Βασικό ερώτημα των οικονομολόγων της υγείας είναι αν η υγεία είναι ένα ιδιωτικό ή

ένα κοινωνικό/ δημόσιο αγαθό. Υπάρχουν δυο σχολές σκέψεις:

 Ινστιτούτο Οικονομικών Υποθέσεων (Lee, Wiseman) + Σχολή Σικάγο στις
ΗΠΑ: το αγαθό «υγεία» είναι σαν όλα τα ιδιωτικά αγαθά και πρέπει να
αφήνεται στις δυνάμεις της αγοράς (προσφορά και ζήτηση)
 Πανεπιστήμιο Γιορκ Αγγλίας: το αγαθό «υγεία» είναι ένα κοινωνικό αγαθό.
Οι δυνάμεις της αγοράς δεν μπορούν να δώσουν μια κοινωνικά δίκαιη και
οικονομικά εφικτή λύση, για αυτό πρέπει να παρεμβαίνει το κράτος, ώστε οι
πόροι της υγείας να κατανέμονται δικαιότερα.

Τα επιχειρήματα των δυο πλευρών

1
Ειδικότερα, η συγκεκριμένη σχολή, υπό την επίδραση τις νεοκλασικής θεωρίας περί
ορθολογικής συμπεριφοράς του καταναλωτή, υποστηρίζει ότι οι καταναλωτές των
υπηρεσιών υγείας γνωρίζουν:
 Ποιες νοσοκομειακές ιατρικές υπηρεσίες πρέπει να καταναλώσουν
 Σε ποια ποσότητα
 Ποια είναι η ποιότητα των υπηρεσιών που θα καταναλώσουν
 Σε ποια αγορά πρέπει να πάνε για να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους για
υπηρεσίες και αγαθά υγείας.

Αντίλογος
Ο καταναλωτής δεν γνωρίζει τι υπηρεσίες χρειάζεται και σε ποια ποσότητα. Αυτό καθορίζεται από τον ιατρό,
ο οποίος μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών υγεία, ώστε να αυξήσει τα κέρδη του. Αυτό
είναι το φαινόμενο της προκλητής ζήτησης (= η υπερβολική αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας από
την πλευρά των γιατρών, που εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι ο καταναλωτής – ασθενής δεν έχει επαρκή
πληροφόρηση για την ασθένεια του). Οι συνέπειες της προκλητής ζήτησης είναι οι εξής:
1. αύξηση της προσφοράς για να καλυφθεί η υπερβάλλουσα ζήτηση
2. αν οι υπηρεσίες προσφέρονται από ένα δημόσιο σύστημα υγείας, τότε αυξάνονται οι
κρατικές δαπάνες
3. αν οι υπηρεσίες προσφέρονται από ιδιώτες, τότε αυξάνονται τα έσοδα τους
4. η τιμή των υπηρεσιών μείνει σταθερή, μειώνεται ή αυξάνεται, ανάλογα με την μεταβολή
της προσφοράς. αν η προσφορά αυξηθεί όσο και η ζήτηση τότε η τιμή μείνει σταθερή. Αν η
προσφορά αυξηθεί λιγότερο από τη ζήτηση, τότε η τιμή αυξάνεται. Αν η προσφορά αυξηθεί
περισσότερο από τη ζήτηση, τότε η τιμή μειώνεται.
5. αυξάνεται το εισόδημα των ιατρών που προκαλούν την υπερβάλλουσα ζήτηση.

Έτσι για κάθε υπηρεσία που καταναλώνουν καταβάλλουν την τιμή. Συνεπώς ο
καταναλωτής είναι πλήρως ενημερωμένος για την ποιότητα και ποσότητα των
υπηρεσιών που καταναλώνει. Επίσης, γνωρίζει:

2
 6. την ασθένεια του
7. τη θεραπεία που πρέπει να καταναλώσει
8. τα προσδοκώμενα αποτελέσματα

Αντίλογος
Υπάρχει ο λεγόμενος ηθικός κίνδυνος = ο καταναλωτής, επειδή δεν πληρώνει άμεσα ο
ίδιος τις υπηρεσίες που καταναλώνει, δεν έχει κίνητρο να σκεφτεί τι ποσότητες θα
καταναλώσει. Έτσι, κατά κανόνα καταναλώνει μεγαλύτερη ποσότητα σε σχέση με αυτό
που πραγματικά χρειάζεται.

