1

Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”

Fakullteti Filozofik - Departamenti Shkenca Politike
Lënda: Hyrje në Institucionet dhe Politikat e BE-së
Tema:Parlamenti Evropian.

Profesoresha:                                                                         Studentja:         

Prof. Asoc. Dr.Jehona Lushtaku                                            Magbule Musa

Shkurt 2021
2

   Përmbajtja

1.Hyrje………………………………………………………………...3

2.Parlamenti Evropian……………………………………………..….4

2.1.Tre Komunitete, një Asamble……………………………........4

2.2.Zgjerimi………………………………………………………..5

3.Përberja dhe funksionimi i Parlamentit Evropian…………………6

4.Kompetencat e Parlamentit Evropian………………………………9

5.Roli i Parlamentit Evropian,……………………………………….11

3

Hyrje

Në këtë punim do të trajtohet Parlamenti Evropian, më saktësisht përbërjen dhe funksionimin e

Parlamentit,Kompetencat e Parlamentit Evropian si dhe rolin e Parlamentit Evropian. Parlamenti

Evropian është institucioni parlamentar i BE-së i zgjedhur drejtpërdrejt nga qytetarët. Së bashku

me Këshillin e Bashkimit Evropian dhe Komisionin, ushtron funksionet legjislative të BE-së dhe

është përshkruar si një prej legjislaturave më të fuqishme të botës.Parlamenti përbëhet nga 754

deputetë, të cilët i shërbejnë elektoratit më të madh demokratik në botë, pas Indisë, dhe

elektoratit më të madh demokratik transnacional në botë.

Historia e parlamentit evropiane fillon si nje asamble e pafuqishme ne vitin 1952 por e cila

kthehen ne nje prej institucioneve me te rendesishme dhe te fuqishme. Eshte institucion

legjislative i cili se bashku me keshillin evropiane miraton ligje/akte ligjore te BE. Selia e saj

eshte ne Strazburg te Frances por ka edhe 2 pika tjera ne Bruksel dhe Luksemburg, por shumicen

e mbledhjeve qe ndryshe quhen edhe seanca plenare mbahen ne Strazburg cdo muaj.

Më saktësisht në këtë punim do të gjeni informacionet kyce për Parlamentin Evropian.

4

Parlamenti Evropian

Historia e Parlamentit Evropian është ajo e një tranforimi gradual,nga një asamble relativisht e

pafuqishme,sipas Traktatit te komunitetit Europian të Qymyrit dhe Celikut,të vitit 1952,në një

institucion mjaft të fuqishëm siq është sot. Në vitin 1970, Parlamentit Evropian iu dha disa

kompetenca të Buxhetit të Komunitetit dhe pesë vjet më vonë Parlamentit iu dha kompetenca për

të gjithë buxhetin përmes traktatit të reformuar (Traktati i Luksemburgut dhe Traktati i

Brukselit). Në vitin 1979, anëtarët e parë të zgjedhur drejtpërdrejt morën vendet e parlamentit,

me Simone Veil që ishte anëtari i parë që u zgjodh President i Parlamentit.Evolucioni i

Parlamentit është i lidhur ngushtë me një sërë traktatesh që kulmojnë në Traktatin aktual të

Lisbonës (2007). Këto traktate përcaktojnë rregullat dhe fushëveprimin e Bashkimit dhe e kanë

kthyer ECSC-në e vjetër në atë që tani njihet si Bashkimi Evropian.

4.1. Tre komunitete, një asamble

Pas krijimit të Komunitetit Ekonomik Evropian (KEE) dhe Komunitetit Evropian të Energjisë

Atomike (Euratom), Asambleja e Përbashkët e ECSC u zgjerua për të mbuluar të tre komunitetet.

Me 142 anëtarë, asambleja e re u takua për herë të parë në Strasburg më 19 Mars 1958 si

Asambleja Parlamentare Evropiane ’, duke ndryshuar emrin e saj në Parliament Parlamentin

Evropian’ më 30 Mars 1962.

