Professional Documents
Culture Documents
Linamylona - 2020 - Ekdda - Olk Σελίδα 1
Linamylona - 2020 - Ekdda - Olk Σελίδα 1
«…Σν λα γξάςεη θαλείο ηελ ηζηνξία ελόο θόκκαηνο δελ ζεκαίλεη ηίπνηα ιηγόηεξν
από ην λα γξάςεη ηελ ηζηνξία απηήο ηεο ρώξαο από ηε ζπγθεθξηκέλε νπηηθή
γσλία…»
Σα πνιηηηθά θόκκαηα είλαη έλαο ζρεηηθά λένο πνιηηηθόο ζεζκόο. Ζ εκθάληζε θαη
αλάπηπμε ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ ρξνλνινγείηαη απφ ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 19νπ
αηψλα θαη είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ αλάπηπμε ηεο δεκνθξαηίαο. Ο ίδηνο ν ζεζκφο
αλαπηχζζεηαη παξάιιεια θαη αληίζηνηρα κε ηηο πξνζπάζεηεο θαη δηαδηθαζίεο
πνιηηηθνχ εθδεκνθξαηηζκνχ, πνπ ζεκαηνδφηεζαλ ηφζν ε ζέζπηζε θαη ιεηηνπξγία ησλ
πξψησλ θνηλνβνπιίσλ φζν θαη ε επέθηαζε ησλ δηθαησκάησλ. Παξά ην γεγνλφο φηη ε
παξνπζία θαη δξάζε ησλ θνκκάησλ απνδείρζεθαλ θαζνξηζηηθά γηα ηελ επέθηαζε ησλ
δηθαησκάησλ ε ζπληαγκαηηθή ηνπο αλαγλψξηζε άξγεζε πνιχ λα έξζεη.
Ζ έλλνηα ηνπ «θόκκαηνο» απνηειεί κία θνκβηθή έλλνηα ζηελ Πνιηηηθή Δπηζηήκε θαη
εηδηθφηεξα ζηελ Πνιηηηθή Κνηλσληνινγία. Ωζηφζν, ε ζπγθξφηεζε ηεο έλλνηαο απηήο
ππήξμε ηζηνξηθά πνιχ αηειήο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ησλ πνιηηηθψλ
επηζηεκφλσλ. ηελ θιαζηθή (ζεζκηθή) Πνιηηηθή Δπηζηήκε ην «πνιηηηθφ θφκκα»
πεξηγξάθεηαη είηε κε φξνπο «λνκηθήο θαλνληθνπνίεζεο («θφκκα είλαη κηα έλσζε
πξνζψπσλ, κε θνηλή ηδενινγία, πνπ απνζθνπεί ζηελ αλάιεςε θαη άζθεζε ηεο
εμνπζίαο») είηε κε φξνπο «ιεηηνπξγίαο» (ην θφκκα επηηειεί ιεηηνπξγίεο ελαξκφληζεο
ζπκθεξφλησλ ζην πιαίζην ηεο δηαθπβέξλεζεο, ζηειέρσζεο ηνπ θξάηνπο θαη ηεο
δηνίθεζεο, ζχλδεζεο ηεο θνηλσλίαο κε ην θξάηνο).
Ζ έλλνηα ηνπ «πνιηηηθνχ θφκκαηνο» σζηφζν δελ κπνξεί παξά λα είλαη πνιχ πην
ζχλζεηε. Παξαπέκπεη άκεζα ζε κηα ζεσξία ηεο αληηπξνζψπεπζεο θαη ησλ
θνηλσληθψλ – ηδενινγηθψλ ζρέζεσλ πνπ νξγαλψλνληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο. Ο
M.Weber ην είρε δηαηππώζεη ελαξγέζηεξα ιέγνληαο όηη ην «πνιηηηθό θόκκα»
είλαη παξάγσγν ηνπ καδηθνχ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο πνπ ζπλνδεχεη ηελ επέθηαζε ηεο
αληηπξνζσπεπηηθήο δεκνθξαηίαο θαη ηεο αλάγθεο γηα καδηθή πξνζέιθπζε νπαδψλ,
κειψλ θαη θίισλ. Δπνκέλσο, «πνιηηηθφ θφκκα» είλαη πξηλ απ’ φια ε πνιηηηθή
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 1
ζπγθξφηεζε ζρέζεσλ εθπξνζψπεζεο. ρέζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ γηα ηζηνξηθνχο
ιφγνπο θαη αλαπαξάγνληαη κέζα ζε ζπλζήθεο θνηλσληθνχ θαη πνιηηηθνχ
αληαγσληζκνχ. Υσξίο ηηο «ζρέζεηο εθπξνζψπεζεο» δελ λννχληαη πνιηηηθά θφκκαηα ή
γηα λα ην δηαηππψζνπκε δηαθνξεηηθά ρσξίο αίηεκα εθπξνζψπεζεο θνηλσληθψλ
ζπκθεξφλησλ ζην πνιηηηθφ επίπεδν δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ πνιηηηθά θφκκαηα.
Υσξίο θνηλσληθή αληηπξνζψπεπζε δελ πθίζηαηαη εληέιεη ε έλλνηα ηνπ «θφκκαηνο».
Ο Γθξάκζη ρξεζηκνπνηεί σο πξώηε ύιε γηα ηελ έλλνηα ηνπ «θόκκαηνο» ηνλ
Ηγεκόλα ηνπ Μαθηαβέιη. Ο Ζγεκφλαο θαηά ηνλ Γθξάκζη δελ είλαη έλα «εξστθφ
πξφζσπν» αιιά κηα ζπιινγηθή νληφηεηα ε νπνία δξα κέζα ζε έλα πιαίζην (ζε απηφ
ηνπ ζχγρξνλνπ θξάηνπο), εκπεξηέρεη «θνηλσληθέο δπλάκεηο» (δει. θνηλσληθέο ηάμεηο
θαη κεξίδεο θνηλσληθψλ ηάμεσλ), «ηδενινγία» κε ηελ νπνία απηέο νη ηάμεηο ελψλνληαη
ελψ παξάιιεια πξνζπαζεί λα «εγεκνλεχζεη». Ωζηφζν κε ηελ έλλνηα ηνπ «ηζηνξηθνχ
κπινθ», ην «θφκκα» δελ είλαη κφλν εθπξφζσπνο θνηλσληθψλ νκάδσλ αιιά θαη
«παηδαγσγφο» θαη «δηαπιαζηήο» θαη «νξγαλσηήο» κηαο θνηλσληθήο ζπκκαρίαο πνπ
αλαγνξεχεηαη ζε «ηζηνξηθφ κπινθ». Ο Γθξάκζη επνκέλσο πεξηζζφηεξν απφ κηα
ζεσξία ηνπ «θφκκαηνο» δηαηππψλεη κηα ζεσξία ηεο πνιηηηθήο αληηπξνζψπεπζεο.
