Bölüm 3-Li̇neer Denklem Si̇stemleri̇ni̇n Çözümü

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU)
Department of Mechanical Engineering
MÜHENDİSLİKTE SAYISAL YÖNTEMLER

BÖLÜM 3- LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİNİN ÇÖZÜMÜ
10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1

LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİ
Bilimsel ve teknolojik çalıĢmalarda karĢılaĢılan matematikle ilgili belli baĢlı

problemlerden biri denklemlerin çözümüdür. Belli sayıda bilinmeyen ve belli
sayıda denklemden oluĢan bir denklem sistemi lineer terimlerden
oluĢuyorsa bu sistem lineer denklem sistemi olarak adlandırılır.
2x-3y=5
-2x+y=-1
Denklem sistemi iki bilinmeyen içeren lineer bir denklem sistemidir. Genel
olarak n tane bilinmeyen (𝑥1 , 𝑥2 , … , 𝑥𝑛 ) içeren lineer bir denklem sistemi
aĢağıda gösterildiği gibi açık halde veya daha basit olarak matris formunda
yazılabilir.

𝑎11 𝑥1 + 𝑎12 𝑥2 + 𝑎13 𝑥3 + ⋯ 𝑎1𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏1
𝑎21 𝑥1 + 𝑎22 𝑥2 + 𝑎23 𝑥3 + ⋯ 𝑎2𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏2
𝑎31 𝑥1 + 𝑎32 𝑥2 + 𝑎33 𝑥3 + ⋯ 𝑎3𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏3 𝐴. 𝑥 = 𝑏
…… ……. ……. …. …….. ….

𝑎𝑛1 𝑥1 + 𝑎𝑛2 𝑥2 + 𝑎𝑛3 𝑥3 + ⋯ 𝑎𝑛𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏𝑛
Burada A katsayılar matrisi, 𝑥 bilinmeyen vektör ve 𝑏 sağ taraf vektörü diye

adlandırılır.

𝑨 𝒙 𝒃
𝑎11 𝑎12 𝑎1𝑛 𝑥1 𝑏1
𝑎21 𝑎22 𝑎2𝑛 𝑥2 = 𝑏2
… … … … …
𝑎𝑛1 𝑎𝑛2 𝑎𝑛𝑛 𝑥𝑛 𝑏𝑛
Direkt (Analitik) Yöntemler Dolaylı (İteratif) Yöntemler

Denklem sisteminin çözümünü Çözümün direkt değil, tahmini
matematik anlamda tam değerlerden başlayarak adım adım
olarak veren yöntemlerdir. ardışık hesaplamalarla belli tolerans
sınırları içinde elde edildiği
• Cramer Yöntemi yöntemlerdir.
• Matris Tersi Yöntemi
• Gauss Eliminasyon • Basit İterasyon (Jacobi) Yöntemi
• Gauss-Jordan Yöntemi • Gauss-Seidel Yöntemi
• LU Ayırma Yöntemi • Rölaksasyon Yöntemi

DİREKT (ANALİTİK) YÖNTEMLER
Cramer Yöntemi
Klasik yöntemlerden biri olup çözüm iki matrisin determinantları oranı olarak
elde edilir. Bu yöntemde, n bilinmeyen içeren A.𝑥 = 𝑏 Ģeklinde lineer denklem

𝐷𝑖
sisteminin çözümü; 𝑥𝑖 = (i=1,2,3,….,n) ifadesiyle hesaplanabilir. Burada 𝐷𝑖 :
𝐴
Katsayılar matrisinde (A), i. Sütun atılıp yerine b vektörünün konması ile elde
edilen matrisin determinantıdır.
Bu yöntemde, her biri (nxn) boyutunda (n+1) tane matrisin
determinantının hesaplanması gerektiğinden iĢlem sayısı fazla, çzöüm süresi
uzundur. Dolayısıyla çok sayıda denklem içeren sistemlerin çözümünde bu
yöntem tercih edilmez.

Matris Tersi Yöntemi
Verilen A. 𝑥 = 𝑏 denklem sisteminde katsayılar matrisinin tersi 𝐴−1
hesaplandığında çözüm vektörü doğrudan iki matrisin çarpımından elde edilir.
𝑥 = 𝐴−1 𝑏
Gauss Eliminasyonu
DeğiĢkenlerin yok edilmesi ilkesine dayanan bu yöntem iki aĢamadan oluĢur.
Birinci aĢamada katsayılar matrisi üst üçgensel hale getirilir. Ġkinci aĢamada
ise çözüm vektörü hesaplanır.

𝐴. 𝑥 = 𝑏 Ģeklinde bir lineer denklem sistemi verilmiĢ olsun. Bu yöntemin birinci

aĢamasında , katsayılar matrisine (A) temel satır iĢlemleri uygulanarak matris
üst üçgensel hale getirilir. Yani köĢegen altında kalan matris elamanları
sıfırlanır.
𝑎11 𝑎12 𝑎13 … 𝑎1𝑛 𝑎11 𝑎12 𝑎13 … 𝑎1𝑛

𝑎21 𝑎22 𝑎23 … 𝑎2𝑛 0 𝑎22 𝑎23 … 𝑎2𝑛
𝑎31 𝑎32 𝑎33 … 𝑎3𝑛 0 …
0 𝑎33 … 𝑎3𝑛
… … … … … … … … …
𝑎𝑛1 𝑎𝑛2 𝑎𝑛3 … 𝑎𝑛𝑛 0 0 0 … 𝑎𝑛𝑛
Temel satır işlemi, bir satırın bir sayı ile çarpılıp diğer bir satıra ilave edilmesi
iĢlemidir. Pivotlama işlemi ise, katsayılar matrisinde köĢegen elemanlar
mutlak değerce maksimum olacak Ģekilde satırların yer değiĢtirmesidir.

Pivotlama iĢleminin sağladığı iki faydadan birincisi, köĢegen üzerine

gelebilecek sıfır rakamından, dolayısıyla sıfıra bölme hatasından kurtulmak;
ikincisi ise, ileride açıklanacağı üzere, yuvarlatma hatalarını azaltmaktır.
Gauss eliminasyon yönteminin birinci aĢamasında uygulanması gereken

adımlar Ģunlardır:
1) Katsayılar matrisi 𝑏 ile geniĢletilir.

