Para sa Mabisa at Masining na Pagpapahayag

Jomel T. Munar, MAED

RETORIKA

EASTERN MINDANAO COLLEGE OF TECHNOLOGY | Mercedes St., San Jose

District Pagadian City
 TALAAN NG MGA NILALAMAN

Introduksyon 2
Introduksyon para sa Kurso 2
Modyul 1: Prelim 3
Kahulugan ng Retorika 3
Kasaysayan ng Retorika 4
Kahalagahan ng Retorika 6
Kanon o Batas ng Retorika 9
Ang Retorika sa Proseso ng Mabisang Pagpapahayag 10
Kahulugan at Katuturan ng Balarila 13
Relasyon ng Balarila at Retorika 13
Pagpili ng Mabisang Salita sa Pagbuo ng Kahulugang Nilalayon 14
Kaayusan ng mga Salita sa Pangungusap 15
Paggamit ng mga retorika na kagamitan o transisyunal na pagsasalita 21
Idyoma 21
Iba’t ibang uri ng pangungusap 26
Modyul 2: Midterm 27
Kapangyarihan ng Wika 27
Pagtuklas sa kahulugan ng mga salitang tayutay 29
Ang Diskurso 33
Uri ng Diskurso 34
Mga Batayang Kaalaman sa pagsasalin 38
Mga Paraan ng Pagsasalin 39
Yugto ng Pagsasalin 40
Modyul 3: Final 42
Mga Pangangailangan sa Mabisang Pagsasalita 42
Mga Kasangkapan sa Pagsasalita 44
Ang isang Epektibong Tagapagsalita 45
Ang Takot sa Pagsasalita sa Harap ng Madla 46
Masining na Pagbigkas ng Tula 46
Ang Pagtatalo o Debate 48
Rubrics 51
Sanggunian 55

INTRODUKSYON

Ang kursong ito ay nakatuon sa masusing pag-aaral sa masining, mabisa at matatas na paggamit ng wikang
Filipino na pinakainstrumento sa pagpapahayag. Sumasaklaw ito sa maangkop at masining na pagpili ng mga
salitang gagamitin ayon sa dalawang anyo ng pagpapahayag: pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad at
pangangatwiran. Lilinagin dito ang kakayahan at kahusayang pangkomunikatibo ng mga mag-aaral sa
pagdidiskursong pasulat man at/o pasalita.

1
INSTRODUKSYON PARA SA KURSO

Ang kursong ito ay umaangkop sa Blended Learning Modality ng bawat mag-aaral ay dapat dumalo sa mga
klase sa online at isusumite ang kanilang awtput at ipakita ang parehong online o sa pamamagitan ng paunang
naitala na paraan. Kung sakaling ang mga pangyayari ay nangangailangan ng mga mag-aaral na dumalo sa isang
pisikal na klase, may iskedyul sila ng grupo na napapailalim sa mga protocol ng kalusugan at seguridad na
ipinatutupad ng paaralan.

Tulad ng Manwal ng Learner na ito ay inihanda upang mapadali ang paghahatid ng kursong ito. Ang mga
sumusunod na simbolo ay gagamitin upang makilala ang mga yugto ng pag-aaral.

SIMBOLO:

Bidyu na Materyales Babasahin Pagsusulit/Aktibidad

Online na Pagkatuto Harap-Harapang Pagkatuto

Sariling Pagkatuto Major Eksam

Ang lahat ng mga materyales {Mga Aktibidad, Mga Materyal sa Pagbasa at Mga Materyales ng Bidyu} ay
magagamit na sa folder na ibinigay, pati nadin sa link na ibinigay.

Modyul 1: Prelim
1. Kahulugan ng Retorika
2. Kasaysayan ng Retorika
3. Kahalagahan ng Retorika
4. Kanon o Batas ng Retorika
5. Ang Retorika sa Proseso ng Mabisang Pagpapahayag
6. Kahulugan at Katuturan ng Balarila
7. Relasyon ng Balarila at Retorika
8. Pagpili ng Mabisang Salita sa Pagbuo ng Kahulugang Nilalayon
9. Kaayusan ng mga Salita sa Pangungusa

2
 10. Paggamit ng mga retorika na kagamitan o transisyunal na pagsasalita
1. Idyoma
11. Iba’t ibang uri ng pangungusap

Bidyu Materyals
Pumunta lamang sa link na ito:
https://tinyurl.com/y2d97hr5

1. KAHULUGAN NG RETORIKA

 Galing sa salitang Griyego na RHETOR na nangangahulugang guro o maestro na mananalumpati o orador

 Ang kaalaman sa mabisang pagpapahayag, pasalita man o pasulat
 Mabisa sapagkat maayos, malinaw, maingganyo, at magandang pakinggan o basahin ang pagsasabi
 Isinasaalang-alang dito hindi lamang ang mga kaalamang gustong ibahagi, gayundin ang mga kaalamang
pangwika gaya ng palatunugan at palabigkasan kung pasalita, ng palabaybayan at palabantasan kung
pasulat, bagkos at lalo’t higit, yaong matimbang na pagpili at tamang paggamit ng mga salita, at ang
maingat at lohikal na pagbuo ng mga kaisipan – mapasapangungusap o mapasatalata.
 Tumutukoy sasining ng maayos, malinaw, mabisa at kaakit-akit na pagpapahayag upang maunawaan at
makahikayat sa mga nakikinig at bumabasa.
 Tumutukoy sa agham at sining ng pagpapahayag maging pasalita man o pasulat sa tulong ng wasto at
makabuluhang paggamit ng wika, kaagapay ng masining at mabisang estilo ng pagpapahayag

2. Pahapyaw na kasaysayan ng Retorika

Ayon sa Wikipedia (2013) sinasabing nagsimula ang retorika bilang isang sistema ng pakikipagtalo sa Syracuse,
isang isla sa Sicily noong ika-limang siglobago dumating si Kristo. Makaraang bumagsak ang kanilang
pamahalaang diktaturyal, ang mga mamamayan doon ay binigyang pagkaka-dumulog at ipagtalo sa hukuman ang
kanilang karapatan sa mga lupang inilit ng nakaraang rehimen.

Ang marunong na si Corax, isang tagaroon, ang nagpanukala sa mga tuntunin ng paglalahad ng kanilang argumento.
Ayon sa kanya, upang makuha ang simpatiya ng mga nakikinig kailanagan ang maayos at sistematikong
pagpapahayag ng mga katwiran. Nakasentro ang kanyang pamamaraan sa talumpati na kakikitaan ng limang
mahahalaganag elemento:

 ang proem o introdusyon;

3
 ang salaysay o pahayag nahistorical;
 ang mga pangunahing argumento;
 mga karagdagang pahayag (supplemental statements) o kaugnay na argumento(supporting arguments);
 at ang konklusyon. Naimbento nila ang retorika sa layuning makahikayat at mapunuan ang anumang
pagkukulang sa mga konkretong katibayan (concrete evidence).

Makikita agad dito na sadyang ginagamit ang retorika sa pag-apila sa emosyon at di gananong binibigyang diin ang
katumpakan at kalakasan ng argumento. Ayon pa sa mga sophist, Makapal na panitik (katawagan sa pangkat ng
matatalinong tao noon), ang retorika ay angkop sa pagtatamo ng kapangyarihang political sa pamamgitan lamang ng
kanilang pagpapahalaga sa paksang ipinaglalaban at estilo sa pagbigkas.

Maaring binabatikos naman ito ni Socrates (c. 470–399 B.C.) sa pagsasabing walang hangad ang
mga sophist maliban sa kabayarang kanilang tinatanggap sa pagtuturo at ang kanilang lubhang pagbibigay diin
sa retorikabilang sining ng pakikipagtalo (debate) at hindi sustansiya ng talumpati. Ang ganitong pamamaraan, banta
pa niya, ay nagtuturo lamang sa mga estudyanteng palabasin ang kasamaan ng isang mabuting adhikain.
Kinikilalang pinakama-impluwensiyang retorisyan noon si Isocrates (c. 436–338 B.C.).

Nagtatag siya ng sariling paaralang magtuturo ng istilo ng pananalumpati batay sa maindayog at magandang
pagkakatugma ang mga salita sa paraang tuluyan o prosa. Kakikitaan ang kanyang sariling prosa ng mga maikli
ngunit eleganteng nakabiting pangungusap na mayaman sa kasaysayan at pilosopiya.

Sa Rhetoric ni Aristotle (384–322 B.C.) sinuri niyang mabuti ang sining ng panghihikayat (Art of Persuasion),
binigyan ng parehas na empasis ang katangian ng nagsasalita, ang lohika ng kanyang kaisipan, at ang kakayahang
pumukaw ng damdamin ng mga nakikinig. Inihiwalay niya ang retorika sa pormal na lohika at ang mga
kasangkapang panretorika sa siyentipikong pamamaraan ng pagbibigay katuturan dito ayon sa maaring maganap
kaysa sa tiyak na magaganap. Nilikha niya ang ideya ng probabilidad o malamang na mangyari o maganap sa
pamamagitan ng mga panumbas na retorikal sa lohikang kaisipan: ang enthymemekung saan ang pansamantalang
kongklusyon ay kinuha sa pansamantalang batayan, sa halip na silohismo na mula sa katotohanang unibersal; at ang
halimbawa o analogypara sa pangangatwirang induktibo.

Si Cicero (106–43 B.C.) ang batikang orador ng Roma, katulad din ni Aristotle, ay hayagan ding nagtagubilin sa
kasangkupan ng prinsipyo ng mananalumpati. Nasabi niyang ang pagtatalakay sa anumang adhikain ay batay sa
mabuting panlasa at pagpasiya ng orador kaya’t sa isyu ng moralidad ipinahayag niyang nararapat na maging
mabuting tao ka muna upang maging mabuting mananalumpati. Sagana ang prosa ni Cicero sa mga hugnayang
nakabiting pangungusap. Ipinamana ni Aristotle sa larangan ng oratoryo ang forensic na nagging batayan sa ngayon
ng mga abogado para sa kanilang legal na salaysay. Nakatuon ang forensic sa nakaraan. Sa kaibuturan ng mga
pangyayari, iniwan ni Aristotle ang oratoryong deliberative o pampolitika na nakatuon naman ang pansin sa

4
hinaharap. Dito sinasabing nagsimula ang malayang pagkilos at talakayan o mga pagtatalong pampubliko (public
debate). Si Aristotle din ang nagpasimula ng oratoryong panseseremonya o epideictic na kakikitaan ng mga
mabubulaklak at madamdaming mga salita. Karaniwang binibigkas ito sa pagbibigay ng papuri. Ito ang tinatawag
natin sa Ingles na declamation.

3. Kahalagahan at Kaugnayan ng Retorika at Wika sa iba pang Larangan

Mahalaga ang retorika sa pang araw-araw na buhay ng tao dahil ito ay nagbibigay daan sa mga aktibidades na
ginagawa ng tao tulad ng pakikipag-usap, pakikipag-argumento at paghahanap ng impormasyon at kaalaman. Sa
pakikipag-usap, mahalagang sangkap ang retorika upang maipahayag ng mabuti at komprehensibo ang mga
damdamin ng nag-uusap. Mahalaga rin ito sa pakikipag-argumento dahil ito ay tanda ng pagbibigay diin sa mga
puntong nais na ipahayag. Mahalaga rin ito upang magkaroon ng maayos na pagkakaintindihan sa pagitan ng
dalawang panig na hindi magkasundo sa iisang pamamaraan o paniniwala. Higit sa lahat, ang retorika ay mainam na
instrumento sa pagkakalap ng impormasyon at pamamahagi nito. Sapagkat kinakailangan ng tao ang matuto at
malinang ang pag-iisip.

"Ang kahalagahan ng retorika ay maihahalintulad sa mga sangkap o rekado sa isang putahe. Ito'y
nakapagbibgay lasa sa isang sulatin o kaya'y kapag ang isang tao ay bumibigkas gamit ang retorika.
Nasusukat din dito ang kalaliman ng isang tao. Ito'y pinag-iisipan. Napakasarap pakinggan ng mga
salitang ginamitan ng retorika. Nakakaaliw din basahin ang isang sanaysay kapag ito'y ginamitan ng
retorika."- (halaw mula sa salaysay ni Shark Shedie)

Edukasyon

Sa pamamagitan ng retorika, ang isang tao ay nagkakaroon ng pagkakataon na magbigay ng panuto at paglalapat
nito sa anumang bagay kung saan nananalamin ang mga natatagong kaalaman nito sa isang paksa. Ang retorika ay
nagbibigay rin ng daan upang maayos at mabisang malaman ang mga dapat bagay na dapat matutunan ng isang
mag-aaral at magamit ito sa pang araw-araw na pakikipag-ugnayan sa mga kapwa mag-aaral. Tulad ng mga bagay
na nabibigyan ng angkop na pangalan at tawag, nalalaman rin sa tulong ng retorikal na pagpapraktis ng
komunikasyon ang saysay at gamit nito ng bawat salitang nakakalap sa anumang sanggunian na ginalugad ng isang
manggagamit nito. Ang retorika rin ang ginagamit na "medium" ng mga guro sa paghahatid ng mga impormasyon at
kaalaman na kinakailangang malaman ng kanilang mga estudyante.