Απαληά κε ηελ έλλνηα ηνπ «ηζηνξηθνχ κπινθ» ζην ζεκειηαθφ εξψηεκα ηεο πνιηηηθήο
δηαδηθαζίαο «πνηνο αληηπξνζσπεχεη πνηνλ θαη γηαηί;».
Ο Γθξάκζη δηαηππψλεη επίζεο ηελ ζεσξία ηεο νξγάλσζεο ηνπ «θφκκαηνο». Γηα λα
ππάξμεη φπσο ππνζηεξίδεη έλα «θφκκα» ζα πξέπεη λα ζπλππάξρνπλ ηξία βαζηθά
ζηνηρεία: (α) ην ζηνηρείν ηεο ζπκκεηνρήο: πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί άλζξσπνη
πξνζθέξνπλ ζηε ζπκκεηνρή απηή ηελ πεηζαξρία ηνπο, ηε ζηξάηεπζή ηνπο θαη ηελ
εκπηζηνζχλε ηνπο θαη δεκηνπξγνχλ ζε ηειηθή αλάιπζε έλα ηζρπξφ πνιηηηθφ εξγαιείν,
έλα κέζνλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Ο Γθξάκζη εδψ ππνγξακκίδεη ην ζηνηρείν
ηεο δεκνθξαηηθήο εζεινληηθήο ζηξάηεπζεο ζηελ έλλνηα ηνπ «θφκκαηνο», (β) βεβαίσο,
ζπλερίδεη ν Γθξάκζη, ην γεγνλφο φηη πνιινί άλζξσπνη ελψλνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο
θαη ηηο δηαζεζηκφηεηέο ηνπο, δελ είλαη αξθεηφ. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε
ζπλάζξνηζε δπλάκεσλ ζε εζληθφ επίπεδν ρξεηάδεηαη έλα δεχηεξν ζηνηρείν, απηφ ηεο
ζπλνρήο. Υξεηάδεηαη επνκέλσο, ζπγθεληξνπνίεζε θαη φρη δηαζπνξά, ψζηε νη
επηκέξνπο αηνκηθέο δπλάκεηο λα αλάγνληαη ζε ζπιινγηθή θνηλσληθή δχλακε. Σν
«θφκκα» θαηά ηνλ Γθξάκζη δελ αξθεί λα είλαη καδηθφ πξέπεη λα είλαη θαη
απνηειεζκαηηθφ. Δπνκέλσο, ην «θφκκα» θαηά ηνλ Γθξάκζη είλαη έλαο ζπιινγηθφο
δηαλννχκελνο, ζπλεηδεηφο θαη πεηζαξρεκέλνο θαη κφλν ππ’ απηήλ ηελ ηδηφηεηα κπνξεί
λα είλαη δεκνθξαηηθφ θαη απνηειεζκαηηθφ.
Αξγφηεξα, ν Duverger έξρεηαη ζηε δεθαεηία ηνπ ’50 λα δηαηππψζεη ηε ζεσξία ηνπ γηα
ηα «θόκκαηα καδώλ» θαη ηα «θόκκαηα ζηειερώλ», φηαλ θαη εηζήγαγε ηε γλσζηή
ηνπ ηππνινγία ζην πεδίν ηεο Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο. Όπσο θαη ν Γθξάκζη έηζη θαη ν
Duverger δελ δηαηππψλεη κηα «ζηεγλή» νξγαλσηηθή ζεσξία ησλ θνκκάησλ, δελ
παξαηεξεί απιψο ηηο δνκέο ελφο «θιεηζηνχ» γξαθεηνθξαηηθνχ κεραληζκνχ σο κηα
θπζηθή ηάζε ησλ πξαγκάησλ αιιά επηρεηξεί κηα ζχλδεζε ηεο κνξθήο –θφκκαηνο κε
ην επξχηεξν πνιηηηθφ θαη ηζηνξηθφ πιαίζην ηεο επνρήο. Καηά ηνλ Duverger ηα
θφκκαηα δεκηνπξγήζεθαλ θαη αλαπηχρζεθαλ κέζα απφ ηελ εδξαίσζε ησλ
θνηλνβνπιεπηηθψλ ζεζκψλ θαη ηελ επέθηαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ εθιέγεηλ θαη ηνπ
εθιέγεζζαη. Ωζηφζν, ππάξρνπλ θαη άιιεο πεξηπηψζεηο θνκκάησλ πνπ έρνπλ
εμσθνηλνβνπιεπηηθή πξνέιεπζε. Υαξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο απνηεινχλ ηα
θφκκαηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ χζηεξα απφ πξσηνβνπιία ησλ ζπλδηθάησλ,
ζξεζθεπηηθψλ ελψζεσλ, αγξνηηθψλ ελψζεσλ θ.ιπ. Σαπηφρξνλα ν Duverger
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 2
δηακνξθψλεη κηα ηππνινγία ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ αλάινγα κε ην βαζκφ
ζπγθέληξσζεο, ην αλ είλαη θφκκαηα καδψλ ή ζηειερψλ, ην θαηά πφζν θάπνηνο ζεζκφο
εληάζζεηαη απηνχζηνο ζηηο θνκκαηηθέο δνκέο (πρ ζπλδηθάηα).
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 3
ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε νη δηαηξέζεηο γαηνθηεκφλσλ/αζηψλ θαη αζηψλ/
κηζζσηψλ. Ζ αληαλάθιαζε απηψλ ησλ δηαηξέζεσλ ζα ζπληειέζεη ζηελ εκθάληζε θαη
αλάινγσλ θνκκάησλ: θηιειεχζεξα/εξγαηηθά θφκκαηα, αζηηθά/αγξνηηθά θφκκαηα,
ρξηζηηαληθά/αληηθιεξηθά θφκκαηα θ.ιπ.
ηνλ ειιαδηθφ ρψξν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηνπξθνθξαηίαο δελ ππήξραλ θφκκαηα
ζηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία νχηε θαηά ζπλέπεηα ζηελ Διιάδα πνπ ήηαλ ηκήκα
ηεο. Ζ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία δελ ήηαλ θξάηνο δηθαίνπ, ιεηηνπξγνχζε δειαδή κε
λφκνπο πνπ ην ίδην ην θξάηνο είρε ζεζπίζεη. Ωο απνιπηαξρηθφ θαη ζενθξαηηθφ θξάηνο,
λφκνο ινγηδφηαλ ε ζέιεζε ηνπ νπιηάλνπ πνπ ήηαλ ηαπηφρξνλα θαη Υαιίθεο δει.