2) KöĢegen elemanlar mutlak değerce en büyük olacak Ģekilde satırlar yer
değiĢtirir (pivotlama iĢlemi).
3) 1. kolunu sıfırlamak için 1. satır elemanları (−𝑎𝑖1 𝑎11 ) terimi ile çarpılıp i.
Satırın karĢılık gelen elemanlarına ilave edilir. Bu satır iĢlemi kısaca aĢağıdaki
gibi ifade edilecektir.

𝑎𝑖1
𝑆𝑎𝑖1 − (𝑖 = 2,3, … , 𝑛)
𝑎11
4) 2. kolonun köĢegen altını sıfırlamak için; birinci satır ve sütun yok gibi
düĢünülerek, geriye kalan alt matrise 3. adımdaki iĢlemler
𝑎𝑖2
𝑆𝑎𝑖2 − (𝑖 = 3,4, … , 𝑛)
𝑎22
Ģeklinde uygulanır.
5) ĠĢlemlere bu Ģekilde devam edilerek katsayılar matrisi üst üçgensel hale
getirilir. Buna göre 3., 4., ve 5. adımların genel algoritması,
𝑘 = 1,2, … , 𝑛 − 1 𝑖 = 𝑘 + 1, … , 𝑛

(𝑘−1) 𝑎𝑖𝑘 (𝑘−1)

𝑎𝑖𝑗𝑘 = 𝑎𝑖𝑗 − . 𝑎𝑘𝑗 (𝑗 = 𝑘 + 1 … 𝑛 )
𝑎𝑘𝑘
(𝑘−1) 𝑎𝑖𝑘 (𝑘−1)

𝑏𝑖𝑘 = 𝑏𝑖 − .𝑏
𝑎𝑘𝑘 𝑘
Burada k sıfırlanacak kolunu gösteren sayaç değeri olduğu görülmektedir. Bu

iĢlemler esnasında katsayılar matrisi ve sağ taraf vektörünün elemanlarının
sayısal değerleri de değiĢmektedir.
Birinci aĢama bu Ģekilde tamamlandıktan sonra ikinci aĢamaya geçilir.
Yöntemin ikinci aĢamasında sonuncu denklemden baĢlayarak çözüm elde
edilir. Bu iĢleme geriye doğru süpürme veya geriye doğru yerine koyma denir.
Böylece iĢleme adımlarına aĢağıdaki gibi devam edilir.
6) Geriye doğru süpürme ile çözüm vektörü bulunur.

Örnek 3.1: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss eliminasyon yöntemiyle

çözünüz.
4𝑥1 + 2𝑥2 − 5𝑥3 = 5

3𝑥1 + 𝑥2 − 2𝑥3 = 3
−2𝑥1 − 3𝑥2 + 𝑥3 = 3
Çözüm: GeniĢletilmiĢ katsayılar matrisi, pivotlama iĢleminden sonra temel satır

iĢlemleri ile aĢağıdaki gibi üst üçgensel hale getirilir.
4 2 −5 5 Pivotlama 3 1 −2 3
3 1 −2 3 −2 −3 1 3
−2 −3 1 3 4 2 −5 5

Bu aĢamada 1. satırı (2/3) ile çarpıp ikinci satıra, ve (-4/3) ile çarpıp 3. satıra
ilave ederek birinci sütun sıfırlanmıĢ olur. Bu iĢlemler sembolik olarak sırası ile
𝑆𝑎21 (2 3) ve 𝑆𝑎31 (− 4 3) ile gösterilecektir. Bu iĢlemler sonunda
3 1 −2 3 𝑆𝑎32 (2 7)
3 1 −2 3
0 −7/3 −1/3 5
0 −7/3 −1/3 5
0 2/3 −7/3 1
0 0 −17/7 17/7
Matris bu Ģekilde üst üçgensel hale geldikten sonra sonuncu satırın ifade
ettiği denklemden
17 7
𝑥3 = = −1
−17 7
bulunur. Bu değer ikinci denklemde yerine yazılarak

−7 1
𝑥 − 𝑥 =5
3 2 3 3
𝑥2 = −2
ve bulunan bu x değerleri birinci denklemde yazılırsa
3𝑥1 + 𝑥2 − 2𝑥3 = 3
𝑥1 = 1
elde edilir. Bazı durumlarda bir denklemdeki mutlak değerce en büyük
elemanın köĢegen üzerine gelmesi sağlanamaz. Tam pivotlama yapılamadığı,
ancak kısmi pivotlamanın sağlanabildiği böyle bir örnek aĢağıdadır.

Örnek 3.2: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss eliminasyon yöntemiyle

çözünüz.
𝑥1 + 2𝑥3 = −9
2𝑥1 + 𝑥2 = 5
3𝑥1 + 2𝑥2 + 𝑥3 = 4
Çözüm: GeniĢletilmiĢ katsayılar matrisi, pivotlama iĢleminden sonra temel satır

iĢlemleri ile aĢağıdaki gibi üst üçgensel hale getirilir.
1 0 2 −9 Pivotlama 3 2 1 4
2 1 0 5 2 1 0 5
3 2 1 4 1 0 2 −9

Burada görüldüğü ikinci satır pivotlamayı bozmaktadır. Çünkü satırdaki en

büyük eleman köĢegen üzerinde değildir. Ancak yapacak baĢka bir iĢlem de
yoktur. Birinci satırla ikinci satırı yer değiĢtirsek bile yine tam bir pivotlama
olmayacaktır. Bu durumda sistem bu haliyle çözülmeye devam edilecektir.
Sıfırlama için 1. satırı (-2/3) ile çarpıp ikinci satıra, ve (-1/3) ile çarpıp 3. satıra
ilave edilmelidir. Bu iĢlemler sembolik olarak 𝑆𝑎21 (−2 3) ve 𝑆𝑎31 (− 1 3) ile
gösterilecektir. Böylece 1. sütun sıfırlanmıĢ olur. Sonra da 2. sütunun
sıfırlanması sonunda
3 1 1 4 𝑆𝑎32 (−2)
3 2 1 4
0 −1/3 −2/3 7/3 0 −1/3 −2/3 7/3
0 −2/3 5/3 −31/3 0 0 3 −15

Matris bu Ģekilde üst üçgensel hale geldikten sonra sonuncu denklemden
−15
𝑥3 = = −5
3
bulunur. Bu değer ikinci denklemde yazılarak
−1 2 7
𝑥 − 𝑥 =
3 2 3 3 3
𝑥2 = 3
ve birinci denklemden
3𝑥1 + 2𝑥2 + 𝑥3 = 4
𝑥1 = 1
elde edilir.

