ARALIN MUSIC: KAKUSGON UG

KAHINAYON SA MUSIKA
1 Objectives:
1. Sings songs with proper tempo following
basic conducting gestures. (MU3TP--IVa-
2)

Hibalo-i Kini
Karon atong pagatun-an nga ang musika mahimong hinay, igo-
igo o kusog ang pagkanta. Ang kakusgon ug kahinayon sa musika
gitawag og tempo.

Subli-a Kini
Kantaha ang kanta nga “Quiet Voices” samtang;
1. gamartsa
2. gapakpak
3. gapikpik sa lamisa
Kat-oni Kini
Direksyon: Tan-awa ang hulagway sa ubos. Isulat sa activity
notebook ang ngalan sa mananap ug ang lihok niini.

Example:

kabayo- modagan

1. _____________- __________

2. ___________ - ___________

3. ____________ - __________

4. ____________- ___________

5. ___________- _______________
Pagpauswag
Direksyon: Kantaha ang awit.

Hinumdumi Kini
Ang tempo naghisgot sa kapaspason sa musika. Adunay
mga kanta o awit nga hinay, igo-igo lang ug kusog o paspas nga
tempo.

Ebalwasyon
Direskyon: Kantaha ang awit nga “Mga Alaga Kong Hayop” nga
haum ang lihok sa tempo. Buhata ang mosunod nga mga
buluhaton. Ipakita sa bisan kinsa nga kauban nimo sa inyong balay.
Ipatubag sa activity notebook ang Rubrics pinaagi sa pagtsek sa
kaban nga haum sa imong gibuhat.
1. paspas- kuneho nga naglukso
2. hinay- bao nga nagkamang
3. hinay- pato nga nagbaklay
4. igo-igo lang- paglupad nga inanay sama sa langgam
5. paspas- iro nga nagdagan
Rubrics
Kina- Mas Maayo Ayohon
Kahanas maayuhan Maayo
4 3 2 1
1. Makasunod sa sakto
nga tempo sa awit
inubanan sa lihok sa
mga mananap.
2. Makaila sa tempo
nga paspas, igo-igo
lang ug hinay.
3. Matinud anon nga
gibuhat ang buluhaton

Tubag sa mga Pangutana

Kat-oni Kini Buhata Kini

1. langgam-molupad 1. paspas
2.bao- mokamang 2. igo- igo
3.iro- modagan, molukso 3. paspas
4. iring- modagang, molukso 4. hinay
5.isda- molanggoy 5. paspas
Ebalwasyon

Rubrics only 1. mananap nga paspas molihok

2. mananap nga igo-igo lang molihok

3. mananap nga hinay molihok

 MUSIC: Hinay, Paspas ug Mas
Paspas nga Tempo
Objective:
• Relates movement to changes and
ARALIN variation in tempo. MU3TP-IVb-6
2 • Distinguishes among fast, moderate and
slow in music. MU3TP-IVb-6
• Uses the terms: fast, moderate and slow,
(faster, slower etc.) to identify tempo
changes and variations.
MU3TP-IV-c-7

Ang musika mahimong mapadayag sa daghan nga

pamaagi. Adunay mga kanta sa musika nga kinahanglang
kantahon o ipatokar nga paspas, igo-igo ug hinay. Kini ang
nakapaanindot ug nakapalingaw sa musika.

Panuto: Kantaha ang awit nga “Mga Alaga Kong Hayop” gamit
ang haom nga kapaspason sa lihok sa matag mananap.
Ilha ang mga lihok sa mosunod nga mga hayop. Isulat sa imong
activity notebook ang H kung hinay, I kung igo-igo lang ug P kung
paspas.

1. 4.

_________ _________

2. 5.
_________ _________

3.
_________

Ang tempo mahimong mapakita sa nagkalainlaing lihok.

Mahimo kini nga hinay sama sa lihok sa kabaw, igo-igo sama sa
lihok sa iro ug paspas sama sa kabayo.

Susiha Kini
1. H
2. I
3. H
4. I
5. P
 ARALIN MUSIC: PANAGLAHI SA TEMPO
3 Objective: Sings songs with designated
tempo.
MU3TP-IVa-7
Hibalo-I Kini
Karon atong pagatun-an ang mga kanta nga adunay pareho nga
melodiya nga pwedi makanta sa duha o labing daghan nga
grupo.Kasagaran kay mga kanta nga mubo lamang o mga kanta
nga pambata.Ang paagi sa pagkanta makaapekto sa modo sa
kanta.

Kini importante kaayo nga pagatun-an nato tungod kay

usa kini ka pamaagi aron makabalo kita sa saktong panaglahi sa
tempo sa mga kantang pambata.

Sulayi Kini
Panuto: Kantaha ang awit nga naa sa ubos samtang naminaw
ang imong kauban sa balay.Ipatubag ang Rubrics sa activity
notebook pinaagi sa pagtsek sa kahon nga haom sa kraytirya.
Subli-a Kini
Ang tempo mahimong mapakita sa nagkalainlaing
lihok.Mahimo kining hinay,igo-igo lang ug mas paspas nga
paglihok.Ania ang mga hulagway nga nagpakita sa maong mga
lihok.

kabaw kabayo

iro

Pagpauswag

Panuto: Kantaha ang awit nga “Look at Me” ug tubaga ang mga
pangutana. Buhata kini sa imong activity notebook.

1. Mahitungod sa unsa ang kanta?

Tubag: _______________________________________________

2. Unsa nga hayop ang hinay molihok sa kanta?

Tubag: _______________________________________________
3. Unsa nga hayop ang igo-igo lang molihok sa kanta?
Tubag: _______________________________________________
4. Unsa nga hayop ang paspas molihok sa kanta?
Tubag: _______________________________________________
Hinumdumi Kini
Angay natong hinumduman nga ang tempo ug “dynamics” sa
kanta maoy motakda sa modo ug klase sa kanta.

Ang round kay usa ka komposisyon sa musika diin adunay

pareho ang huni. Diri, ang unang grupo maoy mosugod og una sa
pagkanta,samtang mosunod ang ikaduhang grupo human
makanta sa unang grupo ang unang linya.

Mga Buluhaton

Panuto: Butangi og check (/) kon sakto ang mosunod nga mga
pahayag og (X) kon kini sayop. Isulat ang tubag sa inyong activity
notebook.

_____1. Ang dynamics sa kanta maoy motakda sa modo ug klase

sa kanta.

_____2. Ang Two Part- Round kay usa ka komposisyon sa musika diin
usa lang ka grupo ang mokanta.

_____3.Ang paagi sa pagkanta dili makaapekto sa modo sa kanta.

_____4. Kasagaran sa mga kanta nga two part-round kay mga

kantang mubo lamang o mga kanta nga pambata.

_____5.Sa two part-round nga awit dungan ang tanan nga grupo
nga adunay lahi-lahi nga huni.

Tubag sa mga Pangutana

Pagpauswag Mga Buluhaton
1.hayop/animals 1. /
2.ba-o/turtle 2. X
3.kangaroo/monkey
3. X
4.buyog/bee
4. /
5. X
 MUSIC: DUNGAN NGA KANTA
ARALIN
Objective:
5-6 Demonstrates the concept of texture by
singing “partner songs”. MU3TX-IVd-f-2

Karon imong pagatun-an nga adunay kanta nga kon

dunganon pag-awit maghatag og nindot nga tingog.
Gitawag kini og partner songs.

Importante kini nga pagatun-an aron makabalo ka asa

sa mga linyang pangmusika sa usa ka kanta ang dunganon
pag-awit. Kini makatabang sa pagpalambo sa imong
kahanas sa pagkanta.

Direksyon: Butangan og bituon ( ) ang kahon kon ang

pamahayag tinood ug lingin ( ) ang ibutang kon ang
pamahayag dili tinood. Isulat sa activity notebook ang imong mga
tubag.

1. Ang partner song duha ka awit nga adunay pareho

nga sukod ug modo nga pagadunganon og kanta.
2. Ang unison pagkanta og usa ka melodic line (pinaagi
sa tingog) sa parehas nga pitch.
3. Ang folk song usa sa mga kanta nga wala gipasa-pasa
sa mosunod nga mga henerasyon.
4. Ang Leron, Leron Sinta usa sa mga folk songs.
5. Ang Pamulinawen ug Leron, Leron Sinta mga example sa
partner songs.

Direksyon: Kantaha ang “Bahay Kubo”. Pangitaa sa ubos ang mga

utanon nga nahisgotan sa kanta. Isulat sa activity
notebook ang imong mga tubag.

talong pechay kangkong patola

malunggay sayote alugbati gabi
patatas lutya kamatis kamote
okra kalabasa labong repolyo
monggo saluyot ampalaya mani

Ang kanta nga Leron, Leron Sinta ug Pamulinawen usa

lang sila sa daghan nga mga folk song nga gipasa-pasa sa mga
katigulangan aron matun-an pag-usab sa mga mosunod nga
henerasyon sa kabataan. Pinaagi niining mga kantaha imong
mapalambo imong kahanas sa pagkanta.
Ang partner songs adunay duha ka kanta nga aduna usab
pareho nga sukod ug modo sa pagkanta nga pagadunganon
og kanta.
Unison ang tawag sa pagkanta og usa ka melodic line
pinaagi sa sobra sa usa ka instrumento o tingog sa parehas nga
pitch.

Direksyon: Pilia ang letra sa saktong tubag. Isulat sa activity

notebook ang imong mga tubag.
 1. Hain ang saktong kahulogan sa partner songs?
a. Usa ra ka kanta ang kantahon.
b. Usa ra ka kanta ang dunganon pagkanta.
c. Duha ka kanta nga adunay lain-laing sukod ug modo.
d. Duha ka kanta nga adunay pareho nga sukod ug modo nga
pagadunganon og kanta.
2. Hain ang saktong kahulogan sa unison?
a. Makakanta lang og usa ka kanta.
b. Ikaw ra ang gakanta sa usa ka kanta.
c. Pagkanta og usa ka kanta nga lain-lain ang melodic line ug
pitch.
d. Pagkanta og usa ka melodic line pinaagi sa tingog sa
parehas nga pitch.
3. Kantang gipasa-pasa sa mga mosunod nga henerasyon
gitawag nga ____________.
a. christmas song b. folk song c. new song d. sad song
4. Hain sa mosunod ang folk song?
a. Jingle Bells
b. Pusong Bato
c. Leron, Leron Sinta
d. The Wheels on the Bus
5. Hain sa mosunod ang partner songs?
a. Ako ay may Lobo ug Lubi-lubi
b. Bahay-Kubo ug Pen Pen de Sarapen
c. Leron, Leron Sinta ug Pamulinawen
d. Ten Little Indians ug Row, Row, Row your Boat

Subli-a Kini (In any Ebalwasyon

order)

1. talong 1. d
2. kamatis 2. d
3. kalabasa 3. b
4. mani 4. c
5. patola 5. c
 MUSIC: TEKSTURA SA MUSIKA UG
ARALIN KAPID-AN NGA MELODIC LINES
Objective: Distinguishes between thinness
7-8
and thickness of musical sound.
(MU3TX-IVg-h-4)

Ang tekstura sa musika mamahimong gaan o bug-at,

nipis o baga depende sa gidaghanon sa linya sa melodiya
nga makit-an sa usa ka kanta.

Mas daghan ang melodic lines nga anaa sa usa ka

kanta, mas baga usab ang tingog nga mamugna. Samtang
ang kanta nga aduna lamang usa ka “melodic line” nipis
lamang usab ang mamugna nga tingog.

Sa atong pagtulun-an karon atong ilhon ang kalainan sa

kabagaon ug kanipison sa tingog sa musika.