εγέηεο ησλ πηζηψλ (φισλ ησλ κνπζνπικάλσλ) θαη «ζθηά ηνπ Θενχ επί ηεο γεο». ε
έλα ηέηνην θαζεζηψο δελ ήηαλ δπλαηφ λα ιεηηνπξγήζνπλ θφκαηα νχηε κε ηε ζηελή
νχηε κε ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά νη απινί ππήθννη, δψληαο
ζε έλα θαζεζηψο απζαηξεζίαο θαη φληαο εθηεζεηκέλνη ζηηο δηαζέζεηο ησλ ηζρπξψλ
(πινπζίσλ, αμησκαηνχρσλ θ.ιπ.) αλαδεηνχζαλ πξνζηάηεο. Πξψηνο θνξέαο
πξνζηαζίαο ήηαλ ε νηθνγέλεηα θαη ε επξχηεξε νηθνγέλεηα, ην ζφη. Οη νηθνγέλεηεο κε
ηε ζεηξά ηνπο ζπλδένληαλ κεηαμχ ηνπο νξηδφληηα αιιά ζπλδένληαλ θαη θάζεηα κε
θάπνηα ηζρπξή νηθνγέλεηα πνπ θαηείρε πςειή ζέζε, κηα νηθνγέλεηα πξνθξίησλ.
Γνπιεηά ησλ πξνθξίησλ ήηαλ ε ζπιινγή ησλ θφξσλ γηα ινγαξηαζκφ ησλ Σνχξθσλ
θαη λα δηαηεξνχλ ηελ ηάμε. Απηφ πξαθηηθά ζήκαηλε φηη νη πξφθξηηνη, ηδηαίηεξα ζηελ
Πεινπφλλεζν, είραλ κεγάιε επηξξνή ζην ιαφ.
Όηαλ έγηλε ε Δπαλάζηαζε ηνπ 1821 ηέζεθε εθ ησλ πξαγκάησλ ην δήηεκα ηεο
εμνπζίαο κεηά ηελ εθδίσμε ησλ Σνχξθσλ. Οη πξφθξηηνη ήζειαλ βέβαηα ηελ εμνπζία
γηα ηνλ εαπηφ ηνπο. Με ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο δεκηνπξγήζεθαλ δχν πνιηηηθά
ζηξαηφπεδα, έλα ησλ πξνθξίησλ πνπ ήζειαλ λα δηαηεξήζνπλ ηελ ηνπηθή εμνπζία θαη
λα δηαρεηξίδνληαη νη ίδηνη ηα πνιηηηθά, νηθνλνκηθά θαη ζηξαηησηηθά πξάγκαηα κε
επηθεθαιήο ηνλ Γ. Μαπξνθνξδάην θαη ην άιιν ησλ νπιαξρεγψλ θαη θηιηθψλ πνπ
δεηνχζαλ κηα εληαία δηνίθεζε ηεο επαλάζηαζεο κε επηθεθαιήο ην Γ. Τςειάληε. Σν
ελδηαθέξνλ εδψ είλαη φηη νη πξφθξηηνη δεηνχζαλ νη αληηπξφζσπνη ηεο Α
Δζλνζπλέιεπζεο λα εθιέγνληαη απεπζείαο απφ ην ιαφ ελψ νη ζηξαηησηηθνί λα
εθιέγνληαη έκκεζα απφ έλα ζψκα εθιεθηφξσλ πνπ ζα απνηεινχληαλ απφ επηθαλείο
αλζξψπνπο (ιφγηνπο, εκπφξνπο θ.ιπ.). Σν «δεκνθξαηηθφ» αίηεκα γηα απεπζείαο
εθινγή έθξπβε ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πξνθξίησλ ζηελ επηξξνή πνπ αζθνχζαλ ζηνπο
απινχο πνιίηεο κέζσ ησλ δηθηχσλ «πξνζηαζίαο». Ζ δηακάρε θαηέιεμε ζε δχν
εκθχιηνπο πνιέκνπο. Ο πξψηνο έιεμε κε λίθε ησλ πξνθξίησλ ελψ ν δεχηεξνο πνπ
είρε ηνπηθηζηηθά θίλεηξα κε λίθε ησλ λεζησηψλ.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 4
Σν αγγιηθφ θφκκα δεκηνπξγήζεθε απφ πξφθξηηνπο, ζηξαηησηηθνχο, ιφγηνπο
θαη εκπφξνπο πνπ δεηνχζαλ έλα θξάηνο δηθαίνπ πνπ ζα ζηήξηδε ηηο
δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Πίζηεπαλ φηη έλα ειιεληθφ θξάηνο ζα ήηαλ βηψζηκν θαη
αζθαιέο κφλν κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Αγγιίαο πνπ θπξηαξρνχζε ηφηε ζηε
Μεζφγεην. Πνιηηηθφο εθθξαζηήο ηνπ ήηαλ ν Μαπξνθνξδάηνο.
Σν γαιιηθφ θφκκα ζπζπείξσζε ζηελ αξρή θιέθηεο θαη αξκαηνινχο απφ ηε
Ρνχκειε. Ζγέηεο ήηαλ ν Κσιέηηεο. Ήηαλ φπσο θαη ην αγγιηθφ θφκκα ππέξ
ηνπ ζπληάγκαηνο αιιά δηαθσλνχζε ζε ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Ο
Κσιέηηεο είλαη απηφο πνπ εηζήγαγε ηνλ φξν «Μεγάιε Ηδέα».
Σν ξσζηθφ θφκκα ζηήξηδε ηηο ειπίδεο ηνπ γηα απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο ζηε
Ρσζία. Ζ Ρσζία ήηαλ νξζφδνμε ρψξα θαη ε αληηπαιφηεηά ηεο κε ηελ Σνπξθία
γλσζηή. Άξα ήηαλ θπζηθφο ζχκκαρνο ηεο Διιάδαο. Ζ ηδενινγία ηνπ ήηαλ
μελφθνβε θαη ζπληεξεηηθή. Ήηαλ θαηά ηνπ Γηαθσηηζκνχ θαη ππέξ ηεο
ηζρπξνπνίεζεο ηνπ ξφινπ ηεο Δθθιεζίαο. πζπείξσζε αθηήκνλεο,
κηθξντδηνθηήηεο, αγσληζηέο θαη κνλαρνχο.
Σα ηξία απηά θφκκαηα θπξηάξρεζαλ ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο θαη κεηά ηελ
Δπαλάζηαζε σο ηνλ Κξηκατθφ Πφιεκν (1853-56) νπφηε παξήθκαζαλ θαη
εμαθαλίζηεθαλ απφ ηελ πνιηηηθή ζθελή.