Relihiyon

5
Mahalaga ang retorika sa aspetong panrelihiyon sapagkat ito ay isang salik na makakatulong ng malaki sa
pagpapalawak ng personal man o biblikal na pananaw ng isang indibidwal upang magkaroon ng kaisahan ang mga
magkakasalungat na paniniwala ng bawat mananampalataya na sinala mula sa iba't ibang grupong may kinakatawan
na sariling pananampalataya. Ang retorika ay mabisang paraan sa pagsusuplay ng dahilan at pangangatwiran. Ang
mga alagad ng simbahan tulad ng mga pari ay masasabing mga retor na kinakailangang magtaglay ng malawak na
pag-iisip at mabisang pananalita upang maipahayag ng may paggalang at kabanalan sa mga sumasampalataya ang
bawat sentimiyentong biblikal na umaayon sa winika ng Panginoon na kinikilala nito.

Politika

Ang.. politika ay isang kumplikadong larangan na nananaghoy sa kaibuturan ng isang estado. Kung kaya't sa mga
pampolitika na pagkilos sa kontemporaryong lipunan, nangangailangan ng retorikal na paggamit ng salita. Isang
kongretong aplikasyon ng salaysay na ito ay ang pangangampanya, sa layuning makakalap ng boto sa pagdating ng
halalan. Sa isang kampanya, nagkakaroon ng pagkakataon ang isang kandidato na nagnanais makakuha ng puwesto
sa gobyerno upang makapagpabatid ng kanyang mga aspirasyon para sa mga mamamayan ng lugar kung saan ito
kumakandidato. Dito nito ipinahahayag ang kanyang mga plataporma na magbibigay ng kaginhawaan sa kanyang
mga konstituente sa oras na maluklok sa puwesto. Sa ganitong sitwasyon, ang isang pampolitika na kandidato ay
kumukuha ng teknikal na kargamento sa tulong ng retorikal na paraan ng pagpapahayag kung saan siya ay mariin na
kumakalap ng mabubulaklak na pananalita upang maakit at maengganyo ang mga botante na suportahan ang
kandidatura nito. Sa ganitong pamamaraan, naipapakita ng isang tao, partikular sa konteksto ng isang kandidadto,
hindi lamang ang kanyang berbal na abilidad kundi maging ang kanyang angking katalinuhan na siyang
magsisilbing benepisyal na asset upang makamit ang kanyang mga adhikain. Ang salitang "mabulaklak", mula sa
paraan ng pagkakagamit nito sa teksto ay nangangahulugan ng paggamit ng mga malalalim ngunit mga salitang
kaakit-akit sa pandinig ng mga tagapakinig.

Legalidad

Likas na ang paggamit ng mga teknikal na terminolohiya sa isang pagdinig. Kung kaya't pinagtutuunan sa aspetong
ito ang kahalagahan ng retorika sa mga usaping legal. Sa isang pagdinig, mahihinuha ang tipikal na serye ng
pagpapalitan ng argumento upang magawa ng isang partido o kampo na patunayan ang akusasyon nito sa isang
kampo o kaya naman ay bigyang beripikasyon ang kainosentehan ng isang indibidwal laban sa isang kaso na
nakasampa laban dito. Sa normatibong pananaw, makikita ang dalisay na importansiya ng retorika dahil dito umiiral
ang katayuan ng isang kaso, ang mga retorikal na panambitan ng isang abogado ang siyang kolektibong datos na
ginagamit ng husgado upang ma-determina ang kredibilidad ng isang kampo patungo sa estado kung saan ito ay
maghahayag ng kanyang pasya bilang wakas ng isang legal na proceeding. Kadalasan, batay sa mga obserbasyon,
nangingibabaw sa isang pagdinig ang kampo na nagtataglay ng mas mahusay na abogado, marahil dahil mas
detalyado at komprehensibo ang mga salaysay na naipapaabot nito dulot ng tahasang husay sa pagsasalita.

6
Kultura

Ayon sa pilosopiya, ang kaugnayan ng kultura ng isang tao at ng wikang ginagamit niya o ugaling gamitin, ay
malapit na malapit. Samakatwid, masusukat ang kultura ng tao sa kadalubhasaan niya sa paggamit ng  wika.
Gayundin, mahuhulaan ang galing niya sa wika ayon sa tayog ng kanyang kultura. Subalit ito’y batay sa ipinanaday
ng edukasyon sa kanya, sa panahon ng kabataan, na kalahok ng tradisyon ng angkan, ng espiritung panrelihiyon, at
ng mga paniniwala at perwishong pinagkalakhan. Alinmang wika ay ekspresyon, imbakan-hanguan at agusan ng
kultura ng isang grupo ng tao, maliit man o malaki, na may sarili at likas na katangian. Wika ang ekspresyong
kakikinlan ng isang kultura, sapagkat ito ang nagbibigay-anyo rito para sa labas, ang siyang nagtatakda ng
pagkakaiba at sariling uri nito—ng kanyang pagkakabukod sa ibang kultura: ang kanyang kapagkahan, kung
magagamit ang salitang ito, sa daigdig ng mga kaisahang pang-kultura.

Sosyolohiya

Ang malaking kaugnayan ng wika at sosyolohiya sa isa’t isa ay pinatutunayan ng sosyolinggwistika, isang sangay
ng pag-aaral tungkol sa wika na itinuturing na bagong litaw sa panahong ito subalit kung tutuusi’y halos kasintanda
na ng panahon. Ito ay buhat sa salitang socius at linggwistika. Ang socius ay salitang Latin na nangangahulugan
ng interaksiyon, pakikisalamuha, pakikibagay at pakikipamuhay ng tao sa kapwa tao. Ito ang bahaging tumutukoy sa
kasangkapang ginagamit ng tao sa pagpapahayg ng kanyang iniisip at narararamdaman upang malaman ng iba kung
ano ang mga ito. Isang uri ng pagpapahayag na gagamitan ng kombinasyon ng mga tunog na tinatawag na mga salita
—salitang may kaugnay na sariling kahulugan, Kahulugang tinataglay ng salita bunga ng pagkakisa ng mga
kailangang magkaintindihan.

4. Kanon o Batas ng Retorika

1. IMBENSYON
1. Salitang Latin invenire na ang kahulugan ay to find
2. Nakatuon sa karaniwang kategoryang pag-iisip na naging kumbensyonal na
hanguan ng mga retorikal na materyales
3. Topics of invention o topoi sa Griyego.
4. Halimbawa: Sanhi at epekto, komparison
5. nakatuon sa ano ang sa sabihin ng isang awtor at hindi sa kung paano iyon
sasabihin

2. PAGSASAAYOS
1. nakatuon sa kung paano pagsusunud-sunurin ang isang
pahayag o akda
Pagsasaayos ng isang klasikong oratoryo:

7
 a. Introduksyon(exordium)
b. Paglalahadngmgakatotohanan(narratio)
c. Dibisyon( partitio)
d. Patunay(confirmatio)
e. Reputasyon(refutatio)
f. Kongklusyon( peroration

 ISTILO/ISTAYL
1. masining na ekspresyon ng mga ideya
2. nauukol sa paano iyon sasabihin
3. paano ipinapaloob sa wika ang mga ideya at kung paano nakukostomays sa
mga kontekstong kumunikatibo

 MEMORYA
1. higit pa sa pagmememorya
2.  pag-iimbak ng iba pang materyales sa isipan ng mga paksa ng imbensyon
upang magamit sa isang partikular na okasyon
3. pangangailangang-improbisyunal ng isang ispiker
4. kairos o sensistibiti sa konteksto ng isang sitwasyong pangkomunikasyon

 DELIBERI
1. kasama ang memori
2. diin sa pagtalakay ng exercitatio (mga practice exercises) at naipapakita sa
deklamasyon ng mga retorikal na edukasyon

5. Retorika: Preseso ng Mabisang Pamamahayag

Lokal at Global na katuturan ng Retorika

Makapangyarihan ang salita, kaya nitong baguhin ang pilosopiya, paniniwala at pananaw ng isang indibidwal. 

“Ang salita ay ang Diyos at ang Diyos ay ang salita”

Ayon kay Aristotle, ang retorika ay ang pakulti ng pagtuklas ng lahat ng abeylabol na paraan ng panghihikayat sa
anumang partikular na kaso.

8
Binigyang depinisyon naman ni CICERO, ito ay pagpapahayag na dinesenyo upang makapanghikayat.

Halimbawa:

Ang mga kaganapan sa kasaysayan ng Pilipinas maging sa iba’t ibang bansa. Masasalamin sa kanilang mga
kasaysayan ang mga pagrerebelde ng taong-bayan sa pamahalaan. Nagkakaroon ng mga pagdiriwang at isang lupon
ng mga tao na tumutuligsa sa uri ng pamamahala ng isang tao. Hinihiling nila na gumising ang diwang makabayan
ng mga tao, partikular sa Pilipinas. Ang ginagawang panghihikayat na sumama sa pagtuligsa ay isang uri ng
retorika, sining na kung saan sat alas ng dila ng mga tagapagsalita ay kaya niyang baguhin ang paniniwala at
pilosopiya ng isang tao.

Bilang pagpapatunay sa ganitong pagpapakahulugan ni Aristotle, maraming mga Pilipino ang naloloko sa
mabulaklak na dila ng mga politico ng bansa. Sa husay ng kanilang pagsasalita ay napapaniwala nila na sila ang
karapatdapat na iluklok sa posisyon na kanilang ninanais.

Masasalamin ang mga halimbawang ito sa tinuran ni FRANCIS BACON, Ang tungkulin ng retorika ay maiaplay
ang katwiran sa imahinasyonpara sa higit na mabuting pagkilos ng disposisyon.

Bilang pagpapalinaw kung ang mga tao ay nahikayat at nabago ang kanilang paniniwala, pilosopiya at pananaw ay
nagkakaroon ng implikasyon ito sa kanilang tatlong aspeto ng kanilang pagkatao. Subalit ang implikasyon na ito ay
nakabatay sa positibo at negatibo sapagkat ang posibilidad na mga mangyayari ay nakaayon pa rin sa kung paano
haharapain at tatanggapin ng mga tao ang pagbabagong naganap pagkatapos mabago ang kanilang ipinaglaban.

Subalit maraming kinakailangan ang isang mahusay na tagapagsalita isa na rito ang kahusayan niya sa pagsasalita
upang paniwalaan siya ng kaniyang tagapakinig. Ayon nga kay QUINTILLIAN, ang retorika ay Sining ng mahusay
na pagsasalita.

Narito ang ilan sa mga pangangailangan upang maging mahusay na tagapagsalita:

1. Ang pagkakaroon ng masining na pagbigkas.
a. Lakas ng Pagbigkas
b. Bilis ng Pagbigkas
c. Linaw ng Pagbigkas
d. Hinto
e. Kilos at Kumpas
2. Ang pagkakaroon ng sapat na kaalaman sa mga kasangkapan ng isang tagapagsalita.
a. Kaalaman sa paksa
b. Tiwala sa sarili

9
 c. Tindig
d. Kasanayan sa pagsasalita
e. Lugar
f. Papel na ginagampanan
g. Paksang tatalakayin
3. Ayon kina Mangahis (2005), ang katangian ng mahusay na tagapagsalita ay ang sumusunod:
a. Kahandaan
b. Kaalaman sa paksa
c. Kahusayan sa pagsasalita

Sa pagkakaroon ng kahusayan sa pagsasalita malaki ang posibilidad na makapanghikayat ang tagapagsalita

ng mga tao upang siya ay paniwalaan. Sinabi ni KENNETH BURKE…

Pinakakarakteristik na konsern ang manipulasyon ng paniniwala ng mga tao para sa isang tunguhing

pampulitika; ang salalayang tungkulin nito ay ang paggamit ng mga salita upang hubugin ang atityud at
pakilusin ang ibang tao.

Pinagtibay ito ni GERARD A. HAUSER na ang layunin ng retorika ay impluwensiyahan ang pagpapasya
ng tao hinggil sa mga ispesipik na bagay na nangangailangan ng agarang atensyon.
 
Ayon kay Abad (2009), ang retorika ay proseso ng maayos na pagpili ng wasto at malinaw, mabisa at
kaaya-ayang pananalita sa pagpapahayag ng mensahe upang higit na maunawaan at makalugdan ng
nakikinig o nagbabasa.

Dagdag pa niya, sa pagbuo ng tumpak, epektibo at kalugod-lugod na pananalita, kinakailangang

magkatugon ang balarila at retorika. Ang balarila ay malaki ang kinalaman sa kawastuhan ng mga
tungkulin (function) ng mga salita at kani-kanilang ugnayan (relation) sa loob ng pangungusap.
Samakatuwid, dalawang kawastuhan ang kailangan sa pagpapahayag: (i) kawastuhang pambalarila; at (ii)
kawastuhang panretorika.