Ang pagkanta og dungan sa usa lang ka tono ug walay

duyog nagsugyot og Bugtong Linya sa Melodiya samtang ang
pagkanta nga pabalik-balik, “partner songs”, ug pagdugang
og duyog sa kanta nagsugyot og Kapid-an nga Linya sa
Melodiya.
Ang Bugtong Linya sa Melodiya(Single Melodic Line)
nagpakita og nipis nga tingog ug ang Kapid-an nga Linya sa
Melodiya(Multiple melodic Lines) nagpakita og baga nga
tingog.
Ang kabagaon ug kanipison sa tingog sa musika
nagdepende sa kadaghanon sa linya sa melodiya ug kini mao
ang gitawag nga Tekstura sa Musika.
 Kantaha ang kantang “Leron-Leron Sinta” sa mosunod
nga mga pamaagi:

1. Kantaha kini nga acapella o pagkanta nga walay

pagduyog.
2. Kantaha kini pag-usab ug duyogi pinaagi sa
pagpakpak sa imong mga kamot.
Asa sa mga pamaagi ang makaingon ka nga sadya nga
pagkakanta?
Ang pamaagi nga giduyogan nimo pinaagi sa
pagpakpak mao ang pagkanta nga adunay Kapid-an nga
linya sa melodiya ug nagpakita kini og baga og klaro nga
tingog sa musika.
Ang pagkanta nga acapella mao ang pagkanta nga
adunay Bugtong linya sa melodiya ug kini nagpakita og nipis
nga tingog sa musika.

Kompletoha ang mosunod nga mga pahayag gamit ang

mga pulong nga anaa sa sulod sa kahon. Buhata kini sa
imong activity notebook.

1. Ang pagkanta nga pabalik-balik, “partner songs”, ug

pagdugang og duyog sa kanta nagsugyot og
__________________________________.
2. Ang Bugtong Linya sa Melodiya nagpakita og ____________
nga tingog.
3. Ang pagkanta og dungan sa usa lang ka tuno ug walay
duyog nagsugyot og _____________________________________.
 4. Ang Kapid-an nga linya sa melodiya nagpakita og _________
nga tingog.
5. Ang __________________________________ mao ang kabagaon
ug kanipison sa tingog sa musika nga nagdepende sa
kadaghanon sa linya sa melodiya.

Direksyon: Isulat ang pulong nga baga kung ang

sitwasyon nagmugna og Kapid-an nga Linya sa Melodiya ug
ang pulong nga nipis kung kini nagmugna og Bugtong Linya
sa Melodiya. Buhata kini sa imong notebook.

__________ 1. Mikanta og “Lupang Hinirang” ang mga tinun-an

sa Matangpatang Elementary School samtang giduyogan kini
og instrumentong pangmusika.
__________2. Dungan ang pagkanta sa mga tinun-an sa
ikatulong grado sa kantang “Sitsiritsit” ug aduna lamang kini usa
lang ka tuno.
__________3. Sa ikatulo nga grado, adunay duha ka grupo sa
mga tinun-an og gikanta nila ang kantang “Are You Sleeping
Brother John?” isip “round song” o pabalik-balik nga pagkanta.
__________4. Gikanta ni Joshua ang kantang “Bahay Kubo” sa
pamaagi nga acapella.
__________5. Ang mga tinun-an nikanta sa awit nga “Leron-Leron
Sinta” ug giduyogan kini nila pinaagi sa pagdukdok og mga lata
ug pagtindak-tindak sa ilang mga tiil.

Buhata Kini Ebalwasyon

1.Kapid-an nga Linya sa Melodiya 1.baga
2.nipis 2.nipis
3.Bugtong Linya sa Melodiya 3.baga
4.baga 4.nipis
5.Tekstura sa Musika 5.baga
 ARTS: FINGER PUPPET
HAND PUPPET
Objective:
1. Identifies different styles of puppets
Week made in the Philippines (form Teatro
Mulat and Anino Theater Group).
1 A3EL-IVa
2. Discusses the variations of puppets in
terms of material,structure,shapes,
Colors and intricacy of textural
details. A3PL-IVb

Karon atong ilhon ang lainlaing estilo sa puppets nga

gibuhat sa Pilipinas.
Hisgutan nato ang lainlaing material, structure, porma,
kolor, ug intricacy sa detalye sa grano.

Direksyon: Pilia ang letra ug isulat kini sa inyong activity notebook.

1. Kini usa ka gamatoy nga puppet nga gipalihok sa usa ka tudlo o

tanang tudlo.
a. finger puppet b. hand puppet
c. puppet d. stick puppet

2. Kini usa ka epektibong gigamit alang sa pagtudlo ug pagtuon

sa mga estudyante.
a. hand puppet b.finger puppet
 c. stick puppet d.puppet
3. Makabuhat ta og mga puppet gikan sa mga butang nga?
a. daot b. recycled
c. daan d. bag o

4. Kini usa ka pamaagi sa pasundayag nga may kalabutan sa

paggamit og puppets isip karakter sa pasundayag o sugilanon.
a. Puppet b. magic
c. puppetry d. hand puppet

5. Isa kini ka klase sa puppet nga gi control sa imong kamot.

a. stick puppet b. puppet
c. finger puppet d. hand puppet

Ang puppet epektibo nga paagi alang sa edukasyong

paglingaw sama sa finger puppet, hand puppet, stick puppet,
string puppet kani ang mga puppet nga nga gimugna diri sa
Pilipinas.
a. Finger puppet-usa ka gamatoy nga puppet nga ipahaom ug
ipalihok sa usa ka tudlo o tanang tudlo.

b. Hand puppet –usa ka klase sa puppet nga gikontrol sa kamot sa

oras sa pasundayag.
c. Stick puppet-usa ka simpol nga puppet binuhat sa kardbord ug
stik.

d. String puppets-usa ka pisi nga gihikot sa puppet aron malihok kini

sa puppeteer ang ulo,bukton,kamot,ug tiil.

Ang puppetry usa ka pamaagi sa pasundayag nga may

kalabotan sa paggamit og puppet isip karakter sa pansudayag
o sugilanon.

Ang mga linabay ug recycled nga mga butang

mahimong gamiton sa paghimo og puppets.Ang lainlaing mga
kolor, porma ug grano sa recycled ug iglalabay nga mga
butang makamugna ug simpol apan manindot nga puppets.

Ang lainlain kolor,porma,ug katukuran sa mga recyclable

materials makamugna og lainlain epekto sa kalidad sa puppet.

Ang puppet epektibo nga nga paagi alang sa

edukasyong paglingaw.
Pinaagi sa paggamit sa mga butang nga recycled,
nakatabng kita sa pagpanalipod sa atong kalikopan.
Lainlaing materyales,kolor,porma, istruktura ug katukuran
nga gamiton sa puppet mahimong mabulokon kini.
Direksyon: Pilia ang letra ug isulat kini sa inyong activity notebook.
1. Makabuhat ta ug mga puppet gikan sa mga butang
nga?
a. daot b. recycled
c. daan d. bag o

2. Isa kini ka klase sa puppet nga gi control sa imong kamot.

a. stick puppet b. puppet
c. finger puppet d. hand puppet

3. Kini usa ka pamaagi sa pasundayag nga may kalabutan sa

paggamit ug puppets isip karakter sa pasundayag o sugilanon.
a. Puppet b. magic
c. puppetry d. hand puppet

4. Kini usa ka gamatoy nga puppet nga gipalihok sa usa ka tudlo

o tanang tudlo.
a. finger puppet b. hand puppet
c. puppet d. stick puppet

5. Kini usa ka epektibong gigamit alang sa pagtudlo ug pagtuon

sa mga estudyante.
a. hand puppet b. finger puppet
c. stick puppet d. puppet
Subukin
1. a
2.d
3. b
4. c
5. d
Suriin Tayahin
Ibase ang paghatag ug puntos sa paggamit ug rubric 1. b
5-klaro kaayo 2. d
3- klaro
2-dili klaro 3. c
4. a
5. d
 ARTS: Puppet nga Medyas
ARALIN 2 Creates a puppet designs that would give
Objective:
a specific and unique character. A3PR-
IVc

Ang Puppets kaniadto ug karon naghatag na og dakong

kalingawan sa mga kabataan ug sa mga edaran.
Karon atong pagatun-an ang pagmugna og hand
puppet gamit ang medyas nga desinyo nga may talagsaon
nga karakter.

Direksyon: Pagbuhat og duha ka gamay nga lingin.

Basaha ang mga pangutana ug kolori og pula ang lingin sa
insaktong tubag. Buhata kini sa imong activity notebook.

1. Asa niini ang Puppet nga Medyas?

2. Nalipay ba ako sa paghimo sa akong alampat?

Oo Dili

3. Ako ba nga gisunod ang pamaagi sa paghimo og medyas

nga puppet?
Oo Dili

4. Nasabtan ba nako ang alampat sa paghimo sa medyas nga

puppet?
Oo Dili
5. Ako ba gigamit ang nakit-an nga mga butang aron sa
pagporma sa medyas nga puppet?
Oo Dili

Tan –awa ang hulagway sa ubos.

Kini nga hulagway mao ang gitawag nga Medyas nga Puppet.
Sa pagmugna niini kita manginahanglan sa lain-laing galamiton
sama sa: gunting,kardbord, medyas, pandikit o pampilit ug
batones ug isulod sa kahon.

Karon atong pagatun-an kung unsaon pagmugna sa

Medyas nga Puppet.
1. Pangita og daang medyas nga moabot ang katas-on
sa siko.

2. Iandam ang mga gamit sa kahon nga sudlanan sa recycled

nga mga galamiton.
3. Isul-ob ang medyas sa imong kamot (nga pareho og
guwantes).
2. Banabanaa ang porma ug kolor sa baba sa imong
puppet.Guntingi kini gikan sa kardbord.

5. Tungaa pagpilo ang kardbord ug ipapilit kini sa tunga sa

tikod nga parte sa medyas.

6. Dungagi og usa ka butang ang baba sa imong puppet aron

mahimong talagsaon,lahi ug angayan tan-awon.

Ang Medyas nga Puppet usa ka hand puppet nga

ginakontrol sa kamot sa oras sa pasundayag.Makamugna ta
niini gamit lang sa mga galamiton nga recycled nga atong
makita sa atong palibot.
Panuto: Pagbuhat og duha ka gamay nga lingin. Basaha ang
mga pangutana ug kolori og pula ang lingin sa insaktong tubag.
Buhata kini sa imong activity notebook.

1. Ako ba nga gisunod ang pamaagi sa paghimo og medyas nga

puppet ?
Oo Dili

2. Ako ba gigamit ang nakit-an nga mga butang aron sa

pagporma sa medyas nga puppet?
Oo Dili

3. Nasabtan ba nako ang alampat sa paghimo sa medyas nga

puppet ?
Oo Dili
4. Nalipay ba ako sa paghimo sa akong alampat?
Oo Dili
5. Asa niini ang Puppet nga Medyas?

Sulayi kini Ebalwasyon

1. Oo
1.
2. Oo 2. Oo
3. Oo 3. Oo
4. Oo 4. Oo
5. Oo 5.
 ARTS: PUPPET NGA MEDYAS
ARALIN Applies designs of varied shapes and
Objective:
3 colors on puppets to show the unique
character of the puppet. (A3PR-IVd)

Kini nga modyul gihimo para sa kasayuran ug dugang

nga kahibalo sa atong kabataan. Ang paghimo og Puppet nga
Medyas usa ka kalihukan nga makahatag og dugang nga
kalingawan para sa tanan.

Ang Puppet nga Medyas usa ka klase sa hand puppet

nga gikontrol sa mga kamot sa oras sa pasundayag. Kini usab
nakahatag og dakong tabang sa atong kinaiyahan pinaagi sa
paggamit sa mga butang nga gilabay na nga mapuslanon pa
(recycled). Ang nagkalainlaing porma ug kolor sa puppet nga
nagpakita og talagsaong karakter nagdugang og kaanindot
ug kaaktibo sa mogamit ug manan- away niini.

Direksyon: Basaha ang mga pangutana. Pilia ang letra sa insaktong

tubag og isulat kini sa imong activity notebook.

1. Sa paghimo og puppet nga medyas, unsa ang una nimong

buhaton ?
a. maggunting sa medyas
b. ipikit ang gihimong mata sa medyas
c. i-andam ang mga materyales
d. wala sa gipilian

2. Unsa ang pinakauna nga materyales sa paghimo og puppet

nga medyas ?
a. medyas b. selopin c. karton d. posporo
3. Ang ___________ ang parte sa lawas nga angayan gamiton sa
puppet nga medyas.
a. baba b. tiil c. kamot d. ulo

4. Nakahatag ba og dugang nga kalingawan ang paghimo sa

puppet nga medyas ?
a. wala b. Oo c. murag dili d. wala sa gipilian

5. Unsay buhaton nimo sa mga materyales nga wala gigamit o

sobra pagkahuman og himo sa imong puppet ?

a. Akong hipuson ug ibutang sa saktong sudlanan

b. Akong ipahipos sa akong kauban o tapad.
c. Pasagdahan nga nagkatag ang mga materyales.
d. Ipadaplin lang ang mga sobra nga materyales.