Μεηά ην ηξαγηθό ηέινο ηνπ πξώηνπ θπβεξλήηε ηεο Διιάδαο θαη ηνλ εξρνκφ ηνπ
Όζσλα, ε ρψξα πέξαζε ζε κηα πεξίνδν απνιπηαξρηθήο δηαθπβέξλεζεο. Όπσο ν
Καπνδίζηξηαο έηζη θαη ε Αληηβαζηιεία, θαηά ηελ πξψηε πεξίνδν ηεο νζσληθήο
πεξηφδνπ, κέρξη δει. ην 1835, επεδίσθε ηελ απνδπλάκσζε ησλ θνκκάησλ. Ζ
πεξίνδνο ηεο Αληηβαζηιείαο ραξαθηεξίζηεθε απφ κηα ζπγθξνπζηαθή ζρέζε αλάκεζα
ζην εγεκλνληθφ θξάηνο ησλ βαπαξψλ θαη ηα ηξία μεληθά θφκκαηα, ζρέζε πνπ έθεξε
ηα θφκκαηα ζην πξνζθήλην ηνπ αληηπνιηηεπηηθνχ αγψλα απέλαληη ζηελ Αληηβαζηιεία.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 5
Σελ 1ε Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1832 νη Μεγάιεο Γπλάκεηο (Αγγιία, Γαιιία, Ρσζία) φξηζαλ
ηνλ πξίγθεπα ηεο Βαπαξίαο Όζσλα σο εγεκόλα ηεο Διιάδαο, απνδερφκελεο
ηαπηφρξνλα ηνπο φξνπο ηνπ παηέξα ηνπ, βαζηιηά Λνπδνβίθνπ ηεο Βαπαξίαο λα κελ
ηεζεί ζε εθαξκνγή ην εηνηκαδφκελν ζηελ Διιάδα χληαγκα, αιιά ε θπβέξλεζε λα
είλαη ηζρπξή θαη κνλαξρηθή θαη λα έρεη ν Όζσλαο ην δηθαίσκα λα παξαρσξήζεη
χληαγκα, αλάινγα κε ηελ θξίζε ηνπ. Ζ βαζηιεία ηνπ Όζσλα δηήξθεζε κέρξη ηηο
12/24 Οθησβξίνπ ηνπ 1862. ηελ πξψηε πεξίνδν ηεο βαζηιείαο ηνπ (1833-1843)
θπβέξλεζε απνιπηαξρηθά. Απόιπηε κνλαξρία είλαη ην πνιίηεπκα όπνπ ηε
λνκνζεηηθή θαη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία αζθεί ν βαζηιηάο, ελώ ζην όλνκά ηνπ
αζθείηαη θαη ε δηθαζηηθή εμνπζία. Ήηαλ ζχκθσλα κε ηνπο ζεσξεηηθνχο ηεο
απνιπηαξρίαο «ειέσ Θενύ Βαζηιεύο» δει. βαζηιηάο κε ηε ζέιεζε ηνπ Θενύ θαη
δίλεη ιόγν κόλνλ ζην Θεό. Όκσο ε νηθνλνκηθή θξίζε πνπ ηαιάληδε ηελ Διιάδα απφ
ην 1839, ε δπζαξέζθεηα ησλ Διιήλσλ απφ ηελ κε παξαρψξεζε ηεο Κξήηεο ζην
ειιεληθφ θξάηνο θαη ε θζνξά ηνπ Όζσλα απφ ηε καθξφρξνλε άζθεζε ηεο εμνπζίαο
ψζεζαλ ηα πνιηηηθά θφκκαηα ζηελ Διιάδα, ην «αγγιηθφ», ην «γαιιηθφ» θαη ην
«ξσζηθφ» λα ζπληνλίζνπλ ην θζηλφπσξν ηνπ 1842 ηηο ελέξγεηέο ηνπο γηα ηελ
παξαρψξεζε πληάγκαηνο. Ο Όζσλαο ηειηθά θάησ απφ ηελ πίεζε ησλ πξαγκάησλ
αλαγθάζηεθε λα απνδερζεί ηελ παξαρψξεζε πληάγκαηνο. Έηζη έιεμε ε πεξίνδνο ηεο
απφιπηεο κνλαξρίαο θαη άξρηζε ε λέα πεξίνδνο ηεο ηζηνξίαο ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο,
ε πεξίνδνο ηεο ζπληαγκαηηθήο κνλαξρίαο.
Ο εθινγηθόο λόκνο ςεθίζηεθε ζηηο 18 Μαξηίνπ 1844, ηελ ηειεπηαία εκέξα πξηλ ηε
δηάιπζε ηεο Δζλνζπλέιεπζεο. Καζηέξσλε ηελ εθινγή ησλ βνπιεπηώλ κε
πιεηνςεθηθό ζύζηεκα δύν γύξσλ, πνπ ζα δηεμάγνληαλ κε άκεζε, ζρεδφλ θαζνιηθή
θαη κπζηηθή ςεθνθνξία. Ωο βνπιεπηέο εθιέγνληαλ εθείλνη πνπ είραλ πάξεη ηελ
απφιπηε πιεηνςεθία ζηελ πξψηε εθινγή. Δπαλαιεπηηθή ςεθνθνξία πξνβιέπνληαλ
γηα ηηο έδξεο φπνπ θαλείο ππνςήθηνο δελ ζπγθέληξσλε απφιπηε πιεηνςεθία.
Δθινγηθή πεξηθέξεηα ζεσξνχληαλ ε επαξρία πνπ εμέιεγε ηνπο βνπιεπηέο αλάινγα κε
ηνλ πιεζπζκφ ηεο. Ο εθινγηθόο λόκνο ηνπ 1844 ήηαλ ίζσο ην πην πξννδεπηηθό
λνκνζέηεκα ηεο επνρήο ηνπ.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 6
βαζηιεία ηνπ φζσλα θαηαιχζεθε ηελ λχρηα ηεο 10εο πξνο 11εο Οθησβξίνπ 1862, φηαλ
νη αξρεγνί θηλήκαηνο πνπ είρε εθδεισζεί θαηά ηνπ Όζσλα ηηο πξνεγνχκελεο κέξεο
εμέδσζαλ ςήθηζκα.
Μεηά ηελ έμσζε ηνπ Όζσλα, ζηελ Β’ Δζλνζπλέιεπζε ηεο 10/12/1862 εκθαλίζηεθε
έλαο λένο θνκκαηηθφο ράξηεο ζε έλα λέν πνιηηηθφ ζθεληθφ, θαζψο απφ εθείλν ην
ζεκείν θαη κεηά, ε δξαζηεξηφηεηα ησλ θνκκάησλ άξρηζε λα ιεηηνπξγεί κέζα απφ ηηο
θνηλνβνπιεπηηθέο ηνπο νκάδεο. ηελ βνπιή εκθαλίζηεθαλ δύν βαζηθά πνιηηηθά
θόκκαηα – ξεύκαηα: νη πεδηλνί ππφ ηνλ Γεκήηξην Βνχιγξαε θαη ηνλ Μπεληδέιν
Ρνχθν θαη νη Οξεηλνί ππφ ηνλ Κσλζηαληίλν Καλάξε θαη ηνλ Γεκήηξην Γξίβα.