Sinabi ni DOUGLAS EHNINGER ang retorika ay isang Disiplinang nakatuon sa pag-aaral ng lahat ng mga
paraang ginagamit ng mga tao upang makaimpluwensiya ng pag-iisip at gawing iba sa pamamagitan
ng istratedyik na paggamit ng mga simbulo.

Bilang pagpapalinaw, ang mga istratehiyang sinasabi ni Ehninger ay kung paano mo bibigyan nang
kahusayan ang mga salitang gagamitin sa pagsasalin ng mga ideya sa mga tagapakini

10
 Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y2qmmspj
Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/DwBeNnwSADib3EVu6

KAHULUGAN AT KATUTURAN NG BALARILA

Ang balarila ay ang pag-aaral hinggil sa isang wika na kinabibilangan ng mga sumusunod: ng morpolohiya o
pagsusuri sa pakakabalangkas ng mga salita (morpolohiya); ng sintaks (syntax) o pagsasaayos upang ang mga salita
ay maging makabuluhang mga pangungusap; ng ponolohiya o wastong pagbigkas; ng semantika o kahulugan ng
mga salita at parirala; at ng etimolohiya o ugat o palaugatan ng mga salita. Tumutukoy din ang balarila sa pagsulat o
pananalitang inihahambing sa wastong paggamit (ayon sa balarila). Ito rin ang kaalaman hinggil sa mga salita,
parirala, sugnay at mga pangungusap na nagtuturo ng wastong kabalangkasan, palakahuluganan, palabigkasan, at
palaugatan ng mga salita. Kung minsan, tumukoy din ang salita sa mga aklat na pambalarila, na nagiging batayang
simulain, pamatagan o saligan ng mga kaalaman. Tinatawag din itong gramatika o palatuntunan ng isang wika.

Ang relasyon ng Balarila at Retorika

Dalawa ang masasabing sangay ng mabisang pag-aaral ng karunungang pangwika: Ang balarila at retorika.
Nagbibigay-linaw, bias at kagandahan sa pagpapahayag ang retorika, samantalang nagdudulot ng
kawastuhan sa pahayag ang balarila. Ang pag-uugnayan ng mga salita sa mga parirala, sugnay at
pangungusap ng pahayag; ang tamang mga panuring, mga pang-ugnay, mga pokus ng pandiwa at iba pa
para sa kaisahan at kakipilan ng mga pangungusap ay naibibigay rin ng balarila.
Nababawasan ang kalinawan at pagiging kaakit-akit ng isang pahayag kung hindi wasto ang tungkulin at
ugnayan ng mga salita. Samakatuwid, ang relasyon ng balarila at retorika ay napakahalaga upang makamit
ang mabisang pagpapahayag.

Sa larangan ng pagpapahayag, pasulat man o pasalita, lubhang mahalaga ang tamang pagpili ng mga salita.
Maaaring maganda ang ibig ipahatid, maaari rin naming may mabuting layon sa pagpapahayag subalit
hindi nagbubunga nang mabuti kung mali ang pagkakapili ng mga salita.

Pagpili ng wastong salita

 Ang pagiging malinawng pahayagay nakasalalay sa mga salitang gagamitin.

11
  Kinakailangang angkopang salita sa kaisipan at sitwasyong ipapahayag.
 May mga pagkakataon na ang salita na tama naman ang kahulugan ay lihis o hindi angkop
gamitin.

MALING HALIMBAWA
a. Tanaw na tanaw na namin ang maluwang na bibigng bulkan.
WASTONG HALIMBAWA:
b. Tanaw na tanaw na namin ang maluwang na bungangang bulkan.

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito : https://tinyurl.com/y2qmmspj

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito : https://forms.gle/DwBeNnwSADib3EVu6

KAAYUSAN NG MGA SALITA SA PANGUNGUSAP

Nang at Ng
Ang wastong paggamit ng ng at nang ay ang isa sa mga hindi masyadong napagtutuunan ng pansin ng marami sa
atin, sa ating pagsusulat. Mababatid na naiiba ang kahulugan ng pangungusap kung nabaliktad ang ating paggamit
sa ng at nang, kaya mahalagang malaman ang wastong paggamit ng mga ito.
Sa talakayan na ito, ang ituturo ng may-akda ay ang shortcut para malaman kung ano ang dapat gamitin
sa ng o nang sa isang pangungusap. Ang mga sumusunod ay ang mga pagkakataon kung kailan kailangang gamitin
ang nangang sa isang pangungusap:

Kung ang sumusunod na salita ay pandiwa (verb).

1. Pag-uulit ng pandiwa
Halimbawa:
Talon nang talon ang mga bata.
Lipad nang lipad ang mga kalapati.
Ibang halimbawa:
Nasaktan si Gorrio nang iwanan siya ng kanyang kasintahan.
Biglang nagkagulo ang mga tao nang lumabas sa pinto si Lovi Poe.

2. Kung ang sumusunod na salita ay pang-uri (adjective).

Halimbawa:

12
 Ang lumakad nang matulin kung matinik ay malalim.
Sumuko nang mahinahon ang mga pugante.

3. Kung gagamitin sa unahan ng pangungusap.

Halimbawa:
Nang lumalim ang gabi ay nagsimulang mag-uwian ang mga bisita.
Nang umapaw ang tubig sa ilog ay nagsimulang lumikas ang mga residente.

4. Ang nang ay ginagamit bilang pinagsamang na at ng.

a. Aalis ka nang hindi nagpapaalam? (Aalis ka na ng hindi nagpapaalam?)
b. Gawin mo nang hindi nagrereklamo. (Gawin mo na ng hindi nagrereklamo.)
c. Ang uniporme ay itiniklop nang hindi pa pinaplantsa. (Ang uniporme ay itiniklop na ng hindi
pa pinaplantsa.)

Sa ibang mga hindi nabanggit sa itaas na pagkakataon ay automatic na ng ang dapat gamitin.

Halimbawa:
Ang bahay na ito ay pagmamay-ari ng mga Hernandez.
Si Benedict ang kumuha ng halabas kanina.
Binilisan ng bata ang paglalakad sapagkat siya ay natatakot.
Si Marlon pinag-uusapan ng kaniyang mga kaibigan dahil sa kabahuan niya.

KUNG AT KONG

Kung
Bilang pangatnig na panubali sa hugnayang pangungusap
Halimbawa:
Mayaman na sana si Tiyo Juan kung naging matalino lamang sana siya sa paghawak ng pera.
Kong
Galing sa panghalip na panaong ko at inaangkupan ng ng.
Halimbawa:
Nais kong pasalamatan ang lahat ng dumalo sa pagdiriwang ng aking kaarawan.

MAY AT MAYROON

Wastong gamit ng MAY

Ginagamit ang may kapag sinusundan ng pangngalan.
       May pera ka ba?

13
        Lahat sila ay may regalong matatatanggap.

Kapag sinusundan ng pandiwa

May sasabihin ko sa’yo.
May pupuntahan ako sa Sabado.

Kapag sinusundan ng pang-uri

May mahalagang bagay kang dapat matuklasan.
May magandang anak si Mang Jose.

Kapag sinusundan ng panghalip na panao sa kaukulang paari

Bawat miyembro ay may kani-kanilang hinaing.
Bawat tao ay may kanya-kanyang problema sa buhay.
Masayang ipinagdiriwang ang pista roon sa may amin.

Wastong gamit ng Mayroon

Kapag may napapasingit na kataga sa salitang sinusundan nito.
Mayroon pa bang magsasalita ukol sa paksang ito?
Mayroon po kaming isusumbong sa inyo.
Si Marvin ay mayroon ding magagandang katangian tulad ni Joseph.

Ginagamit na panagot sa tanong.

May bagyo ba?–Mayroon.
May takdang aralin ka ba ? -Mayroonpo.
May maasahan ba akong tulong sa kanya? –Mayroon naman.

Ginagamit kung nangangahulugang ng pagka-may kaya sa buhay

Hindi magandang magpanggap na mayroon sapagkat matutuklasan din sa
bandang huli ang totoong kinatatayuan sa buhay.
Ang mga Morales ay mayroon sa bayan ng Dolores.

WASTONG PAGGAMIT NG SUBUKIN AT SUBUKAN

SUBUKIN
Ang subukinay nangangahulugan ng pagsusuri o pagsisi-yasat sa uri,lakas o kakayahan ng isang tao o
bagay.
Subukinmong gamitin ang sabong ito at baka hiyang sa iyo.

14
 Subukinmong kumain ng gulay at prutas upang sumigla ka.
Susubukinng mga mga tagalalawigan ang galing ng mga tagalunsod.

SUBUKAN
Ang subukanay nangangahulugan ng pagtingin upang malaman ang ginawa ng isang tao o mga tao.
Subukanmo siya upang malaman mo ang kanyang sekreto.
Ani Erap noon, “Wag n'yo akongsubukan!”.
Subukanmo ang iyong kasintahan hanggang sa makarating sya sa kanyang paroroonan.

WASTONG PAGGAMIT NG PAHIRAN AT PAHIRIN

PAHIRIN
Angpahirinay nangangahulugan ng pag-alis o pagpawi sa isang bagay,alisin ang bagay.
Pahirin mo ang iyong pawis sa noo.
Pahirin mo ang iyong uling sa mukha.

PAHIRAN
Dalawaang maaaring ibigay na kahulugan ng pahiran.
1. Ang lunan o bahagi ng lunan o bagay na pinanggagalingan ng bagay na pinahid. Sa ganitong
gamit ang pahiran ay may layon.
2. Nagagamitdin ang pahiransakahulugangpaglalagayngkauntingbagayat karaniwanay
sabahagingkatawan.
 Pahiran mo ng vicks ang aking likod.
 Pinapahiran ng langis ng dalaga ang kanyang buhok.
 Bakit mo pinapahiran ng alkohol ang iyong mga kamay.

WASTONG GAMIT NG OPERAHIN AT OPERAHAN

OPERAHIN
Tinutukoy ng operahin ang tiyak na bahaging tinitistis.
Ang mga mata ng matanda ay ooperahin bukas.
Kailan nakatakdangoperahin ang iyong bukol sa dibdib?
Ooperahin na ang bukol sa tuhod ni Ernani.

OPERAHAN

15
 Tinutukoy nito ang tao at hindi ang bahagi ng katawan.
Ooperahanna ng doktor ang naghihirap na may sakit.
Inoperahanna si Emil kahapon.
Si Vic ay kasalukuyanginooperahansa pagamutan ng St.Luke.

WASTONG GAMIT NG RIN, RAW, DAW AT DIN

RIN at RAW
Ang mga katagang rinat raw ay ginagamit kung ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig at sa
malapatinig naw at y.
Tayo ay kasamarinsa mga inanyayahan.
Ikawrawang napipisil ng mga hurado na kakatawan sa ating pamantasan.
Sasakay rawsiya sa unang bus na daraan.

DIN at DAW
Angdinatdaway ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa katinig maliban sa wat y.
Takotdinsiyang magsinungaling kagaya mo.
Masakit dawang ulo ni Marlon kaya hindi siya nakapasok sa klase.
Malakas dinang patahian nila katulad ng patahian ninyo.

WASTONG PAGGAMIT NG KUNG ‘DI, KUNG DI AT KUNDI

Ang kung'di ( if not) ay pinaikling kung hindi.
Ang kungdi ay di dapat gamitin. Walang salitang ganito.
Ang kundi ay kolokyalismo ng kung'di.
Kung'di ka sana mapagmataas ay kaibigan mo pa rin si Louela.
Walang makakapasok sa gusali kundi ang mga empleyado lamang.

WASTONG GAMIT NG KINA AT KILA

Ang kina ay panandang pangkayarian sa pangngalan katulad ng sina.
Walang salitang kilasa Balarilang Filipino.
Ang paggamit ng kila ay karaniwang pagkakamali.
Papunta na kami kina Ms. Katipunan.
Kina Malou gaganapin ang pagdiriwang

16
WASTONG PAGGAMIT NG PINTO AT PINTUAN
Ang pinto (door) ay bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas. Ginagawa ito upang ilagay sa pintuan.
Isinara niya ang pinto upang hindi makapasok angt lamok.
Ang pintuan (doorway) ay ang kinalalagyan ng pinto. Ito rin ang bahaging daraanan kapag bumukas na
ang pinto.
Nakaharang sa pintuan ang paso ng halaman kung kaya't hindi niya maisara ang pinto.

WASTONG PAGGAMIT NG HAGDAN AT HAGDANAN

Ang hagdan (stairs)ay mga baytang at inaakyatanat binababaan sa bahay/gusali.

Mabilis niyang inakyat ang hagdan upang marating ang klinika.

Ang hagdanan ( stairway) ay bahaging bahay na kinalalagyan ng hagdan.

Matitibay ang hagdanan ng kanilang bahay kaya hindi gumuho ang hagdan niyon matapos ang lindol.

WASTONG GAMIT NG IWAN AT IWANAN

Ang iwan (to leave something) ay nangangahulugang huwag isama/dalhin.
Iwan nalang niya ang bag niya sa kotse ko.
Ang iwanan (to leave something to somebody) ay nangangahulugang bibigyan ng kung ano ang isang
tao.
Iwanan mo 'kong perang pambili ng pananghalian.