Ang Puppet nga Medyas (Sock Puppet) usa ka klase sa

hand puppet nga gikontrol sa kamot sa oras sa pasundayag.
Kini gisuot sa kamot sa tawo nga anaa nagtago likod sa
panapton atubangan sa lamesa nga maoy patungan sa mga
hand puppet. Ang tawo nga nagsuot sa maong hand puppet
gitawag kini siya ug puppeteer. Ang nagkalainlaing porma o
kolor sa puppet nagdipindi kini sa ilang talagsaong karakter
sumala sa estorya o sugilanon.

Ang itom nga kolor sa

puppetnagpakita ug naghatag kini og
kahadlok sa mga manan-away.

Ang lunhaw nga kolor sa puppet usa lamang

sa mga kolor nga nindot tan-awon ug dili
kahadlukan sa mga mananan-away.
Buluhaton: Mini Hand Puppet Show
Kauban imong mga igsoon, mama o papa buhata kini.
1. Pangandam para sa mini puppet show.
2. Pagkuha og gamay nga panapton aron itabon
sa puppeteers.
3. Isul-ob ang giadornohan nga hand puppets nga pareho og
usa ka guwantes.
4. Kinahanglan motago ang puppeteer sa luyo sa usa ka stand
ug iisa ang kamot sa ibabaw aron ang puppet lang ang
makita sa ibabaw sa lamesa.
5. Sugdi ang pasundayag.

Direksyon: Ipatubag sa bisan kinsa nga kauban sa balay

nga Nagtan-aw sa imong pasundayag ang musonod
nga Rubriks pina-agi sa pagbutang ug tsek / sa kulom nga
angayan i-grado sa imong pasundayag.
3 puntos – Klaro Kaayo
2 puntos - Klaro
1 puntos - Dili Klaro
Klaro Klaro Dili
Timailhan Kaayo Klaro
3 2 1
1. Nasunod ko ba ang mga
pamaagi sa buluhaton ?
2. Nakagamit ba ako ug mga
puppet nga medyas nga
adunay
nagkalainlaing porma ug kolor
sumala sa karakter niini ?
3. Nakagamit ba ako sa saktong
emosyon ug pagbati sumala sa
sugilanon ?
4. Nakahatag ba ako og
kalingawan sa mga nagtan-aw
?
Direksyon: Isulat ang pulong nga Sakto kon ang pahayag insakto
og Sayop kung ang pahayag dili sakto.
________ 1. Ang puppet nga medyas usa ka klase sa
hand puppet.
________ 2. Dili puwede ang paggamit sa nagkalainlaing
porma ug kolor sa puppet nga medyas.
________3. Usa sa mga mahinungdanong materyales sa
paghimo sa puppet nga medyas ang
nagkalainlaing porma ug kolor .
________ 4. Dili magamit ang recycled nga mga gamit sa
paghimo og puppet nga medyas.
________ 5. Ang hand puppet naghatag ug dakong
kalingawan lamang sa mga kabataan kun dili
apil na usab sa mga katigulangan.

Kat-oni Kini
1. mga puppet
2. dili,dili
3. ang naa sa
A
4. halas ug
baki
5. naghatag
Buhata Kini Ebalwasyon
1. aron mapakita ang talagsaong karakter 1. sakto
2. kinahanglann mutagho aron ang mga 2. sayop
puppet ln gang makita
3. 3. sakto
4. 4. sayop
5. 5. sakto
 ART: STICK PUPPET
ARALIN Construct a simple puppet based on a
Objective:
4 character in a legend, myth or story
using recyclable materials and
bamboo sticks or twigs. (A3PR-IVe)

Kini nga modyul adunay katuyuan nga mahimong

mapasayon ug mapalingaw ang mga kabataan sa pagtuon
mahitungod sa Stick Puppet.

Direksyon: Pagbuhat og Stick Puppets

1. Paghunahuna og estorya sa tumotumo (myths) o

leyenda (legends) nga makalingaw.
2. Magdesider og mga karakter gikan sa leyenda o
tumotumo nga magamit sa stick puppet.
3. Pag andam ug popsicle sticks o sanga sa gamay na
kahoy (twigs) o uban pang pwede magamit na
recycled materials .Sakto ra kini sa paghimo ug
puppets.
4. Pagdrowing og nawong sa pikas tumoy sa popsicles
stick. Papiliti og mata.
5. Dugangi og buhok, bukton ug sinina nga may yarn,
pipe cleaners, papel di kolor , ug fabric scraps.
Paghunahuna ug pagpili og mga butang nga
mahimong ikapuli og gamit.
6. Paghimo og daghan karakter sa popsicle ug pagmugna og
mini-puppet play.
7. Tapota ang sobrang popsicle sticks aron makahimo og
gamay nga lugar sa puppet.
Pananglitan:
Direksyon: Pinaagi sa imong nabuhat na puppet butangi og ang
kolum nga angayan i-grado sa imong gihimo. Susiha ang imong
output basi sa rubriks sa ubos.

3 puntos- Klaro Kaayo 2 puntos- Klaro 1puntos- Dili Klaro

Mga Pangutana 3 2 1
Klaro Klaro Dili
Kaayo Klaro
1. Nagpakita ba og pagka
mamugnaon ang imong puppet?
2. Gigamitan ba og lainlaing recycled
nga mga butang ang imong puppet?
3. Sakto ba ang karakter sa imong
puppet base sa napili nga tumotumo o
leyenda?
 Ang Stick puppet usa ka simpol nga puppet binuhat sa
kardbord, sticks ug uban pang recycled materyals. Usa kini ka
artwork nga naghatag og kalipay sa bata.

Ang mga puppeter makamugna og gamay nga teyatro

alang sa pagpasundayag ginagamit ang finger puppets o stick
puppets. Ang puppeteer mokupot sa puppet sa usa ka kamot
ug gamiton ang usa ka kamot sa paglihok sa puppets nga
naapil sa pasundayag.

Direksyon: Basaha ang tumotumo o leyenda nga

“Ang
Sinugdanan sa Prutas nga Bayabas”. Pagmugna og stick
puppet nga haum sa karakter sa sugilanon.

ANG SINUGDANAN SA PRUTAS NGA BAYABAS

Naay usa ka hari nga nag ngalan ug haring Barabas nga
grabi ka maldito ug dili ganahan mutabang sa
nanginahanglan. Nag inusara ra kini nga hari ug wala
siya’y pamilya. Permi lami ug abunda ang iyang pagkaon peru
wala siya’y plano muhatag sa gigutom. Usa ka adlaw naay usa
ka kabus nga babae nga nangayug pagkaon peru wala hatagi
sa hakog nga hari. Wala nagdugay namatay ang hari ug wala
man lang ni usa nag uban paglubong kaniya. Nilabay ang pila
ka adlaw naay nagtubo nga tanum sa iyang lubnganan.
 Nagbunga kini ug lingin nga nay korona. Aslom kini kong hilaw
sama sa batasan sa hari ug gi nganlan kini sa mga katawhan
ug BAYABAS nga nagapahinumdom kay haring Barabas.

Pinaagi sa imong nabuhat na puppet butangi og

ang kolum nga angayan i-grado sa imong gihimo. Susiha ang
imong namugna basi sa rubriks sa ubos.

3 puntos- Klaro Kaayo 2 puntos- Klaro 1puntos- Dili Klaro

Mga Pangutana 3 2 1
Klaro Klaro Dili
Kaayo Klaro
1. Nagpakita ba og pagka
mamugnaon ang imong
puppet ?
2. Gigamitan ba og lainlaing
recycled nga mga butang
ang imong puppet ?
3. Sakto ba ang karakter sa
imong puppet base sa
gihatag nga tumotumo
o leyenda?
4. Nabati ba ang kalingaw sa
pagbuhat sa mga karakter
nga puppet?
5. Nasabtan ba nimo ang
gihatag nga tumotumo o
leyenda?

Ang Stick Puppet usa ka simpol nga puppet binuhat sa

kardbord, sticks ug mga recycled nga materyales. Usa kini ka
artwork nga naghatag og kalipay sa kabataan pinaagi sa usa
ka puppeteer nga mupasundayag sa gamay nga teyatro gamit
ang napili nga tumotumo o leyenda.
Direksyon: Paghunahuna ug tumotumo o leyenda
nga makalingaw. Pagbuhat og stick puppet base sa karakter
sa imong nga tumotumo o leyenda. Ipasundayag kini pina agi sa
puppet show.

Pinaagi sa imong nabuhat na puppet butangi og ang

kolum nga angayan i-grado sa imong gihimo. Susiha ang imong
output basi sa rubrik sa ubos.
3 puntos- Klaro Kaayo 2 puntos- Klaro 1puntos- Dili Klaro

Mga Pangutana 3 2 1
Klaro Kaayo Klaro Dili Klaro
1. Nagpakita ba og pagka
mamugnaon ang imong
puppet ?
2. Gigamitan ba og lainlaing
recycled nga mga butang
ang imong puppet ?
3. Sakto ba ang karakter sa
imong puppet base sa
napili nga tumotumo o
leyenda?
4. Nagpakita ba og pagka
mamugnaon ang imong
puppet show ?
5. Mamugnaon ba nga
gipakita ang paggamit sa
puppet sa paghulagway
sa karakter sa sugilanon ?
Subli-a kini Kat-oni kini Pagpauswag
1.
Gadepende
Ibase ang mga Ibase ang mga tubag sa
2. ang tubag tubag sa rubrics
sa rubrics
3. bata basi
sa
4. iyang
5. nasabtan.
Buhata kini Ebalwasyon
Mga Buluhaton
1. Posibling mga tubag (
Gadepende Ibase ang mga kawayan, popsicle sticks,
carton sa gatas, bbq sticks,
2. ang tubag tubag sa
straw ug uban pa)
sa rubrics
3. bata basi
sa
4. iyang
5. nasabtan.
 ART: STRING PUPPETS
ARALIN Manipulates a puppet to act out a
Objective:
5 character in a story together with the
puppets. (A3PR-IVf)

Kini nga modyul adunay katuyuan nga mapalambo ang

pagkamamugnaon sa mga kabataan ilabi na sa epektibong
paggamit sa mga puppets.

Inyong nahibaloan nga ang puppets gigamit na sa

kadaghanan karong panahona.Ang mga puppet pareho sa
usa ka salamangkerong gagmay nga mokatawa, mohilak,
molukso o mosayaw. Apan ang mga puppet nanginahanglan
kaninyo,kon wala kamo, wala usab silay bili. Nagsalig sila sa
gagmayng puppeteers aron sila motunga.

Direksyon: Idibuho ang malipayong nawong kung insakto ang

pahayag og masulob-on nga nawong kung sayop
ang pahayag sa imong activity notebook.

______1.Kinahanglan magdungan ang pagbuka sa baba sa

puppet sa imong pag-estorya.
______2.Pwede ra nga magdungo-dungo samtang gapasundayag
gamit ang puppet.
______3.Bisan unsaon ra pagbitbit ang puppet sa pagsulod ug
paggawas sa pagpasundayag.
______4.Kinahanglan i-angay ang tingog sa emosyon nga
ginapasundayag gamit ang puppet.
______5.Ibutang sa hunahuna nga kinahanglan ang barog sa
puppet moangay sa emosyon sa estorya.

Panuto: Ilumbay ang hulagway sa puppet sa hanay A ngadto sa

iyang ngalan sa hanay B. Isulat ang inyong tubag sa
inyong activity notebook.

Hanay A Hanay B

1.

2.

3.

4.

5.
 Ang puppets mahimong magamit sa pag-estorya sa
usa ka sugilanon sa mabulokon nga paagi. Ang maampingon
nga pagdala sa puppet epektibo sa pag-estorya sa usa ka
sugilanon.

Panuto: Pilia ang insaktong tubag nga anaa sulod sa kahon.Isulat

ang imong saktong tubag sa imong activity notebook.