Παξάιιεια εθείλε ηελ πεξίνδν ππήξμε θαη ε απαξρή ηεο νξγάλσζεο ησλ θνκκάησλ
ζηελ ειιεληθή πεξηθέξεηα, θαζψο γηα πξψηε θνξά, ζχκθσλα κε έλα λέν θπβεξλεηηθφ
δηάηαγκα, ε επνπηεία ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο δελ ζα ήηαλ πιένλ επζχλε κφλν
ππεξεζηαθψλ επηηξνπψλ, αιιά θαη επηηξνπψλ πνπ ζα απνηεινχληαλ απφ
δηνξηζκέλνπο εληεηαικέλνπο ησλ θνκκάησλ. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία
ελφο δηθηχνπ θνκκαηηθψλ αληηπξνζψπσλ θαη ζηειερψλ γηα ηηο αλάγθεο θάζε
εθινγηθήο πεξηθέξεηαο, δει. γηα θάζε εθινγηθφ θέληξν πνπ ππήξρε ζηηο πφιεηο θαη ηα
ρσξηά. Απηή ε νξγάλσζε ησλ θνκκάησλ ζα γηλφηαλ αθφκε πην αλαγθαία κεηά ην
1865 θαη ηελ έλαξμε ηεο ςεθνθνξίαο κε ηε κέζνδν ηνπ ζθαηξηδίνπ. Μηα κέζνδνο πνπ
πξνυπφζεηε ηελ παξνπζία αληηπξνζψπσλ ζε φια ηα εθινγηθά θέληξα θαη έηζη αχμαλε
ηελ αλάγθε ζηειέρσζεο ησλ θνκκάησλ ζε νιφθιεξε ηελ πεξηθέξεηα.
Με ην ύληαγκα ηνπ 1864, ην νπνίν βαζηδφηαλ ζηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, ε
νπνία δηαηππσλφηαλ ζην άξζξν 21, μεθίλεζε ε πεξίνδνο ηεο βαζηιεπφκελεο
δεκνθξαηίαο ζηελ Διιάδα. Σαπηφρξνλα άιιαμε μαλά ν θνκκαηηθόο ράξηεο αθνχ νη
πξνεγνχκελνη ζρεκαηηζκνί απνδπλακψζεθαλ θαη εμαθαλίζηεθαλ κε ηε δηάιπζε ηεο
ζπληαθηηθήο βνπιήο ηνπ 1864 θαη λένη ζρεκαηηζκνί μεπήδεζαλ κέζα απφ απηνχο.
Αξρηθά δεκηνπξγήζεθαλ ηέζζεξα θφκκαηα θαη ιίγν αξγφηεξα δεκηνπξγήζεθε θαη έλα
πέκπην θφκκα, ηνπ νπνίνπ εγείην ν Υαξίιανο Σξηθνχπεο. Σν πξψην θφκκα ήηαλ ηνπ
Γ. Βνχιγαξε φπνπ νη βνπιεπηέο ηνπ πξνέξρνληαλ απφ ην θφκκα ησλ Πεδηλψλ, ην
θφκκα ηνπ Α. Κνπκνπλδνχξνπ ηνπ νπνίνπ νη βνπιεπηέο είραλ πξνέξζεη απφ ην θφκκα
ησλ νξεηλψλ, ην θφκκα ηνπ Δπακ. Γειεγηψξγε θαη ην θφκκα ηνπ Θξαζχβνπινπ
Εατκε. Σα παξαπάλσ θόκκαηα ήηαλ όια πξσζνπαγή θαη έθεξαλ σο νλνκαζία ην
επώλπκν ηνπ αξρεγνύ ηνπο. Αλαθνξηθά κε ηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο, ηνλ
πξψην ιφγν είραλ νη αξρεγνί ηνπο. Όκσο θαη νη βνπιεπηέο είραλ πηα απνθηήζεη ηζρχ
κέζα απφ ηνπο θνκκαηηθνχο κεραληζκνχο, αθφκε θαη απέλαληη ζηνλ εθάζηνηε
αξρεγφ. Κη απηφ γηαηί πιένλ ν βνπιεπηήο, ιφγσ ησλ ζπρλφηεξσλ επηζθέςεψλ ηνπ
ζηελ πεξηθέξεηα, είρε ακεζφηεξε επαθή κε ηνπο ςεθνθφξνπο ηεο εθινγηθήο ηνπ
πεξηθέξεηαο απφ φηη είρε ν θάζε αξρεγφο.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 7
θνηλσλίαο. Μέζα ζε απηήλ ηελ έληνλε πνιηηηθά πεξίνδν γελλήζεθε θαη
εκθαλίζηεθε ην 1872 ην πέκπην θόκκα, ην κεηέπεηηα ηξηθνππηθό. χληνκα ν
Σξηθνχπεο εμειίρζεθε ζε αξρεγφ ηνπ θφκκαηνο θαη έηζη πήξε ηελ νλνκαζία ηνπ.
ηελ ηδενινγία ηνπ Πέκπηνπ ή ηξηθνππηθνύ θόκκαηνο ή Νεσηεξηθνύ
θπξηαξρνύζαλ ε ζπληαγκαηηθή ηάμε, ην θνηλνβνπιεπηηθό ζύζηεκα
δηαθπβέξλεζεο θαη ν εθζπγρξνληζκόο ηεο ρώξαο ζύκθσλα κε ηα πξόηππα ησλ
δπηηθνεπξσπατθώλ θξαηώλ.
Μέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1870 ην θξάηνο απνηεινύζε ηνλ θύξην εξγνδόηε, πνπ
εμαζθάιηδε ζέζεηο εξγαζίαο ζην δεκόζην θαη δπλαηόηεηα θνηλσληθήο αλέιημεο,
εθφζνλ ζηνπο αλψηαηνπο ιεηηνπξγνχο ηνπ εμαζθάιηδε εηζφδεκα πνπ ζρεδφλ
μεπεξλνχζε ην εηζφδεκα φισλ ησλ άιισλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. Μεγάινο αξηζκφο
αλζξψπσλ απεπζχλνληαλ ζην θξάηνο γηα ηελ θαηνρή κηαο ζέζεο ζην δεκφζην. Με ηηο
λέεο ζπλζήθεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνλ εθρξεκαηηζκφ ηεο νηθνλνκίαο
δεκηνπξγήζεθαλ θνηλσληθά ζηξψκαηα ηα νπνία δελ δεηνχζαλ δηνξηζκφ αιιά ηε ιήςε
κέηξσλ πνπ ζα επλννχζαλ ηελ πξνψζεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο. Φνξέαο ησλ
αηηεκάησλ απηψλ ήηαλ ν Υαξίιανο Σξηθνχπεο.