WASTONG PAGGAMIT NG TUNTON, TUNGTONG AT TUNTONG.

Ang tungtong ay panakip sa palayok o kawali.
Hindi Makita niMang Efren ang tungtong ng palayok sa kusina.
Ang tuntong ay pagyapak sa anumang bagay.
Tumuntong siya sa mesa upang maabot ang bumbilya.
Ang tunton ay pagbakas o paghanap sa bakas ng anumang bagay.
Hindi ko matuntong kung saan na nagsuot ang aming tuta

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y2qmmspj

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/DwBeNnwSADib3EVu6

PAGGAMIT NG MGA RETORIKA NA KAGAMITAN O TRANSISYUNAL NA PAGSASALITA

17
            Gaano nga ba kahalaga ang paggamit ng mga matatalinghayag pahayag? Ito ba ay importatante pa sa
kasalukuyan? Ito ba’y makakaapekto sa pakikipagtalastasan ng mga tao sa kanyang kapwa?

            Napakahalaga ng pagpapahayag ng ideya gamit ang mga matatalinghagang pahayag o salita sa iyong kapwa.
May napakaraming dahilan: sa pakikipagtalastasan natin sa ating kapwa, ay nagbabahagi tayo ng kaalaman sa mga
bagay-bagay, nahuhbog nito ang intektuwal ng isang tao, at mas mahuhubog ito kung gagamit tayo ng
matatalinghagang salita o pahayag sa ating kapwa upang magamit niya ang kanyang isip. Hindi lamang mahalaga na
maunawaan kundi mas mahalaga na di mo direktang sasabihin ang mga ideya mo sa kaniya.

            Sa usaping pampanitikan napakahalaga ang mga pagpapahayag ng ideya sa matalinghagang istilo sapagkat
mas binibigyan nito ng kahusayan ang isang akda kaya’t ito ay masasabing isang sining. Gumagamit ang mga
manunulat ng Idyoma, Tayutay at Alusyon.

            Narito ang mga istilo sa matalinghagang pagpapayag upang mabigyan ng mas makulay ang akda pasulat man
ito o pasalita.

IDYOMA

Ang wikang Filipino ay puno ng mga matatalinghagang pahayag. Ang mga matatalinhagang pahayag ay may
malalim o hindi tiyak na kahulugan. Sinasalamin ng paggamit nito ang kagandahan at pagkamalikhain ng wikang
Filipino.

Ang isang sawikain o idyoma ay isang pagpapahayag na ang kahulugan ay hindi komposisyunal — sa ibang salita,
hindi binubuo ng tumpak na kahulugan ang mga kanya-kanyang salita na nabuo. Ito ay di-tuwirang pagbibigay
kahulugan at pagpapakita ng kaisipan at kaugalian ng isang lugar.

Bilang karagdagan, Ang Idyoma ay isang pagpapahayag na ang kahulugan ay hindi kompusisyonal. Sa ibang salita,
hindi binubuo ng tumpak na kahulugan ang mga kanya-kanyang salita na nabuo.

Ang sawikain ay maaaring tumukoy sa

1. idyoma, isang pagpapahayag na ang kahulugan ay hindi komposisyunal.
2. moto, parirala na nagpapahiwatig ng sentimiento ng isang grupo ng mga tao.
3. salawikain, mga kasabihan o kawikaan

Mga halimbawa ng Idyoma o Sawikain

18
1. Butas ang bulsa - walang pera

Halimbawa:
Palagi nalang butas ang bulsa mo dahil palagi ka nagsusugal.

2. Ilaw ng tahanan – ina

Halimbawa:
Magaling ang aming ilaw ng tahanan pagdating sa pagluluto.

3. Alog na ng baba - tanda na

Halimbawa:
Alog na ng baba na kayo para magbuhat ng mabigat.

4. Alimuom – mabaho

Halimbawa:
Alimuom niyo naman po.

5. Bahag ang buntot – duwag

Halimbawa:
Bakit ba bahag ang buntot ka?

6. Ikurus sa noo – tandaan

Halimbawa:
Ikurus sa noo mo na akong bahala sa iyo.

7. Bukas ang palad – matulungin

Halimbawa:
Napakabukas ang palad mo.

8. Kapilas ng buhay – asawa

19
 Halimbawa:
Ang aking ina ay may kapilas ng buhay.

9. Nagbibilang ng poste - walang trabaho

Halimbawa:
Bakit siya ay nagbibilang ng poste?

10. Basag ang pula - luko-luko

Halimbawa:
Napaka basag ang pula mo .

11. Ibaon sa hukay – kalimutan

Halimbawa:
Huwag mo ako ibaon sa hukay.

12. Ahas - taksil; traidor

Halimbawa:
Sa kabila ng mga kabutihan niya sa kanyang pamangkin, si Gavina ay isa pa lang ahas.

13. Anak-dalita - mahirap

Halimbawa:
Magsikap kang mag-aral kahit ikaw ay anak dalita.

14. Alilang-kanin - utusang walang batad, pakain lang, pabahay at pakain ngunit walang suweldo.

Halimbawa:
"Mga anak, huwag kayong masyadong maging masungit sa katulong natin. Alam naman ninyo na siya ay
alilang-kanin lang."

15. Balitang-kutsero - balitang hindi totoo o hindi mapanghahawakan.

20
 Halimbawa:
Huwag kayong magalala, hindi basta naniniwala ang Boss namin sa mga balitang-kutsero.

16. Bbalik-harap - mabuti ang pakikitungo sa harap ngunit taksil sa likuran.

Halimbawa:
Mag-ingat sa mga taong balik-harap. Sila'y hindi magiging mabuting kaibigan.

17. Bantay-salakay - taong nagbabait-baitan

Halimbawa:
Sa alinmang uri ng samahan, may mga taong bantay-salakay.

18. Basa ang papel - bistado na

Halimbawa:
Huwag ka nang magsinungaling pa.Basa na ang papel mo sa ating prinsipal na si Ginang Matutina.

19. Buwaya sa katihan - ususera, nagpapautang na malaki ang tubo

Halimbawa:
Maging masinop ka sa buhay, mahirap na ang magipit. Alam mo bang maraming buwaya sa katihan na
lalong magpapahirap kaysa makatulong sa iyo?

20. Bukal sa loob - taos puso tapat

Halimbawa:
Bukal sa loob ang anumang tulong na inihahandog ko sa mga nangangailangan.

Narito pa ang ibang halimbawa:

1. butas ang bulsa - walang pera

2. ilaw ng tahanan - ina
3. alog na ang baba - matanda na
4. bungang-tulog - panaginip
5. bahag ang buntot - duwag

21
6. ikurus sa kamay (o ibang bahagi ng katawan) - tandaan
7. bukas ang palad - matulungin
8. kapilas ng buhay - asawa
9. nagbibilang ng poste - walang trabaho
10. basag ang pula - luko-luko
11. ibaon sa hukay - kalimutan
12. taingang kawali - nagbibingi-bingihan
13. buwayang lubog - taksil sa kapwa
14. pagpaging alimasag - walang laman
15. tagong bayawak - madaling makita sa pangungubli
16. pantay na ang mga paa - patay na
17. mapurol ang utak - mahina sa larangan ng pag-iisip o mabagal mag-isip
18. maitim ang budhi - tuso
19. balat-sibuyas - mabilis masaktan
20. pusong bakal - di marunong magpatawad
21. putok sa buho - ampon
22. may bulsa sa balat - kuripot
23. balat-kalabaw - matigas ang amoy ng paa
24. alog na ang baba - matanda na
25. kusang-palo - sariling sipag
26. usad pagong - mabagal kumilos
27. umuulan lalaki at babae - maraming lalaki at babae
28. nakalutang sa ulap - masaya
29. malaki ang ulo - mayabang
30. itaga sa bato - ilagay sa isip

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y2qmmspj

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/DwBeNnwSADib3EVu6

11. Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

22
 1) Paturol o Pasalaysay – uri ng pangungusap na ginagamit sa pagsasaad ng isang pahayag. Gumagamit ito
ng bantas na tuldok (.).

Halimbawa:
Paturol o Pasalaysay – uri ng pangungusap na ginagamit sa pagsasaad ng isang pahayag. Gumagamit ito
ng bantas na tuldok (.).
                         
Halimbawa:
Patunayan ng kasaysayan na ang edukasyon ay nagging mabisang instrumento tungo sa pag-unlad at
pagbabago.

2) Patanong – uri ng pangungusap na pagsasaad ng isang tanong at ginagamit sa sa pagtatanong.

Gumagamiit ito ng bantas na tandang pananong (?).

3) Pautos o Pakiusap – uri ng pangungusap na ginagamit sa pagpapagawa o pakikiusap na ipagawa ang

isang bagay. Gumagamit ng bantas na tuldok (.).

4) Padamdam – uri ng pangungusap na ginagamit sa pagpapahayag ng matinding damdamin sa

pagpapahayag ng matinding damdamin tulad ng tuwa, galit, gulat, poot, sakit at iba pa. Gumagamit ito ng
bantas na tandang padamdam (!).

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito:

https://tinyurl.com/y2qmmspj
Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/DwBeNnwSADib3EVu6

Para sa Major Eksam sa Prelim, pumunta sa link sa ibaba:

https://tinyurl.com/y28vt83v
Ipasa ang inyung eksam sa link na ito: https://forms.gle/qbVY5TdhbKj1oC4v8

23
Modyul 2: Midterm
1. Kapangyarihan ng Wika
2. Pagtuklas sa kahulugan ng mga Salita
3. Ang Diskurso
4. Uri ng Diskurso
5. Mga Batayang Kaalaman sa pagsasalin
6. Mga Paraan ng Pagsasalin
7. Yugto ng Pagsasalin

Bidyu Materyal
Pumunta sa link na ito: https://tinyurl.com/y24etavm

Ang Kapangyarihan ng Wika, Ang Wika ng Kapangyarihan

Kapangwikahan: Isang pagsusuri sa paano nga ba masasabing makapangyarihan ang isang wika. Bakit nga ba sikat
ang Ingles? Bakit madaming Pilipino ang pinag-aaralan ang wikang Hangul? bakit di natin kaya lalo na sa mga
kabataan ngayon ang magsalita ng diretsong tagalog? Lahat ng ito ay masasagot sa isang salita; “Kapangyarihan”.

Malaki ang papel ng kapangyarihan ng wika upang mapatatag ang estado nito at mas mapahagalahan ng nakararami.

24
Pero paano ba natin malalaman kung ang isang wika ay makapangyarihan? Bumuo ako ng apat na aspeto na
alinsunod sa apat na letrang bumubuo sa salitang wika. Ito ay aking tinawag na Mga Aspeto ng W-I-K-A. Sa mga
Aspetong W-I-K-A, ito ay nangangahulugan na Wagas, Impluwensya, Kalidad, at Aksyon. Ang walang katapusan
or kawagasan ng isang wika ay mahalaga sa pagtaya ng kapangyarihan nito. Dito nakikita ang kakayahan ng wika na
sumabay sa panahon at kakayahang mapaunlad ang sarili. Sa katagalan ay mabilis itong mapapalaganap sa iba’t-
ibang lugar na magagamit ng iba’t-ibang tao. Dito papasok ang aspetong Impluwensya. Ang katangyagan ng wika
na maikalat ang sarili sa bawat bahagi ng mundo. Sa ikatlong aspeto na Kalidad, dito nakikita ang katatagan at
kagalingan ng wika na ilugar ang sarili at maging importante. Kaakibat ang Impluwensya, ang kalidad ng wika ay
makikita sa dami ng taong gumagamit at kahalagahan nito sa pangkalahatang paglago. Ang huling aspeto, ang
Aksyon. Dito papasok ang responsibilidad ng Tao na siyang tagapangasiwa at unang nangangailangan ng wika. Ang
pagpapayaman at pagpapalalim nito na alinsunod sa pag-unlad na kailangan ng aspetong wagas na siyang mag-
uugnay pa sa ibang aspeto ay napakahalaga.

Sa pagbalangkas sa ibig sabihin ng wika, alamin natin kung ang ating sariling wika, ang wikang Filipino ay
masasabi bang makapangyarihan.

Simulan natin sa unang aspeto. Ang wikang Filipino ay may sapat na panahon at pagbabagong napagdaanan ngunit
hindi ito masasabing makapangyarihan. Bakit? Bilang isang bansa na may dalawang pangunahing lenggwahe, ang
pagsabay ng wikang Filipino sa wikang Ingles ay mabagal dahil sa pangalawang aspeto, kakulangan ng
Impluwensya. Kung ikukumpara, napakaliit lamang ng porsyento ang nagsasalita ng Filipino di tulad ng Ingles na
siyang pangalawang pinakanagagamit na wika sa buong mundo. Dahil dito, bumababa ang kalidad ng wika. Dahil
mas gamit ang wikang Ingles, kakaunti lamang ang nakakakita ng importansya ng wikang tagalog. Nakikita lamang
ng tao na ito ay wikang nag-uugnay sa mga taong nakakaintindi nito subalit pagdating sa pagsasalamuha sa ibang
bansa, lubhang napag-iiwanan at mas ginagamit ang Ingles dahil ayon kay Conrado de Quiros na isang kilalang
manunulat, Ang Ingles ang susi ng Mundo.