5

4.3. Zgjerimet

Kur Danimarka, Irlanda dhe Mbretëria e Bashkuar u bashkuan me Komunitetet Evropiane në 1

Janar 1973 (zgjerimi i parë), numri i eurodeputetëve u rrit në 198.Për zgjerimin e dytë, me

pranimin e Greqisë në 1 Janar 1981, 24 Anëtarë Grekë u emëruan në Parlamentin Evropian nga

Parlamenti Grek, për t'u zëvendësuar në Tetor 1981 nga Anëtarët e zgjedhur drejtpërdrejt.

Zgjedhjet e dyta të drejtpërdrejta u mbajtën në 14 dhe 17 Qershor 1984.Më 1 janar 1986, me

zgjerimin e tretë, numri i vendeve u rrit nga 434 në 518 me ardhjen e 60 Anëtarëve Spanjollë dhe

24 Portugezë, të emëruar nga parlamentet e tyre kombëtare dhe më pas të zëvendësuara nga

Anëtarët e zgjedhur drejtpërdrejt.Pas bashkimit gjerman, përbërja e Parlamentit u përshtat për të

reflektuar ndryshimin demografik. Në përputhje me propozimet e përshkruara nga Parlamenti në

rezolutën e tij të 10 qershorit 1992 me titull "një procedurë zgjedhore uniforme: një skemë për

caktimin e vendeve të anëtarëve të Parlamentit Evropian", numri i eurodeputetëve u rrit nga 518

në 567 për zgjedhjet e qershorit 1994 . Pas zgjerimit të katërt të BE, numri i eurodeputetëve u rrit

në 626, me një alokim të drejtë të vendeve për shtetet e reja anëtare në përputhje me rezolutën e

përmendur më lart. Konferenca ndërqeveritare 2000 (IGC) e Nicës prezantoi një shpërndarje të

re të vendeve në Parlament, e cila u aplikua në zgjedhjet evropiane në 2004. Numri maksimal i

eurodeputetëve (i vendosur më parë në 700) u rrit në 732. 15 Shtete Anëtare ekzistuese u

zvogëluan me 91 (nga 626 në 535). 197 vendet e mbetura u shpërndanë midis të gjitha Shteteve

Anëtare ekzistuese dhe atyre të reja mbi baza proporcionale.Me pranimin e Bullgarisë dhe

Rumanisë në 1 Janar 2007, numri i vendeve në Parlament u rrit përkohësisht në 785 në mënyrë

që të mirëpritte Eurodeputetët nga ato vende. Pas zgjedhjeve të vitit 2009, të mbajtura nga 4 në 7

qershor, numri i vendeve u ul në 736. Ndërsa Traktati i Lisbonës (i cili hyri në fuqi më 1 dhjetor

2009) kishte caktuar një numër maksimal prej 751 eurodeputetësh, që do të ngriheshin
6

përkohësisht në 754 deri në zgjedhjet e ardhshme, 18 eurodeputetë u shtuan në 736 të zgjedhur

në qershor 2009 gjatë mandatit 2009-2014, pas ratifikimit nga shtetet anëtare të një protokolli

ndryshues të miratuar në KNG të 23 qershorit 2010. Me pranimin e Kroacisë në 1 korrik 2013,

numri maksimal i vendeve u ngrit përkohësisht në 766, për të mirëpritur 12 eurodeputetët kroatë

që u zgjodhën në prill 2013 (në përputhje me nenin 19 të aktit në lidhje me kushtet e pranimit të

Republikës së Kroacisë).Për zgjedhjet e vitit 2014, numri i përgjithshëm i vendeve u ul përsëri në