Gauss-Jordan Yöntemi
Bu yöntem Gauss eliminasyon yönteminin benzeri olup yine iki aĢamalıdır.
Birinci aĢamada, verilen lineer denklem sistemine ait katsayılar matrisi (A)
temel satır iĢlemleri ile köĢegensel hale getirilir; yani aĢağıdaki gibi matris
köĢegeninin hem altında, hem de üstünde kalan elemanlar sıfırlanır.
Genişletilmiş katsayılar matrisi Köşegen matris
𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛 𝑏1 𝑎11 0 … 0 𝑏′1

𝑎21 𝑎22 … 𝑎2𝑛 𝑏2 0 𝑎22 … 0 𝑏′2
… … … … … … … … … …
𝑎𝑛1 𝑎𝑛2 … 𝑎𝑛𝑛 𝑏𝑛 0 0 … 𝑎𝑛𝑛 𝑏′𝑛

Katsayılar matrisini geniĢletmek ve köĢegensel hale getirmek için uygulanması

gereken adımlar Ģunlardır:
1) Katsayılar matrisi (A), 𝑏 nün ilavesiyle geniĢletilir.

değiĢtirir (pivotlama iĢlemi).
3) 1. kolon Gauss Eliminasyonundaki gibi sıfırlanır.
4) KöĢegen eleman hariç olmak üzere 2. kolon sıfırlanır. Bunun için,
2. satır 𝑎𝑖2 ile çarpılıp, i. satıra ilave edilir. (i=1,3,4,…,n i≠2)
(− )
𝑎22
5) Benzer Ģekilde 3. kolon sıfırlanır. Bunun için,
3. satır 𝑎𝑖3 ile çarpılıp, i. satıra ilave edilir. (i=1,2,4,…,n i≠3)
(− )
𝑎33

6) Bu iĢlemlere devam edilerek katsayılar matrisi köĢegen hale getirilir. Bu

sıfırlama iĢlemeleri esnasında köĢegen elemanlar ve sağ taraf vektörü de
değiĢtiği için bunlar üslü olarak gösterilmiĢtir.
𝑎11 0 0 … 0 𝑥1 𝑏′1
0 𝑎22 0 … 0 𝑥2 𝑏′2
𝑎33 … 0 x 𝑥3 = 𝑏′
0 0 … … …
… … … …3
0 0 0 … 𝑎𝑛𝑛 𝑥𝑛 𝑏′𝑛
7) Bu aĢamadan sonra ileri doğru süpürme ile çözüm vektörü:
𝑏′1 𝑏′2 𝑏′𝑛

𝑥1 = ; 𝑥2 = ; … … … ; 𝑥𝑛 =
𝑎′11 𝑎′22 𝑎′𝑛𝑛
Ģeklinde elde edilir.

Örnek 3.3: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss-Jordan yöntemiyle çözünüz.
2𝑥1 + 3𝑥2 + 3𝑥3 = 7

−𝑥1 + 2𝑥2 + 3𝑥3 = 8
𝑥1 − 𝑥2 + 2𝑥3 = −1
Çözüm: Bu sistemdeki denklemlerin her birinde mutlak değerce en büyük

katsayı üçüncüsüdür. Dolayısıyla pivotlama iĢleminde her üç denklem de
sonuncu denklem olarak yazılabilir. Yani burada da tam bir pivotlama yapılamaz.
Bu durumda geniĢletilmiĢ katsayılar matrisi aĢağıdaki gibi yazıldıktan sonra,
kısmi pivotlama yapılır.

2 3 3 7 Kısmi 1 −1 2 −1
−1 2 3 8 Pivotlama −1 2 3 8
1 −1 2 −1 2 3 3 7
Burada birinci ve sonuncu denklemlerin yer değiĢtirmesi iĢlem kolaylığı

açısından yapılmıĢtır. Bu aĢamada 1. satırı (1) ile çarpıp ikinci satıra ve (-5)
ile çarpıp 3. satıra ilave ederek birinci kolon sıfırlanabilir.
1 −1 2 −1 𝑆𝑎12 (1) 1 0 7 6
0 1 5 7 0 1 5 7
0 5 −1 9 𝑆𝑎32 (−5) 0 0 −26 −26
Son olarak 𝑆𝑎13 (7 26) ve 𝑆𝑎23 (5 26) iĢlemleri ile son kolon sıfırlanır. Matris
bu Ģekilde köĢegen hale geldikten sonra her satırdan bir bilinmeyen aĢağıdaki
gibi elde edilir.

1 0 0 −1 𝑥1 = −1
0 1 0 2 𝑥2 = 2
0 0 −26 −26 𝑥3 = 1
LU Ayırma Yöntemi
Gauss eliminasyon yöntemi esasında matris notasyonu kullanılarak

aĢağıdaki gibi ifade edilebilir.
A=P.L.U
Burada P matrisi pivotlama esnasındaki satır yer değiĢtirmelerini ifade
eden matris, L alt üçgensel olan ve sütunların sıfırlanması esnasında
kullanılan çarpanlardan oluĢan matris ve U ise Gauss eliminasyon
yönteminde ulaĢılan üst üçgensel matristir.