1. Kinahanglan nga ang barog sa puppet ____________

sa emosyon sa estorya.
2. Angay nga aduna kay _________ ug igo-igong kakusgon sa
tingog sa pag-estorya.
3.______________pag-ayo ang pangbuhaton sa dili pa
magpasundayag.

4. Kinahanglan ang _______________ sa pagbuka sa baba sa

puppet sa imong pag-estorya.
5. Hunahunaon permi nga _______ magdungo-dungo samtang
gapasundayag sa usa ka sugilanon.

Sulayi kini Subli-a kini Ebalwasyon

1. 1. D 1. mo-angay
2. 2. C 2. klaro
3. 3. A 3. Planohon
4. 4. E 4. koordinasyon
5. 5. B 5. dili
 ARTS: PASUNDAYAG SA PUPPET
ARALIN Objective: Performs as puppeteer together
with others, in a puppet show to tell a story
6 using the puppet he/she created. (A3PR-
IVg)

Kini nga modyul adunay katuyuan nga ang mga

kabataan makapasundayag ingon nga puppeteer kauban sa
ubang bata sa puppet show gamit ang nabuhat nga puppet
sa pag-estorya.
Ang Pasundayag sa Puppet (Puppet Show) maoy usa ka
klase sa paglingaw diin ang mga tigpasundayag mga puppet.
Gitawag og puppeteer ang tawo nga nagmanipula sa
puppet.

Direksyon: Ilha ang ngalan sa nagkalainlain nga puppet. Isulat ang

imong tubag sa activity notebook.

1. 2.

__________________ _______________

3. 4.

__________________ ______________

5. ________________
Direskyon: Pilia ang saktong tubag sa mga pangutana. Isulat ang
imong tubag sa activity notebook.
1. Kini usa ka simple nga puppet nga binuhat sa cardboard ug
stick.
a. string puppet b. sock puppet
c. hand puppet d. stick puppet
2. Asa nga lugar sa Pilipinas nabantog ang higanteng puppet
o giant puppets?
a. Anggono b. Cebu c. Davao d. Cagayan
3. Unsa ang finger puppet?
a. Puppet nga gikontrol sa kamot sa oras sa pasundayag.
b. Gamatoy nga puppet nga ipahaum og gipalihok sa mga tudlo.
c. Puppet ginamit ang mga recycled nga butang.
d. Wala sa gipilian
4. Unsa ang tawag sa paagi sa pasundayag nga may
kalabutan sa paggamit ug puppets isip karakter sa pasundayag o
sugilanon?
a. drama b. puppetry c. puppeteer d. puppets
5. Ang puppet ba usa ka epektibo nga pamaagi alang sa pang
edukasyong paglingaw?
a. oo b. dili c. murag dili d. wala sa gipilian

Direksyon: Ilha ang nagkalainlaing hulagway sa puppets

nga anaa sa sulod sa kahon. Tubaga dayon ang mga
pangutana ug isulat ang tubag sa imong activity
notebook.
1. Unsa ang mga hulagway sa mga puppets?
___________________________________________
2. Unsa ang gigamit nga pamaagi sa pagpasundayag?
___________________________________________________
3. Base sa gipakita nga hulagway, aduna bay tawo nga
nalambigit?
____________________________________________________

Ang puppet show maoy usa ka klase sa paglingaw diin

ang mga puppet ang tigpasundayag. Ang tawo nga
nagmanipula sa puppet gitawag og puppeteer.
Adunay lainlaing mga paagi sa pag-andam sa usa ka
pasundayag. Kini ang mosunod:

• Tabonan ang lamesa sa usa ka panapton.

• Paggamit og kahon sa cardboard.

• Mogamit og bintana alang sa pasundayag.

 Ang Pasundayag sa Puppet (Puppet Show) maoy usa ka
klase sa paglingaw diin ang mga tigpasundayag mga puppet.
Gitawag og puppeteer ang tawo nga nagmanipula sa
puppet.

Direksyon: Pilia ang saktong tubag sa mga pangutana sa

nakasulat sa kahon. Isulat ang imong tubag sa imong
activity notebook.
1. Ang ______________mao ang tigmanipular sa puppet.
2. Tabonan ang lamesa sa usa ka __________________.
3-4. _______________maoy usa ka klase sa paglingaw diin
ang ______________ang tigpasundayag.
5. Mogamit usab kita og _______________alang sa
pagpasundayag.

Sulayi kini Sublia-kini Ebalwasyon

1. sock puppet 1. d 1. puppeteer
2. hand puppet 2. a 2. panapton
3. stick puppet 3. b 3. puppet show
4. finger puppet 4. b 4. puppet
5. string puppet 5. a 5. bintana
 ARTS: PAGHIMO OG MASKARA
ARALIN Designs and creates mask or headdress
Objective:
7 with the use of recycled or natural objects
inspired by best festivals. (A3PR-IVh)

Sa lain nga lugar, ang maskara gigamit sa mga tawo

alang sa kalingawan atol sa espesyal nga mga okasyon. Ang
han-ay sa mga maskara gikan sa mga simple ngadto sa mas
detalyado ang lainlaing porma ug gigamitan og nagkalainlaing
kolor. Kini nga modyul gisulat aron mapauswag ang kahibalo sa
kultura pinaagi sa pagsinati sa paghimo sa maskara. Sa
katapusan niini, ikaw makadisenyo ug makahimo og usa ka
maskara o headress gamit ang mga materyales nga gi-recycle.

Direksyon: Tubaga ang mga pangutana pinaagi sa pagsulat sa

letra sa hustong tubag sa imong activity notebook.
1. Unsa ang pwede nga gamiton sa paghimo ug maskara?
a.ginamit nga folder b. papel c. semento d. pareho nga a ug b
2. Unsa ang unang buhaton sa paghimo og maskara?
a. Dekorasyonan og nagkalain-lain nga kolor o desinyo.
b. Butangi og lastiko ang mga buhi duol sa dalunggan.
c. Pagbuhat og mga buho para sa mga mata, ilong, ug baba.
d. Paggunting og karton o cardboard sa bisan unsa nga gusto
nimo nga porma.
3. Unsaon nimo pagdugang og grano sa imong gihimo nga
maskara?
a. Guntingon ang mga porma.
b. Butangan og mga tunok ang maskara.
c. Dungagan og mga linya ug mga kolor.
d. Butangan og mga buho ang maskara.
4. Ngano nga ginaselebrar ang Maskara Festival sa Bacolod?
a. Aron magpasikat.
b. Aron makabaligya og maskara.
c. Aron ipakita ang malipayong espiritu sa mga Negrenses.
d. Aron sa pag-imbetar sa mga tawo sa pagbisita sa ilang lugar.
5. Kon ikaw tahasan nga modisenyo og maskara alang sa
kalingawan, hain sa mga mosunod ang imong buhaton?
a. b. c. d.

Direksyon: Baliki ang imong mga nakat-unan sa miaging pagtulun-

an. Isulat ang Oo kung sakto ang pahayag ug Dili kung
sayop kini. Buhata kini sa imong activity notebook.

____1. Puppet show ang tawag sa usa ka klase nga

kalingawan diin ang mga puppet ang tigpasundayag ug
gimanipula usab sa tawo.
____2. Magikero ang tawag sa tawo nga gamanipula og
puppet.
____3. Mamahimong gamiton ang medyas sa paghimo
og puppet.
____4. Stick Puppet ang tawag sa klase sa puppet diin kini
gikontrol sa kamot sa oras sa pasundayag.
____5. Makamugna ka og desinyo sa puppet nga may
talagsaon nga karakter.

Direksyon: Paghuna-huna og desinyo sa maskara nga imong

ganahan ug magamit nimo kung adunay kalingawan.
Idrowing ug kolori kini. Buhata kini imong activity
notebook.

Pananglitan:
 Gipahigayon sa Negros Occidental ang Maskara Festival
kaniadtong 1980 sa panahon nga ang Bacolod City, ang
kapital sa asukal sa Pilipinas, nakasinati og grabeng krisis sa
industriya sa asukal. Kini usa ka deklarasyon sa mga tawo sa
lungsod nga bisan unsa ka lisud ug dili maayo ang ilang nasinati
kaniadto, padayon lang gihapon sila aron mabuhi ug sa
katapusan magmalampuson. Ang labing dako nga selebrasyon
sa Maskara Festival nahitabo sa Bacolod City. Ang Maskara
Festival gitawag usab nga "Festival of Smiles" tungod kay ang
mga tawo gigamit ang mga maskara nga naghulagway sa
kalipay aron itago ang masulub-on nga mga nawong.
Ang Maskara usa ka kombinasyon sa mga pulong-masa
ug pamaagi. Ang kaniadto nagtimaan sa kadaghanan o
kadaghan sa mga tawo samtang ang naulahi usa ka pulong
nga Espanyol sa nawong. Busa, ang Maskara literal nga
nagpasabut nga daghang mga nawong. Sa pagsaulog sa kini
nga piyesta, ang mga mananayaw naglibot sa mga kadalanan
nga nagsul-ob sa mga maskara sa mga nagpahiyom nga mga
nawong. Ang piyesta gipahigayon matag Oktubre ug gikan
niadto nagsilbi nga usa ka pangunang atraksyon sa turista
alang sa Dakbayan sa Bacolod.
Ania ang pipila nga mga pananglitan sa ilang mga
maskara nga gipakita sa ubos.

https://www.flickr.com/
Makalingaw ang pahimo og maskara. Makamugna ka og
maskara nga talagsaon pinaagi sa paggamit og lailain nga
porma, kolor ug grano. Ang mga maskara mahimo gikan sa
cardboards o karton, plato nga papel, ug karaan nga mga folder.
Ang mga alambre, mga hilo, straws, ug uban pang mga butang
mahimong idugang sa pang-dekorasyon sa maskara.

Direksyon: Tubaga ang mga pangutana pinaagi sa pagsulat og

HUSTO kung ang pahayag sakto ug SAYOP kung sayop ang
pahayag. Buhata kini sa imong Activity Notebook.
_____1. Ginaselebrar ang Masskara Festival sa Bacolod City aron
makabaligya sila og maskara.
_____2. Pwedeng gamiton ang semento sa paghimo og maskara.
_____3. Sa paghimo og maskara, ang unang buhaton mao ang
paggunting og karton o cardboard sa bisan unsa nga gusto nimo
nga porma.
_____4. Ang pagdungag og mga linya ug mga kolor maka
duggang og grabo sa imong gihimo nga maskara.
_____5. Ang masulub-ong nawong nindot nga himuong disenyo sa
maskara alang sa mga kalingawan.

Sulayi Kini Subli-a Kini Ebalwasyon

1. d 1. Oo 1. SAYOP
2. d 2. Dili 2. SAYOP
3. c 3. Oo 3. HUSTO
4. c 4. Dili 4. HUSTO
5. b 5. Oo 5. SAYOP
 ARTS: ANG AKONG HEADDRESS
ARALIN Creates a mask or headdress that is
Objective:
8 imaginary in design using found and
recycled material, inspired by local
Festivals. (A3PR-IVi)

Karon atong pagahisgutan ang pagmugna og usa ka

maskara o headdress nga hinanduraw sa laraw gamit ang nakit-
an ug gi-recycle nga materyal nga dinasig sa lokal nga mga
kapistahan.

Ato usab nga mahibal-an ang mga indigenous ug recyclable

nga mga materyales sa lalawigan/rehiyon nga mahimong
gamiton sa paghimo og headdress.
Kini importante kaayo nga pagatun-an nato kay kini usa ka
pamaagi aron makahimo kita og usa ka headdress nga magpakita
og apresasyon sa pista sa atong probinsya o rehiyon. Kani usab
makatabang nga mapalambo ang atong kahanas sa
pagmugna og maskara o headdress.

Direksyon: Tubaga ang mga pangutana ug isulat ang letra sa

imong tubag sa activity notebook.