751. Shpërndarja e vendeve u rishikua përsëri përsëri në funksion të tërheqjes së Mbretërisë së

Bashkuar, e cila hyri në fuqi në 1 Shkurt 2020

Përbërja dhe funksionimi i Parlamentit

Perberja e Parlamentit

Parlamenti e ka seline ne Salsburg i cili shumicen e seancave plenare mbahen aty. Pas shume

debateve per rregullimin e brendshem te Parlamentit thuhet qe antaret e parlamentit duhet te jene

te lire dhe te pavarur. Pjesmarrja apo numri i vendeve varet prej shteteve si psh Gjermania ka 99

antare kurse Malta ka vetem 5. Ka kritika te shumta qe numri i antareve nuk eshte ne

proporcione me madhesin dhe numrin e popullates dhe se shtetet e vogla kane mbi-perfaëesime.

Mandati i Parlamentit eshte 5 vjeqar njejt si i Komisiont, cdo pjestar i shteteve antare e ka te

drejten e votes por eshte shqetesues fakti qe numri i votuseve eshte i ulet. Antaret e parlamentit

ndahen sipas grupeve politike dhe ji perkatesise etnike (kombetare). Aktualisht jane shtate grupe

politike ne Parlament. Parlamenti zgjedh Presidentin e vete se bashku me 14 zevendespresidente

te tjereme nje mandat 2 vjet e gjysme, qe keta e krijojne Byrone e Parlamentit.

7

Byroja eshte nje organe regulator pergjegjes per buxhetin e Parlamentit dhe per ceshtjet

administrative, organizative dhe te personelit. Poashtu jane edhe 5 “kuestore” qe jane pergjegjes

per ceshtje administrative dhe financiare qe lidhen drejtperdrejteme antaret qe i ndihmojne

Byrine si keshilltar. Konferenca e Presidenteve perbeht nga Presidenti se bashku me kryetaret e

grupeve te ndryshme politike. Parlamenti ka 20 komisione te perhershme qe perfisjne shume

fusha ekonomike, sociale, etj. Pas traktatit te Lisbones numri i deputeteve qe ishte prej 736 u

nderrua ne 750 plus dhe Kryetarin e Parlamentit. Sot parlamenti ka 751 antare, poashtu te drejte

vote ne BE kane 380 milione njerez.

Funksiomi i Parlamentit Evropian

Parlamenti Evropian është një nga institucionet e Bashkimit Evropian i cili përfaqëson qytetarët

e shteteve anëtare. Si i vetmi institucion i zgjedhur drejtpërdrejt brenda Bashkimit Evropian,

Parlamenti Evropian ka tre kompetenca kryesore si pushtet legjislativ, pushtet buxhetor dhe

pushtet mbikëqyrës. Duke filluar nga viti 1979, Zgjedhjet mbahen në të gjitha vendet anëtare çdo

5 vjet për të zgjedhur anëtarët e Parlamentit Evropian (PE). [Ii] Ka 705 vende në Parlamentin

Evropian. Vendet ndahen në bazë të popullsisë së vendit përkatës. Për shembull, Franca,

Gjermania dhe Italia kanë më shumë se 70 eurodeputetë secili, ndërsa Qiproja, Estonia,

Luksemburgu dhe Malta secili kanë më pak se 7. Këta eurodeputetë ulen në grupe të ndryshme

politike. Parlamenti Evropian përfaqëson qytetarët e BE-së, kjo është arsyeja pse anëtarët e

Parlamentit Evropian grupohen sipas afinitetit të tyre politik, jo kombësisë. Ka 7 grupe politike,

ndërsa disa nga eurodeputetët nuk i përkasin asnjë grupi politik, në Parlamentin Evropian.