𝑎11 𝑎12 𝑎13 … 𝑎1𝑛 𝐿11 0 0 … 0 1 𝑈12 𝑈13 … 𝑈1𝑛

𝑎21 𝑎22 𝑎23 … 𝑎2𝑛 𝐿21 𝐿22 0 … 0 0 1 𝑈23 … 𝑈2𝑛
𝑎31 𝑎32 𝑎33 … 𝑎3𝑛 = 𝐿31 𝐿32 𝐿33 … 0 0 1 … 𝑈3𝑛
… … … … … … 0
… …
… … … … … … …
𝑎𝑛1 𝑎𝑛2 𝑎𝑛3 … 𝑎𝑛𝑛 𝐿𝑛1 𝐿𝑛3 … 𝐿𝑛𝑛 0
𝐿𝑛2 0 0 … 1
L matrisi U matrisi ile çarpılıp A’nın karĢılık gelen elemanına eĢitlenerek L ve

U matrislerinin elemanları aĢağıdaki gibi bulunur:
𝑎11 = 𝐿11 . 1 + 0.0 + 0.0 + ⋯ 𝐿11 = 𝑎11
𝑎21 = 𝐿21 . 1 + 𝐿22 . 0 + 0.0 + ⋯ 𝐿21 = 𝑎21

…………….
𝑎𝑛1 = 𝐿𝑛1 . 1 + 𝐿𝑛2 . 0 + 𝐿𝑛3 . 0 + ⋯ 𝐿𝑛1 = 𝑎𝑛1

𝑎12
𝑎12 = 𝐿11 . 𝑈12 + 0.1 + 0.0 + ⋯ 𝑈12 =
𝐿11
𝑎13 = 𝐿11 . 𝑈13 + 0. 𝑈23 + 0.1 + ⋯ 𝑎13
𝑈13 =
……………. 𝐿11
𝑎1𝑛
𝑎1𝑛 = 𝐿11 . 𝑈1𝑛 + 0. 𝑈2𝑛 + 0. 𝑈3𝑛 + ⋯ 𝑈1𝑛 =
𝐿11
Dikkat edilirse matris elemanlarının bulunmasında aĢağıdaki Ģekilde verilen
sıra takip edilmektedir.
𝑳 𝑼
2
1 4
3 … .
.
Şekil 3.1 L ve U matris elemanlarının hesaplanmasında izlenen sıra

Örnek 3.6.
𝑥1 + 2𝑥2 + 3𝑥3 = −3
2𝑥1 + 5𝑥2 + 2𝑥3 = −8 denklem sistemini LU yöntemiyle çözünüz.
3𝑥1 + 𝑥2 + 5𝑥3 = 1
Çözüm: Burada öncelikle katsayılar matrisini yazarak çarpanlarına ayıralım
1 2 3 𝐿11 0 0 1 𝑈12 𝑈13

2 5 2 = 𝐿21 𝐿22 0 0 1 𝑈23
3 1 5 𝐿31 𝐿32 𝐿33 0 0 1

ġekil 3.1’de belirtilen sırada bilinmeyen matris elemanları hesaplanırsa

𝐿11 = 1, 𝐿21 = 2, 𝐿31 = 3
𝑈12 = 2 𝐿11 = 2, 𝑈13 = 3 𝐿11 = 3
𝐿21 . 𝑈12 + 𝐿22 = 5 𝐿22 = 1, 𝐿32 = −5
𝐿21 . 𝑈13 + 𝐿22 . 𝑈23 = 2 𝑈23 = −4
𝐿33 = −24
değerleri bulunur. L. 𝑦 = 𝑏 ifadesine göre y vektörü, ileri süpürme ile
1 0 0 𝑦1 −3 𝑦1 = −3
2 1 0 𝑦2 = −8 𝑦2 = −2
3 −5 −24 𝑦3 1
𝑦3 = 0.0
bulunur. Bu değerlerle U. 𝑥 = 𝑦 ifadesinden geri süpürme ile çözüm vektörü,

1 2 3 𝑥1 −3 𝑥1 = 1
0 1 −4 𝑥2 = −2 𝑥2 = −2
0 0 1 𝑥3 0.0 𝑥3 = 0.0
elde edilir.

ĠTERATĠF (DOLAYLI) YÖNTEMLER
Direkt yöntemlerde bulunan değerler doğrudan doğruya çözüm vektörüdür.

Dolaylı yöntemlerde ise tahmini çözüm değerleri kabul edilerek çözüme
baĢlanmakta ardıĢık hesaplamalarla adım adım doğru çözüm değerlerine
yaklaĢılmaktadır. Bu ardıĢık hesaplamaların her birine iterasyon denir. Ġteratif
yöntemlerde, tahmini ilk değerlerden baĢlayarak ardıĢık hesaplamalarla
gerçek çözüm değerine yaklaĢmaya yakınsama uzaklaĢmaya ise ıraksama
denir.
Jacobi Yöntemi(Basit, Tek Adımlı Ġterasyon)

Gauss-Seidel Yöntemi (Çok Adımlı Ġterasyon)
Rölaksasyon Yöntemi (SOR)

Jacobi Yöntemi(Basit, Tek Adımlı Ġterasyon)
Lineer denklem sistemi
𝑎11 𝑥1 + 𝑎12 𝑥2 + 𝑎13 𝑥3 + ⋯ 𝑎1𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏1
𝑎21 𝑥1 + 𝑎22 𝑥2 + 𝑎23 𝑥3 + ⋯ 𝑎2𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏2
𝑎31 𝑥1 + 𝑎32 𝑥2 + 𝑎33 𝑥3 + ⋯ 𝑎3𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏3
…… ……. ……. …. …….. ….

𝑎𝑛1 𝑥1 + 𝑎𝑛2 𝑥2 + 𝑎𝑛3 𝑥3 + ⋯ 𝑎𝑛𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏𝑛

formunda verilmiĢ olsun. Bu yöntemde uygulanması gereken adımlar Ģunlardır.

değiĢtirilir.
2) Sırayla her denklemden bir bilinmeyen çekilir.
1
𝑥1 = 𝑎 . (𝑏1 − 𝑎12 . 𝑥2 − 𝑎13 . 𝑥3 −….. −𝑎1𝑛 . 𝑥𝑛 )
11
1
𝑥2 = 𝑎 . (𝑏2 − 𝑎21 . 𝑥1 − 𝑎23 . 𝑥3 −….. −𝑎2𝑛 . 𝑥𝑛 )
22
…………..
1
𝑥𝑛 = 𝑎 . (𝑏𝑛 − 𝑎𝑛1 . 𝑥1 − 𝑎𝑛2 . 𝑥2 −….. −𝑎𝑛,𝑛−1 . 𝑥𝑛−1 )
𝑛𝑛