Ang problemang dulot ng tatlong aspeto sa wikang tagalog ay nag-uugat sa ikapat na aspeto nito. Ang aksyong
ginagawa ng tao upang mapayaman ito. Para sa atin mga Pilipino, mas nakikita natin ang Ingles na
makapangyarihan dahil nabubuklod nito ang lahat ng tao dahil sa bisa at lakas na dala ng nito. Ang kasamaan ng
wika lalo na ng wikang pinapalakas ay nakakasira ito ng paraan ng pag-iisip ng tao. Sa atin, ang paggamit ng
wikang Ingles ay napapairal natin ang Imperyalismong pag-iisip na siyang nakakasira sa pagpapayaman sa sarili
nating wika.

Madami ng wikang umuusbong at madami na din ang namatay. Wag sana natin hayaan na ganun ang magiging
kahinatnan ng wikang Filipino dahil sa totoo lang, ito ay wikang mas makapangyarihan pa sa kahit ano pa mang
wika.

25
 Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y3usp87b
Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/D4xmRsGeafKVpV1s7

Pagtuklas ng Kahulugan ng mga Salita

Pagpapahiwatig
Kasingkahulugan/Kasalungat
Tayutay

Isang pagpapahayag na lumilihis sa talagang paraan ng pagpapahayag upang ang pahayag ay

maging maganda at kaakit-akit.

Pagkuha ng Kahulugan ng mga Salita

Idyomatikong Pagpapahayag

Ito ay paraan sa pagkuha ng kahulugan ng mga salitang hindi pa kilala. Upang madaling
Maintindihan ang binabasa, kailangang maunawaan ang salita. Ito'y di tuwirang pagpapahayag,
kaya sinasabing may patalinghagang kahulugan. Isang paraan din ang pagtuklas ng kahulugan o
kasingkahulugan ng salita gayundin ang kasalungat o kabaligtarang salita.

Ang mga sumusunod ay mga uri, halimbawa ng tayutay at ang kahulugan ng mga ito.\

Simili o Pagtutulad – Ito ay isang tayutay na nagsasangkot ng paghahambing ng isang bagay sa isa pang
bagay na may ibang uri. Ito ay ginagamit upang gawing mas maliwanag o masigla ang paglalarawan.

 Si Juan ay kasintapang ng leon.

 Ang mga mata mo ay tila mga bitwin na nagniningning.
 Ang kaniyang budhi ay kasing itim ng kaniyang buhok
Metapora o Pagwawangis – Ito ay isang tayutay na kung saan ang isang salita o parirala ay inilalapat sa
isang bagay o aksyon na kung saan ito ay hindi literal na naaangkop.

26
  Ang ama ni Pedro ay tunay na haligi ng tahanan.
 Si Maria ay isang magandang rosas.
 Ang mabait na tulad mo ay hulog ng langit.

Personifikasyon o Pagtatao - Ito ay isang tayutay na nagsasalin ng personal na kalikasan o katangian ng

tao sa mga bagay-bagay sa paligid.

 Ang mga dahon sa puno ay nagsasayawan.

 Ang oras ay tumatakbo, kailangan mong magmadali.
 Ang malamig na simoy ng hangin ay yumakap sa akin.

Apostrope o Pagtawag - Ito ay isang tayutay na ginagamit sa pakikipag-usap sa mga bagay na maaring
may buhay o wala na parang kaharap niya wala naman talaga ito.

 Buhos na ulan, aking mundo’y lunuring tuluyan.

 Oras, bilisan mo namang tumakbo!
 tukso, layuan mo ako!

Paghihimig o Onomatopeya – Ito ay kilala sa terminong Onomatopoeia sa Ingles. Ito ay isang tayutay
na kung saan pinapahiwatig ang kahulugan ng isang bagay sa pamamagitan ng tunog nito.

 Panay'y twit twit ang maririnig mula sa ibon sa bintana.

 Malakas ang potpot ng kotse.
 Pana’y tiktak lang ang maririnig sa orasan.

Pagmamalabis o Hayperboli - Ito ay isang tayutay na nagpapakita ng kalabisan at imposibleng mangyari

sa buhay ng tao, bagay, o pangyayari.

 Lumuha ka muna ng dugo bago kita sagutin.

 Nalulunod si Ana sa kanyang sariling luha.
 Abot langit ang kaniyang ngiti.
Senekdoke o Pagpapalit-saklaw – Ang tayutay naman na ito ay nangangahulugang isang bagay o isang
bahagi ng kabuuan ang sinasabi.

 Ayaw niyang makita ang pagmumukha mo.

27
  Walang bibig ang umasa kay Buenavista.
 Isinambulat ang order sa mukha ng karibal.

Pagpapalit-tawag o Metonymy – Ito ay isang pigura ng pagsasalita na pumapalit sa pangalan ng isang

bagay na may pangalan ng isang bagay na kung saan ito ay malapit na nauugnay.

 Ang anghel (mbuting bata) sa aming tahanan ay isang malusog na sanggol. 

 Ang palasyo (Malakanyang) ay nag-anunsyo na walang pasok bukas.
 Dapat igalang natin ang mga may puting buhok (matatanda) na.

Aliterasyon – Ito naman ang tayutay na nangangahulugang ang paglitaw ng parehong titik o tunog sa
simula ng katabi ng magkakasunod-sunod na salita.

 Ang kapatid kong si Maeia ay mabait, matalino at maamo.

 Tulak ng bibig, kabig ng dibdib, ito ang madalas sambit ng mga taong lubos na umiibig.
 Masarap, makatas at matamis ang mangga na dala ni Marina.

Denotasyon at Konotasyon
Denotasyon - Kahulugan na makukuha sa mga talatinigan o diksyunaryo.
Konotasyon - Ang kahulugan ay batay sa pagpapahiwatig ng isang salita o parirala.

Bola
denotasyon : laruan na hugis bilog
konotasyon : matamis na dila

Pusang itim
denotasyon : uri ng hayop na nangangalmot, kulay itim at ngumingiyaw
konotasyon : nagbabadya ng kamalasan

Buwaya
denotasyon : Hayop
konotasyon : Pulitiko

Itim
Denotasyon : Kulay
Konotasyon : Kamatayan

28
 Posporo
Denotasyon : bagay na panindi
Konotasyon : ilaw

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y3usp87b

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/D4xmRsGeafKVpV1s7

DISKURSO

Kahulugan

Ang salitang diskurso ay mula sa wikang Latin na discursus na nangangahulugang “running to and from”
na maiiugnay sa pagsalita at pagsulat na komunikasyon. Interaktibong gawain tungo sa mabisang
paglalahad ng mga impormasyon.   
  
Si Webster (1974) ay may iba’t ibang depinisyon para sa terminong ito. Ayon sa kanya, ang diskurso ay
tumutukoy sa berbal na komunikasyon tulad ng kumbersasyon. Maaari rin daw itong isang pormal at
sistematikong eksaminasyon ng isang paksa, pasalita man o pasulat, tulad halimbawa ng disertasyon.
Samakatwid, masasabing ang diskurso ay isang anyo ng pagpapahayag ng ideya hinggil sa isang paksa.
Masasabi rin, kung gayon, na ang diskurso, ay sinonimus sa komunikasyon.

Maraming pagkakaiba ang diskursong pasalita at pasulat. May kani-kaniyang kalikasan at pangangailangan
(requirements) ang bawat isa. Sa huling bahagi ng aklat na ito ay higit na mapagtutuunan ang mga ito.
Ngunit maging ano man ang anyo ng diskurso, mahalagang taglayin ng mga partisipant nito ang
komunikatib kompitens at ang linggwistik kompitens.

Ayon sa Diksyunaryo Ingles-Filipino (1984), ito ay nangangahulugang magsulat at agsalita nang may
katagalan o kahabaan. Sa Webster’s New World Dictionary (1995), ito ay isangpormal na pagtalakay sa
isang paksa, pasulat man o pasalita. Ito rin ay pakikipagtalastasan, pakikipag-usap o anumang paraan ng
pagpapahayag ng ideya tungkol sa isang paksa.

Mahalaga na:

1. Maging mapanuri hindi lamang sa salita kundi sa kulturang nakapaloob dito.

29
2. Mahusay maghinuha ng mga impormasyon (kilos at salita).
3. Kritikal na pang-unawa sa pag-unawa ng mga mensahe.
4. Isaalang-alang ang apat na dimension 4k (konteksto, kognisyon, kakayahan at komunikasyon)

Konteksto ng Diskurso / Uri ng Diskurso

Ang isang tao ay nakikipagtalastasan sa iba sa anumang oras, espasyo at konteksto. Ang mga kontekstong
iyon ay madalas na ituring bilang mga partikular na kumbinasyon ng mga taong bumubuo sa isang
sitwasyong pangkomunikasyon. Samakatwid, ang konteksto ng isang diskurso ay maaaring interpersonal,
panggrupo, pang-organisasyon, pangmasa, interkultural at pangkasarian.

Halimbawa:
 Konstekstong Interpersonal – usapan ng magkaibigan
 Kontekstong Panggrupo – pulong ng pamunuan ng isang samahang pangmag-aaral
 Kontekstong Pang-organisasyon – memorandum ng pangulo ng isang kumpanya sa lahat ng
empleyado
 Kontekstong Pangmasa – pagtatalumpati ng isang pulitiko sa harap ng mga botante
 Kontekstong Interkultural – pagpupulong ng mga pinuno ng mga bansang ASEAN 
 Kontekstong Pangkasarian – usapan ng mag-asawa

Ngunit ang konteksto ng isang diskurso ay higit na mabuting ipalagay bilang isang paraan ng pagpokus sa
isang tiyak na proseso at epektong pangkomunikasyon. Kung tutuusin kasi, ang hangganan ng konteksto ng
isang diskurso ay abstrakto at mahirap uriin. Pansining laging may kontekstong interpersonal kahit sa loob
ng diskursong panggrupo at organisasyunal. Ang diskursong pangkasarian ay lagi ring umiiral sa tuwing
ang mga taong may magkaibang kasarian ay nagtatalastasan sa loob man ng iba pang konteksto. Samantala,
kapag ang isang teksto ay ipinararaan sa mga midyang pangmasa at nakararating sa mga taong may iba-
ibang kultura, nagkakaroon ng diskurso sa kontekstong interkultural.

Upang maging mabisa, ang komunikasyon, kailangan din itong isaayos. Si Dell Hymes ay nagbigay ng
ilang mungkahi kung paano dapat isaayos ang paggamit ng wika. Ayon kay Hymes, kailangang isaalang-
alang ang konsiderasyon upang matiyak na magiging mabisa ang komunikasyon. Ginamit niya ang
akronim na S.P.E.A.K.I.N.G. na tinalakay sa mga sumusunod na talata. 

1. Setting. (saan nag-uusap?) Sa pakikipagkomunikasyon, ang pook o lugar saan naganap ang
usapan ay dapat isaalang-alang. Ang paraan ng pagpapahayag ng mga salitang ginagamit, ang
tono at tunog ng pagsasalita ay nag-iiba ayon sa lokasyon na pinangyarihan ng salitaan. Hindi
maaaring ang pakikipag-usap sa kaibigan sa gitna ng lansangan ay maging katulad ng

30
 pakikipag-usap sa kanya sa loob ng simbahan. Ang lugar ay may malaking impluwensya sa
komunikasyon. Kung hindi ito isasaalang-alang, maaari kang mapagkamalang bastos o walang
pinag-aralan. Subukan mong magsisigaw sa loob ng inyong klase. Ano kaya ang kahihinatnan
mo? 

2. Participants. (sino ang kausap, nag-uusap?) Dito isinaalang-alang ang tao o mga taong
kasangkot sa komunikasyon. Ang pag-uugali, katauhan, damdamin, maging ang estado sa
buhay, katungkulan, hanapbuhay, gulang kasarian, paniniwala at pilosopiya sa buhay ay
nakakaimpluwensya sa daloy at paraan ng pagpapahayag ng nagsasalita at ng kanyang kausap.

Halimbawa, maaari mong sabihing Pare, pahiram nga ng bolpen mo sa iyong kaibigan,

ngunit hindi mo maaaring sabihin iyon sa iyong ama. Subukan mo kayang sabihin iyon sa
kanya, ano kaya ang magiging reaksyon niya? Bakit? Paano ba ang angkop na pahayag
kung ang gayong diwa ay sasabihin mo sa kanya? 

3. End. (ano ang layunin ng usapan?) Sa komponent na ito ang interaksyon ay ayon sa layuning
nais matamo sa pakikipagkomunikasyon: pagpapahayag o pagbibigay ng impormasyon, pag-
uutos, pakikiusap, pagpapahiwatig, pagpapakahulugan, pagmumungkahi, pagbabahagi ng
damdamin, pangangarap o paglikha. 

Halimbawa.Ano kaya ang layunin ng isang taong mangungutang? Makahiram ng salapi

sa taong uutangan niya, hindi ba? Makakamit ba niya ang kanyang layunin kung ang
sasabihin niya'y Hoy! Pautang nga ng isanlibo! Samantala, kung siya nama'y
manghoholdap, makakamit ba niya ang kanyang layunin kung sa malumanay na
pananalita'y sasabihin niyang Para mo nang awa, akin na 'yang pera mo? Hindi ang sagot
sa dalawang huling tanong. Kung gayon, sa paggamit ng wika, kailangan munang
isaalang-alang ang layunin sa pakikipag-usap. 

4. Acts Sequence. (paano ang takbo ng pag-uusap?) Ito ang tumutukoy sa pagkakaugnay ng

usapang nagaganap sa uri ng pangyayari.

Halimbawa, sa pagtitipan (date) inaasahang masuyo at malambing ang himig ng usapan

at takbo ng pananalita ng magkasintahan ngunit, kapag may mga bagay silang
pinagtatalunan maaaring magbago ang ayos ng usapan. Ito ay maaaring magresulta sa di
pagkikibuan o away. 

31
5. Keys. (pormal ba o impormal ang usapan?) Nakakita ka na ba ng isang taong nakakamiseta at
naka-shorts sa isang debut party? O di kaya'y ng isang taong naka-gown o barong Tagalog
habang naglalaro ng basketball o volleyball? Parang ganito rin ang magiging hitsura mo kung
hindi mo isaalang-alang ang pormalidad ng isang okasyon sa iyong pakikipag-usap. Kung
gayon, kung pormal ang isang okasyon, paano ka makikipag-usap sa ibang tao? Anong salita
ang iyong gagamitin? Kung makikipag-usap ka sa iyong pamilyar na kaibigan, gayon di ba ang
paraan ng iyong pagsasalita at ang mga salitang iyong gagamitin? 

6. Instrumentalities. (ano ang midyum ng usapan, pasalita ba o pasulat?) Sa madaling salita,

kailangang ikonsider din ang gamit o daluyan ng komunikasyon. Daluyang sensori ba o
daluyang institusyunal? Bakit kailangang isaalang-alang ito? Pakaisipin mo. Maaari mo bang
ikwento sa iyong kaibigan ang nobelang iyong nabasa sa pamamagitan ng text? Maipapaamoy
mo ba sa kanya ang halimuyak ng bulaklak sa pamamagitan ng telepono? Susulat ka pa ba sa
bumbero kung nasusununog na ang bahay mo? Kung hindi mo kayang magsinungaling nang
harapan, magdadahilan ka ba pa sa iyong kasintahan sa kanyang harapan? Kung mahusay kang
gumawa ng sulat o ng tula, paano ka manliligaw kaya? Ang midyum ang humuhubog at
naglilimita sa isang mensahe. Kung mabisang maisasaalang-alang ito, kung gayon, magiging
kontrolado natin ang hugis at lawak o limitasyon ng mensahe sa komunikasyon. 

7. Norms. (ano ang paksa ng usapan?) Mahalagang maisaalang-alang din ng isang tao ang paksa
ng usapan. Halimbawa, maaaring hindi mo na igigiit ang iyong katwiran kung batid mong
limitado lamang ang nalalaman mo sa paksa ng isang pagtatalo. Makakabuti ring itikom na
lamang ang bibig kung sa gitna ng isang talakayan ay wala ka namang nalalaman sa paksang
tinatalakay. May mga paksa ring eksklusibo. 

Halimbawa, may mga paksang pambabae, kung paanong may panlalaki rin. Makabubuti,
kung gayon, sa mga lalaki ang umiwas sa mga talakayang may paksang eksklusibo sa
mga babae kung paanong makabubuti sa mga babae ang umiwas sa pakikilahok sa mga
talakayang may paksang eksklusibong panlalaki. 

8. Genre. (ano ang uri ng pagpapahayag? Pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad o

pangangatwiran?) Sa komponent na ito, isinaalang-alang ang layunin ng participants. Kung ang
nais niya ay ang magkwento ng isang pangyayari o mga pangyayari, pasalaysay ang
pagpapahayag. Kung ang nilalayon naman niya ay magpakitang anyo, katangian, hugis, at
kulay ng isang bagay, tao, pook, pangyayari at damdamin, paglalarawan ang paraan.
Paglalahad naman ang paraan ng pagpapahayag kung ang nais nito ay magpapaliwanag at
magbigay ng impormasyon, samantalang kung ang layunin niya ay ang manghikayat,

32
 magpatunay at pagbulaanan ang opinyon, katwiran at paninindigan ng iba, pangangatwiran ang
paraan ng pagpapahayag. 

Ang layon sa pagtuturo-pagkatuto ng wika ay ang pagtatamo ng pangkalahatang kahusayan sa

paggamit ng wika upang makapagpahayag nang mabisa at maiugnay ang sarili sa kanyang
paligid. Dapat malinang ang kasanayang umunawa sa mga salik na personal at salik-sosyal at
kahusayang magpaunawa sa mensaheng nilalayong ipahatid sa paraang angkop, tumpak, at
katanggap-tanggap sa lipunan at pamayanan.

Kognisyon
Tumutukoy sa wasto at angkop na pang-unawa sa mensahe ng mga nag-uusap.
Bahagi nito ang oryentasyong kultural ng mga taong nag-uusap.
Kailangan ng mataas na level ng pag-unawa tungo sa higit na karunungan.

Komunikasyon
Tumutukoy ito sa berbal at di-berbal na komunikasyon sa paghihinuha ng mga impormasyon.

Kakayahan
Ang lahat ng tao sa mundo ay may kakayahan sa apat na makrong kasanayan. (Pagsulat, Pagbasa,
pagsasalita, at Pakikinig).

PAGLINANG NG IDEYA

Paksa
Dito nagsisimula ang bawat pakikipagtalastasan ng bawat tao sa lipunan o grupo. Subalit sa pagpili ng
isang paksa dapat ito may saysay. Sa pagpili din ng paksa kinakailangan ding may sapat na kaalaman
upang mabigyang husay ang pagbibigay datos sa bawat detalye ng diskurso.

Layunin
Ito ay isa sa pinakamahalagang sangkap ng pakikipagdiskurso.

Pagsasawika ng Ideya

33
 Ito ay isang proseso na kung saan ang ideya o kaisipan ng tao sa isang paksa ay isinasatitik. Ito ang dahilan
kung bakit mahalaga ng linggwistik kompetens dahil dito susukat ang kakayahan ng isang tagapagpahayag
sa kaniyang wika.

Tagatanggap
Malaki ang ginagampanan ng tagatanggap dahil dito lamang malalaman kung epektibo ang paaran ng
diskurso ng tagapaghatid.

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y3usp87b

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/D4xmRsGeafKVpV1s7

Mga Batayang Kaalaman sa Pagsasalin

Kahulugan
 Ang paglilipat ng kahulugan ng pinagmulang wika sa target na wika (Larson,1984 )
 Isang proseso ng paglilipat sapinakamalapit na katumbas ng diwa omensaheng nakasaad sa
wikang isasalin (Nidaat Taber, 1969)
English : Father bought Pedro a new car.
Tagalog : Ang tatay ay binili si Pedro ng isangbagong kotse.Komunikatibong Salin

Halimbawa:

All things bright and beautiful

All creatures great and small
All things wise and wonderful
The Lord God made them all.
 
Ang lahat ng bagay, magaganda’t makinang
Lahat ng nilikhang dakila’t hamak man
May angking talino at dapat hangaan
Lahat ay nilikha ng Poong Maykapal

34
Kahalagahan ng Pagsasalin
1. Pagpapalaganap ng kaalaman okaisipang nakapaloob sa akda.
2. Pagbibigay-liwanag sa kasaysayan at kultura ng ibangbansa o panahon.
3. Pagpapakilala sa mgabagong mambabasa ng isang akdang itinuturingna makabuluhan ng isa o ilang tao.
4. Higit nanagkakaunawaan at nagkakadamahan ngkanilang interaksyon

Pamamaraan ng Pagsasalin

 Salita-sa-salita - sa pagsasaling ito, ang ayos ngmga salita ay nanatili. Ang mga salita ayisinasalin ayon sa
pinakapalasak na kahulugan.Layunin ng paraang ito na madama angmechanics ng wikang isinasalin
bilangpanimulang hakbang.

 Literal - ang gramatikal na pagkabuo ng wikangisinasalin ay hinahanap sa pinakamalapit nakatapat nito sa

target language. Bilangpanimulang hakbang, pinakikita nito ang mgasuliraning dapat lutasin.

 Matapat - ang pagtatangkang maisalin ang tiyakna kahulugang pangnilalaman ng wikangisinasalin sa

istrukturang panggramatika ngSource Language. Isinasalin din nito ang mgasalitang kultural.

 Semantik - naiiba ito sa matapat na pagsasalindahil dito binibigyan diin ang estetiko, ng tunogpagiging
natural; ang mga kulturang salita ayhindi gaanong binibigyan diin. Pinahihintulutandito na maipasok ng
nagsasalin ang kanyangsariling pananaw. 

 Adaptasyon - ito ang pinakamalayang anyo ngpagsasalin. Ito ay pangunahing ginagamit samga dula, awit
at tula. Ang paksa, ang tauhan attagpuan ay kadalasang pinananatili ngunit angkultura ng source langauge
ay isiniasalin satarget language.

 Malaya - kadalasan ang saling ito ay malayo nasa orihinal. Ito rin ay kadalasang mas mahabakaysa orihinal
at maaaring sabihing hindi nasalin.

 Komunikatibo - pagtatangkang magbigaypakahulugan sa nilalaman sa paraangkatanggap- tangap at

nauunawaan ngmambabasa.

Literal na Pagsasalin

35
Naniniwala si Newmark na ang literal na salinang pangunahing hakbang sa gawaingpagsasaling-wika; ang
semantika atkomunikatibong pagsasalin ay kapwanagsisimula sa paraang ito. Mula sa literal nasalin mahuhugot
natin ang mga kahulugangnakapaloob, nakapagitan o nakakubli sa pagitanng mga salita. Karaniwan na, habang ang
salita ay nagigingteknikal at tiyak, ito ay hindi nagkakaroon ng pagbabago sa nilalaman, kaya ang literal nasalin ang
pinakamainam na gamitin dito.

Pagsasalin ng Tula

Ayon kay Newmark, ang pagsasalin ng tula ayisang larangan kung saan ang diin ay nalalagaysa pagbuo ng isang
bago at malayang tula, ditoang literal na salin ay laging napupulaan. Angtutoo walang masasabing ganap na
pagsasalin. Ayon nga kay Alfonso Santiago (1976):
 
Ang pagsasaling-wika ay maihahalintulad sapagsasalin ng isang basong tubig sa ibangbaso. Sa pagsasalin ng tubig,
hindi lahatnaisasalin, ang basong pinaggalingan ng tubigay nanatiling basa, isang patunay na hindi lahatng laman ng
baso ay naisalin. Sa pagsasalin ngtubig, ang elemento nito ay maari ringmaapektuhan ng mga sangkap sa hangin.

Nangangahulugan na anumang ingat, anumangpagsisikap na gawin ng nagsasalin ay hindimakapagbibigay ng ganap

na salin.

Yugto ng Pagsasalin

 Transferens - ang paglilipat ng isang salita nanasusulat sa ibang alpabeto sa TL atpagkatapos

ang salitang ito ay nagiging hiramna at sa pagdaraan ng panahon dumadaan sanaturalisasyon.

Halimbawa:
Ang salitang diplomatiko ng Francescoup de'etat ay nilapat sa ating wika na
nagingsalitang hiram at dumaan sa naturalisasyonkaya ngayon ay mayroon na tayong
kudeta.

 Naturalisasyon - matapos ang transferens ngisang salita, ang salitang nilipat at naging
hiram,ang salitang ito ay dumadaan sa proseso ngnaturalisasyon kung saan ang
salitangnabanggit ay inaangkop sa palabigkasan,palabuuan at ortograpiya ng TL.

Halimbawa:
Radio - Radyo – nagraradyo
coup de'etat - kudeta – nagkudeta

 Katumbas sa kultura - ang salitang kultural ayhinahanap ng katumbas sa TL. Halimbawa:

kungisasalin ang paririlang as white as snow, angmagiging katumbas nito ay kasimputi ng
yelo. Itoay maaaring tama, subalit hindi natural kayahigit na mainam na gaimitin ang simputi

36
 ngbulak. Pag narinig ng batang Pilipino angkasimputi ng bulak, ang konsepto ay pareho rinsa
as white as anow sa mga batang Amerikano.

Sansalita-bawat-sansalita

Halimbawa:

Each citizen must aim at personal perfectionand social justice through education.

Bawat mamamayan dapat layunin sapersonal kaganapan at panlipunankatarungan sa pamamagitan

edukasyon.

Adaptasyon
Pinakamalaya sa lahat ng paraan na kung minsan ay malayo na sa orihinal

Halimbawa:

But to act that each tomorrow Find us further today

Kundi ang gumawa upang bawat bukas ay maging mayabong Maging mabutaktak at maging mabungang
higit kaysa

Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Tagasalin

1. Sapat na kaalaman sa dalawangwikang kasangkot sa pagsasalin.

2. Sapat nakaalaman sa paksang isasalin.
3. Sapat nakaalaman sa kultura ng dalawang bansangkaugnay sa pagsasalin.
4. Sapat na kaalaman sagramatika ng dalawang wikang kasangkot sapagsasalin.

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y3usp87b

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/D4xmRsGeafKVpV1s7

37
 Para sa Major Eksam sa Midterm, pumunta lamang sa link sa ibaba: https://tinyurl.com/y4nt93qz
Ipasa ang Eksam sa Link na Ito: https://forms.gle/8Hgv44qSjNDpeo1n9

Modyul 3: Final
1. Mga Pangangailangan sa Mabisang Pagsasalita
2. Mga Kasangkapan sa Pagsasalita
3. Ang isang Epektibong Tagapagsalita
4. Ang Takot sa Pagsasalita sa Harap ng Madla
5. Masining na Pagbigkas ng Tula at Talumpati
6. Ang Pagtatalo o Debate

Bidyu Materyals
Pumunta sa link na ito: https://tinyurl.com/y3yvow7e

1. MGA PANGANGAILANGAN SA MABISANG PAGBIGKAS

Ang mabisang komunikasyon ay nakasalalay ng malaki sa mga partisipant nito. kung gayon, malaki ang
impluwensya ng mabisang pagsasalita sa epektibong proseso ng komunikasyon.

Mga katangiang dapat taglayin ng isang mabisang tagapagsalita ang mga katangian nito ay nilimita lamang
ayon sa tatlong (3) pinakabatayan ng iba pa.

A. Tiwala sa sarili
 Madalas na ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili ay bunga ng sapat na kaalaman sa paksang pinag-
uusapan at maging sa malawak na talasalitaan.
 Ito ay natatamo rin sa pamamagitan ng pagsasanay at eksposyur.
 Ngunit para sa mga taong likas na mahiyain, kailangan ang mga nararapat na pagkakataon upang
masanay silang magsalita o makipag-usap hindi lamang sa taong kaharap kungdi lalo na sa
madla.
B. Kasanayan
Ang pagsasalitaay isa sa apat na makrong kasanyan. kung kaya kailangang linangin ang mga sumusunod na
kasanayan:

1. kasanayan sa pag-iisip ng mensahe sa pinakamabilis na panahon.

38
 2. kasanayan sa paggamit ng mga kasangkapan sa pananalita.
3. kasanayan sa pagpapahayag sa iba’t ibang genre.

C. Kaalaman
“you cannot say what you do not know.”

Kaya kailangan ang kaalaman sa mga sumusunod:

1. Paksa ng usapan.
2. Bokabularyo.
3. Gramatika.
4. Kulturang pinanggalingan ng wikang ginagamit mo, sa iyong sariling kultura at kultura ng iyong
kausap.

Ang mga sumusunod ay nagpapakita ng kawalan ng tiwala sa sarili:

1. kimi o hindi palakibo.
2. mahina ang tinig.
3. garalgal ang boses.
4. mabagal magsalita.
5. pautal-utal na pagbigkas.
6. panginginig, paninigas o pag-iwas sa tingin.
7. labis na pagpapawis.
8. kabado.

MGA KASANGKAPAN SA PAGSASALITA

A. Tindig
Dapat tumindig nang maginhawa at maluwag ang nagsasalita. Maging anyong kagalang-galang at
maginoo. Tuwid ang katawan at ulo sa paglakad sa entablado.

B. Kumpas
Nakatutulong ito upang maihatid nang maayos ang mensahe. Maaaring gamitin ang buong katawan kung
gumagalaw sa entablado at maaari rin namang bahagi ng katawan lamang.

39
 C. Ekspresyon ng Mukha
Ito ang nagsisilbing hudyat sa mga tagapakinig upang malaman ang emosyon ng nagsasalita.
Siguraduhing ang salitang binibigkas ay angkop mga ekspresyon ng mukha.

Dapat iwasan ang:

1. pagtungo
2. pagbabasa ng palagian sa mga tala
3. pagsasalita na kausap ang dingding
D. Tinig o Boses
Ito ang pinakaimportanteng kasangkapan ng pakikipagtalastasan. Nakapaloob dito ang wastong paggamit
ng mga sangkap sa pagsasalita  at wastong paghinga upang makatulong sa pagkakaroon ng angkop at
natural na tinig.

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y5ze2nms

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/RtGJH5wA5iTxtCeK7

Mga Dapat Tandaan sa Epektibong Pagsasalita at Mahusay na Pagtatalumpati

1. WASTO AT MALINAW NA BIGKAS NG SALITA

 Huwag kainin ang iyong sinasabi
 Gumamit ng tamang bilis ng salita
 Unang napapansin ng manonood
 Maaaring makapukaw ng atensyon
 Para maging kaaya-aya
 Upang hindi maging sanhi ng katatawanan
 Upang hindi mawalan ng gana ang awdyens

2. TINIG
 Mag karoon ng varayati sa lakas ng boses
 Masyadong malakas ay nakakainis
 Masyadong mahina ay nakakantok
 Ibatay ang lakas ng boses sa damdaming ipapahayag
 Magagamit sa pag bibigay ng interes sa tagapakinig.

3. TINDIG

40
  Maaring sinyales ng nerbyos o kakulangan ng paghanda
 Iwasan sa pamamgitan ng: Pag tayo ng diretso Pagrelaks ng mga balikat Umiwas
yumuko & kumuba.

4. KILOS
 Iangkop ang ang ekspresyon ng mukha, huwag mag kamot ng ulo, ayusin ang pwesto ng
kamay
 Nag bibigay ng buhay sa mga salita
 Nag papakita kung hand o kung hindi handa ang ispiker
 Sobra’t kakulangan ay maaaring makasira sa pag sasalita. Ang Kilos ay mahalaga rin sa
pag sasalita dahil hindi sapat ang salita lamang upang mauunawaan ang sinasabi kundi
lalo higit kilos at ekspresyon ng mukha. Kung minsan, kahit wlang binibigkas ay
nakapaghahatid pa rin ito ng mensahe bunga ng kios o galaw ng katawan.

5. KUMPAS
 Mayroong 55%-65% ng ating komuniksyon
 Nakapagpapadali ng pag-unawa at retensyon ng mensahe
 May dalawang uri: Kumpas na kinaugalian Kumpas na mapaglarawan

Kumpas na mapaglarawan Kumpas na kinaugalian

1. Palad na nakalahad sa harap, bahagyang nakabukas ang dalawang bisig. Nagpapahiwatig ng bukas
ng damdamin.
2. Palad na nakataob at ayos na patulak Nagpapahiwatig ng pagtanggi o di pagsang-ayon.
3. Kumpas na parang may itinuturo - Ginagamit upang tumawag ng pansin.
4. Kumpas na paturo - Panghamak, panlilibak, pagkagalit, panduro, paninisi.
5. Kumpas na pasubaybay - Ginagamit ito kung nais bigyan ng diin ang magakaugnay na diwa.
6. Palad na nakataob, at ayos na padapa - Ginagamit upang pakalmahin ang kalooban ng mga
awdyens.
7. Palad na nakayukom - Nagpapahayag ng isang masidhing damdamin gaya ng galit, lungkot,
panlulumo at pagtitimpi.

Ang takot sa pagsalita sa harap ng madla. Ang takot sa pagsasalita sa harap ng madla ay tinatawag na
xenophobia o stage fright. Ito ang takot na hindi tanggapin ng madla bunga ng kawalan o kakulangan ng
tiwala sa sarili at di-pagkaalam kung ano ang sasabihin at kung paano iyon sasabihin.

Mga Patnubay Sa Pagbigkas ng Tula at Talumpati

41
 Ano nga ba ang TALUMPATI
 Ayon sa Wikipedia, ang talumpati ay isang buos ng kaisipan o opinyon ng isang tao na
pinababatid sa pamamagitan ng pagsalita sa entablado. Layunin nitong humikayat, tumugon,
mangatwiran, magbigay kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala
 Ang talumpati ayon sa libro ng Gintong Pamana, wika at panitikan, ni Lolita R. Nakpil, ito ay
isang sangay ng panitikang nagpapahayag ng kaisipan upang basahin o bigkasin sa harap ng
mga taong handang magsipakinig. Ang mga tiyak na layunin ng talumpati ay humihikayat,
tumugon, mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang
paniniwala.

Layunin. Ano ang layunin ng tula o talumpati ?

Narito ang ilang karaniwang layunin ng tula o talumpati:
a. Magpakilos tungo sa isang pagsasagawa
b. Manghikayat
c. Magbigay ng impormasyon
d. Magbigay-aliw, at iba pa.
Mahalagang maunawaan ng bibigkas ang tunay na layunin ng tula at talumpati. Hindi kalianman
mabibigyang buhay ang pyesa kung hindi malinaw sa bibigkas ang layunin nito.

Pagkakaugnay ng Mambibigkas at Madla. Paano masasabing epektibo ang isang bumibigkas?

Masasabing epektibo ang bumibigkas kung natitinag niya ang nanonood. May malakas siyang hikayat sa madla
kung nagagawa niya itong patawanin o paiyakin sang-ayon na rin sa diwang isinasaad ng tula.

Tikas o Tindig. Paano ba ang tamang tindig sa tanghalan?

Sa pagtindig, ang bigat ng katawan ay nasa nauunang paa. Kadalasang kanan ang nauunang paq. Ngunit kung patag
ang tayo, ang bigat ng katawan ay nasa dalawang paa.

Tinig. Paano ba ang tamang tinig sa tanghalan ?

Sa makabagong paraan ng pagbigkas, ang isinasaalang-alang ay ang diwa ng tula. Kaya’t ang tinig ay maaaring
magbagu-bago ayon na rin sa diwang isinasaad nito. Maaari rin naming pabulong o paanas. Ang mahalaga ay alam
ng bumibigkas kung kalian niya hihinaan o lalakasan ang tinig ayon sa diwang ipinaaabot ng tula.

42
Panuunan ng Paningin. Mailalarawan mob a ang tamang panuunan ng paningin?
Isang kahinaan ng bumibigkas ang pagiging mailap ng kanyang mga mata. Dapat itong maiwasan. Nagiging mabisa
ang bumibigkas kung alam niya ang pagtutuunan ng kanyang paningin. Karaniwang ang paningin ay nagsisimula sa
gitna sag awing likuran. Maaari itong igawi sa kanan o kaliwa, ngunit hindi dapat laktawan ang gitna.

Himig. Anong uri ng himig ang kailangan sa pagbigkas?

Ang isang dapat maiwasan sa pagbigkas ay ang himig na parang ibong umaawit o parang pusang naglalampong.
Kung minsan naman, ang tono o himig ng bumibigkas ay naroong lumakas-humina; humina-lumakas. Ito ang
tinatawag na monotone. Hindi ito kahali-halina sa nakikinig. Ang mahalaga ay ang pagsasaalang-alang sa diwa ng
tula o talumpati.

Pagbigkas. Paano ba ang wastong pagbigkas?

Dapat maging malinaw ang pagbigkas o pagbitaw ng mga salita ayon sa wastong diin at pagkakapantig nito. Ang
mga pantig ay dapat na ipukol nang malinaw lalo na ang mga salitang may impit na tunog.
Pagkumpas. Paano ba ang mahusay na pagkumpas?
Higit na maganda kung sa pagkumpas ay isinusunod natin ang ating mata. Para bang hinahagod natin ng tingin ang
direksyong itinuturo. Dapat iwasan ang pabigla-bigla o pasulput-sulpot na kumpas. Tandaan na ang bawat
pagkumpas ay may layunin. Damhin kung ano ang nais ipahayag ng tula o talumpati.

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y5ze2nms

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/RtGJH5wA5iTxtCeK7

Ang Pagtatalo o Debate

Ang debate o pakikipagtalo ay isang pormal na pakikipagtalong may estruktura at sistemang sinusundan.

Isinasagawa ito ng dalawang grupo o indibidwal na may magkaslungat na panig tungkol sa isang partikular na
paksa; ang dalawang panig ay: Ang proposisyon o sumasasang-ayon, at ang oposisyon o sumasalungat. May
isang moderator na magiging tagapamagitan upang matiyak na magiging maayos ang daloy ng debate at igagalang
ng bawat kalahok ang tuntunin ng debate. Pagkatapos ng debate, may mga huradong magpapasiya kung kaninong
panig ang higit na nakapanghikayat o mas kapani-paniwala. Ang mga hurado ay dapat walang kinikilngan sa
dalawang panig at kailangang nakaupo nang magkakalayo sa isa’t-isa at hindi mag-usap-usap bago magbigay ng
kani-kanilang hatol upang maiwasang maimpluwensiyahan ang hatol ng isa’t-isa.