1. Unsa nga butang ang mahimong magamit sa pagmugna og

headdress?
a. Bato b.Karton c.Lansang d.Thumbtacks

2. Unsaon nimo nga mahimong maanindot ug mabulokon ang

imong headdress?
a. Butangan og mga buho
b. Guntingon ang mga porma
c. Butangan og mga hait nga butang
d. Gamitan og lainlain nga porma ug kolor
3. Unsa nga mga butang nga makita lamang nato sa atong
rehiyon o probinsya na mahimong gamiton sa paghimo og
headdress nga mapakita ang pagkalahi ug katahum?
a. Plastic materials
b. Hazardous materials
c. Indigenous materials
d. Construction materials

4. Usa kini sa gasul-obon sa mga mananayaw sa kadalanan kong

adunay kapistahan o kalingawan sa atong rehiyon o probinsiya?
a.Relo b.Puppet c.Helmet d.Headdress o maskara

5. Kini usa ka lakang sa paghimo og headdress alang sa

kapistahan.
a. Pagdibuho sa mga kilay
b. Pagbuhat og buho alang sa mga mata
c. Pagpintal sa maskara gamit ang watercolor
d. Paggamit sa kinit-an, recyclable o indigenous nga mga
butang

Direksyon: Sa lugar una ang numero, isulat ang “Tinuod” kon ang
pahayag husto, isulat ang “Sayop” kon ang pahayag
sayop. Buhata kini sa imong activity notebook.

________1. Mahimong gamiton ang cardboard o karaan nga folder

sa pagbuhat og maskara.
________2. Ang maskara gigamit sa mga tao alang sa mga
masulob-on nga mga kalihokan.
________3. Makamugna kamo og maskara nga talagsaon pinaagi
sa paggamit og lainlain nga porma, kolor ug grano.
________4. Mahimong magamit ang watercolor sa pag pintal sa
maskara nga imong gihimo.
________5. Ang paghimo og maskara usa ka masulob-on nga
buluhaton.
 Ang headdress adunay nagkadaiyang
mga gamit sa tibuok kalibotan. Lainlaing estilo sa headdress ang
gipangsul-ob alang sa kasaulogan o pista, pasundayag ug
kalingawan. Adunay headdress nga gisul-ob aron lang
makapanalipod (pananglitan: helmet, kalo, ug uban pa.

Ang atong nasud adunay usa ka adunahan nga panulundon

sa kultural ug gawi ingon sa nakita sa mga pista sa lainlaing mga
probinsya o rehiyon. Ang mga partisipante sa pista nagasul-ob og
mga maskara o headdress sa pagsayaw sa kadalanan.

Tan.awa ang hulagway sa ubos, unsa imong na obserbahan?

Unsa ang gisul-ob sa mga bata?

Base sa hulagway, nagpakita kini sa lainlaing estilo sa headdress

nga gipangsul-ob sa mga bata. Makita nato na gigamitan kini og
lainlain nga mga porma og disenyo, mamahimo usab nga gamitan
ug lainlain nga mga kolor aron nindot ug mabulokon kaning tan-
awon. Ang headdress mahimong buhaton gamit ang mga
indigenous ug recyclable materials nga makita nato sa atong
probinsya o rehiyon.

• Unsay imong nakat-unan sa imong kalihokan?

• Akong nakat-unan ang pagmugna og headdress nga may
imaginary design gamit ang kinit-an, recycled materials o
indigenous materials nga mamahimong gamiton sa mga
nagkalain-lain nga kalihokan.
Direksyon: Basaha og tubaga ang mga pangutana, isulat ang letra
sa imong tubag sa imong activity notebook.
1. Usa kini sa gasul-obon sa mga mananayaw sa kadalanan kong
adunay kapistahan o kalingawan sa atong rehiyon o probinsiya?
a. Relo b.Puppet c.Helmet d.Headdress
2. Unsaon nimo nga mahimong maanindot ug mabulokon ang
imong headdress?
a. Butangan og mga buho
b. Guntingon ang mga porma
c. Butangan og mga hait nga butang
d. Gamitan og lainlain nga porma og kolor
3. Kini usa ka lakang sa paghimo og headdress alang sa
kapistahan.
a. Pagdibuho sa mga kilay
b. Pagbuhat og buho alang sa mga mata
c. Pagpiltal sa maskara gamit ang watercolor
d. Paggamit sa kinit-an o recyclable o indigenous nga mga
butang
4. Unsa nga butang ang mahimong magamit sa pagmugna og
headdress?
a. Bato b.Karton c.Lansang d.Thumbtacks
5. Unsa nga mga butang nga makita lamang nato sa atong
rehiyon o probinsya na mahimong gamiton sa paghimo og
headdress nga mapakita ang pagkalahi ug katahum?
a. Plastic materials c. Indigenous materials
b.Hazardous materials d. Construction materials

Sulayi Kini Subli-a Kini Ebalwasyon

1. b 1. Tinuod 1. d
2. d 2. Sayop 2. d
3. c 3. Tinuod 3. d
4. d 4. Tinuod 4. b
5. d 5. Sayop 5. c
 PE: MGA KALAMBIGITAN SA
PAGLIHOK
ARALIN Participates in various movement
Objective:
1 activities involving person, objects,
music and environment.
PE3BM-IV-a-b-20

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing buluhaton nga

maglambigit sa tawo, butang, musika, ug palibot.

Importante ang pagtuon sa mga buluhaton nga maglambigit sa tawo,

butang, musika ug palibot kay kini makapalambo sa kaugalingon.

Panuto: Kantaha sa tuno nga “Kung Ikaw

Malipayon”.

Kung ang tawo naay butang, malipay ta! Ha ha ha!

(balikon kaduha)
Kung ang tawo naay butang, malipayon gayud kita!
Kung ang tawo naay butang, magsadya ta! Ha ha ha!

Kung limpyo ang palibot, malipay ta! Ha ha ha!

(balikon kaduha)
Kung limpyo ang palibot, malipayon gayud kita!
Kung limpyo ang palibot, magsadya ta! Ha ha ha!

Kung gihigugma mo ang musika, malipay ta! Ha ha ha!

(balikon kaduha)
Kung gihigugma mo ang musika, malipayon gayud kita!
Kung gihigugma mo ang musika, magsadya ta! Ha ha ha
 Hinumdumi nga ang mga nagkalaing-laing lihok sa
buluhaton nga naglangkob o naglambigit sa tawo, butang,
musika ug palibot nga makapalambo sa kaugalingon.

Tawo – pwedeng mamahimong usa, pares o grupo.

Butang – pwedeng mogamit ug laso, hoop, bola, ug
bisan unsa nga maayom-ayom o lumad nga
mga gamit nga makita sa palibot.
Musika – mga tingog nga imong madungog sa palibot nga
makahatag og inspirasyon sa atong adlaw-adlaw
nga buluhaton.
Palibot – pwede sa sulod o gawas sa balay, eskwelahan
ug uban pa.

Panuto: Kopyaha ang bituon sa Activity Notebook ug pangitaa ang iyang

kapares sulod sa kahon. Isulat ang letra sa lingin.
 Panuto: Pangitaa sulod sa kahon ang
pulong nga gihulagway sa mga hugpulong kada numero. Isulat
ang insaktong tubag sa Activity Notebook.

_________ 1. Kini pwede sa sulod o gawas sa balay,

eskwelahan ug uban pa.
_________ 2. Kini pwedeng mamahimong usa, pares o grupo.
_________ 3. Kini mga tunog nga imong madungog sa palibot
nga makahatag ug inspirasyon sa atong adlaw-
adlaw nga buluhaton.
_________ 4. Kini pwedeng mogamit ug laso, hoop, bola, ug
bisan unsa nga lumad nga mga butang nga
makita sa palibot.

Buhata Kini Ebalwasyon

1. Tawo - a 1. Palibot
2. Butang - b 2. Tawo
3. Musika - c 3. Musika
4. Palibot - d 4. Butang
5. 5.
 PE: LIHOK LOCOMOTOR UG
NON-LOCOMOTOR
ARALIN Participates in various movement activities
Objective:
2 involving person, objects, music and
environment.
PE3BM-IV-a-b-20

Karon atong pagatun-an ang mga nagkalain-

laing klase sa lihok Locomotor ug Non-Locomotor.

Kini importante nga atong pagatun-an aron kita mahibalo kung

unsang klaseha sa mga lihok ang mamahimo natong buhaton samtang
nagpabilin sa kaugalingong lugar ug ang mga lihok nga nanginahanglan ug
dakong lugar aron kini mapasundayag.

Sa atong gibuhat nga buluhaton sa ibabaw,

nagpasundayag kitag mga lihok nga adunay kombinasyon sa locomotor ug
non-locomotor. Kini nga mga lihok dako og ikatabang sa atong lawas aron
kita magpabilin nga lig-on, lagsik ug kanunay nga andam sa bisan unsang
mga tahas nga angayang tumanon.

Aduna kitay mga lihok nga mahimo samtang nagpabilin sa

permanenting lugar, mao kana ang gitawag nga Personal Space. Ang mga
lihok sa Personal Space gitawag og non - locomotor sama sa pagpiko, pag-
inat, pabitad, pagtulod, paglubag, pagkiay, paglabyog, ug pagtuyok.

Ang General Space mao ang paggamit sa luag ug dako nga lugar nga
walay kinutoban sa libreng pagpasundayag sa mga lihok locomotor, sama sa
paglakaw, pagdagan, paglukso, pag-ambak, pag-ukpaw, pagdakin-as,
paglaktaw ug paglukso pataas.

Hinumdumi nga ang Locomotor mao ang mga lihok nga

nanginahanglan ug luag nga lugar o General Space sa
 pagpasundayag samtang ang Non-Locomotor mao ang mga
lihok nga mahimo samtang nagpabilin sa kaugalingong lugar o
Personal Space.

Panuto A: Kantaha ug buhata ang mga lihok nga nahisgutan.

“Mag Lukso-lukso Ta”

(Sa tuno nga “Hi Ho The Derry O”)

Mag lukso-lukso ta, mag piko-piko ta

Mag-ambak ug magdagan ta
Tra la la la la
Maglakaw-lakaw ta, maglubag-lubag ta
Mukiay ug mulabyog ta
Tra la la la la
Panuto B: Idibuho ang malipayon nga nawong sa
tukmang tudling base sa inyong gibati samtang
gihimo ang buluhaton. Buhata kini sa Activity
Notebook.
Mas
Buluhaton Kinamaayohan Maayo
Maayo
Saktong pagkabuhat sa lihok
locomotor
Saktong pagbuhat sa lihok non-
lokomotor
Saktong pagbuhat sa gihiusang
luhok.
Nalipay samtang gibuhat ang
buluhaton.

Sulayi Kini Subli-a Kini

1. L 1. Palibot
2. N 2. Tawo
3. N 3. Musika
4. L 4. Butang
5. N 5.
 PE: TANA, MAGDULA TA!
Objective: Participates in various
ARALIN movement activities involving person,
3 objects, music and environment.
Moves:
Individually, with partner, and
with group (PE3BM-IV-c-h-21)

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing buluhaton nga

maglambigit sa tawo.

Importante ang pagtuon sa mga buluhaton nga maglambigit sa

tawo kay kini makapalambo sa atong kaugalingon ug maayong
pakipagrelasyon sa mga kauban samtang gadula.

Panuto: Ihan-ay ang nag ramble nga letra aron

makompleto ang kanta. Isulat kini sa Activity
Notebook.
“Mag Lukso-lukso Ta”
(Sa tuno “Farmer in the Dell”)

Mag __________ta, mag __________ ta

(sulok-sulok) (kopi-kopi)
Mag-ambak ug magdagan ta
Tra la la la la

Mag __________ ta, __________ ta

(walak-walak) (baglu-baglu)
Mukiay ug mulabyog ta
Tra la la la la
 Panuto: Basaha ang mubo nga estorya ug tubaga ang
mga pangutana. Buhata kini sa Activity
Notebook.

“Si Lando Nga Walay Lingaw”

Si Lando bugtong anak nila ni Naldo ug Tina. Daghan

siya og mga dulaan apan dili siya malipayon kay wala siya’y
kadula. Paborito niya ang dulaan nga bola.

Usa ka adlaw, samtang ga dribol siya sa bola, naligid kini

padulong sa ilang silingan. Nakita kini ni Roni ug iyang gipunit
ug gitunol kini kang Lando. Nagpasalamat si Lando ug iyang
gihanggat si Roni nga magdula sila. Samtang gapasa-pasa
ug gadribol sa bola niabot ang iyang Lolo kauban sa iyahang
duha ka ig-agaw.