ηε δεθαεηία ηνπ 1880 ηα θόκκαηα ήηαλ αξθεηά πην ζπγθξνηεκέλα απ΄ όηη ζην
παξειζόλ. Γελ δηαιύνληαλ αλαγθαζηηθά κε ηνλ ζάλαην ηνπ εγέηε ηνπο. Ζ βάζε
ησλ θνκκάησλ εμαθνινπζνχζε λα κελ έρεη ηππηθή νξγάλσζε. εκαληηθφ ξφιν ζηελ
θηλεηνπνίεζε ησλ νπαδψλ ησλ θνκκάησλ έπαηδαλ ε νηθνγελεηαθξαηία, νη πειαηεηαθέο
ζρέζεηο θαη ε εμαγνξά ςήθσλ. Παξφια απηά, φζνλ αθνξά ηνπιάρηζηνλ ηα δχν
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 8
κεγάια θφκκαηα, ε επηινγή ησλ εθινγέσλ βαζηδφηαλ θαηά θχξην ιφγν ζηελ θξίζε
ηνπο γηα ηελ πνιηηηθή ησλ θνκκάησλ, ζηηο επηδξάζεηο πνπ απηά αζθνχζαλ θαηά
πεξηνρέο θαη ζηα ζπκθέξνληα θάζε θνηλσληθήο νκάδαο. Γηα ηελ επηινγή ησλ
ππνςεθίσλ βνπιεπηψλ, δειαδή γηα ηελ ηνπνζέηεζε ζπγθεθξηκέλσλ ππνςεθίσλ ζην
«ςεθνδέιηην» έπαηδε ξφιν ην αλ είραλ έλα δηθφ ηνπο ηνπηθφ θχθιν νπαδψλ, ν νπνίνο
επεξεαδφηαλ βεβαίσο απφ πειαηεηαθέο ζρέζεηο θαη εμππεξεηήζεηο. Σν εθινγηθφ
ζχζηεκα ηεο επνρήο δελ επέβαιιε λα ςεθίδεη θαλείο κφλν έλα θφκκα, αιιά έδηλε ηε
δπλαηφηεηα λα ςεθίδνληαη φινη νη ππνςήθηνη ζεηηθά ή αξλεηηθά. Δπίζεο, έλαο
εθινγέαο κπνξνχζε λα ςεθίζεη ζεηηθά θάπνηνλ ππνςήθην ζηνλ νπνίν είρε
ππνρξέσζε, παξάιιεια φκσο κπνξνχζε λα δψζεη ζεηηθή ςήθν θαη ζε θάπνηνλ άιιν
ηνλ νπνίν ζεσξνχζε ηθαλφ. Μνιαηαχηα, θαη ηδηαίηεξα κεηά ην 1882 φιν θαη
ζπρλφηεξα παξνπζηάδεηαη ην θαηλφκελν νη εθινγείο λα ςεθίδνπλ κε θνκκαηηθά
θξηηήξηα θαη λα πεξηνξίδεηαη ε ζπλήζεηα λα ςεθίδνληαη ζεηηθά θαη πνιηηηθνί άιισλ
θνκκάησλ.
Σν 1879 ππήξραλ ζηηο εθινγέο 24 ηνπηθά ςεθνδέιηηα ελώ ην 1885 κόλν 4. Έηζη
πεξηιακβάλνληαη ζε θνκκαηηθά ςεθνδέιηηα αλεμάξηεηνη ππνςήθηνη γηα λα έρνπλ
πηζαλφηεηα επηηπρίαο ζηηο εθινγέο. Γειαδή ν ξφινο ησλ θνκκάησλ εληζρχζεθε θαη
απέθηεζαλ θχξνο ζηε δεκφζηα δσή. Οη ππνςήθηνη πξνέξρνληαλ ζρεδόλ
απνθιεηζηηθά από ηα κεζαία θαη ηα αλώηεξα θνηλσληθά ζηξώκαηα όπσο θαη
θαηά ηελ πξνεγνύκελε πεξίνδν. Πνιινί ήηαλ δηθεγόξνη θαη δεκόζηνη ππάιιεινη.
ε αληίζεζε κε ηνπο ππνςεθίνπο, ηα θνκκαηηθά κέιε πξνέξρνληαλ θαη απφ ηα
θαηψηεξα ζηξψκαηα. Ζ νξγάλσζε ησλ θνκκάησλ ήηαλ εκθαλήο κφλν ζην επίπεδν
ηεο εγεζίαο. Σε ζεκαληηθφηεξε ζέζε κεηά ηνλ αξρεγφ ηελ είρε ε θνηλνβνπιεπηηθή
νκάδα. Οη βνπιεπηέο είραλ ζεκαληηθή ζέζε, δηφηη ιφγν ηεο κεγάιεο πιεηςεθίαο πνπ
ρξεηαδφηαλ ε βνπιή γηα λα έρεη απαξηία θαη λα παίξλεη απνθάζεηο, νη βνπιεπηέο θαη
κφλν κε ηελ απνπζία ηνπο (ή ηελ απεηιή ηεο) κπνξνχζαλ λα αζθήζνπλ κεγάιε πίεζε
ζηελ θνκκαηηθή εγεζία. Έηζη, ε θεληξηθή νξγάλσζε ηνπ θφκκαηνο δελ είρε ηε
δπλαηφηεηα λα αξλεζεί ζηνπο βνπιεπηέο ηελ εθπιήξσζε επηζπκηψλ πρ δηνξηζκψλ ή
επλντθψλ ξπζκίζεσλ ππέξ ηεο εθινγηθήο ηνπο πεξηθέξεηαο. ε αληίζεζε κε ηελ επνρή
ηνπ Όζσλα θαη ηνπ Βνχιγαξε, νη θπβεξλήζεηο δελ ρξεζηκνπνηνχζαλ ζπζηεκαηηθά
κεζφδνπο εμαλαγθαζκνχ γηα λα πείζνπλ ηνπο εθινγείο. Πάλησο ε παηξσλία, κε ηε
κνξθή δηνξηζκψλ, κεηαζέζεσλ, δαλείσλ θ.ιπ. θαη ε ζπζηεκαηηθή δηαθζνξά κέζσ ηνπ
δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ απνηεινχζαλ ζπρλφ θαηλφκελν. Αληίζεηα κε άιιεο
επξσπατθέο ρψξεο ζην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ αηψλα δελ πξνέθπςαλ ηαμηθά θφκκαηα
κφλν θνηλσληθέο αληζφηεηεο κέζσ ησλ πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ θαη κηα ζρεηηθή
απηνλνκία ηεο πνιηηηθήο ειίη απφ ηελ θνηλσλία. Όια ηα θφκκαηα σζηφζν
απεπζχλνληαλ ηδηαίηεξα ζηνπο αγξφηεο πνπ απνηεινχζαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ
ελεξγνχ πιεζπζκνχ.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 9
1908. Σν 1909 ζπληειείηαη κηα ηνκή ζηελ πνιηηηθή ηζηνξία ηεο Διιάδαο γεληθφηεξα,
θαη ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ εηδηθφηεξα. ηηο 15/08/1909 εθδειψζεθε θίλεκα ζην
Γνπδί, ην νπνίν έγηλε απφ ηνλ ηξαηησηηθφ χλδεζκν, κηα κπζηηθή έλσζε
ζηξαηησηηθψλ κε αηηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ κεηαξξπζκ΄ζηεηο ζην ζηξαηφ, ηε δηνίθεζε,
ηε δηθαηνζχλε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή. Ο ηξαηησηηθφο
χλδεζκνο δελ εγθαζίδξπζε δηθηαηνξία φκσο πξνψζεζε ηα αηηήκαηά ηνπ κέζσ ηεο
βνπιήο. Με αθνξκή ην θίλεκα έγηλε κεγάιε δηαδήισζε ησλ επαγγεικαηηθψλ
ζσκαηείσλ ηεο πξσηεχνπζαο. Οη δηαδεισηέο ππνζηήξημαλ ην δηάβεκα ηνπ
ηξαηησηηθνχ πλδέζκνπ θαη ππέβαιαλ ςήθηζκα ζην παιάηη φπνπ δεηνχζαλ επίιπζε
ζεηξάο νηθνλνκηθψλ αηηεκάησλ. Τπφ ηελ πίεζε ηνπ πλδέζκνπ, ε βνπιή ςήθηζε,
πξνεηνηκαζία γηα αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο. Σν 1910 ν ηξαηησηηθφο χλδεζκνο
έρνληαο επηηχρεη ηηο επηδηψμεηο ηνπ δηαιχζεθε.
