαδικασία.

Νομιναλισμός ή ονοματοκρατία:

Δεν υπάρχουν καθολικές έννοιες.

Υπάρχουν μόνο ατομικά πράγματα που ονοματοθετούνται.

Τα πράγματα ανήκουν σε ορισμένη κατηγορία λόγω της ομοιότητάς τους.  Η έννοια όμως
της ομοιότητας συνιστά καθολική έννοια.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ
Πλάτος της έννοιας
Το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που
υπάγονται σε αυτή την έννοια
Π.χ. όχημα: αυτοκίνητο, μοτοσικλέτα, ποδήλατο,
πατίνι
 Ποιο είναι το πλάτος των εννοιών: Ελληνικά
πανεπιστήμια, Γεωμετρικά σχήματα, Πλανήτης,
Ζώο, Ασθένεια, Νησί
 Βάθος της έννοιας: Το σύνολο των κοινών
χαρακτηριστικών όλων των αντικειμένων που
υπάγονται σε μια έννοια
Π.χ. Ασθένεια: πόνος, πυρετός, κατάπτωση
Γένος: Η ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει στο
πλάτος της μια ή περισσότερες στενότερες έννοιες
Είδος: Η στενότερη έννοια που περιλαμβάνεται σε
μια ευρύτερη
 
Προσεχές γένος: Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας
έννοιας
Προσεχές είδος: Το αμέσως στενότερο είδος μιας
έννοιας.
Ειδοποιός διαφορά: Το χαρακτηριστικό γνώρισμα
που διαφοροποιεί μια στενότερη έννοια σε σχέση με
την αμέσως ευρύτερή της
Π.χ.
Γεωμετρικά σχήματα
Τετράπλευρα
Παραλληλόγραμμα
Τετράγωνο
 
Ο ακριβέστερος και συντομότερος τρόπος για να
δώσουμε ορισμό σε μια έννοια είναι με το προσεχές
γένος και την ειδοποιό διαφορά.
Παραλληλόγραμμα είναι τα γεωμετρικά σχήματα τα
οποία έχουν τέσσερις πλευρές
 Ορθολογισμός (ρασιοναλισμός): Σύμφωνα με τους ορθολογιστές φιλοσόφους, η γνώση
μας για τον κόσμο προέρχεται κυρίως από τον ίδιο τον ορθό λόγο και τα βασικά της
στοιχεία μπορούν να αναζητηθούν στον νου μας. Η γνώση αυτή μπορεί να αποκληθεί a
priori ή προ-εμπειρική, αφού φαίνεται να είναι δυνατή πριν ή ανεξάρτητα από
οποιαδήποτε εμπειρία. Παρ’ όλο που το πρόβλημα της προέλευσης της γνώσης και οι
βασικές αντίθετες τοποθετήσεις δεν αναλύθηκαν εκτενώς πριν από τη νεότερη εποχή, στην
αρχαιότητα σημαντικός εκπρόσωπος της ορθολογιστικής προσέγγισης μπορεί να θεωρηθεί
ο Πλάτων.

Για τον Πλάτωνα η ανθρώπινη γνώση βασίζεται κατ’ αρχάς στην ανάμνηση των
ιδεών που έχει αντικρίσει η αθάνατη ψυχή προτού ενσαρκωθεί στο σώμα. Με την
κατάλληλη νοητική άσκηση και μέσα από τη μελέτη των μαθηματικών, η ψυχή
μπορεί να γνωρίσει τη βαθύτερη πνευματική πραγματικότητα των ιδεών, οι οποίες
υπάρχουν αιώνια, ενώ ο υλικός κόσμος αποτελεί ατελή αντανάκλασή τους.