Lista e grupeve politike të Parlamentit Evropian:

8

Grupi i Partisë Popullore Evropiane (Demokristianë) (187 eurodeputetë)

Grupi i Aleancës Progresive të Socialistëve dhe Demokratëve në Parlamentin Evropian (147

eurodeputetë)

Rinovo Grupin e Evropës (98 eurodeputetë)

Grupi i të Gjelbërve / Aleanca Evropiane e Lirë (67 eurodeputetë)

Identiteti dhe Grupi i Demokracisë (76 eurodeputetë)

Grupi Evropian i Konservatorëve dhe Reformistëve (61 Eurodeputetë)

Grupi Konfederal i së majtës së bashkuar evropiane - e majta jeshile nordike (40 eurodeputetë)

(ka edhe 29 deputetë europianë jo-të pavlerësueshëm që nuk ulen në një nga grupet e njohura

politike)

Parlamenti përdor të gjitha 24 gjuhët zyrtare të BE-së në biznesin e tij të përditshëm dhe të gjitha

janë me status të barabartë, me të gjitha dokumentet që botohen në çdo gjuhë dhe eurodeputetët

kanë të drejtën të flasin dhe të punojnë në gjuhën e tyre, me dispozitat e bëra që ta bëjnë

këtë.Parlamenti është në Strasburg, por ekziston një Sekretariat me seli në Luksemburg dhe disa

sesione dhe takime të komisioneve zhvillohen në Bruksel për të lehtësuar kontaktin me

Komisionin Evropian dhe Këshillin e Bashkimit Evropian.

Presidenti i Parlamentit Evropian dhe 14 nënkryetarët e tij zgjidhen për një mandat të

rinovueshëm prej dy vjet e gjysmë, që është gjysma e jetës së një Parlamenti. Presidenti

mbikëqyr punën e Parlamentit, merr pjesë në debate parlamentare , dhe përfaqëson Parlamentin

në marrëdhëniet me institucionet e tjera të BE dhe pjesën tjetër të botës. Presidenti aktual i

Parlamentit Evropian është David Maria SASSOLI, i zgjedhur në korrik 2019.

Anëtarët e Parlamentit Evropian janë të ndarë në disa komitete të përhershme. Parlamenti

Evropian ka 20 komisione të përhershme (p.sh. Punët e Jashtme, Kontrollin e Buxhetit,

9

Peshkimin) dhe 2 nënkomitete. Këto komitete udhëzojnë propozimet legjislative përmes

miratimit të raporteve, propozojnë ndryshime në Plenare dhe caktojnë një ekip negociator për të

kryer negociata me Këshillin mbi legjislacionin e BE. [Viii] Komitetet takohen një ose dy herë

në muaj në Bruksel. Komitetet hartojnë, ndryshojnë dhe miratojnë propozime legjislative dhe

raporte të nismës vetanake. Ata marrin në konsideratë propozimet e Komisionit Evropian dhe

Këshillit Evropian dhe, kur është e nevojshme, hartojnë raporte për t'u paraqitur në asamblenë

plenare

Kompetencat e Parlamentit Evropian

1. Rolin ligjberes: Bashke me Keshillin, Parlamentin ndan pushtetin e nxjerrjes apo miratimin e

legjislacionit. Duke qene qe eshte organ i zgjedhur drejtperdrejte nga populli i BE garanton

legjitimitetin demokratike te se drejtes evropiane. Parlamenti miraton legjislacion ne disa

menyra, varesisht nga fusha per te cilen merret vendimi. Procedura me zakonshme per marrjen e

vednimeve quhet ‘procedure e zakonshme legjislative’ e njohur edhe si ‘procedure e bashket e

vendimarrjes’. Kjo e vendose Parlamentin Evropiane dhe Keshillin ne pozite te barabarte

vendimarrese dhe gjitha ligjet dhe aktet e nxjerurra jane te perbashketa, kjo vlen per shumicen e

legjislacionit te BE. Komisioni eshte organi tjeter i cili eshte i nevojshem per funksionimin e

parlamentit i cili ben propozimin e ketyre ligjeve dhe akteve pastaj mirahoten nga 2 organet tjera.