Σν θίλεκα όκσο έθεξε ηνλ Διεπζέξην Βεληδέιν ζηελ Διιάδα. Με ηελ άθημε ηνπ
Κξεηηθνχ πνιηηηθνχ ζηελ Αζήλα, ζηηο αξρέο επηεκβξίνπ ηνπ 1909, μεθίλεζε κηα λέα
επνρή γηα ηελ πνιηηηθή δσή ηεο Διιάδαο, ε επνρή ηνπ Βεληδέινπ θαη ηνπ θφκκαηνο
ησλ Φηιειεπζέξσλ. Ο Βεληδέινο πξνρώξεζε ζηελ ίδξπζε ηνπ Κόκκαηνο ησλ
Φηιειεπζέξσλ κεηά ηηο εθινγέο ηνπ Απγνχζηνπ ηνπ 1910. ηνλ ππξήλα ηνπ
πξνγξάκκαηνο ηνπ θφκκαηνο ησλ Φηιειεχζεξσλ ήηαλ ν δηπιφο ζηφρνο ηεο
αλφξζσζεο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. Όζνλ αθνξά
ηελ νξγάλσζε ηνπ θφκκαηνο, νη Φηιειεύζεξνη πξνρώξεζαλ ζε κηα θαηλνηνκία γηα
ηα ειιεληθά πνιηηηθά θόκκαηα, ηδξύνληαο Λέζρεο ζηα πξόηππα ησλ αγγιηθώλ
θνκκάησλ. Οη Λέζρεο ζπληέιεζαλ ψζηε νη Φηιειεχζεξνη λα απνθηήζνπλ κηα ηζρπξή
θαη εθηεηακέλε νξγαλσηηθή βάζε, κε κέιε πνπ πιήξσλαλ ζπλδξνκή θαη είραλ
ζπγθεθξηκέλα θνκκαηηθά θαζήθνληα. χκθσλα κε ηνλ Γξεγφξην Γαθλή, ην θφκκα
ησλ Φηιειεπζέξσλ «δηθαηνχηαη ηεο αλαγλσξίζεσο φηη ππήξμε ην πξψην θφκκα ην
νπνίν δηέζεηε θνκκαηηθφ κεραληζκφ απνηειεζκαηηθφ».
Ζ πεξίνδνο πνπ μεθίλεζε ην 1910 κε ηνλ εξρνκφ ηνπ Βεληδέινπ, κηα πεξίνδνο πνπ
ζεσξείηαη σο ε πξψηε νπζηαζηηθά εκθάληζε ηεο αζηηθήο δεκνθξαηίαο ζηελ Διιάδα
θαη ε νπνία εμέζξεςε ειπίδεο γηα ηελ εδξαίσζε ηνπ νκαινχ θνηλνβνπιεπηηθνχ βίνπ
ζηε ρψξα, επξφθεηην λα θιείζεη κε ηνλ αθξηβψο αληίζεην ηξφπν. Σελ αθχξσζε ηνπ
θνηλνβνπιεπηηζκνχ θαη ηελ επηβνιή ηεο δηθηαηνξίαο. Ζ δηάςεπζε ησλ ειπίδσλ ήιζε
ζηαδηαθά.
Μέζα ζηε δίλε ηνπ Δζληθνχ Γηραζκνχ, δίλνληαο ζηηο 9/3/1915 ζηνλ αλεμάξηεην
Γεκήηξην Γνχλαξε ηελ εληνιή λα ζρεκαηίζεη θπβέξλεζε, ν Κσλζηαληίλνο Α’ ηνπ
έδηλε παξάιιεια ηελ επθαηξία λα πξνβιεζεί θαη λα απνθηήζεη πιενλέθηεκα σο ν
λένο εγέηεο ηεο αληηβεληδειηθήο παξάηαμεο. Δπξφθεηην βέβαηα γηα έλα ηέρλαζκα ηνπ
Κσλζηαληίλνπ, ν νπνίνο ζεσξνχζε φηη έρεη ηνλ Γνχλαξε ππφ ηνλ πιήξε έιεγρφ ηνπ.
Μεηά ηελ πξσζππνπξγνπνίεζή ηνπ, ν Γνχλαξεο πξνρψξεζε ζηελ ίδξπζε ελφο λένπ
θφκκαηνο, ηνπ θφκκαηνο ησλ Δζληθνθξφλσλ, ζηελ θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα ηνπ
νπνίνπ ελέηαμε αξθεηνχο βνπιεπηέο απφ ηα εμαζζελεζκέλα «παιαηά θφκκαηα» ηνπ Γ.
Ράιιε θαη ηνπ Γ. Θενηφθε, ην νπνίν κεηνλνκάζηεθε αξγφηεξα ζε Λατθφ Κφκκα. Με
ηηο εθινγέο ηεο 1εο Ννεκβξίνπ 1920 θαη ηελ ήηηα ησλ Φηιειεπζέξσλ, ηα γεγνλφηα
επηζπεχζζεθαλ, νδεγψληαο κε καζεκαηηθή αθξίβεηα ζε κηα λέα ειιεληθή θξίζε πνπ
έθηαζε ζην απνθνξχθσκά ηεο κε ηελ Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή θαη ηε ηξαηησηηθή
Δπαλάζηαζε ησλ Πιαζηήξα – Γνλαηά. Απφ εθείλν ην ζεκείν θαη έπεηηα ηα δχν
θφκκαηα, ην Φηιειεύζεξν θαη ην Λατθό (ν δεύηεξνο δηθνκαηηζκόο ζηελ Διιάδα)
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 10
ζα ζθξαγίζνπλ κε ηε δξάζε ηνπο ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο κέρξη ηε Μεηαμηθή
Γηθηαηνξία.