Υπό αυτό λοιπόν το πρίσμα κάθε καταναλωτής, ανάλογα των προτιμήσεων του,
εκδηλώνει την ατομική του ζήτηση (D) έναντι τιμής (P), στην οποία οι ιατροί
προσφέρουν Q ποσότητα υπηρεσιών. Έτσι υπάρχει ισορροπία μεταξύ προσφοράς και
ζήτησης.
Έστω δε ότι υπάρχουν δυο καταναλωτές (Α και Β) στην αγορά υπηρεσιών υγείας, με
τον Β να έχει υψηλότερο εισόδημα, άρα μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη (η καμπύλη
ζήτησης του είναι δεξιά της καμπύλης ζήτησης του Α. Λόγω του ανταγωνισμού
μεταξύ γιατρών και νοσοκομείων έχει διαμορφωθεί στην αγορά μια ενιαία τιμή (P),
που είναι η τιμή ισορροπίας. Οι καταναλωτές που δεν μπορούν να πληρώσουν αυτήν
την τιμή αποκλείονται από την αγορά. Κάθε καταναλωτής, λοιπόν, απολαμβάνει ένα
συγκεκριμένο ατομικό όφελος από την κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας, το οποίο
είναι ατομικό και υποκειμενικό, με την έννοια ότι κάθε καταναλωτής αξιολογεί με
υποκειμενικά κριτήρια το μέγεθος της απόλαυση που αποκομίζει από την
κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας.
Μεγάλο δε πλεονέκτημα του ιδιωτικού συστήματος υγείας είναι η ελαχιστοποίηση
των γραφειοκρατικών διαδικασιών και την αύξηση της ιδιωτικής ασφάλισης και της
ιδιωτικής υγείας. Βέβαια, αυτό ισχύει μόνο για όσους μπορούν να καταβάλλουν το
αντίτιμο.

3
 Αντίλογος
Η σχέση μεταξύ ασφαλισμένου – εταιρείας αποκλίνει από το άριστο της τέλειας
ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς υπάρχει έλλειψη πλήρους πληροφόρησης τόσο από πλευράς
καταναλωτών – ασθενών όσο και από πλευράς ιδιωτών παραγωγών υπηρεσιών υγείας. Το
φαινόμενο αυτό ονομάζεται ασύμμετρη πληροφόρηση (= η μια πλευρά εμπλέκεται σε μια
οικονομική συναλλαγή με καλύτερη πληροφόρηση για το αγαθό/ υπηρεσία από την άλλη
πλευρά). Η ασύμμετρη πληροφόρηση επηρεάζει άμεσα την ασφαλιστική εταιρεία και όχι

άμεσα το πάροδο υπηρεσιών υγείας. Π.χ. Η εταιρεία αν είχε πλήρη πληροφόρηση για την
υγεία του ασθενή θα καθόριζε και το αντίστοιχο ασφάλιστρο. Τώρα, όμως, που δεν τα ξέρει
όλα θέτει ένα μέσο ασφάλιστρο, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική εικόνα του
καταναλωτή.

Στο πλαίσιο αυτών των απόψεων έγιναν πολλές εμπειρικές έρευνες, που έδειξαν τα
εξής:
1. η υγεία είναι ένα ανελαστικό αγαθό, δηλαδή αύξηση της τιμής των υπηρεσιών
υγείας πολύ λίγο θα επηρεάσει τη ζήτηση
2. γιατροί και νοσοκομειακό προσωπικό δεν στοχεύουν μόνο στη μεγιστοποίηση
του εισοδήματος τους, αλλά και στην αύξηση της κοινωνικής ευημερίας.

4
Βασική θέση της συγκεκριμένης σχολής είναι ότι υπάρχουν ηθικές κοινωνικές αξίες,
που υπαγορεύουν την παρέμβαση του κράτους στο χώρο της υγείας, Οι υπηρεσίες
υγείας πρέπει να κατανέμονται βάσει των υγειονομικών αναγκών και όχι βάσει
εισοδήματος. Κανένα άτομο δε πρέπει να αποκλείεται από την αγορά υπηρεσιών
υγείας.
Ειδικότερα, τα αγαθά που προσφέρονται σε όλου στους πολίτες ανεξαρτήτως
οικονομικής/ κοινωνικής τάξης ονομάζονται δημόσια αγαθά (άμυνα, υγεία, παιδεία,
συγκοινωνίες κ.α.). Κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα ίσης πρόσβασης στη
κατανάλωση των αγαθών αυτών. Από τη στιγμή, λοιπόν, που διατίθεται μια ποσότητα
ενός δημόσιου αγαθού στην αγορά όλοι μπορούν να το καταναλώσουν Συνήθως,
όμως, το κόστος παραγωγής των δημόσιων αγαθών είναι μεγάλο, με αποτέλεσμα οι
ιδιώτες παραγωγοί να μην μπορούν να το παράξουν κ να το διαθέσουν. Έτσι, έρχεται
το κράτος και αναλαμβάνει την ευθύνη για την παραγωγή και διάθεση του.
Κύριο δε χαρακτηριστικό των δημόσιων αγαθών είναι η αδιαιρετότητα, δηλαδή ότι
όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα ίσης κατανάλωσης. Αφού, λοιπόν, το δημόσιο
αγαθό δεν διαιρείται, το όφελος από την κατανάλωση του δεν μπορεί να
εξατομικευτεί. Άρα η απόλαυση από την κατανάλωση ενός δημόσιου αγαθού δεν
είναι ατομική αλλά συνολική κα ισούται με το άθροισμα των ατομικών απολαύσεων
όλων των μελών της κοινωνίας.
Επίσης, η κατανάλωση ενός δημόσιου αγαθού δεν είναι αποκλειστική, άρα κανένας
καταναλωτής δεν είναι ανταγωνιστής του άλλους αφού όλοι ταυτόχρονα μπορούν να
καταναλώσουν την ίδια ποσότητα.
Τα δημόσια δε αγαθά χρηματοδοτούνται από το κράτος, το οποίο βρίσκει τα χρήματα
συνήθως μέσω της φορολογίας.

