FAKULTETI I BIZNESIT

BAZAT E BIZNESIT
LIGJERATA 4
QEVERISJA E BIZNESIT, ETIKA DHE
PËRGJEGJËSIA SHOQËRORE

PROF.DR.VEHBI RAMAJ
 PËRMBAJTJA
2

 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT

 PRONËSI E VETME
 PARTNERITETET
 KORPORATAT

 MODELI AKSIONAR I QEVERISJES SË

BIZNESIT
 MODELI I QEVERISJES NGA GRUPET E

INTERESIT
 MODELI I PËRGJEGJËSISË SHOQËRORE

 ETIKA E BIZNESIT
3

Sistem i rregullave, praktikave dhe

proceseve me të cilat një kompani
drejtohet dhe kontrollohet
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
4

 Pronësi e vetme
Partneritet

Korporatë
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
5

Pronësi e vetme- individuale

Forma më e thjeshtë e organizimit të
firmave individuale është pronësia e një
individi/pronari dhe drejtimi i saj nga po ai
individ/ pronar
 Ai është përgjegjës për borgjet dhe

detyrimet e biznesit
 Pronari ka përgjegjësi të pakufizuar
 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
6

Pronësi e vetme- individuale

Përparësitë:
 Lehtësia e fillimit dhe zhvillimit të biznesit

 Organizohet shumë lehtë

 Pronari gëzon të drejtën në fitim

 Jep një shkallë të lartë kënaqësie personale në

drejtimin e firmës dhe marrjen e vendimeve

 Tatimi i lehtë dhe pa tatime të veqanta
 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
7

Pronësi e vetme- individuale

Të metat;
 Përgjegjësia e pakufizuar

 Kufizimi i resurseve financiare

 Vështirësitë në menaxhment

 Kufizimi i rritjes dhe jetëgjatësisë i lidhur

me jetëzgjatjen e themeluesve
 STRUKTURAT E QEVERISJES SË
BIZNESIT
8

Partneritetet - ortakëritë
Konsiston në dy apo më shumë pronarë, që bëjnë
biznes së bashku
Pronarët të drejtat i rregullojnë përmes marrëveshjes
Ortakia mund të jetë e plotë dhe e kufizuar
 Në ortakinë e plotë partnerët përgjigjen të gjithë pa
kufi
 Në ortakinë e kufizuar dy apo më shumë partnerë
mund të kenë përgjegjësi të kufizuar, zakonisht si
rezultat i kapitalit të investuar
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
9

Partneritetet - ortakëritë
Përparësitë;
Resurse më të mëdha
financiare
Aftësi më e lartë menaxhuese

Organizim më i mirë
 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
10

Partneritetet – ortakëritë
Të metat;
 Përgjegjësi e pakufizuar

 Në firmat me ortakë kërkohet pëlqimi i të

gjithë ortakeve për çdo vendim që lidhet me

aktivitetin e firmës
 Probleme rreth transferimit të pronësisë

 Vështirësi për të ardhur te kapitali më i madh

 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
11

Korporatat
Korporata është “person“ juridik ose
entitet tërësisht i veçantë nga individët
e përfshirë në krijimin apo drejtimin e
saj
Është formë e shoqërisë aksionare
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT

12

Korporatat
Aksionarët , bordi i drejtorëve, drejtuesit
AKSIONARËT
BORDI I DREJTORËVE

Drejtori Menaxhues/
CEO

DREJTORËT/MENAXHERËT E
NJËSIVE
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
13

Korporatat
 Bazohen në kodin e inkorporimit që përcakton
qëllimet e biznesit
 Bazohen në numrin e aksioneve që emetohen

 Numrin e drejtorëve që do të jenë pjesë e

bordit
 Aksionerët janë pronarë të korporatës, mirpo
me përgjegjësi të kufizuar
 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
14

Korporatat
 Aksionerët përgjigjen me pasurinë
e investuar në shoqëri
Mbajtësit e aksioneve mund t’i

shesin në dy mënyra:
meofertë publike dhe
pa ofertë publike
STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
15

Korporatat
Përparësitë;
 Menaxhimi më efikas

 Përgjegjësia e kufizuar

 Madhësia e korporatave

 Lehtësia për transferimin e pasurisë

 STRUKTURAT E QEVERISJES SË BIZNESIT
16

Korporatat
Të metat;
 Tatimi i dyfishtë

 Jofleksibiliteti

 Konflikti i mundshëm

 Probleme rreth transferimit të

pronësisë
MODELI AKSIONAR I QEVERISJES SË BIZNESIT
17

Shoqëria aksionare
Operon në bazë të premisës kryesore se qëllimi i
biznesit është që të maksimizoj të ardhurat
financiare të pronarëve të saj
Asociacion e individëve në një ndërmarrje
biznesi me aksione të transferueshme të
aksioneve, dallon nga një korporatë për shkak se
aksionarët janë përgjegjës për borxhet e biznesit
MODELI AKSIONAR I QEVERISJES SË BIZNESIT
18

Shoqëria aksionare
Konflikti i interesit
Aksionarët zgjedhin drejtuesit e dikasterëve
dhe kërkojnë nga ata të punojnë për interesa
të tyre
Shumë herë qëllimet e aksionarëve nuk
përputhen me qëllimet e drejtuesve,
menaxherëve
MODELI I QEVERISJES NGA GRUPET E INTERESIT
19

Modeli Stakeholder i qeverisjes së

biznesit
Biznesi ekziston jo vetëm për dobi
të aksionerëve por edhe të grupeve
të ndryshme të cilat kanë interes
domethënës në veprimtarinë e tyre
 MODELI I QEVERISJES NGA GRUPET E INTERESIT
20

Coca Cola, grupet e saj të interesit

Aksionerët

Furnitorët Punonjësit

Kompania
COCA-
COLA
Konsumat
Kreditorët orët

Komuniteti
Distributo
ku bëhet
rët biznes
 MODELI I PËRGJEGJËSISË SHOQËRORE
21

Biznesi operon për dobi dhe

ka përgjegjësi jo vetëm ndaj
grupeve përbërëse të tij por
edhe ndaj shoqërisë në
përgjithësi
 ETIKA E BIZNESIT
22

Etika përfshin besimet mbi atë që është e drejtë

dhe e gabuar, çfarë është moralisht e
pranueshme dhe çfarë jo
Sjellja jo etike përfshin sjelljen që nuk është
etike ose nuk është moralisht e pranueshme nga
shoqëria në tërësi
Etika e biznesit përfshin zbatimin e
standardeve etike në situata biznesi
23
Është disciplinë relativishtë e
re, por me mjaft rëndësi kohën e
fundit
Shtimi i fitimit për pronarët –
kujdes më i shtuar dëshirave të
konsumatorëve nga bizneset
 Nganjëherë këto dëshira
24

ngatrrohen, sepse vullneti për fitim

shpesh shkon në dëm të “lavdit për
cilësinë e produktit që nuk është”
Etika e biznesit duhet rregulluar me
legjislacion, nganjëherë edhe përtej
kësaj – shoqëria duhet t‟i pranoj
 Vitet „70 (shek XIX) zhvillimi
25
si disciplinë

Në vitet ‟60 korporatat u

përballen me sulmet e shumta
për sjelljet joetike, më pas
detyrohen të bëjnë përmirsime
të sjelljeve sociale
 Evoluimi i saj zhvillohet
26
përmes tre vetive:

1.Shkalla e përhapjes
2.Kontakteve që u vendosen,
dhe
3.Temave të trajtuara
 Një nga kuptimet që lidh
27 termin me “parimet që
drejtojnë sjelljet e një
individi ose të një grupi të
caktuar individësh”
“Etikë personale”
“Etikë profesionale”
28
Definicionet:
1.“Etika përkufizohet si proces i
të mësuarit se çfarë është e
drejtë dhe çfarë është e gabuar
dhe mënyrën e përzgjedhjes të
asaj që është e drejtë”
 2.“Etika përfshin artin e integrimit
29

dhe të kompromisit, dhe jo thjesht

bindjen dhe konformitetin e verbër.
Etika kërkon tolerancën ndaj
paçartësive; për më tepër ajo përbën
një proces ndërpersonal me veprim
të orientuar.”
 1.Sjellja jo etike mund të ketë
30

pasoja serioze dëmtuese

2.Sjellja etike ka pasoja të
rëndësishme pozitive
3.Sjellja juaj shërben si model,
si për ju ashtu dhe për të tjerët
31

4. Vrojtimet e kryera tregojnë se

gabimet etike bëjnë që karrierat
profesionale të përfundojnë shpejt
5. Sjellja etike në vetvete mbart
vlerë
32
Disa parime etike nga të cilat
duhet të udhëhiqet menaxheri:
a.Binduni ligjit
b.Tregoni të vërtetën
c.Tregoni respekt për njerëzit
d.Përmbajuni rregullit të artë:
“Bëjuni të tjerëve atë që do të donit
të tjerët t‟u bënin juve”
Mbi të gjitha – mos bëni keq
33

f.Praktikoni pjesëmarrjen, jo
paternalizmin
g.Veproni gjithmonë kur
keni përgjegjësi dhe mundësi
 Konfliktet e interesave paraqiten në
momentet kur ne ndjejmë konflikte në
34
përgjegjësitë tona dhe ka të bëjë me
situatën kur interesat tona personale
ndeshen me detyrimet tona si zyrtarë
publikë
Në shumicën e rasteve këto janë
raste kur ofrohet një mundësi për të
përdorur pozitën tonë për përfitime
personale
 Ryshfeti,
35 Trafikimi i influencës (ndikimit)
Trafikimi i informacionit,
Trasnsakcionet financiare,
Dhuratat dhe defrimi
Punësim i jashtëm,
Punësim në të ardhmen,
Marrëdheniet me të afërmit
 Këto konflikte kompanitë i
36

rregullojnë:
duke shmangur burimin e
paraçitjes së këtyre konflikteve
duke respektuar rregulloret e
punës dhe të krijimit të
marrëdhenies së punës në organizatë
37
duke respektuar
hierarkinë në ndërmarrje
duke patur secili
përgjegjësitë e tij si
punëmarrës dhe
punëdhënës
Masat e dyfishta në ndërmarrje (për
dikënd nënë e për dikënd njerkë),
38

Tregtimi i produkteve të
patestuara,
Tregtimi i produkteve të cilave u
ka skaduar afati i përdorimit,
Korrupcioni,
Pastrimi i parave, etj.
 1.Shpesh herë nevojiten të
39

sakrifikohen cash-flow apo fitimi

afatshkurtër, me qëllim që të
realizohet rritja ekonomike,
2.Kur bizneset familjare rriten ,
pronarët mund të humbin kontrollin
e plotë të biznesit nëse duhet të
emërojnë një menaxher profesionist
3.Zhvillimet e reja mund të kërkojnë
40 fondet të cilat do të duhet të
sigurohen nga emetimi i aksioneve
ose huave.
Në të dyja rastet do të duhet të
sakrifikohet pavarësia finaciare
4.Pronësimi publik i aksioneve do të
kërkonte rritjen e përgjegjësisë së
menaxhimit
 Përgjegjësia shoqërore e e ndërmarrjes
konsiston në atë se biznesi përmes realizimit të
41
synimeve afariste, në atë mënyrë që të
respektohen vlerat etike, njerëzit, shoqëria dhe
mbrojtja e ambientit
Përgjegjësia ekonomike e biznesit qëndron në
faktin se biznesi duhet të ofrojë për ekonominë
vlerat ekonomike të produkteve (mallrave,
shërbimeve)duke u nisur nga respektimet e
parimeve të konkurrencës, qmimeve, cilësisë,
sasisë dhe vlerave të tjera, që inkorporohen në
produktet e caktuara
 Përgjegjësia e biznesit ndaj konsumatorëve:
42

të trajtojë konsumatorin si “mbret”,

të plotësojë dëshirat e konsumatorit
të paplotësuara në aspektin social e
ekonomik,
të respektojë sjelljen ndaj
konsumatorit, si pretendenti kryesor në
suksesin afarist të biznesit
43
Përgjegjësia e biznesit ndaj
furnitorëve:
biznesi të plotësoj në tërësi
kushtet e parapara në kontratë
me furnitorët,
plotësimi i marrëveshjes
 dhe për respektin ndaj
44

furnitorëve në fushën e
tërësishme biznesore
Përgjegjësia etike edhe
ndaj pretendentëve tjerë të
brendshëm e të jashtëm
Me Transparencë nënkuptojmë
45

të parit e një objekti nga njëra

anë në anën tjetër
Termi transparencë nënkupton
“liri nga mashtrimet”, “i
sinçertë”, “i hapur”, “i çiltërt”
etj.
 Pra, transparenca nënkupton të
46

lejuarit të tjerëve që ta shohin të

vërtetën
Ekziston transparenca e qeverisë,
transparenca tregtare, transparenca
në profesion, transparenca në OJQ,
transparenca në investime etj.
47
Korrupcioni, është një dukuri
negative, e shëmtuar dhe e cila
e përcjell zhvillimin shoqëror
Korrupcioni është abuzim i
detyrës zyrtare për qëllime
individuale private
 Me një fjalë, korrupcioni është
48 mungesë e integritetit ose
ndërshmërisë, shfrytëzimi i pozitës
dhe besimit për qëllime dhe
përfitime të pandershme
Është mashtrim nga ana e disa
zyrtarëve qeveritarë, doganierëve,
zyrtarëve të prokurimit etj.
49

Ju falemnderit !