Nalipay kaayo si Lando kay aduna na siya’y daghang

kadula.

Mga Pangutana:

1. Unsa ang ulohan sa istorya? ___________________________

2. Kinsa ang nag-inusara sa pagdula sa bola? ____________

3. Kinsa ang iyang nakapares sa pagdula? _______________

4. Sa katapusan, pila na sila kabuok nagdula? ____________

Panuto: Ilha ang mosunod nga mga dula ug sutaa kung pila
katawo ang malambigit sa pagdula niini (usa, pares o
grupo). Isulat ang insaktong tubag sa Activity Notebook.

_____1. Hollahoop

_____2. Patintero

_____3. Dama

_____4. Reskate

_____5. Jumping Rope

Hinumdumi nga aduna’y mga nagkalaing-laing

buluhaton nga naglambigit og tawo. Mamahimo kining
buhaton nga mag inusara, naa’y kapares o kagrupo.

Ang pagdula dili lamang makapalambo sa kahimsog sa

atong panglawas apan kini usab makahatag og maayong relasyon sa
mga kadula.

Subli-a Kini Kat-oni Kini Pagpauswag

1. lukso-lukso 1. “Si Lando nga Walay Lingaw” 1. Usa
2. piko-piko 2. Lando 2. Grupo
3. lakaw-lakaw 3. Roni 3. Pares
4. lubag-lubag 4. upat 4. Grupo
5. 5. 5. Usa
 PE: Ribbon ug Hoop
Objective: Participates in various movement activities
ARALIN involving person, objects, music and
4 environment.
Moves:
With ribbon , hoop
PE3BM-IV-c-h-21

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing buluhaton nga

maglambigit sa mga gaan nga butang sama sa ribbon ug hoop.

Kini importante nga pagatun-an nato tungod kay adunay mga

lihok nga makapalagsik sa atong panglawas ug makapabansay sa
atong kapasidad sa pagbuhat pinaagi sa paggamit sa gaan nga mga
butang.

Direksyon: Ilha ang mosunod nga mga dula ug sutaa kung pila
katawo ang malambigit sa pagdula niini (usa, pares o
grupo). Isulat ang insaktong tubag sa Activity Notebook.

1. Hollahoop
2. Patintero
3. Dama
4. Reskate
5. Jumping Rope
 Manipulative Skills ang tawag sa mga buluhaton nga
naglambigit sa paglihok ug paggamit og butang uban sa
kamot ug tiil para makompleto ang usa ka tahas. Ang
paglihok niini mao ang kombinasyon sa locomotor ug non-
locomotor. Pananglitan niini mao ang paggamit sa ribbon ug
hoop.
Ang ribbon usa ka taas,nipis, niwang, adunay nagkalain-
laing kolor ug naay hawiranan nga butang nga mamahimong
gamiton sa pagporma og letra, numero ug uban pa aron
mabansay ang atong fine motor skills, koordinasyon ug
balanse.
Ang hoop usa ka lingin ug nipis nga butang nga
pwedeng plastic, kahoy o puthaw nga mamahimong gamiton
sa pagpalabyog-labyog sa hawak, ipatuyok-tuyok sa kamot
ug liog. Sa paggamit niini, mabansay ang koordinasyon sa
mata ug kamot, balanse, flexibility ug mobility.

Direksyon: Kopyaha ang tsart sa Activity

Notebook.
Butangi og tsek (/) kung asa nahaom ang
mga
hugpulong.

Nagkalain-laing Lihok Ribbon Hoop

1. Ang paggamit niini, makaporma sa letra ug
numero
2. Ang paggamit niini, makapalabyog-labyog ka
sa imong lawas.
3. Unsa nga butang nga pwede ipatuyok sa liog.
4.Ang paggamit niini, makaporma ka ug lain-
laing klase sa linya.
 Hinumdumi nga Manipulative Skills ang tawag sa mga
buluhaton nga naglambigit sa paglihok ug paggamit og
butang uban sa kamot ug tiil para makompleto ang usa ka
tahas. Pananglitan sa mga butang nga mamahimong
gamiton mao ang ribbon ug hoop.

Subli-a Kini Pagpauswag

1. usa 1. Ribbon
2. grupo 2.Hoop
3. pares 3.Hoop
4. grupo 4.Ribbon
5. ribbon 5.
 PE: Bola ug Baton
Objective: Participates in various movement
ARALIN activities involving person, objects,
5 music and environment.
Moves:
With ribbon, hoop(PE3BM-IV-c-h-21)

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing

buluhaton nga maglambigit sa mga butang sama sa bola ug
improvised/indigenous materials sama sa baton.

Importante kini nga pagatun-an nato tungod kay mapalambo

niini ang atong abilidad sa paglihok. Ato usab mapaayo ang paglihok
nga adunay koordinasyon sa atong mga kamot pinaagi sa paggamit og
mga butang.

Direksyon: I-konek ang insaktong pulong nga naa sa

Hanay A ngadto sa hugpulong nga naa sa Hanay B. Isulat ang letra sa
insaktong tubag sa Activity Notebook.
 Manipulative Skills ang tawag sa mga buluhaton nga
naglambigit sa paglihok ug paggamit og butang uban sa
kamot ug tiil para makompleto ang usa ka tahas. Ang
paglihok niini mao ang kobinasyon sa locomotor ug non-
locomotor. Pananglitan niini mao ang paggamit sa bola ug
indigenous/improvised materilas sama sa baston.

Ang paggamit sa bola makapabansay sa atong

abilidad sa pagpasa, pagpauntol, pagpaligid, paghapak,
pagsalo, ug pagpatid.

Ang indigenous/improvised materials mga butang nga

lumad o natural nga makita lang sa palibot sama sa baton.

Timan-i nga ang Manipulative Skills buluhaton nga

naglambigit sa paglihok ug paggamit og butang uban sa
kamot ug tiil para makompleto ang usa ka tahas. Pananglitan
sa mga butang nga mamahimong gamiton mao ang ribbon,
hoop, bola ug indigenous/improvised materials sama sa
baston.

Subukin
1. a
2. c
3. d
4.
5.
 PE: MANAYAW TA!
Objective: Participates in various movement
ARALIN activities involving person, objects,
5 music and environment.
Moves:
-With sound
PE3BM-IV-c-h-21

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing

buluhaton nga maglambigit og tingog.
Importante ang pagtuon sa mga buluhaton nga maglambigit sa tingog
kay kini maghatag sa ato og abilidad sa pagduyog pinaagi sa tingog nga
madungog. Dugang pa niini, kini usab makatabang kanato pagpagawas sa
atong gibati.

Direksyon: Buhata ang mga steps sa Dance Mixers samtang

gakanta sa “Manayaw na Kita” sa tuno nga “Leron
Leron Sinta”.

• Step Hop – ilikang ang tuo nga tiil sa atubangan

ug iambak kini
• Step Swing – ilakang ang tuo nga tiil; ug ilabyog
ang wala nga tiil
• Walking Clockwise – motuyok sa tuo

Dance Mixers usa ka sayaw katilingbanon diin ang mga

mananayaw magpulipuli sa kapares samtang gapasundayag.

Tingog ang nahimo sa padayon ug regular nga mga

pagkurog-kurog o vibrate sukwahi sa saba.
 Musika ang mogawas sa imong baba o tingog sa mga
instrumento nga gihiusa para makamugna og kanindot sa
porma(form), panag-uyon (harmony), ug pagpagawas sa
gibati.

Direskyon: Pangitaa sulod sa kahon ang nawalang pulong ug

isulat kini sa Activity Notebook.

sayaw saba mogawas hilom

1. Tingog ang nahimo sa padayon ug regular nga mga

pagkurog-kurog o vibrate sukwahi sa__________.
2. Musika ang __________ sa imong baba o tingog sa mga
instrumento nga gihiusa para makamugna og kanindot sa
porma(form), panag-uyon (harmony), ug pagpagawas sa
gibati.
3. Dance Mixers usa ka __________ katilingbanon diin ang
mga mananayaw magpulipuli sa kapares samtang
gapasundayag.

Ebalwasyon
1.saba
2. mogawas
3. sayaw
4.
5.
 PE: INDOOR GAMES
Objective: Participates in various movement
ARALIN activities involving person, objects,
7 music and environment.
Moves:
- in indoor setting (PE3BM-IV-c-h-21)

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-laing

lihok o dula nga mamahimong buhaton sulod sa usa ka luna o gambalay.
Importante nga pagatun-an nato kini tungod kay mabansay o
mapalambo niini ang atong abilidad sa maayong paghunahuna ug
pagkamamugnaon.

Direksyon: Pangitaa ang pangalan sa hulagway sa

Hanay A ngadto sa Hanay B. Isulat ang letra sa inyong tubag sa Activity
Notebook.
 Direksyon: Kantaha sa tuno nga “Kung Ikaw Malipayon”

“Magdula Ta”

Magdula tag dama, magdula tag dama

Kitang tanan magdula na
Magdula tag sungka, Magdula tag sungka
Kitang tanan magdula na
La la la lalalala lalalalalalala lalalalalalala lalalala

Magdula tag ping-pong, magdula tag ping-pong

Kitang tanan magdula na
Magdula tag scrabble, magdula tag scrabble
Kitang tanan magdula na
La la la lalalala lalalalalalala lalalalalalala lalalala

Indoor Games ang tawag sa mga lihok o dula

nga mamahimong buhaton sulod sa panimalay o gambalay. Kini
dili lang makapabansay sa atong pisikal nga panglawas apan
mabansay pud niini ang kaabitik sa atong panghunahuna ug
pagkamamugnaon. Ang mosunod mao ang mga pananglitan sa
indoor games:

Direksyon: Isulat sa badlis ang mga letra sa

insaktong tubag sa mga abilidad nga mabansay sa gihulagway
nga mga dula.Buhata kini sa Activity Notebook

Hinumdumi nga Indoor Games ang tawag sa

mga lihok o dula nga mamahimong buhaton sulod sa panimalay
o gambalay. Mabansay niini ang kaabitik sa atong
panghunahuna ug pagkamamugnaon.
 Direksyon: Pangita og kapares sa pagdula og dama.
Kopyaha ang table sa Activity Notebook ug
dinhi isulat ang inyong iskor.

Magdudula 1 Magdudula 2
Unang dula
Ikaduhang dula
Ikatulong dula
Kinatibuk-ang sumada

Direksyon: Pangitaa ug lingini ang mga Indoor Games

nga makita sulod sa kahon. Buhata kini sa Activity
Notebook.

Sulayi Kini Ebalwasyon

1. e 1.Badminton
2. d 2. Pingping
3. a 3. Domino
4. b 4. Snake and Ladder
5. c 5. Boksing
 PE: OUTDOOR GAMES
Objective: Participates in various movement
ARALIN activities involving person, objects,
8 music and environment.
Moves:
-in outdoor setting
PE3BM-IV-c-h-21

Karon atong mahibaloan ang mga nagkalain-

laing lihok o dula nga mamahimong buhaton gawas sa usa ka luna o
gambalay.

Importante nga pagatun-an nato kini tungod kay kini makapadugang

sa atong pisikal nga kalig-on ug kusog sa panglawas.

Direksyon: Pangitaa sa Hanay B ang insaktong pangalan sa hulagway nga

anaa sa Hanay A. Isulat ang letra sa inyong tubag sa Activity
Notebook.

A B

1. a. Duyan-duyan
2. b. Luksong Tinik

3. c. Tumba Lata

4. d. Palupad sa Tabanog

5. e. Patintero

Outdoor Games ang tawag sa mga lihok o dula mamahimong

buhaton gawas sa panimalay o gambalay. Ang pagdula niini
makapadugang sa atong pisikal nga kalig-on ug kusog sa panglawas. Ang
musunod mao ang mga pananglitan sa outdoor games:
 Hinumdumi nga Outdoor Games ang
tawag sa mga lihok o dula nga mamahimong buhaton gawas sa
panimalay o gambalay. Ang pagdula niini makapadugang sa atong
pisikal nga kalig-on ug kusog sa panglawas.

Direksyon: Ilha ug isulat ang ngalan sa hulagway. Buhata kini sa

Activity Notebook.