Parlamenti miraton poashtu edhe marrveshje nderkombetare qe parashihen ne proceduren e

zakonshme legjislative. Komisioni gjithmon duhet te konsultohet me Parlamentin qofte per

ceshtje e mbrojtjes, dispozitat lidhur me tatimet apo ceshtjeve tjera. Parlamenti poashtu mundet

edhe te stimuloje Komisionin per krijimin e nje legjislacioni apo propozimi te vecante. Fuqine

ligjeberese e ka marr pas Traktatit te Lisbones ku me reformat e reja Parlamenti ishte ndryshuar
10

ne 45 fusha te ndryshme ku ju ishte dhene edhe fuqia legjislative.

2. Fuqia e mbikqyrjes: ben mbikqyrjen demokratike te te gjitha institucioneve te BE sidomos

Komosionit evropian. Ka fuqine e miratimit ose refuzimit te nominimeve per te Presidentit te

Komisionit dhe te komisionerve dhe te rejten per te nderruar te gjithe komisionin si teresi.

Shembull ne vitin 1999 ku e kane nderruar Komisionit Santer, ku ka kerkuar dorheqjen e ketij

Komisioni. Parlamenti voton komisionin e ri duke testuar te gjithe komisioneret e ridhe poashtu

edhe Presidentin e Komisionit i cili perzgjidhet ka Keshilli e qe votohen nga shumica e cilesuar

ne Parlament. Komisioni i pergjigjet politikisht Parlamenitit, pra kerkon pergjegjesi prej tij.

Parlamenti poashtu shqyrton edhe raportet te cilat Komisioni i sjell dhe parashtron pytje me

shkrim poashtu edhe me goje per komisioneret, varesisht prej temes komisioneret marrin pjese

ne seancat plenare .

3. Miratimi i Buxhetit: Bashke me Keshillin, ndan autoritetin mbi buxhetin e BE-se, pra ka

ndikim ne shpenzimet e BE dhe ne fund ai mund ta miratoje ose jo buxhetin. Poashtu pas

traktatit te Mastirtit Parlamenti mundet te zgjedh edhe Avokatin e Popullit, i cili merret me

ankesat e qytetareve ne rate me keqadministrimin e institucioneve, organeve zyrtare apo edhe

agjencive dhe Avokati i popullit mundhet te i mbikqyre keto organe dhe pastaj jep raporte per

Parlamentit duke marre parasyshe qe Parlamenti e ka zgjedhur ate. Kjo eshte nje prej metodave

te mbikeqyrjes jurdike te Parlamentit Evropiane.

4. Kompetencat per shkarkim dhe emerim: Pas traktatit te Mastritit, Parlamenti ka pasur

fuqine qe te emroje vet Komisionin dhe perberjen e saj poashtu edhe shkarkimin e saj. Zgjedh

Presidentitn e Komisioni pas rekomandimeve te Keshillit me shumice te cilesuar. Poashtu luan

rolin e “pelqimit” si psh kur pytet nga keshilli per Perfaqesuesin e Larte, Kryetarin e Bankes
11

Qendrore dhe ate te gjykates parlamenti jep rekomandime por vendimi i mbetet Keshillit.

Avokati i Popullit emertohet nga Parlamenti Evropiane.

Roli i Parlamentit

Parlamenti Evropiane, ka fituar nje rendesi te madhe ne vendimarrjen ne BE. Qe nga akti i vetem

Evropiane. Kompetencat legjislative, mbikeqyrese dhe buxhetore jane shtuar, ashtu si edhe

emerimi i Komisionit. Pra fuqizimi i Parlamentit ka lene gjurme te medha ne rolin e saj ne BE.

Auel dhe Ritburger tregojne qe arsyeja kryesore pse Parlamentit u eshte rritur shume roli i saj

eshte mungesa e legjitimitetit, dhe e dime qe antaret e parlamentit zjgedhen direkt nga populli i

shteteve antare te BE tregone qe ky institucione ka legjitimitet si ne vendimarrje, legjislacion,

emertim e kshtu me radhe.