5
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

6
ΑΜΙΓΗ ΚΑΙ ΜΗ ΑΜΙΓΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ
Τα δημόσια αγαθά διακρίνονται σε:
 αμιγή: η κατανάλωση τους από κάποια άτομα δεν αποκλείει κανένα άλλο
άτομο από την πρόσβαση σε αυτά (κρατική τηλεόραση). Ακριβώς επειδή
κανείς δεν αποκλείεται, δεν είναι δυνατόν να γίνει έγκυρη πρόγνωση της
ποσότητας που πρέπει να διατεθεί. Επίσης, επειδή οι πολίτες ξέρουν ότι δεν
μπορούν να αποκλειστούν, αποκτούν την τάση να μην θέλουν να πληρώσουν
το αντίτιμο (φόρους) για την απόλαυση τους. Έτσι δημιουργούνται οι
«τζαμπατζήδες» (free riders), οι οποίοι ενώ απολαμβάνουν τη χρήση των
δημόσιων αγαθών, δεν είναι διατεθειμένοι να καταβάλλουν την αξία της
οποιασδήποτε τιμής ή κάποιο φόρο. Το αποτέλεσμα είναι η αδυναμία
οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας με όρους ανταγωνισμού και
επομένως αναποτελεσματικότητα όσον αφορά την παραγωγή αυτών των
αγαθών.
 μη αμιγή: η κατανάλωση τους από κάποιους δημιουργεί προβλήματα σε
κάποιους άλλους (π.χ. δρόμοι, ΕΣΥ). Άρα, σε δημόσια αγαθά, όπως είναι και

7
 η δημόσια υγεία, υπάρχει πιθανότητα κάποια να αποκλειστούν από την αγορά.
Συνήθως, όμως, δεν χρησιμοποιείται ο αποκλεισμός, γιατί το κόστος είναι
μεγαλύτερο από το κέρδος. Ακόμα, όμως, και αν χρησιμοποιηθεί ο
αποκλεισμός, πάλι δεν επιτυγχάνεται άριστη κατανομή των παραγωγικών
συντελεστών.

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Πριν το κράτος πρόνοιας κυριαρχούσε η ατομική αντίληψη αντιμετώπισης
κοινωνικών κινδύνων (=ο καθένας για την πάρτη του). Η ανάπτυξη, όμως, του
καπιταλιστικού συστήματος απαιτούσε εργατικό δυναμικό ικανό να μετακινείται και
να εργάζεται. Έτσι, οι κοινωνικοί κίνδυνοι άρχισαν να αντιμετωπίζονται συλλογικά
στα πλαίσια της κοινωνικής αλληλεγγύης (αλλά μην ξεχνιόμαστε....για να λειτουργεί
σωστά ο καπιταλισμός!!!). Έτσι, ο ρόλος του κράτους άρχισε να θεωρείται πολύ
σημαντικός στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και άρχισε να ενισχύεται η
κρατική παρέμβαση στο χώρο της υγείας. Αρχικά, η παραγωγή υπηρεσιών υγείας
γινόταν αποκλειστικά από το κράτος, ώστε άμεσα να παρέχονται υπηρεσίες υγείας
στο εργατικό δυναμικό. Στη συνέχεια, το κράτος στήριξε τη δημιουργία ταμείων
ασφάλισης και υποχρέωσε όλους τους πολίτες να ασφαλιστούν. Σήμερα, η κρατική
παρέμβαση στην υγεία διαφοροποιείται ανάλογα με τη δομή του κράτους πρόνοιας
και του συστήματος κοινωνικής προστασίας κάθε κράτους. Στην Ελλάδα η κρατική
παρέμβαση είναι πολύπλοκη. Στην πρωτοβάθμια περίθαλψη η παροχή υπηρεσιών
γίνεται μέσω ταμείων. Στην δευτεροβάθμια περίθαλψη η παροχή υπηρεσιών γίνεται
από το κράτος. Η πληρωμή του κόστους των υπηρεσιών υγείας γίνεται είτε από το
ασφαλιστικό ταμείο είτε από την Πρόνοια. Γενικά η χρηματοδότηση των υπηρεσιών
υγείας στην Ελλάδα γίνεται μέσα από τις ασφαλιστικές εισφορές εργαζόμενων και
εργοδοτών μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό και μέσα από ιδιωτικές πληρωμές,
ειδικά για υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης.