Παύλος Δ.
Βασιλειάδης, «Βενιαμίν της Τουδέλας»,
(1901-1912), προήχθη στο αξίωμα του
δευτερεύοντος και το 1905 στο αξί­
ωμα του αρχιδιακόνου. Το δε 1908
κατέστη μέγας πρωτοσύγκελος των
πατριαρχείων.
Το 1912 η σύνοδος τον εξέλεξε μη­
τροπολίτη Ρόδου, θέση στην οποία
παρέμεινε μέχρι το 1913, λόγω της
επισυμβάσης ιταλικής κατοχής της
Ρόδου, ένεκα της οποίας αναγκάσθηκε
να αναχωρήσει από το νησί. Το 1913
μετατέθηκε στη μητρόπολη Σηλυβρίας
και αργότερα στη μητρόπολη Φιλιπ-
πουπόλεως. Το 1925 ο από Νίκαιας
Οικουμενικός Πατριάρχης Βασίλειος
τον προήγαγε στην κενή θέση της μη­
τρόπολης Νίκαιας. Επί πατριαρχίας
του Οικουμενικού Πατριάρχη Φωτίου
μετατέθηκε στη γεροντική και πρώ­
τη τη τάξει μητρόπολη Ηρακλείας,
μετά τον θάνατο του Ηρακλείας και
σπουδαίου εκκλησιαστικού άνδρα
Φιλάρετου Βαφείδη. Μετά τον θάνατο
του Πατριάρχη Φωτίου, η ενδημούσα
σύνοδος τον εξέλεξε στις 18 Ιανουα-
ρίου 1936 Οικουμενικό Πατριάρχη,
καίτοι ήταν μεγάλης ηλικίας (75 ετών)
και ασθενής. Παρ’ όλα τα ανωτέρω,
ο Βενιαμίν εργάσθηκε με σθένος και
ζήλο πολύ, τιμήσας κατ’ αυτόν τρόπο
την ψήφο και την εμπιστοσύνη των
αρχιερέων, αλλά και αυτό καθ’ αυτό
το πατριαρχικό αξίωμα. Συμμετείχε
χωρίς διακοπή σε όλα τα διοικητικά
και λειτουργικά καθήκοντα.
Επί της πατριαρχίας του συνέβησαν
τα θλιβερά γεγονότα της καταστρο­
φής, το 1941, του κεντρικού ξύλινου
κτηρίου του Πατριαρχείου και οι δυ­
σμενείς συνθήκες που δημιούργησαν
οι Τούρκοι κατά τον Β' Παγκόσμιο
Πόλεμο στους Ορθοδόξους κατοί­
κους της Κωνσταντινούπολης, επι­
βάλλοντας σκληρά μέτρα εναντίον
τους. Εκτός από τα ανωτέρω, κατά τη
διάρκεια της πατριαρχίας του Βενια­
μίν, ρυθμίστηκαν και λύθηκαν δύο
μεγάλα ζητήματα που ταλάνιζαν τη
συνοχή και την ενότητα της ορθόδο­
ξης Εκκλησίας. Πρώτο ρυθμίστηκε
το ζήτημα της Αλβανικής Εκκλησίας
με την έκδοση Συνοδικού και Πα­
τριαρχικού τόμου το 1937, ο οποίος
ανακήρυξε αυτοκέφαλη την Ορθόδο­
ξη Εκκλησία της Αλβανίας. Δεύτερο
ήρθη μετά από 75 έτη, το βουλγαρικό
σχίσμα, το 1945, και αναγνωρίσθη­
κε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της
Βουλγαρίας. Ακόμη επί της εποχής του
συντελέσθηκε η επιστροφή χιλιάδων
Καρπαθορώσων ουνιτών στην ορθο­
δοξία. Εκτός των ανωτέρω, ο Βενιαμίν
το 1937, με την ευκαιρία των εκατό
ετών του Εθνικού και Καποδιστρι-
ακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ανα­
κηρύχθηκε επίτιμος διδάκτοράς του.
Τέλος, το 1939 τέλεσε την ακολουθία
του Αγίου Μύρου. Απεβίωσε μετά από
πολυήμερη ασθένεια στις 17 Φεβρου­
άριου 1946. Π.ΤΖ.
ΜΟΧΕτόμ. 4, σσ . 137, 138.
Βιβλιογραφία:
Ορθοδοξία 21 (1946) 35-63· Τσερνόγλου, Αθ.,
«Βενιαμίν Α Ο ικουμενικός Πατριάρχης (1936-
1946)», Ποιμήν 31 (1966) 223-231· Σταυρίδης,
Β., Οι Οικουμενικοί Πατριάρχαι, 1860-σήμερον,
Θεσσαλονίκη 1977, σ. 550-570.
Βενιαμίν. Κόπτης Πατριάρχης Αλεξαν­
δρείας (623-3 Ιανουαρίου 661/2). Ένας
από τους μεγαλύτερους πατριάρχες
της κοπτικής Εκκλησίας. Αιγύπτιος
στην καταγωγή και από οικονομικά
δυνατή οικογένεια. Γεννήθηκε γύ ­
ρω στο 590 στην Barshut της Beheira,
περιοχή στο δυτικό τμήμα του Δέλτα
του Νείλου. Σε ηλικία τριάντα περί­
που ετών έγινε μοναχός στη μονή του
Κόνωπος έχοντας ως πνευματικό και
καθοδηγητή τον μοναχό θεωνά. Συν­
δέθηκε με τον Κόπτη πατριάρχη Αλε­
ξανδρείας Ανδρόνικο (614-622), ο
οποίος τον χειροτόνησε κληρικό και
τον προετοίμασε για διάδοχό του. Ως
συνεργάτης και βοηθός του πατριάρ­
χη, ο Βενιαμίν εξοικειώθηκε με τις
περίπλοκες εκκλησιαστικές υποθέσεις
και με τα προβλήματα της κοπτικής
κοινότητας.
Όταν, το 631 μ.Χ., ο αυτοκράτορας
Ηράκλειος εγκατέστησε τον επίσκοπο
Φάσιδος Κύρο, ως Πατριάρχη Αλε­
ξανδρείας, το γεγονός αυτό εξόργισε
τους Κόπτες και τον πατριάρχη τους
Βενιαμίν, ο οποίος αυτοεξορίστηκε.
Αρχικά κατέφυγε στην έρημο της Νι-
τρίας και από εκεί στο Σάιδ.
Ο Βενιαμίν, ως πατριάρχης, συνέβαλε
στην οργάνωση της κοπτικής Εκκλη­
σίας της Αιγύπτου, μετά την κατάλυση
της ελληνικής κυριαρχίας στην περι­
οχή από τους Άραβες, το 640 μ.Χ. και
το τέλος των σχέσεων μεταξύ Ορθοδό­
ξων και Κοπτών. Με την κατάληψη της
Αιγύπτου από τους Άραβες, καλείται,
το 642, από τον στρατηγό Amr ibn al
as να οργανώσει την τοπική κοπτική
Εκκλησία, στην οποία οι νέοι κατα-
κτητές επιζητούσαν πολιτικά στηρίγ­
ματα για την εδραίωσή τους. Ο Άραβας
στρατηγός εξασφάλισε στον Βενιαμίν
την άδεια για ελεύθερη και ασφαλή
μετακίνηση σε ολόκληρη την Αίγυπτο.
Εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία, ο
Βενιαμίν ταξίδεψε σε ολόκληρη τη
χώρα ανασυγκροτώντας κοπτικές κοι­
νότητες και μοναστήρια. Καθιστώντας
ισχυρή και αυτοδιοίκητη την κοπτι­
κή Εκκλησία στην Αίγυπτο, ανέβασε
το ηθικό των Κοπτών που είχε πλη­
γεί από τα μέτρα τα οποία είχε λάβει
εναντίον τους ο Πατριάρχης Κύρος.
Πολλοί Κόπτες που είχαν καταφύγει
σε γειτονικές περιοχές, επέστρεψαν
και πάλι στην Αίγυπτο. Ταυτόχρονα
ο Βενιαμίν ενδιαφέρθηκε και για την
οργάνωση της κοπτικής Εκκλησίας
στην Αιθιοπία, αποστέλλοντας εκεί
τον μοναχό και στη συνέχεια επίσκο­
πο Κύριλλο, ο οποίος χειροτόνησε τον
ιδρυτή του αιθιοπικού μοναχισμού
Τακλά Χαϋμανότ. Από την εποχή αυτή
ο χριστιανισμός της Αιθιοπίας συν­
δέεται αποκλειστικά με την κοπτική
Εκκλησία της Αιγύπτου.
Στη Βατικανή βιβλιοθήκη (Vatic.
Arab. 101 και 145) σώζονται χειρό­
γραφα με έργα αποδιδόμενα στον
Βενιαμίν, κυρίως γράμματα και λό­
γοι, όπως ο «Λόγος εις τον εν Κανά
γάμον», απαντήσεις σε ερωτήματα
της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.
Η κοπτική Εκκλησία τιμά ιδιαίτερα
τη μνήμη του πατριάρχη της Βενιαμίν
στις 8 του μηνός Tubah. Ι.ΜΠ.
Βιβλιογραφία:
Παπαδόπουλος, Χρυσόστομος, Ιστορία Εκκλησίας
Αλεξανδρείας (62-1934), Θεσσαλονίκη 32009,
σ. 457, 472, 502· Kaegi, W., Ηράκλειος αυτο-
κράτορας του Βυζαντίου, Αθήνα 2007, σ. 343·
Παπαδόπουλος, Στ., «Βενιαμίν», ΘΗΕ 3 (1963)
799, 800.
Βενιαμίν ο Κύπρου (1600-1605).
Ο αρχιεπίσκοπος Βενιαμίν υπήρ­
ξε ο πρώτος ποιμενάρχης της Εκ­
κλησίας Κύπρου κατά τον 17° αι.
Τον Βενιαμίν (1600-1605) εξέλε­
ξε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε
αντικατάσταση του καθαιρεθέντα
αρχιεπισκόπου Αθανασίου Α' (1592-
1660). Το Οικουμενικό Πατριαρχείο
γνώριζε πολύ καλά ποιος ήταν ο Βε­
νιαμίν, αφού εκείνο το χρονικό διά­
στημα, πριν από την εκλογή του ως
αρχιεπισκόπου Κύπρου, διέτριβε στην
Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτό, μετά την
καθαίρεση του Αθανασίου, τον απέ-
στειλε στην Κύπρο, συνοδευόμενο
από τον Μέγα Αρχιμανδρίτη της
Μεγάλης Εκκλησίας Αρσένιο. Πα­
ράλληλα τον εφόδιασε με συνοδικά
γράμματα και σουλτανικό βεράτιο για
την εκλογή του. Με τη άφιξή του στη
Κύπρο, τον υποδέχθηκαν οι μητρο­
πολίτες Πάφου Φιλόθεος, Κιτίου Ιε­
ρεμίας και Σολέας Βενιαμίν, οι οποίοι
τον χειροτόνησαν και τον ενθρόνισαν
αρχιεπίσκοπο Κύπρου.
Αμέσως μετά τη χειροτονία του Βε­
νιαμίν, ο καθαιρεθείς Αθανάσιος και
οι υποστηρικτές του άρχισαν να δια­
δίδουν ότι τα συνοδικά γράμματα και
το βεράτιο, που έφερε μαζί του ο νέος
αρχιεπίσκοπος, ήταν πλαστά και ότι ο
Μέγας Αρχιμανδρίτης Αρσένιος δεν
εστάλη στην Κύπρο από το Οικουμενι­
κό Πατριαρχείο. Ο Πατριάρχης Ματ­
θαίος Β', μόλις πληροφορήθηκε τα
τεκταινόμενα στην Κύπρο, απέστει-
λε γράμμα, το οποίο επικύρωνε την
εκλογή του Βενιαμίν και τους καλούσε
να υποταχθούν στον νόμιμο αρχιεπί­
σκοπο Κύπρου.
Παρά το πατριαρχικό γράμμα, ο Αθα­
νάσιος συνέχισε να μη συνεργάζεται.
Έτσι ο αρχιεπίσκοπος Βενιαμίν μετέ-
βη στη Βασιλεύουσα, για να ζητήσει
βοήθεια από τη Μεγάλη Εκκλησία.
Ο Πατριάρχης Νεόφυτος Β', το 1602,
απέστειλε, με τη σειρά του, πατριαρ­
χικό γράμμα, με το οποίο προέτρεπε
τους Ορθόδοξους της Κύπρου να ανα­
Βενιαμίν m s Tou60Aas
I
γνωρίσουν και να υποταχθούν στον
μόνο νόμιμο αρχιεπίσκοπο Κύπρου
Βενιαμίν.
Καιά in διάρκεια ιης αρχιεπισκοπεί-
ας ίου Βενιαμίν, η Κύπρος βρισκόταν
κάτω από τον ζυγό της οθωμανικής
αυτοκρατορίας. Αυτό που γνωρίζουμε
για τη δράση του είναι οι διαπραγ­
ματεύσεις που είχε με τον δούκα της
Σαβοΐας Κάρολο Εμμανουήλ Α', για
την απελευθέρωση της Κύπρου. Αυ­
τές, όμως, σταμάτησαν, ξαφνικά χωρίς
να καταλήξουν πουθενά. Ο αρχιεπί­
σκοπος Βενιαμίν υπέβαλε εκούσια πα­
ραίτηση το 1605. Μ.Σ.
Βιβλιογραφία:
Φιλίππου, Λοΐζος, Η εκκλησία Κύπρου επί τουρ­
κοκρατίας, Λευκωσία 1975, σ. 41-51· Ζαννέτος,
Φ., Ιστορία της νήσου Κύπρου, τ. 1, Λάρνακα
1910, σ. 1062· Hill, George, A History o f Cy­
prus, τ. 4, Cam bridge 1 9 5 2 /1 9 7 2 , o. 328·
Δελικάνης, Καλ., αρχιμ., Πατριαρχικά Έγγραφα,
Κωνσταντινούπολη 1904· Μπσίδης, Ανδρέας,
«Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Βενιαμίν», ΕΠΕΘΧ
2 (1991) 287-290.
Βενιαμίν της ΤουδέλαςΙ(Τουδέλα
της Ναβάρας, περ. 1130-1173). Επίσης,
Βενιαμίν Μπεν Ιωνά. Ισπανοεβραίος,
πιθανόν ραβίνος και ένας από τους
σημαντικότερους μεσαιωνικούς περι­
ηγητές. Στο Βιβλίο των Ταξιδιών (Σέφερ
χα Μασαότ, α' έκδοση Κωνσταντι­
νούπολη 1543), που συνέγραψε στα
εβραϊκά και αποτελεί συλλογή από
ανέκδοτες σημειώσεις του, περιγράφει
το οδοιπορικό του από την Ισπανία
κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου
ως το Βυζάντιο, κατά την εποχή βα­
σιλείας του Μανουήλ Α' Κομνηνού.
Ξεκίνησε από την Ισπανία πιθανότατα
το 1165 (κατ’ άλλους, το 1159/1160)
και περιήλθε τη βόρεια Γαλλία, την
Ιταλία, την ηπειρωτική Ελλάδα και
νησιά του Αιγαίου πελάγους, τη Συρία,
τη «Γη του Ισραήλ» (Παλαιστίνη), τη
Μεσοποταμία και την Περσία, φτάνο­
ντας (πιθανώς όχι πραγματικά αλλά
μόνο περιγραφικά) μέχρι και τα δυτικά
σύνορα της Κίνας. Επέστρεψε στην
πατρίδα του το 1173, αποπλέοντας
από την επαρχία του Κουζεστάν για
τον περίπλου της αραβικής χερσο­
νήσου, και στη συνέχεια μέσω της
Αιγύπτου και δια θαλάσσης μέσω της
Σικελίας.
Ο σκοπός του υπερδεκαετούς ταξιδιού
του δεν είναι γνωστός, αν και κάποιοι
πιθανολογούν ότι ήταν έμπορος μαρ-
γαριταριών. Ο Βενιαμίν κατέγραψε ένα
μοναδικό υπόμνημα πληροφοριών
σχετικά με το μέγεθος του πληθυσμού,
την κεφαλή και τους σημαντικότερους
λογίους των εβραϊκών κοινοτήτων,
παρατηρήσεις για οικονομικά θέματα,
δείγματα ελληνικών ντοπιολαλιών
και αξιοσημείωτα φολκλορικά στοι­
χεία. Το οδοιπορικό αποτελεί την κύ­
ρια διαθέσιμη πηγή σήμερα για την
ιστορία του βυζαντινού εβραϊσμού,
αλλά περιέχει επίσης κάποιες από τις
παλιότερες περιγραφές των Βλάχων,
I Bevivios
των Ογούζων Τούρκων, των Δρούζων
και των Ασσασίνων. Η περιγραφή της
Κωνσταντινούπολης είναι ανάμεσα
στις καλύτερες που σώζονται. Επι-
σκέφθηκε συνολικά περισσότερες
από 300 πόλεις, μεταξύ των οποί­
ων 25 βυζαντινές με περίπου 9.000
Εβραίους κατοίκους. Π.ΒΑ.
Βιβλιογραφία:
Roth, C., "Benjamin (Ben Jonah) of Tudela",
Encjud i. 3, σ. 362-364· Βλαχοπουλου, Φ. (μτφ.),
Μεγαλομμάιης, Κ. & Σαββίδης, Α. (εισαγ.-σχολ.),
Βενιαμίν εκ Τουδέλης: Το Βιβλίο των Ταξιδιών στην
Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική 1159-1173,
Αθήνα: Στοχαστής 1994.
Βενίνιος (Benigno) της Ντιζόν.
Ά γιος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλη­
σίας. Ο άγιος Γρηγόριος, επίσκοπος
της Τουρς και διάσημος Γάλλος ιστο­
ρικός, μας αφηγείται πώς γεννήθηκε
η λατρεία του αγίου Benigno. Στη Ντι-
ζόν, την εποχή που επίσκοπος ήταν
ο παππούς του, που ονομαζόταν επί­
σης Γρηγόριος, υπήρχε μα πανέμορ­
φη ρωμαϊκή σαρκοφάγος. Επίσκοπος
και κλήρος ήταν πεπεισμένοι ότι η
σαρκοφάγος περιείχε έναν πλούσιο
ειδωλολάτρη. Δεν είχαν την ίδια άπο­
ψη οι αγρότες, οι οποίοι, φτάνοντας
στη Ντιζόν, δεν παρέλειπαν να προ­
σεύχονται στο ρωμαϊκό μνημείο. Συ-
νέβαινε επίσης συχνά, να αποκτούν
όσα είχαν επιθυμήσει και λόγω αυτού
ευχαριστούσαν το άγνωστο πρόσωπο,
που θεωρούσαν με βεβαιότητα άγιο*
παρ’ όλο που δεν είχε όνομα, ήταν
αγαθοεργός ("benigno"). Ο επίσκοπος
απαγόρευσε τη λατρεία καθώς και τη
συνήθεια να αποκαλούν τον άγνωστο
με το όνομα "Benigno".
Κάποια μέρα, ένας τίμιος νεαρός άν-
δρας ανέφερε ότι ένας αγρότης, πα­
ρά την απαγόρευση, άναψε ένα κερί
στη μαρμάρινη σαρκοφάγο. Ο νεα­
ρός πήγε να το αφαιρέσει, αλλά τον
εμπόδισε ένα μεγάλο φίδι. Αμέσως η
σαρκοφάγος έγινε αντικείμενο έντο­
νης παρακολούθησης και η φήμη του
αγίου Begnino εξαπλώθηκε σε όλη
τη Γαλλία· μάλιστα, δημιουργήθηκε
ο θρύλος ότι επρόκειτο για έναν από
τους ευαγγελιστές της Βουργουνδίας.
Πολλές περιοχές της Γαλλίας πήραν
το όνομά του, ενώ σ’ αυτόν αφιερώ­
θηκε ο ναός που ανεγέρθηκε πάνω
στην αρχαία ρωμαϊκή σαρκοφάγο στη
Ντιζόν. Και άλλοι άγιοι και όσιοι με
το ίδιο όνομα παρουσιάστηκαν στους
επόμενους αιώνες, αλλά παραμένει
σημαντικό ότι ο άγιος Begnino της
Ντιζόν εξακολούθησε να περιβάλλεται
από μεγάλη αφοσίωση. Το όνομά του,
περισσότερο από το να καταδεικνύει
ένα ιστορικό πρόσωπο, θυμίζει την
κοινή ιδιότητα όλων των αγίων, ότι
είναι πάντοτε αρωγοί και αγαθοερ­
γοί. P.MOR.-S.SAUL.
Βιβλιογραφία:
Lazzarin, P., II libro dei Santi. Piccola encidope-
dia, Padova: Messaggero 2007· Sicari, A.M.,
Atlante storico dei grandi santi e dei fondatori,
Milano: Jaca 2006· Butler, A., II primo grande
dizionario dei santi secondo il calendario, Casale
Monferrato: Piemme 2001· BS.
Βενιέρ, Εμμανουήλ. Αλλιώς γνω­
στός και ως Βενιέρης. Αγιογράφος.
Γεννήθηκε στην Κρήτη τον 17° αι. Με­
τά την άλωση του Χάνδακα από τους
Τούρκους το 1669, εγκαταστάθηκε
στη Ζάκυνθο όπου και εργάστηκε.
Μάλιστα αναφέρεται σε συμβόλαιο I.
Μπελέτη στη Ζάκυνθο στις 22-5-1670.
Από τα έργα του μας είναι γνωστή η
φορητή εικόνα του Χριστού Παντο­
κράτορα (1670), η οποία βρίσκεται στο
Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών (Συλλογή
Σαρόγλου αρ. 2068/1) και η εικόνα
που απεικονίζει τη Ρίζα του Ιεσσαί
(1672) και ανήκει στη Συλλογή Δ.
Λοβέρδου. Η εν λόγω εικόνα φέρει
την επιγραφή «Εκ της Ρίζης Ιεσσαί και
της οσφύος Δαυίδ» και την υπογρα­
φή «χείρ Εμμανουήλ Βενιέρ 4Χ 0Β'
[1672]». Ε.ΣΥΜ.
Βιβλιογραφία.
Ζώης, Λ., «Η γραφική εν Επιανήσω», Παντο­
γνώστης 2 (1923) 76· Σιοιλιάνος, Δ., Έλληνες
αγιογράφοι μετά την άλωσιν, Αθήνα: Πυρσός
1935· Παπαγιαννόπουλος-Παλαιός, Α., Μου-
σείον Διονυσίου Λοβέρδου, Αθήνα: χ.ε. 1946·
Κονόμος, Ντ., Κρητικοί στη Ζάκυνθο, Αθήνα:
Παγκρήπος Ενωσις Αθηνών 1970· Πιομπίνος,
Φ., Έλληνες Αγιογράφοι μέχρι το 1821, Αθήνα:
ΕΛΙΑ 21984· Χατζηδάκης, Μ., Έλληνες ζωγράφοι
μετά την άλωση (1450-1830), ι. 1, Αθήνα: ΚΝΕ/
ΕΙΕ 1987· Κονόμος, Ν., Ζάκυνθος πεντακόσια
χρόνια (1478-1978)- Τέχνης Οδύσσεια -θρησκευτική
Τέχνη και Ζωγραφική, τχ. Α ', Αθήνα: 1988.
Βενιζέλος, Ελευθέριος. Ο Ελευθέ­
ριος Βενιζέλος, ίσως ο πιο σπουδαίος
από τους Έλληνες πολιτικούς του 20ού
αι., γεννήθηκε στις Μουρνιές Χανι­
ών Κρήτης το 1864. Λόγω της επα­
νάστασης του 1866 η οικογένειά του
μετακόμισε στη Σύρο και επέστρεψε
το 1872 στην Κρήτη. Ο Ελευθέριος
σπούδασε νομικά στην Αθήνα, αλλά
γρήγορα στράφηκε στην πολιτική. Το
1887 εκλέχθηκε βουλευτής Κυδωνιάς
με το κόμμα των Φιλελευθέρων.
Η επανάσταση που ξέσπασε στην Κρή­
τη το 1897 οδήγησε στη συμβιβαστική
λύση του κρητικού ζητήματος με την
αναγνώριση καθεστώτος αυτονομίας.
Ύπατος Αρμοστής ορίστηκε ο πρίγκι­
πας Γεώργιος. Στην πρώτη κυβέρνηση
που σχημάτισε, ο Βενιζέλος συμμε­
τείχε ως Σύμβουλος Δικαιοσύνης.
Διαφωνίες που προέκυψαν μεταξύ
του Αρμοστή και της κυβέρνησης στο
θέμα της Ένωσης είχαν ως επακόλου­
θο τη μεταξύ τους ρήξη. Ο Βενιζέλος,
ένθερμος υποστηρικτής της ένωσης
της Κρήτης με την Ελλάδα, δημοσί­
ευσε άρθρα για την Ένωση σε αθηνα­
ϊκές εφημερίδες, πράγμα που είχε ως
συνέπεια την παύση του από τη θέση
του Συμβούλου Δικαιοσύνης το 1901.
Το 1905, με μια ομάδα φίλων του, κή­
ρυξαν στο Θέρισο την πολιτική ένωση
της Κρήτης με την Ελλάδα. Παρά την
κοινοποίηση του σχετικού ψηφισμά­
I—
τος στις Μεγάλες Δυνάμεις, η ένωση
δεν επιτεύχθηκε. Ο Γεώργιος παραι­
τήθηκε και όρισε ως διάδοχό του τον
Αλέξανδρο Ζαΐμη. Το 1908 η Κρητική
Συνέλευση κήρυξε την ανεξαρτησία
της Κρήτης, αλλά η υπόθεση δεν τε­
λεσφόρησε. Το 1910 συγκλήθηκε νέα
Συνέλευση. Ο Βενιζέλος εκλέχθηκε
πρόεδρός της και έγινε Πρωθυπουρ­
γός. Παρέμεινε όμως στη θέση αυτή
για μικρό χρονικό διάστημα, επειδή
εν τω μεταξύ στην Ελλάδα είχε ξε­
σπάσει η επανάσταση στο Γουδή και
ο Βενιζέλος κλήθηκε από τον Στρα­
τιωτικό Σύνδεσμο να βοηθήσει στα
πολιτικά αδιέξοδα.
Στις εκλογές του 1910, ξεκινώντας την
πρώτη περίοδο της πολιτικής σταδιο­
δρομίας του στην Ελλάδα, εκλέχθη­
κε βουλευτής Αττικοβοιωτίας και του
ανατέθηκε η εντολή να σχηματίσει
κυβέρνηση. Δεν έμεινε όμως ικανο­
ποιημένος από το αποτέλεσμα και
προκήρυξε νέες εκλογές με στόχο να
λειτουργήσει η Βουλή που θα προέλ-
θει από αυτές ως αναθεωρητική. Η νέα
TIME
The Weekly News magazine
Εξώφυλλο του περιοδικού Time, με την ευκαι­
ρία της συνέντευξης του Βενιζέλου σε ξένους
δημοσιογράφους στο περιθώριο της συνδιά­
σκεψης για την Ειρήνη στο Παρίσι (1919)
αυτή Βουλή ψήφισε το Σύνταγμα του
1911. Το 1912 προκηρύχθηκαν εκλο­
γές με τη συμμετοχή και των παλαιών
κομμάτων. Ο Βενιζέλος, νικητής των
εκλογών, ασχολήθηκε με εσωτερικά
θέματα, το ζήτημα της Κρήτης και την
ενίσχυση της στρατιωτικής θέσης της
Ελλάδος. Στους Βαλκανικούς πολέμους
που ακολούθησαν, η Ελλάδα κέρδισε
τη Θεσσαλονίκη και με βάση τη συν­
θήκη του Βουκουρεστίου τις Σέρρες, τη
Δράμα και την Καβάλα. Εν τω μεταξύ,
ο Βενιζέλος είχε κηρύξει την ένωση της
Κρήτης με την Ελλάδα. Από τα μέχρι
τότε γεγονότα ο Ελευθέριος Βενιζέλος
είχε αποκτήσει υψηλό γόητρο ως πο­
λιτικός, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος
ως στρατιωτικός. Φάνηκε όμως και η
διαφορά τους σε επίπεδο πολιτικής. Ο
Βενιζέλος ήταν στραμμένος στους Άγ­
γλους και τους Γάλλους, ενώ ο βασιλιάς
Κωνσταντίνος στους Γερμανούς. Ο A '
4EI>— f
Παγκόσμιος πόλεμος, που ξέσπασε το
1914, σήμανε αρχικά επιτυχίες. Σχετι­
κά σύντομα όμως ήρθε η καταστροφή
με την ήττα του 1922. Τότε συνήφθη
η συνθήκη της Λοζάνης και έγινε η
ανταλλαγή των πληθυσμών.