Πρώτος μεγάλος ορθολογιστής των νεότερων χρόνων είναι αναμφισβήτητα ο

Ντεκάρτ, για τον οποίον η κατασκευή ενός συμπαγούς οικοδομήματος της γνώσης
στηρίζεται σε πεποιθήσεις που τίποτε απολύτως δεν μπορεί να τις κλονίσει. Για να
μπορέσουμε να εντοπίσουμε τέτοιου είδους πεποιθήσεις, ο Ντεκάρτ προτείνει να
εφαρμόσουμε τη μέθοδο της συστηματικής αμφιβολίας: μας καλεί δηλαδή να
διανύσουμε το πλήρες φάσμα των πεποιθήσεών μας και να επιλέξουμε, στο τέλος της
διαδικασίας, αυτές για τις οποίες στάθηκε αδύνατον να αμφιβάλουμε. Ο Ντεκάρτ
πιστεύει πως οι βασικές μας ιδέες, αυτές που αποτελούν παραστάσεις των ουσιωδών
χαρακτηριστικών των υλικών και των πνευματικών όντων, έχουν εμφυτευθεί στον
νου μας από τον Θεό. Τις έμφυτες αυτές ιδέες τις συλλαμβάνουμε ενορατικά
(διαισθητικά) και άμεσα, χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουμε κάποια
συλλογιστική διαδικασία. Ακόμη και το “σκέφτομαι, [άρα] υπάρχω” δεν χρειάζεται
το συμπερασματικό “άρα”, εφόσον προβάλλεται στον νου μας με άμεση βεβαιότητα
και δεν αποτελεί συμπέρασμα μιας συλλογιστικής διαδικασίας. Ο τρόπος με τον
οποίον ο Ντεκάρτ επιχειρεί να αξιοποιήσει την απόλυτη (αλλά πολύ περιορισμένη)
αυτή βεβαιότητα και πάνω της να οικοδομήσει τη γνώση του πραγματικού κόσμου
μελετάται και ερμηνεύεται από τους φιλοσόφους μέχρι σήμερα 

Εμπειρισμός

1. Ποιο το περιεχόμενο του όρου εμπειρισμός;

Πρόκειται για το γνωσιολογικό σύστημα, που θεωρεί ως κύρια ή αποκλειστική πηγή

της γνώσης την εμπειρία. Για τον εμπειρισμό κάθε γνώση και κάθε πρακτική ή
θεωρητική αξία πηγάζει και παράγεται από την εμπειρία. Θεωρεί έτσι ο εμπειρισμός
το ανθρώπινο πνεύμα ως άγραφο χαρτί, που η γνώση γράφεται πάνω του βαθμιαία, με
τη βοήθεια των αισθήσεων.

Βασική θέση: Η νόηση δε δημιουργεί γνώση εκ του μηδενός, αφεαυτής δε διαθέτει

κανένα γνωστικό στοιχείο.

Άρα: Ο εμπειρισμός δεν αποδέχεται την παρουσία των a priori ?προεμπειρικών

στοιχείων, των έμφυτων ιδεών στην ψυχή.

2. Ποια είναι η διαδικασία απόκτησης της γνώσης κατά τους εμπειριστές;

Διαδικασία απόκτησης γνώσης: Τα δεδομένα των αισθήσεων μεταφέρονται στο νου

μέσω των αισθητηρίων οργάνων και εγγράφονται εκεί δημιουργώντας έτσι τα
στοιχειώδη δεδομένα. Τη στιγμή εκείνη δημιουργούνται οι πρωταρχικές ή
στοιχειώδεις ή θεμελιώδεις πεποιθήσεις ή ιδέες που αποτυπώνουν την
πραγματικότητα.

Άρα: πηγή γνώσης είναι το εμπειρικό υλικό το οποίο ο νους κατατάσσει και
δημιουργεί τη σύνθετη γνώση.

3. Τι προσδίδει κύρος στην εμπειρική γνώση;

Αυτή η γνώση που αρχικά εγγράφεται ως θεμελιώδης και πρωταρχική έχει κύρος και
ισχύ για τους εμπειριστές γιατί μέσω των αισθήσεων βρίσκεται σε άμεση επαφή με
την εξωτερική πραγματικότητα.

4. Ποιοι αρχαίοι  Έλληνες φιλόσοφοι διατύπωσαν εμπειριστικές απόψεις και τι 

γνωρίζετε για τον εμπειρισμό του Αριστοτέλη;

Γνωστοί εμπειριστές της αρχαιότητας: Αριστοτέλης- Επίκουρος.

Ο Αριστοτέλης βέβαια τονίζει: α. τη σημασία λειτουργίας του νου και β. την ύπαρξη
επαγωγικού συλλογισμού ως αναγκαίες προϋποθέσεις για την απόκτηση
επιστημονικής γνώσης.

« Τη γενική γνώση την πετυχαίνουμε ξεκινώντας από την εμπειρία? Είναι αδύνατο να
ακολουθήσουν  επαγωγική πορεία όσοι δε διαθέτουν αισθήσεις».