Sulayi Kini Ebalwasyon

1. d 1. Patintero
2. c 2. PPagpalupad og tabanog
3. e 3. Duyan-duyan
4. a 4. Tumba lata
5. b 5. Luksong tinik
6. Riskate
 HEALTH: PAGPABILING LUWAS SA
ARALIN MGA SENYAS SA KARSADA
1
Objective: Explains road safety practices as a
pedestrian (H3IS-IVab-19)

Karon atong pagatun-an kon unsa ang mga senyas aron

magpabiling luwas sa karsada.
Kini importanti kaayo nga pagatun-an aron kita
makalikay sa mga aksidente samtang gahimo ka sa imong
inadlaw-adlaw nga mga buluhaton.

Atong ilhon ang mga senyas sa karsada apil ang iyang

mga kahulogan.

Tudling A Tudling B
(Senyas sa (Kahulogan)
Karsada)
• Kini nga senyas nagpaila nga ikaw wala
gitugotan sa pagsulod sa maong pultahan o
ganghaan.

• Nagpaila sa isa ka lugar sa dalan nga doul

sa usa ka eskuylahan.
• Kasagaran niini adunay usa ka pagkunhod
sa limit sa tulin sa mga sakyanan.
 • timailhan sa mga tawo nga sila doul na
maong hospital.

• Usa ka bahin sa karsada nga adunay mga

badlis nga puti diin luwas nga molabang o
motabok ang mga tawo sa ilang
padulngan.

• usa ka hugpong awtomatikong gipaandar

sa mga kolor nga suga. Kasagran niini kay
pula, berde ug dalag.

• marka nga nagpahimangno ug

nagpahibalo nga kita doul na sa dalan sa
tren.

• gigamit alang sa pagpahibalo o

pagpahimangno sa mga tawo nga sila
nagkadoul na sa pedestrian lane o sa lugar
nga kon diin ang tawo moagi o molabang
sa karsada.

Panuto: Ilha ang mga senyas sa karsada sa Tudling A ug

isumpay pinaagig badlis ang ilang kahulogan sa Tudling B. Isulat
ang letra sa saktong tubag sa activity notebook.
 Tudling A Tudling B
(Senyas sa Karsada) (Kahulogan)

1.

2.

3.

4.

5.
Direksyon: Isulat ang ( ) kon sakto ang gisaad nga hugpulong ug
isulat ang (×) kon dili sakto ang gisaad nga pulong.
Buhata kini sa imong activity notebook.

_________1. Dako ug katabang kanato ang pagtan-aw sa traffic

lights kung kita motabok sa dalan.
_________2. Ang kolor nga dalag nagpasabot nga kita
magbantay.
_________3. Ang kolor nga berde nagpasabot nga larga.
_________4. Ang kolor nga berde nagpasabot nga kita magbantay.
_________5. Ang kolor nga pula nagpasabot nga kita muhunong.

Pagpauswag Ebalwasyon
1. d 1.
2. e 2.
3. b 3.
4. a 4. ×
5. c 5.
 HEALTH: PAGLABANG SA
ARALIN
DALAN NGA LUWAS
2 Objective: Explains road safety practices as a
pedestrian (H3IS-IVab-19)

Nakasulay na ba ka sa paglabang sa dalan? Gibati ba

nimo ang kahadlok ug pagduha – duha? Aron mawala ang
mga kabalaka nga gibati, karon atong pagatun-an ang mga
luwas nga pagbansay sa paglabang sa dalan isip pedestrian.

Kini importante nga mahibaloan aron luwas kita sa

disgrasya sa paggamit sa atong mga kadalanan.

Unsa man ang kasagarang buhaton sa mga tawong

molabang sa dalan o karsada? Aha man nga bahin sa dalan
ang luwas labangan o tabokan? Mahinungdanon ba kini nga
atong bansayon?
Ang dalan o karsada usa ka mahinungdanong dapit nga
atong pagaagian aron makaabot kita sa atong padulngan.
Apan adunay bahin niini nga luwas pagaagian o labangan sa
mga tawo gitawag kini nga pedestrian lane.
Ang Pedestrian lane kabahin sa karsada o dalan nga
adunay mga badlis nga puti diin luwas nga molabang o
motabok ang mga tawo sa ilang padulngan.
Aron mahimo kitang luwas sa paggamit sa atong mga
kadalanan, atong sundon ang mga pagbansay sa kaluwasan
sa kadalanan isip Pedestrian sama sa:
• Pagtuman sa mga balaod ug senyas sa trapiko.
• Paggamit sa pedestrian lane iniglabang o
motabok sa karsada o dalan.
• Hunong ug motan-aw sa tuo ug walang bahin sa
karsada o dalan ayha molaban
 Ang dalan o karsada usa ka mahinungdanong dapit diin
kita moagi o molabang gamit ang pedestrian lane aron luwas
kita nga makaabot sa atong padul-ngan. Busa atong
hinumduman kanunay natong sundon ang mga luwas
nga pamaagi sa pagbansay sa paggamit sa atong mga
kadalanan aron malayo kita peligro o disgrasya.

Direksyon: Isulat kon Sakto o Dili sakto. Ang mga mosunod nga
pahayag o sitwasyon nga nagpakita ug luwas nga
paggamit sa dalan. Isulat ang tubag sa activity
notebook.

___________1. Magdula tunga sa dalan ayha molabang.

___________2. Motuman sa mga balaod ug senyas
sa trapiko
sa kadalanan.
___________3. Molabang sa dalan nga nagdula ug cellphone.
___________4. Mohunong una ug motan-aw sa wala ug tuo nga bahin
sa dalan ayha molabang.
___________5. Molabang sa dalan gamit ang pedestrian lane.

Ebalwasyon
1. Dili Sakto
2. Sakto
3. Dili Skto
4. Sakto
5. Sakto
 HEALTH: LUWAS NGA SAKAYANAN
ARALIN UG NAOGANAN
Objective: Explains basic road safety
3
practices as a passenger
H3IS-IVcd-21

Karon atong pagatun-an kon unsa ang luwas nga

sakayanan ug naoganan aron kita mahimong luwas sa atong
paghulatan ug pagasakyan.

Direksyon: Pilia ang sakto nga pulong sa pahayag. Kopyaha kini sa

imong activity notebook.
1. (Motoman,Magtoman) sa balaod ug senyas sa
trapiko.
2. Tan-aw sa (tuo ug wala, taas ug ubos)ayha
molabang sa dalan.
3. Tabok sa (pedestrian lane,bisan asa) kung ikaw
gusto moadto sa pikas dalan.
4. (Modagan,Magbaklay)kung motabok sa dalan.
5. Hunong kong (berde,pula) ang suga sa senyas sa
trapiko.

Karon atong sayron nga kinahanglan ka maluwas sa mga

sakyananan nga imong pagahulatan ug sa mga naoganan
nga imong naogan. Adunay mga senyas nga permi natong
makita sa mga karsada.
Kini nga senyas nagpasabot nga diri ka pwede mosakay sa ug
diri ka niya pwede ipanaog.

Kini nga senyas nagpasabot nga dili pwede diri mosakay sa

sakyanan ug dili pwede diri monaog gikan sa sakyanan.

Atong hinumduman nga tanan kita maluwas kon

mosunod sa tanang balaod sa kaluwasan. Magdisiplina sa
kaugalingon aron mahinungdanon ang pagkaluwas. Samtang
kita nagsakay ug monaog ug naghulat sa masakyan atong
sundon ang balaod sa kadalanan aron kita luwas sa aksidente.

Direksyon: Sainyong lugar, pangita ug husto nga sakayanan ug

naoganan. Idrowing sainyong notebook ang timailhan
nga kini kaluwasan sa kadalanan ug sa tawo nga
mosakay. Buhata kini sa imong activity notebook.

Subli-a Kini
1. motoman
2. tuo ug wala
3. pedestrian lane
4. magbaklay
5. pula
 HEALTH: KALUWASAN UNAHON
SA SULOD SA SAKYANAN
ARALIN 4 Objective: Demonstrates road safety
practices as a passenger
(H3IS-IVcd-21)

Karon atong pagatun-an ang mga kinahanglan buhaton

mahitungod sa pagbansay sa kaluwasan sa karsada sa sulod sa
sakyanan.

Kini mahinungdanon nga pamaagi aron makabalo kita

pagbansay sa kaluwasan sa karsada labi na kung naa kita sa
sulod sa sakyanan.

Direskyon: I-drowing ang kon ang mga mosunod nga

sitwasyon kon sakto, ug i-drowing ang kon dili sakto
nga mga pamaagi sa paglikay sa mga aksidente,kon
musakay sa bisan unsa nga sakyanan. I-drowing ang mga
tubag sa Activity Notebook.
________1.Nisakay si Ruben sa pedicab ug milingkod siya sa sidecar
dapit.
________2.Gibutang ni Minda ang iyahang bukton gawas sa
bintana sa sakyanan.
________3.Ang mga pasahero sa bus padulong sa Malaybalay kay
naglingkod og tarong samtang gadagan kini.
________4.Kanunay gyud mogamit og seatbelt kon nagsakay ka sa
sakyanan.
________5. Mopili og lugar nga duol sa ganghaan.
 Ang mga musunod maoy mga luwas nga pagbansay
aron sa paglikay sa mga aksidente, kon mosakay sa bisan unsa
nga sakyanan:
• Mopili og lingkod sa sidecar sa pedicab o tunga-
tunga sa awto
• Mopili og lugar nga distansya sa ganghaan.
• Ayaw ibutang ang bukton, kamot ug ulo gawas sa
bentana.
• Molingkod og tarong samtang gadagan ang
sakyanan.
• Kanunay mogamit og seatbelt kon anaa.
• Pagpundo sa daplin sa dalan ug paghuwat didto sa
luwas nga dapit para sakayan.
• Paglinya ug paghuwat sa imong torno ayha
musakay. Ipanaog sa og una ang mga pasahero
ayha musakay.
• Ayaw og panuklod o pagdula samtang gapanaog
sa sakyanan.
• I-distansya imong kaugalingog og lima ka lakang
palayo sa mga dagko nga sakyanan.

Isip usa ka bata kinahanglan hinumduman gayud nimo

ang mga luwas nga pagbansay sa dalan sa sulod o gawas man
sa sakyanan aron malikay sa mga aksidente.

Direksyon: I-drowing ang kon ang mga mosunod nga sitwasyon

kay nagpakita ug sakto nga pagbansay sa paglikay sa
mga aksidente , ug i-drowing ang kon dili sakto sa
paglikay sa mga aksidente,kon musakay sa bisan unsa
 nga sakyanan. I-drowing ang mga tubag sa Activity

Notebook.
________1. Kanunay gyud mogamit og seatbelt kon anaa sa
sakyanan.
________2. Mopili og lugar nga distansya sa ganghaan.
________3. Ang mga pasahero sa bus padulong sa Malaybalay kay
tarong nga naglingkod samtang gadagan kini.
________4. Nisakay si Ruben sa pedicab ug didto siya milingkod sa
sidecar dapit.
________5. Gibutang ni Minda ang iyahang bukton gawas sa
bintana sa sakyanan.

Subukin Ebalwasyon
1. 1.
2.
2.
3. 3.
4. 4.
5.
5.
 HEALTH: SENYALES SA
ARALIN 5 KADALALAN ILHA!
Objective: Explains the meaning of
traffic signals and road signs. H3IS-IVe-23

Karon atong pagatun-an ang mga nagka lain-laing mga

senyas sa kadalanan aron mahilikay sa mga aksidente.

Direksyon: Ilha ang mga senyas sa kalsada ug pilia ang letra sa

insaktong kahulogan niini nga anaa sa kahon.
Isulat imung tubag sa activity notebook.

A. Sirado nga dalan,dili pwedi musulod.

B. Dili pwedi muliko sa patuo nga bahin sa dalan.
C. Dili pwedi moserbato.
D. Paghinay kay danlog ang dalan.
E. Dili pwedi mo parking.
 Direksyon: Pilia sulod sa kahon ug idrowing ang insaktong
senyales sa kalsada nga gipangayo sa mga
mosunod. Buhata kini sa imong activity
notebook.

1.Sirado nga Dalan

2.Eskuylahan

3.Adunay patuo nga paliko sa unahan

Hinumduman nato kini:

Kinahanglan nga mahibalo kita sa mga nagkalain-laing

senyales sa kadalanan aron mahilikay sa aksidente ug kini pud
importante nga atong sundon kanunay aron magpabiling
hapsay ang komunidad.
Direksyon: Ilha ang mga senyas sa kalsada ug pilia ang letra sa
insaktong kahulogan niini nga anaa sa kahon. Isulat ang
imung tubag sa activity notebook.

A. Sirado nga dalan,dili pwedi musulod.

B. Dili pwedi muliko sa tuo nga bahin sa dalan.
C. Dili pwedi moserbato.
D. Paghinay kay danlog ang dalan.
E. Dili pwedi mo parking.

Sulayi-kini Ebalwasyon
1. C 1. A
2.E 2.B
3. B 3.D
4. A 4.C
5. D 5. E
 HEALTH: Dili Luwas nga Dalan!
ARALIN Objective: describes dangerous, destructive,
6 and disturbing road situations that need to
be reported to authorities H3IS-IVf-24

Karon atong pagatun-an ang paghulagway sa mga

peligro nga makadaot ug nakapahasol nga mga sitwasyon sa
dalan nga kinahanglan ireport sa mga awtoridad.

Sa miaging higayon, nahibal-an nato ang mga klase

klasing timailhan sa trapiko ug mga karatula sa dalan.

Direksyon: Pangita-a sa kahon ang insakto nga paghulagway sa

karatula nga makita sa dalan. Isulat imong tubag sa
Activity Notebook.

Paggamit sa Pedestrian Lane sa Paggamit lamang sa usa ka

pagtabok dalan
Sirado ang dalan, dili pwede Paghinay sa digyas nga
magi-an dalan
Paghunong kung naay stop sign

1.
2.

3. 4.
 Karon nakat-onan na nato ang mga senyas o karatula
linya sa mga balaod sa dalan. Atong hinumduman nga magamit
nato kini sila alang sa pagkab-ot sa kalinaw ug kaluwasan sa
dalan.
Karon, magkat-on kita bahin sa peligro nga makadaot ug
nakapahasol nga mga sitwasyon sa dalan nga kinahanglan
ireport sa mga awtoridad.

Lima ka Sitwasyon nga gapakita ug Kuyaw nga Dalan

Sitwasyon Paglarawan
Clear Zone Issues Kini ang mga naayo nga mga butang
pero naghimo og peligro sa dalan. Ang
mga panig-ingnan nag-uban sa mga
poste sa utility, mga nahulog nga kahoy,
wala natabunan nga mga canal o
drainage, ug uban pa.
https://images.app.goo.gl/H4q5Acbv3ztSBHxb6

Ang mga sona sa trabahoan o work

Work Zones
zones mahimong mapuno sa makalibog
nga mga timailhan ug wala damha nga
mga pagbag-o. Mahimong lisud sabton
ang daghang mga direksyon sa mga
nagmaneho nga luwas pinaagi sa usa
ka signage nga pagtrabaho.
"Slippery When Wet"
Sign
Ang mga agianan nga gimarkahan sa
karatula ug napamatud-an nga digyas
o danlog kini dili luwas kung mag-ulan
kung ang kaumog dili mabantayan.

Ang dili maayo nga pagpintal sa mga

linya o nawala ang mga timaan
Positive Guidance
mahimong hinungdan sa mga aksidente
ilabina na sa lisud nga mga dalan.
 https://images.app.goo.gl/NJTXtkRQ7uTtyv1z9

Kini nga signage o pahibalo

Intersection Geometry
nagpasabot sa usa ka makuyaw nga
intersection. Mga panig-ingnan: ilabina
ang pi-ot nga mga agianan, mga kalit
nga pagliko nga nanginahanglan nga
tan-awun ang samin o side mirror, ug
uban pa.

Direksyon: Pagbutang ug markang ekis × kung ang

hulagway gapakita og mga kuyaw nga sitwasyon sa
dalan ug ipabiling blangko kung dili. Ibutang imong
tubag sa Activity Notebook.

3.
Pagtabok sa
1. pedestrian lane
https://images.app.goo.gl/CknHMX8L4Z25b66z6
2.
Liki nga dalan https://images.app.goo.gl/vqGv9ZYedePqouzn6

Pag-bangga sa mga
awto

5. https://images.app.goo.gl/dcyz1htgVrPuZ7ah7

4. Pag sunod sa Traffic Enforcer

https://images.app.goo.gl/kzidhVTJBR5aUCTZA

Paggamit ug karatula sa kalsada

Subli-a Kini Ebalwasyon
1. Sirado ang dalan, dili pwede magi-an 1. ×
2. Paghunong kung naay stop sign 2. ×
3. Paghinay sa digyas nga dalan 3.
4. Paggamit sa Pedestrian Lane sa pagtabok 4.
 HEALTH: PAG-ANDAM!
ARALIN 7 Objective: Displays self-management
skills for road safety.
H3IS–IVg-25

Karon atong pagatun-an kung unsaon pagpakita

sa kahanas sa pagdumala sa kaugalingon aron kanunay
kitang maluwas sa atong kadalanan.

Sa miaging higayon, nahibal-an nato kung unsa ang

mga butang nga delikado diha sa atong dalan.
Panuto: Markahi ug tsek kung kini gapakita og sakto nga
pamaagi aron malikayan ang mga delikadong butang
sa dalan ekis X kung dili. Isulat ang tubag sa Activity
Notebook.

________ 1. Moagi sa danlog nga dalan.

________ 2. Mogamit og seatbelt.
________ 3. Maghinay og padagan sa baliko o kurba nga dalan.
________ 4. Likayan ang mga hayop nga kalit molabang.
________ 5. Magpakusog og dagan sa mga libaong nga dalan.
 Direskyon: Pagdrowing og happy face kung ang senaryo
angay buhaton diha sa atong kadalanan ug sad
face kung dili. Isulat ang tubag sa Activity Notebook.

______ 1. Motuman sa senyales sa trapiko.

______ 2. Magdula samtang galabang sa dalan.
______ 3. Maglinya samtang gahulat sa sakyanan.
______ 4. Kung motabok moagi sa pedestrian lane.
_ ______ 5. Motan-aw sa tuo ug sa wala ayha molaban sa
dalan.

Subli-a Kini Ebalwasyon

1. X 1.
2.  2.
3.  3.
4.  4.
5. X 5.
 HEALTH: GUSTO KO MAHIMONG
ARALIN 8 LUWAS!
Objective: Identifies hazards in
the community. ( H315_ IVh_26)

Karon atong pagatun-an ang mga buluhaton aron sa

paglikay sa bisan unsang matang nga disgrasya nga anaa
sa atong kumunidad. Mahinungdanon kini alang kanato
aron kanunay kita mahimong luwas sa mga aksidente.

Direksyon: Pagbutang og markang tsek kung ang hulagway

nagpakita sa ensaktong buluhaton aron sa paglikay sa aksidente
sa palibot ug ekis × kung wala nagpakita. Ibutang inyong tubag
sa Activity Notebook.
 Sa miaging higayon, nahibal-an nato ang mga bahin sa
kon unsay mga luwas na himoon sa panahon nga moabot
ang katalagman sa atong kumunidad.

Panuto: Ilha ang mga katalagman nga naa sa hulagway. Isulat ang
ensaktong tubag sa inyong Activity Notebook.

Sulayi Kini Subli-a Kini

1. x 1. nibuto nga bulkan
2. / 2. bagyo
3. / 3. linog
4. x 4. tsunami
5. / 5. baha o lunop
 HEALTH: SUNDA ANG LUWAS
ARALIN NGA PAMAAGI
Objective: Follows safety rules to avoid
9
accidents in the community. (H3IS-IVj-27)

Hibalo-i Kini
Karun atong pagatun-an ang pagsunod sa luwas nga
pamaagi aron makalikay sa aksidente sa komunidad.
Atong hinumduman ang angay buhaton sa matag
sitwasyon aron kita makaseguro nga makalikay sa mga peligro sa
komunidad ug andam sa matag higayon.

Sulayi Kini
Direksyon: Basaha pag-ayo ang mga mosunod nga mga
sitwasyon. Pili-a ang saktong tubag ug isulat ang letra sa imong
activity notebook.
1. Gusto nimo motabok sa dalan pero nakita nimo ang green
nga kolor sa traffic light, unsa ang imong buhaton?
a. Dili motabok
b. Magdula kauban ang higala
c. Abtik nga molabang sa dalan
d. Mohunong sa tunga sa dalan
2. Asa ang luwas nga buhaton kung magsakay og sakyanan?
a. Igawas ang ulo ug kamot sa bintana sa sakyanan.
b. Manaog kamulo gadagan ang sakyanan.
c. Magkumbabit sa sakyanan.
d. Maglingkod og tarong samtang gadagan ang sakyanan.
3. Giaghat ka sa dili nimo kaila nga tao pag-adto sa usa ka
lugar unsa imong buhaton?
a. Mokuyog
b. Magbalibad
c. Mangayo og kwarta
d. Makig-away
4. Aron malikayan ang sunog,____________________.
 a. Magdula og posporo
b. Pasagdan ang nagsiga nga kandila
c. Biyaan ang giluto
d. Mag-amping sa paggamit sa kalayo

5. Naa ka sa sulod sa balay ug kalit nilinog og kusog kayo, unsa

imong buhaton?
a. Moambak sa bintana
b. Makiglumba og gawas
c. Magbarog sa pultahan
d. Mangita og lig-on nga kataguan
Susiha Kini
Mao kini ang mga pamaagi aron makalikay sa peligro sa
komunidad.
1. Ilha ang saktong numero sa cellphone sa imong ginikanan
ug address sa imong balay.
2. Dili pagkaon sa gihatag sa mga dili kaila.
3. Likayan ang paglakaw nga nag-inusara.
4. Likayan ang pagdula og kalayo.
5. Likayan ang pag-uban sa dili kaila.
6. Pagsunod sa balaod sa trapiko.
7. Paglinya sa hustong lugar samtang gahulat og sakyanan.
8. Pagbasa kanunay sa mga senyas pahimangno sa kadalanan.
9. Pagsakay ug kanaog og tarong sa sakyanan.
10. Pagsunod sa mga luwas nga paagi kong naay kalamidad.

Hinumdumi Kini
Kung atong sundon ang luwas nga mga paagi makalikay kita
sa peligro ug aksidente sa atong komunidad.

Tubag sa mga Pangutana

Subukin
1. c
2. d
3. b
4. d
5. d
 HEALTH: Mga Pamaagi aron
Mahimong Luwas
ARALIN 10 Objective: Recommends preventive
action for a safe community
(H315-IVj-28).

Pagatun–an nato karon ang mga pamaagi aron

mahilikay kita sa mga kalamidad nga muabot sa atong
komunidad.Importante kini natong mahibaloan arun mahimo
kitang luwas.

Hinumduman nato kini :

Kinahanglan ang pagpangandam arun kita maluwas sa

bisan unsang kalamidad nga muabot sa atong komunidad.Kini
nagtudlo kanato nga mahilikay kita sa unsa mang matang sa
disgrasya nga posible nga mahitabo sa atong palibot.

Kaugalingon nga Checklist

Direskyon: I check ang haom nga tudling alang sa gawi
aa Pagpangandam. Buhata kini sa imong activity
Notebook.

Pagbansay sa pagpangandam Buhaton Dili

Buhaton
1.Mangandam og Go Bag.
2.Pagpanglimpyo sa palibot.
3.Mutawag sa Emergency hotline.

4.Dili motoo sa mga panghimangno sa

balita.
5. Drop cover and hold kung adunay
linog.

Direksyon: Isulat ang tsek ( / ) kon ang pahayag nagpakita og mga

pamaagi arun mahimo kitang luwas,
ekis ( X ) kung dili. Buhata kini sa imong activity
notebook.

____________1. Pagputol sa kahoy.

____________2. Paghinlo sa mga kanal.
____________3. Pagtanum og mga kahoy.
____________4. Ilabay ang mga basura sa sapa.
____________5. Pagputol sa mga sanga sa kahoy.

Isagawa Tayahin
1. Buhaton 1. X
2. Buhaton 2. X
3. Buhaton 3. /
4. Dili-Buhaton 4. /
5. Buhaton 5. /