Ο Βενιζέλος είχε υποβάλει την παρί-
ατησή του το 1915 και την κυβέρνηση
ανέλαβε ο Δ. Γουναρης. Στις εκλογές
που προκηρύχθηκαν νίκησαν οι φιλε­
λεύθεροι. Ο Βενιζέλος ζήτησε η Ελλά­
δα να τηρήσει στάση ουδετερότητας.
Η πρότασή του όμως αυτή δεν έγινε
δεκτή, και έτσι εξαιτίας της διαφωνί­
ας του με τον βασιλιά παραιτήθηκε.
Στις εκλογές του 1915 δεν συμμετεί­
χε ο Βενιζέλος. Εν τω μεταξύ οι δυ­
νάμεις της Αντάντ είχαν αποβιβάσει
στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη* εκεί
έφτασε και η τριανδρία της «Εθνικής
Αμύνης» (ο Βενιζέλος, ο Δαγκλής και
ο Κουντουριώτης), που ανέλαβε την
ηγεσία του κινήματος, το οποίο είχε
εκδηλωθεί, και σχημάτισαν επαναστα­
τική κυβέρνηση (το λεγόμενο «κράτος
της Θεσσαλονίκης»). Ακολούθησαν
διάφορες κυβερνητικές αλλαγές, και
τελικά ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο
πρίγκιπας Γεώργιος αναγκάστηκαν να
απομακρυνθούν το 1917 υπέρ του πρί­
γκιπα Αλέξανδρου, ενώ στην κυβέρ­
νηση ήταν ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, που
επίσης παραιτήθηκε, και έτσι ανέλαβε
πάλι ο Βενιζέλος. Τελικά, η Ελλάδα
εισήλθε στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο
στο πλευρό της Αντάντ.
Το γόητρο του Βενιζέλου ανέβαινε στο
εξωτερικό. Έγινε μέλος της Γαλλικής
Ακαδημίας και επίτιμος διδάκτορας
στην Οξφόρδη. Αλλά και στο πολε­
μικό μέτωπο πετυχαίνε διάφορους
στόχους στη Δυτική και Ανατολική
Θράκη. Το αποκορύφωμα της πολιτι­
κής και διπλωματικής επιτυχίας του
Έλληνα πρωθυπουργού ήταν η υπο­
γραφή της συνθήκης των Σεβρών (28
Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920). Τότε
ακριβώς έγινε απόπειρα δολοφονίας
του στο Παρίσι, σημείο ότι τα πολιτκά
πάθη και ο διχασμός στην Ελλάδα δεν
είχαν κατασιγάσει.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώ­
βριο του 1920, ο βασιλιάς Αλέξανδρος
πέθανε, ενώ στις εκλογές που ακο­
λούθησαν ο Βενιζέλος δεν κατάφερε
να εξασφαλίσει τη νίκη. Την κυβέρ­
νηση ανέλαβε ο Δημήτριος Ράλλης,
ο οποίος συνέχισε τις επιχειρήσεις
στη Μικρά Ασία, που κατέληξαν στην
καταστροφή του 1922. Αμέσως μετά,
έγινε η δίκη των έξι (1922), οι οποίοι
θεωρήθηκαν υπαίτιοι της εθνικής τρα­
γωδίας και εκτελέστηκαν. Το αποτέλε­
σμα της δίκης αυτής αναθεωρήθηκε
πρόσφατα με απόφαση του Αρείου
Πάγου.
Μετά την αποτυχία του στις εκλογές,
ο Βενιζέλος μετέβη και παρέμεινε
στο εξωτερικό, όπου νυμφεύθηκε την
Ελένη Σκυλίτση το 1921. Τότε θεω-