3) 𝑥1 , 𝑥2 ,……, 𝑥𝑛 için ilk tahmin değerleri seçilir. Seçilen bu tahmin değerleri bütün
denklemlerin sağ taraflarında yerlerine yazılarak yeni 𝑥𝑖 değerleri bulunur.
4) Bulunan 𝑥𝑖 değerleri tekrar sırayla denklemlerin sağ taraflarında yerlerine
yazılarak daha yeni 𝑥𝑖 sayıları hesaplanır.
5) Bu iĢlemler k defa tekrarlandığında (k. iterasyon sonunda) genel ifadeler Ģu
Ģekilde yazılabilir.
(𝑘+1) 1 (𝑘 ) (𝑘 ) (𝑘 )
𝑥1 = 𝑎 . (𝑏1 − 𝑎12 . 𝑥2 − 𝑎13 . 𝑥3 −….−𝑎1𝑛 . 𝑥𝑛 )
11
(𝑘+1) 1 ( ) ( ) ( )
𝑥2 = 𝑎 . (𝑏2 − 𝑎21 . 𝑥1𝑘 − 𝑎23 . 𝑥3𝑘 −….−𝑎2𝑛 . 𝑥𝑛𝑘 )
22
………………………
(𝑘+1) 1 ( ) ( ) ( )
𝑥𝑛 = . (𝑏𝑛 − 𝑎𝑛1 . 𝑥1𝑘 − 𝑎𝑛2 . 𝑥2𝑘 −….−𝑎𝑛,𝑛−1 . 𝑥𝑛𝑘−1 )
𝑎 𝑛𝑛

Burada k üssü aynı zamanda 𝑥𝑖 değerlerinin kaç defa yenilendiğini de ifade

etmektedir.
6) Bu Ģekilde ardıĢık hesaplamalara (iterasyona) tolerans değer (TD)
sağlanıncaya kadar, yani
(𝑘+1) (𝑘)
𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 ≤ 𝑇𝐷 (𝑖 = 1,2, … , 𝑛)
oluncaya kadar devam edilir.

7) Tolerans değer sağlandığında, son bulunan 𝑥𝑖 değerleri yaklaĢık çözüm
vektörüdür.

Gauss-Seidel Yöntemi (Çok Adımlı Ġterasyon)
Jacobi yöntemine oldukça benzerdir. Tek farkı; bulunan 𝑥𝑖 değerinin

hemen sonraki denklemde yerine konmasıdır. Bu yöntemde uygulanması
gereken adımlar Ģunlardır:

değiĢtirilir.
2) Her denklemden bir bilinmeyen çekilir.
3) 𝑥2 , 𝑥3 ,….., 𝑥𝑛 için ilk tahmin değerleri seçilir. Seçilen bu tahmini değerler
birinci denklemde yazılarak 𝑥1 ve sonra diğer 𝑥𝑖 değerleri hesaplanır. Bu
hesaplamaların her defasında denklemlerin sağ taraflarına 𝑥𝑖 lerin bilinen son
değerleri yazılır.

4) Bu iĢlemler k defa tekrar edilir. 𝑘. iterasyona ait genel ifadeler aĢağıdaki

Ģekilde yazılabilir.
(𝑘+1) 1 ( ) ( ) ( )
𝑥1 = . (𝑏1 − 𝑎12 . 𝑥2𝑘 − 𝑎13 . 𝑥3𝑘 −….−𝑎1𝑛 . 𝑥𝑛𝑘 )
𝑎 11
(𝑘+1) 1 (𝑘 ) (𝑘 ) (𝑘 )
𝑥2 = . (𝑏2 − 𝑎21 . 𝑥1 − 𝑎23 . 𝑥3 −….−𝑎2𝑛 . 𝑥𝑛 )
𝑎 22
(𝑘+1) 1 (𝑘+1) (𝑘 ) (𝑘 )
𝑥3 = 𝑎 . (𝑏3 − 𝑎31 . 𝑥1 − 𝑎32 . 𝑥2 −….−𝑎3𝑛 . 𝑥𝑛 )
33
………………………
(𝑘+1) 1 ( ) ( ) ( )
𝑥𝑛 =𝑎 . (𝑏𝑛 − 𝑎𝑛1 . 𝑥1𝑘 − 𝑎𝑛2 . 𝑥2𝑘 −….−𝑎𝑛,𝑛−1 . 𝑥𝑛𝑘−1 )
𝑛𝑛

Görüldüğü gibi Jacobi iterasyonundan farklı olarak herhangi bir x değerinin

hesaplanmasında, biliniyorsa (k+1). Değerler, bilinmiyorsa k. değerler
kullanılmaktadır.
Burada ayrı ayrı yazılan n denklem kısaca indis notasyonu kullanılarak tek
bir denklem olarak da
𝑖−1 𝑛
(𝑘+1) 1 (𝑘+1) (𝑘 )
𝑥𝑖 = . (𝑏𝑖 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 ) (𝑖 = 1,2, … . , 𝑛)
𝑎𝑖𝑖
𝑗 =1 𝑗 =𝑖+1
yazılabilir.
6) Ġterasyon tolerans değeri sağlanıncaya kadar, yani
(𝑘+1) (𝑘)
𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 ≤ 𝑇𝐷 (𝑖 = 1,2, … , 𝑛)

(𝑘+1)
oluncaya kadar devam edilir. Son bulunan 𝑥𝑖 değerleri (𝑥𝑖 ) çözüm vektörüdür.
Rölaksasyon Yöntemi (SOR)
Gauss-Seidel yönteminden türetilebilen bir yöntemdir. Gauss-Seidel

yönteminin genel iterasyon formülüne aynı terimi ekleyip çıkartırsak:
𝑖−1 𝑛
(𝑘+1) 1 (𝑘+1) (𝑘) (𝑘) (𝑘)
𝑥𝑖 = . 𝑏𝑖 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 + 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖
𝑎𝑖𝑖
𝑗 =1 𝑗 =𝑖+1
Ģeklindeki ifadeyi elde ederiz. Bunu biraz sadeleĢtirirsek :

𝑖−1 𝑛
(𝑘 ) 1 (𝑘+1) (𝑘 ) (𝑘 )
= 𝑥𝑖 + . 𝑏𝑖 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 + 𝑎𝑖𝑖 𝑥𝑖
𝑎𝑖𝑖
𝑗 =1 𝑗 =𝑖+1
𝑖−1 𝑛
(𝑘 ) 1 (𝑘+1) (𝑘 )
= 𝑥𝑖 + . 𝑏𝑖 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗
𝑎𝑖𝑖
𝑗 =1 𝑗 =1
Bu ifadenin sağ tarafındaki ikinci terimi, 𝑥𝑖 değerini düzelten bir değer (R)
olarak düĢünürsek
(𝑘+1) (𝑘)
𝑥𝑖 = 𝑥𝑖 +𝑅
yazabiliriz. Rölaksasyon yönteminde R değerinin tamamını ilave etmek yerine

R’nin belli bir 𝜀 oranının ilave edilmesi ile yakınsamanın hızlandırılması
mümkün olabilmektedir. Bu durumda rölaksasyon yönteminin genel ifadesini

𝑖−1 𝑛
(𝑘+1) (𝑘) 𝜀 (𝑘+1) (𝑘 )
𝑥𝑖 = 𝑥𝑖 + . 𝑏𝑖 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗 − 𝑎𝑖𝑗 . 𝑥𝑗
𝑎𝑖𝑖
𝑗 =1 𝑗 =1
Ģeklinde yazabiliriz. Buradaki 𝜀 rölaksasyon katsayısı olup değerine bağlı

olarak
1<𝜀<2 : AĢırı(kuvvetli) rölaksasyon(SOR)
𝜀=1 : Gauss-Seidel
0<𝜀<1 : Zayıf rölaksasyon
denir. Rölaksasyon katsayısının en iyi değeri denklem sistemine bağlı olup
hesaplanması zordur. Çoğu zaman deneme yanılma ile tahmin edilmesi
yoluna gidilir. Rölaksasyon yöntemine nokta iterasyonu da denir.

Yakınsama ġartı:
Ġteratif yöntemlerden biriyle çözüm elde edilebilmesi için lineer denklem sistemi
yakınsama Ģartını sağlayacak özellikte olmalıdır. Yakınsama kriteri de denilen bu
Ģart değiĢik Ģekillerde ifade edilmekle beraber en fazla kullanılan formu
𝑛
𝑎𝑖𝑖 > 𝑎𝑖𝑗 (𝑖 … 𝑛)

𝑗=1
𝑗≠1
denklemi ile verilir.

Örnek 3.7: AĢağıdaki denklem sistemini 𝑇𝐷 = 10−4 alarak çözünüz.
𝑥1 + 10𝑥2 + 2𝑥3 = 13
2𝑥1 + 𝑥2 + 10𝑥3 = 13
10𝑥1 + 2𝑥2 + 𝑥3 = 13
Çözüm:
a) Jacobi yöntemi ile çözüm :
i) Pivotlamadan ii) Pivotlayarak
𝑥1 = 13 − 10𝑥2 − 2𝑥3 𝑥1 = 1.3 − 0.2𝑥2 − 0.1𝑥3

𝑥2 = 13 − 2𝑥1 − 10𝑥3 𝑥2 = 1.3 − 0.1𝑥1 − 0.2𝑥3
𝑥3 = 13 − 10𝑥1 − 2𝑥2 𝑥3 = 1.3 − 0.2𝑥1 − 0.1𝑥2

i) Pivotlamadan
İterasyon 𝒙𝟏 𝒙𝟐 𝒙𝟑
0 0 0 0
1 13 13 13
2 -143 -143 -143 ıraksama
3 1729 1729 1729

0 0 0 0 ii) Pivotlayarak
1 1.3 1.3 1.3
2 0.91 0.91 0.91
3 1.027 1.027 1.027
4 0.9919 0.9919 0.9919
5 1.00243 1.00243 1.00243
6 0.979271 0.979271 0.979271
7 1.000219 1.000219 1.000219 yakınsama
8 0.999934
9 1.000019

Yukarıdaki çözüm tablosundan da anlaĢılabileceği gibi pivotlama yapılmadığı
durumda yakınsama kriteri sağlanmamakta, dolayısıyla alınan ilk tahmin değerleri
iterasyon süresince hızlı bir Ģekilde artarak sonsuza gitmekte yani ıraksama
olmaktadır. Bunun aksine pivotlama yapıldığında köĢegen eleman diğer satır
elemanları mutlak değerleri toplamından büyük olmakta, iterasyon süresince
hesaplanan x değerleri gerçek çözüm değeri olan 1 değerine yaklaĢmaktadır.
Gerçek çözüm değerine ne kadar yaklaĢılacağı verilen tolerans değeriyle belirlenir.
Yine burada tekrarlamak gerekir ki tolerans değeri bütün x değerleri için
sağlanıncaya kadar bütün x’ler için iterasyona devam edilir.

b) Gauss-Seidel yöntemi ile çözüm (Pivotlayarak) :
0 0 0 0
1 1.3 1.17 0.923
2 0.9737 1.01803 1.003457
3 0.976048 0.999704 1.000320
4 0.999977 0.999838 1.000021
5 1.000030 0.999993 0.999995
6 1.000002 1.000001 0.999999
Burada Gauss-Seidel yöntemi Jacobi yöntemine göre daha kısa sürede sonuç
vermektedir.

Örnek 3.8: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss-Seidel ve Rölaksasyon

yöntemleri ile çözünüz.
8𝑥1 + 𝑥2 − 𝑥3 = 8
2𝑥1 + 𝑥2 + 9𝑥3 = 12
𝑥1 − 7𝑥2 + 2𝑥3 = −4
Çözüm:
a) Gauss-Seidel yöntemi ile çözüm : Denklem sistemin pivotlayarak yöntemi
uygulayalım. BaĢlangıç değerleri sıfır alındığında aĢağıdaki tablo değerleri
elde edilir.

𝑥1 = (8 − 𝑥2 + 𝑥3 )/8 0 0 0
𝑥2 = (4 + 𝑥1 + 2𝑥3 )/7 1 1 0.714286 1.031746
2 1.039683 1.014739 0.989544
𝑥3 = (12 − 2𝑥1 − 𝑥2 )/9
3 0.996851 0.996563 1.001082
4 1.000565 1.00039 0.999831
5 0.99993 0.999942 1.000022
6 1.00001 1.000008 0.999997
7 0.999999 0.999999 1
8 1 1 1

Çözüm:
a) Rölaksasyon yöntemi ile çözüm : Denklem sistemini pivotlayarak
rölaksasyon yöntemine göre düzenleyelim. BaĢlangıç değerlerini sıfır
alarak farklı rölaksasyon parametreleri için elde edilen değerler aĢağıdaki
tabloda verilmiĢtir. Tablodan da görüleceği gibi zayıf rölaksasyonda
iterasyon sayısı Gauss-Seidel’e göre daha az olmakta, kuvvetli
rölaksasyonda (SOR) iterasyon sayısı artmaktadır. Bu durum denklem
sisteminin karakterine ve denklem sayısına bağlı olarak değiĢir.
𝑥1 = 𝑥1 + 𝜔(8 − 8𝑥1 − 𝑥2 + 𝑥3 )/8

𝑥2 = 𝑥2 + 𝜔(4 − 7𝑥2 + 𝑥1 + 2𝑥3 )/7
𝑥3 = 𝑥3 + 𝜔(12 − 2𝑥1 − 𝑥2 − 9𝑥3 )/9

0 0 0 0
0 0 0 0
1 1.1 0.801429 1.099825
1 0.973 0.691247 1.012218
2 1.03103 1.056107 0.975575
2 1.038309 1.000385 0.992005 3 0.985824 0.984485 1.007804
4 1.004624 1.004731 0.997511
3 1.000015 0.99779 1.00002
5 0.998545 0.998516 1.000786
4 1.000272 0.999984 0.999944 6 1.000485 1.000467 0.999752
7 0.999856 0.999853 1.000078
5 1.000002 0.999984 1
8 1.000045 1.000046 0.999975
6 1.000002 1 1 9 0.999986 0.999985 1.000008
10 1.000004 1.000005 0.999998
7 1 1 1
11 0.999999 0.999999 1.000001
12 1 1 1

DENKLEM SĠSTEMLERĠNĠN ÇÖZÜLEBĠLĠRLĠĞĠ
Çözümün Varlığı ve Tekliği
Denklem sayısı: n
Bilinmeyen sayısı: m olsun
1) n > m ise denklemlerden m tanesi çözülür. Çözülmeyen diğer denklemler
bulunan sonucu sağlıyorsa, sonuç doğrudur.
2) n<m ise sonsuz çözüm vardır. (m-n) tane bilinmeyen kabul edilir. Diğerleri
çözümden bulunur.
3) n=m ise denklemlerin lineer bağımsız olması halinde çözüm vardır ve tektir,
eğer denklemler lineer bağımlı ise sonsuz çözüm vardır.

Homojen Denklem Sistemleri
𝑏 = 0 olan sistemlere denir (A𝑥 = 0). Bu sistemlerde 𝑥 = 0 daima bir çözümdür

(Trivial çözüm). Sıfırdan farklı bir çözüm olması için det(A)=0 olmalı yani
denklemler lineer bağımlı olmalıdır.
Kötü ġartlanmıĢ Denklem Sistemleri
Nadir de olsa, bazı denklem sistemleri, çözümün varlığı ve tekliği Ģartlarını sağlasa
bile çözümün bulunmasında problemle karĢılaĢılabilir. Katsayılar matrisinin tekil bir
matrise çok yakın olması, bir baĢka ifadeyle katsayılar matrisinin determinantının
sıfıra yakın olması böyle bir durum ortaya çıkarır. Kötü ĢartlanmıĢ denklem sistemi
olarak adlandırılan bu denklem sistemleri çok hassas olup katsayılar matrisinde
olabilecek küçük değiĢiklikler sonuçları büyük oranda değiĢtirir.

Örnek 3.9: AĢağıdaki iki bilinmeyenli denklem sistemi verilmiĢ olsun.

2.62𝑥 + 0.8𝑦 = 3.42
4.6𝑥 + 1.4𝑦 = 6
Çözüm: Verilen denklem sistemi çözüldüğünde bulunacak x=1 ve y=1 değerleri

doğru çözümdür. Ancak denklem sistemindeki birinci katsayı çok küçük bir hatayla
2.63 olarak yazılmıĢ olsa
2.63𝑥 + 0.8𝑦 = 3.42
4.6𝑥 + 1.4𝑦 = 6
aynı yöntemle bulunacak çözüm, gerçek değerlerden çok farklı olan x=-6 ve y=24
değerleridir. Katsayılar matrisindeki çok küçük bir değiĢikliğin sonuçları bu kadar
fazla değiĢtirmesi sistemin kötü ĢartlanmıĢ olduğunu gösterir.

Örnek 3.10: ġekilde gösterilen seri bağlı dört tane yay-kütle sistemi F=2000 N luk
kuvvet etkisinde dengededir. Kuvvetlerin dengesinden aĢağıdaki denklem sistemi
elde edilmiĢtir.
𝒙𝟒 𝒙𝟑 𝒙𝟐 𝒙𝟏
𝑭
𝒌𝟒 𝒌𝟑 𝒌𝟐 𝒌𝟏
𝑘2 𝑥2 − 𝑥1 = 𝑘1 𝑥1
𝑘3 𝑥3 − 𝑥2 = 𝑘2 (𝑥2 − 𝑥1 )
𝑘4 𝑥4 − 𝑥3 = 𝑘3 (𝑥3 − 𝑥2 )
𝐹 = 𝑘4 (𝑥4 − 𝑥3 )

Yay katsayıları 𝑘1 , 𝑘2 , 𝑘3 𝑣𝑒 𝑘4 sırası ile 1000, 500 750 ve 2000 N/m olduğuna göre
x değerlerini herhangi bir yöntemle hesaplayınız.
Çözüm: Denklemler düzenlenip sayısal değerler yerine konursa