Μεηά ηελ επηβνιή ηεο Μεηαμηθήο Γηθηαηνξίαο (θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ηα
θόκκαηα δηαιύζεθαλ θαη νη πεξηζζφηεξνη εγέηεο εμνξίζηεθαλ απφ ην θαζεζηψο) θαη
ηνλ Β’ Παγθφζκην Πφιεκν, ε Απειεπζέξσζε βξήθε ηα θφκκαηα ζε πξνζπάζεηα
αλαδηνξγάλσζεο κέζα ζε εμαηξεηηθέο δχζθνιεο θαη πνισκέλεο ζπλζήθεο. ηηο
εθινγέο ηνπ 1946, απφ ηηο νπνίεο απείρε ε Αξηζηεξά, ην Λατθφ Κφκκα θαηήιζε
ελσκέλν ππφ ηνλ Κ. Σζαιδάξε ελψ νη Φηιειεχζεξνη εκθαλίζηεθαλ
θαηαθεξκαηηζκέλνη ζε πέληε νκάδεο. Οιφθιεξε ε επφκελε δεθαεηία ηνπ 1950 ππήξμε
πεξίνδνο έληνλσλ δηεξγαζηψλ ζε φιν ην εχξνο ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηθνχ θάζκαηνο.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 11
ηνπο θαη ηε ζε κεγάιν βαζκφ εμάξηεζή ηνπο, απφ ην ηέκκα, ηνλ μέλν
παξάγνληα θαη ηηο Έλνπιεο Γπλάκεηο. Απνθνξχθσκα, φπσο ηνλίζηεθε, ηα
Ηνπιηαλά ηνπ 1965 θαη ε παξαηεηακέλε θξίζε ηνπ 1965-1967 κε ηα κνηξαία
γηα ηε ρψξα απνηειέζκαηα.
Απφ ηελ άιιε πιεπξά, έλα επξσπατθό πνιηηηθό θόκκα είλαη κία νξγάλσζε πνπ
αθνινπζεί έλα πνιηηηθφ πξφγξακκα. Απνηειείηαη απφ εζληθά θφκκαηα θαη/ή θπζηθά
πξφζσπα σο κέιε, αληηπξνζσπεχεη δηάθνξα θξάηε κέιε θαη είλαη θαηαρσξηζκέλν
απφ ηελ Αξρή γηα ηα επξσπατθά πνιηηηθά θφκκαηα θαη ηα επξσπατθά πνιηηηθά
ηδξχκαηα («ε Αξρή»). Όπσο νξίδεηαη ζηηο πλζήθεο, «ηα πνιηηηθά θφκκαηα ζε
επξσπατθφ επίπεδν ζπκβάιινπλ ζηελ δηακφξθσζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο
ζπλείδεζεο θαη ζηελ έθθξαζε ηεο βνχιεζεο ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο».
Μεηαμχ ησλ πξνυπνζέζεσλ αλαγλψξηζεο είλαη φηη ηα θφκκαηα κέιε ηνπ πξέπεη λα
εθπξνζσπνχληαη, ηνπιάρηζηνλ απφ έλα ηέηαξην ησλ θξαηψλ κειψλ, απφ βνπιεπηέο
ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ή απφ κέιε εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ, ή απφ κέιε
πεξηθεξεηαθψλ θνηλνβνπιίσλ ή ζπλειεχζεσλ. Απφ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2004, ηα
επξσπατθά πνιηηηθά θφκκαηα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ιακβάλνπλ εηήζηα
ρξεκαηνδφηεζε απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην κε ηε κνξθή επηδφηεζεο
ιεηηνπξγίαο. Μπνξεί λα θαιχπηεη έσο θαη ην 90% ησλ δαπαλψλ ελφο θφκκαηνο, ελψ
ηα ππφινηπα έμνδα πξέπεη λα θαιχπηνληαη απφ ηδίνπο πφξνπο φπσο εηζθνξέο κειψλ
θαη δσξεέο. Νένη θαλφλεο ρξεακηνδφηεζεο ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη
ηδξπκάησλ εγθξίζεθαλ απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ζηηο 17/04/2018.
ηηο επξσπατθέο εθινγέο ζηα 28 θξάηε κέιε ηεο Έλσζεο θαηέξρνληαη εζληθά
θφκκαηα. Ωζηφζν ηα θπξηφηεεξα απφ απηά αλήθνπλ πιένλ θαη ζε Δπξσπατθά
Πνιηηηθά Κφκκαηα. Μεηά ηηο επξσεθινγέο, νη πεξηζζφηεξνη βνπιεπηέο πνπ ζα
εθιεγνχλ ζα εληαρζνχλ ζε ππεξεζληθέο πνιηηηθέο νκάδεο, ζπλδεκέλεο κε ηα
επξσπατθά θφκκαηα. Υσξίο ηέηνηεο εληάμεηο θαη ζπζπεηξψζεηο ην Δπξσθνηλνβνχιην
ζα ήηαλ έλα θνηλνβνπιεπηηθφ ζψκα θαηαθεξκαηηζκέλν ζε πεξίπνπ 200 εζληθά
πνιηηηθά θφκκαηα.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 12
εμήο 8 πνιηηηθέο νκάδεο: ηελ Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ Λατθννχ Κφκκαηνο, ηελ Οκάδα
ηεο Πξννδεπηηθήο πκακρίαο ησλ νζηαιηζηψλ θαη Γεκνθξαηψλ, ηελ Οκάδα
πκκαρίαο Φηιειεπζέξσλ θαη Γεκνθξαηψλ γηα ηελ Δπξψπε, ηελ Οκάδα Πξάζηλσλ-
Δπξσπατθήο Διεχζεξεο πκκαρίαο, ηελ Οκάδα ησλ πληεξεηηθψλ θαη
Μεηαξξπζκηζηψλ, ηελ Οκάδα Δπξσπατθήο Δλσηηθήο Αξηζηεξάο/Αξηζηεξάο ησλ
Πξαζίλσλ ησλ Βνξείσλ Υσξψλ, ηελ Οκάδα Δπξψπε ηεο Διεπζεξάηο θαη ηεο Άκεζεο
Γεκνθξαηίαο, ηελ Οκάδα γηα ηελ Δπξψπε ησλ Δζλψλ θαη ηεο Διεπζεξίαο, ελψ
ππάξρεη θαη κηα 9ε ηερληθή νκάδα, απφ κε εγγεγξακκέλνπο βνπιεπηέο.
LinaMylona_2020_EKDDA_OLK Σελίδα 13