1500𝑥1 − 500𝑥2 = 0
500𝑥1 − 1250𝑥2 + 750𝑥3 = 0
750𝑥2 − 2750𝑥3 + 200𝑥4 = 0
2000𝑥3 − 2000𝑥4 = −2000
denklem sistemi oluĢur. Matris formunda
3 −1 0 0 𝑥1 0
10 −25 15 0 𝑥2 0
𝑥3 =
0 15 −55 40 0
0 0 1 −1 𝑥4 −1

Yazılırsa katsayılar matrisinin tridiagonal olduğu görülür. Bu sistemin çözümünde

bütün yöntemler kullanılabilir. Burada bir örnek olması açısından Thomas
algoritması uygulanacaktır. Bu algoritmaya göre (EĢt.3.26) 𝑒 ve 𝑓 dizilerinin yeni
değerleri
𝑓1′ = 3 olmak üzere
𝑒2′ = 𝑒2 𝑓1 = 10 3 = 3.333 𝑓2′ = 𝑓2 − 𝑒2′ 𝑔1 = −25𝑥3.333 −1 = −21.667
𝑒3′ = −0.692 𝑓3′ = −44.615
𝑒4′ = −0.0224 𝑓4′ = −0.1035
𝑏1 = 0 olmak üzere yeni sağ taraf vektörü, (EĢt.3.27a)’ya göre
𝑏2′ = 𝑏2 − 𝑒2′ 𝑏1 = 0 − 3.333 0 = 0
𝑏3′ = 0 ve 𝑏4′ = −1
Bulunur. Çözüm vektörü EĢt.(3.27b)’ye göre hesaplanabilir:

𝑥4 = 𝑏4′ 𝑓4′ = 1 0.1035 = 9.667 ve

𝑥3 = 𝑏3′ − 𝑔3 𝑥4 = 8.667
𝑥2 = 6
𝑥1 = 1

Bölüm 3-Li̇neer Denklem Si̇stemleri̇ni̇n Çözümü

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bölüm 3-Li̇neer Denklem Si̇stemleri̇ni̇n Çözümü

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU)

Department of Mechanical Engineering

MÜHENDİSLİKTE SAYISAL YÖNTEMLER

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1

LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİ

Bilimsel ve teknolojik çalıĢmalarda karĢılaĢılan matematikle ilgili belli baĢlı

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 2

𝑎11 𝑥1 + 𝑎12 𝑥2 + 𝑎13 𝑥3 + ⋯ 𝑎1𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏1

𝑎21 𝑥1 + 𝑎22 𝑥2 + 𝑎23 𝑥3 + ⋯ 𝑎2𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏2

𝑎31 𝑥1 + 𝑎32 𝑥2 + 𝑎33 𝑥3 + ⋯ 𝑎3𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏3 𝐴. 𝑥 = 𝑏

…… ……. ……. …. …….. ….

Burada A katsayılar matrisi, 𝑥 bilinmeyen vektör ve 𝑏 sağ taraf vektörü diye

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 3

Direkt (Analitik) Yöntemler Dolaylı (İteratif) Yöntemler

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 4

DİREKT (ANALİTİK) YÖNTEMLER

elde edilir. Bu yöntemde, n bilinmeyen içeren A.𝑥 = 𝑏 Ģeklinde lineer denklem

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 5

Matris Tersi Yöntemi

Verilen A. 𝑥 = 𝑏 denklem sisteminde katsayılar matrisinin tersi 𝐴−1

hesaplandığında çözüm vektörü doğrudan iki matrisin çarpımından elde edilir.

DeğiĢkenlerin yok edilmesi ilkesine dayanan bu yöntem iki aĢamadan oluĢur.

ise çözüm vektörü hesaplanır.

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 6

𝐴. 𝑥 = 𝑏 Ģeklinde bir lineer denklem sistemi verilmiĢ olsun. Bu yöntemin birinci

𝑎11 𝑎12 𝑎13 … 𝑎1𝑛 𝑎11 𝑎12 𝑎13 … 𝑎1𝑛

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 7

Pivotlama iĢleminin sağladığı iki faydadan birincisi, köĢegen üzerine

Gauss eliminasyon yönteminin birinci aĢamasında uygulanması gereken

1) Katsayılar matrisi 𝑏 ile geniĢletilir.

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 8

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 9

(𝑘−1) 𝑎𝑖𝑘 (𝑘−1)

(𝑘−1) 𝑎𝑖𝑘 (𝑘−1)

Burada k sıfırlanacak kolunu gösteren sayaç değeri olduğu görülmektedir. Bu

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 10

Örnek 3.1: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss eliminasyon yöntemiyle

4𝑥1 + 2𝑥2 − 5𝑥3 = 5

Çözüm: GeniĢletilmiĢ katsayılar matrisi, pivotlama iĢleminden sonra temel satır

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 11

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 12

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 13

Örnek 3.2: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss eliminasyon yöntemiyle

Çözüm: GeniĢletilmiĢ katsayılar matrisi, pivotlama iĢleminden sonra temel satır

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 14

Burada görüldüğü ikinci satır pivotlamayı bozmaktadır. Çünkü satırdaki en

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 15

Matris bu Ģekilde üst üçgensel hale geldikten sonra sonuncu denklemden

bulunur. Bu değer ikinci denklemde yazılarak

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 16

Bu yöntem Gauss eliminasyon yönteminin benzeri olup yine iki aĢamalıdır.

köĢegeninin hem altında, hem de üstünde kalan elemanlar sıfırlanır.

Genişletilmiş katsayılar matrisi Köşegen matris

𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛 𝑏1 𝑎11 0 … 0 𝑏′1

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 17

Katsayılar matrisini geniĢletmek ve köĢegensel hale getirmek için uygulanması

1) Katsayılar matrisi (A), 𝑏 nün ilavesiyle geniĢletilir.

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 18

6) Bu iĢlemlere devam edilerek katsayılar matrisi köĢegen hale getirilir. Bu

7) Bu aĢamadan sonra ileri doğru süpürme ile çözüm vektörü:

𝑏′1 𝑏′2 𝑏′𝑛

10.10.2012 Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 19

Örnek 3.3: AĢağıdaki denklem sistemini Gauss-Jordan yöntemiyle çözünüz.