43
 
Ang debate ay hindi katulad ng mga ordinaryong argumento. Sa pakikipagtalong ito, ang bawat kalahok ay
binibigyan ng pantay na oras o pagkakataon upang makapaglahad ng kani-kanilang mga patoo gayundin ng
pagpabulaan o rebuttal. May nakatalaga ring timekeeper sa isang debate upang matiyak na masusunod ng bawat
tagapagsalita ang oras na laan para sa kanila. Karaniwang ang paksa sa isang debate ay ibinibigay nang mas maaga
upang makapaghanda ang dalawang panig para sa kani-kanilang mga argumento.

Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Mahusay na Debater

Ang mga sumusunod ay mga karaniwang pinagbabasehan ng mga hurado sa pagiging mapanghikayat kaya’t
kailangang isaalang-alang ng isang debater.

1. Nilalaman – Napakahalagang may malawak na kaalaman ang isang debaterpatungkol sa panig na kanyang

ipinagtatanggol at maging sa pangkalahatang paksa ng debate. Kailangan niyang magkaroon sapat na
panahon upang mapaghandaan ang sandaling ito at kasama sa paghahanda ang malawak na pagbabasa,
pananaliksik at pangangalap ng datos at ebidensya tungkol sa paksa upang magbigay ng bigat at patunay sa
katotohanan ng kanyang ipinahahayag.

2. Estilo – Dito makikita ang husay ng debater sa pagsasalita, sa pagpili ng tamang salitang gagamitin, at sa
kaangkupan ng pagbuo niya ng mga pangungusap na kanyang babanggitin sa debate. Papasok din dito ang
linaw at lakas o taginting ng kanyang boses, husay ng tindig, kumpiyansa sa sarili, at iba pa.

3. Estratehiya– Dito makikita ang husay ng debater sa pagsalo o pagsagot sa mga argumento, at kung paano
niya maitatawag ng pansin ang kanyang proposisyon. Dito rin makikita kung gaano kahusay ang
pagkakahabi ng mga argumento ng magkakagrupo. Mahalagang mag-usap at magplano nang maigi ang
magkakagrupo upang ang babanggiting patotoo o pagpapabulaan ng isa ay susuporta at hindi kokontra sa
mga sasabihin ng iba.

Mga Uri o Format ng Debate

Maraming iba’t ibang uri ng debate subalit ang pinakakaraniwang ginagamit ng mga mag-aaral ay ang mga
debateng may uri o format na Oxford at Cambridge.

Sa debateng Oxford, ang bawat kalahok ay magsasalita lamang ng minsan, maliban na lang sa unang tagapagsalita
ma wala pang sasalaging mosyon kaya’t mabibigyan ng isa pang pagkakataong magbigay ng kanyang

44
 pagpapabulaan sa huli. Sa pagtinding ng bawat kalahok upang magsalita ay magkasama na niyang inilalahad ang
kanyang patotoo at pagpapabulaan.

Sa debateng Cambridge, ang bawat kalahok ay dalawang beses titindig upang magsalita. Una ay para ipahayag ang
kanyang patotoo at sa ikalawa ay para ilahad ang kanyang pagpapabulaan.

May iba pang uri ng debate, kagaya ng mock trial, impromptu debate, turncoat debate at iba pa.

Ang mock trial ay isang uri ng debate kung saan ang mga kalahok ay nagpapanggap bilang mga manananggol
o mga attorney sa isang paglilitis. Karaniwan din na merong mga boluntaryo na magdudula-dulaan o mag-roleplay.

Ang impromptu debate ay isang uri ng debate masasabing mas impormal kumpara sa ibang klase ng debate.
Binibigyan ang paksa sa mga kalahok 15 minuto bago magsimula ang debate. Pagkatapos, ang kada miyembro ng
dalawang panig ay bibigyan ng limang minuto para magsalita. Pagkatapos magsalita ang isang miyembro ng isang
pangkat, isang miyembro ng ibang pangkat ang magsasalita. Uulitin ang proseso hanggang matapos nang magsalita
ang lahat ng miyembro ng dalawang grupo.

Ang turncoat debate ay kakaiba sa ibang klase ng debate dahil ito ay ginagawa ng isang tao lamang. Ang kalahok
ay magsasalita muna para sa proposisyon ng dalawang minuto, at pagkatapos ay magsasalita para sa oposisyon ng
dalawang minuto

Para sa pasulit pumunta lamang sa link na ito: https://tinyurl.com/y5ze2nms

Ipasa ang inyung pagsusulit sa link na ito: https://forms.gle/RtGJH5wA5iTxtCeK7

Para sa Major Eksam sa Midterm, pumunta sa link sa baba: https://tinyurl.com/yyan3c6p

Ipasa ang Modyul 3 Final Eksam sa Link na ito: https://forms.gle/cSWVsxcqn3uwM6WR9

RUBRICS

Rubrics para sa Replektibong Papel:

45
 Mga Krayterya 30
A. Organisasyon Mahusay ang pagkasunod-
sunod ng ideya sa kabuuan ng
talata, mabisa mag panimula at
malakas ang kongklusyon batay
sa ebidensya.
B. Lalim ng Napakalalim ang makikita ang
Repleksyon pag-uugnay ng dating kaalaman
at karanasan sa bagong
kaalaman.
C. Paggamit ng Wika Napakahusay ang paggamit ng
wika, walang mali sa grammar,
baybay, at gamit ng bantas, may
mayamang bokabularyo.
D. Presentasyon Malinis at maayos ang
pagkakasulat ng talata.
20 10
Maayos ang pagkasunod- May lohikal na organisasyon
sunod ng ideya sa talata, ngunit hindi masyadong
may angkop na simula at mabisa ang panimula at
kongklusyon. kongklusyon.
Malalim na makikita ang Mababaw at hindi gaanong
dati at bagong kaalaman. makikita ang pag-uugnayan ng
dating at bagong kaalaman.
Mahusay dahil kakaunti Maraming mali sa grammar at
lamang ang mali sa baybay ganundin sa gamit ng
grammar, baybay at gamit bantas.
ng bantas.
Malinis ngunit hindi May kahirapang unawain ang
maayos ang pagkakasulat pagkakasulat ng mga
ng talata. pangungusap.

E. Pamamahala ng Ginamit ang sapat na oras Natapos at naisumite sa Natapos at naisumite isang
Oras upang ihanda at tapusin at takdang oras o deadline. lingo pagkatapos ng deadline.
naibigay isang lingo bago ang
deadline.

Rubrics para sa Maikling Kuwento Tungkol sa Sarili:

Mga Pamantayan Marka

Napakamahusay (30) Mahusay (20) Katamtaman (10)

Wasto ang mga Wasto ang mga May bahagyang
impormasyon nakalahad impormasyong nailalahad kamalian sa mga
sa kuwento at akmang- sa kuwento subalit hindi inilahad na
Nilalaman
akma sa paksa lahat ay akma sa paksang impormasyon bagamat
ibinigay nakaayon sa paksang
ibinigay

46
 Walang mali sa May mali sa gramatika at Maraming mali sa
gramatika at iba pang iba pang kumbenisyon sa gramatika at iba pang
Gramatika kumbenisyon sa pagsulat kumbenisyon sa
pagsulat pagsulat.

Makulay at kaakit-akit Nakakaingganyo ang Hindi gaanong kaakit-

ang pagkakasulat sa pagkakasulat sa kuwento. akit at hindi gaanong
Sining kuwento kaingganyo ang
pagkakasulat sa
kuwento

Rubrics para sa Pagtatalumpati:

Krayterya Puntos

Nilalaman o Kaugnayan sa Paksa 35 puntos

Pagbibigkas ( diin at tono) 30 puntos

Paraan ng Paglalahad (kumpas, kilos, pang-akit, at istilo) 25 puntos

Pagtatanghal ( dating sa manonood) 10 puntos

Kabuuan

Rubrics para sa Dula-Dulaan:

Pagmamarka:
5 (Napakahusay) 4 (Mahusay)
3 (Katamtaman) 2 ( Di-gaanong mahusay)
1 (Di-lubhang mahusay)
Pamantayan Pokus Pagmamarka

Pagbibigay ng  Tama at angkop sa diwa ng nilalaman ang

Interpretasyon pagkakahulugan/interpretasyon ng piyesa.
 Nagpakita ng reyalistikong tagpo ng maigting na tunggalian ng
mga tauhan.

47
 Pagkakaganap ng  Maayos, makatotohanan, at makatarungang pagbibigay buhay
mga Tauhan sa uri ng personalidad na taglay ng tauhan sa piyesa mula sa
pagsasalita, pagkilos, at ekspresyon ng mukha.

Rubrics para sa Pagtatalo / Debate:

Pamantayan 5 10 15 Sarili Pangkat

Paksa/Kaisipan Walang mainam May naipahayag na Lubhang malinaw at

na kaisipang 2 hanggang 3 maayos ang kaisipang
ipinahayag kaisipan ang naipahayag. May 4 o higit
tungkol sa paksa. nabanggit tungkol pang kaisipan ang
sa paksa. nabanggit tungkol sa paksa.
Pangangatwiran Walang sapat na Walang gaanong May sapat na katibayang
katibayan ng iniharap na iniharap sa
pangangatwiran pangangatwiran pangangatwiran.
Pagpapahayag/ Mahina at hindi Mahina ang Maayos na maayos ang
Pagsasalita maunawaan ang pagkakapahayag pagkakapahayag na may
sinasabi. ngunit may pang- pang-akit sa nakikinig ang
akit sa nakikinig boses o pagsasalita.
ang boses o
pagsasalita.
Tiwala sa Sarili Hindi maayos ang May mahinang Lubusang naipahayag nang
pagsasalita dahil pagpapahayag dahil malinaw at naipabatid ang
sa kaba kaya’t naipabatid nang katanggap-tanggap na
nabubulol. kaunti ang layunin layunin ng panig.
ng panig.
Kabuuan

Rubrics para sa Paggawa ng Portfolio:

2 1
5 4 3
Kriterya Di-gaanong Di-lubhang
Napakasuhay Mahusay Katamtaman
Mahusay Mahusay

Pagkamalikhain

Pagkumpleto

Sumusunod sa
Direksyon

Repleksyon

Pangkalahatang
Presentasyon

Kabuuan

48
Prepared by Approved by

Jomel T. Munar, MAEd Filomena G. Montealto, Ed.D

BTVTED Dean Academic Dean

SANGGUNIAN

Acato, M. J. (2019). Mga Uri at Halimbawa ng Tayutay. Retrieve from blogspot.com:

https://notes-tips.blogspot.com/2019/06/mga-uri-at-halimbawa-ng-tayutay.html
Alagad-Abad (2009). Retorika. Cacho Hermenos, Inc. Pines cor. Union Sts. Mandaluyong City
Alcantara, N. (Director). (2016). Ang Kasaysayan ng Retorika [Motion Picture].
Alvarez, C. R. (Director). (2017). Ano nga ba ang Diskurso [Motion Picture].
Antonio L. F. (2009) . Retorika. C and E Publishing Inc. Quezon City
Baluwes (2018, October 10). Ang Kapangyarihan ng Wika, Ang Wika ng
Kapangyarihan. Retrieve from:https://cnsntsvrdd.wordpress.com/2018/10/10/wikang-hahatiin- paaunlarin-
ating-linangin/
Bautista, M. (Director). (2017). Pagsasalin ng Wika [Motion Picture].
Boliver, I. (2019). Pamamaraan ng Pagsasalin. Retrieve from Academia.edu:
https://www.academia.edu/9215372/Pamamaraan_ng_Pagsasalin
Carpio P. S. at Castillo MJ. A. (2012). Retorika at Masining na Pagpapahayag.
JimCryzville Publications. Malabon City
Custodio V. (Director).( 2020). Kahulugan ng Retorika. [Motion Picture]
DeMesa, J. (Director). (2013). Kapangyarihan ng Wika [Motion Picture].
Llanto, M. J. (2015, September 21). Mga Dapat Tandaan sa Epektibong Pagsasalita at
Mahusay na Pagtatalumpati. Retrieve from education:
https://www.slideshare.net/mj_llanto/mga-dapat-tandaan-sa-epektibong-pagsasalita-at-mahusay-na-
pagtatalumpati
Lloydi, B. (2016, June 21). Retrieve from Filipinotagalog.blogspot.com:
https://www.myph.com.ph/2016/06/apat-na-uri-ng-pangungusap.html#.XwgpZigzbIU
Macabodbod, J.C. (2013) Pagkuha ng Kahulugan ng mga Salita. Manila.
Mangin, M. (2016) Mga Batayang Kaalaman sa Pagsasalin. Manila, Philippines.
Mistica, W. A. (2015, February). Makrong Kasanayan sa Pagsasalita. Retrieve from
tumblr.com: https://winnieannmistica.tumblr.com/post/111457685629/mga-kasangkapan-sa-pagsasalita-
tindig-dapat

49
Nice X. D. (2014, October 13). Mga Patnubay sa Pagbigkas ng Tula at Talumpati.
Retrieve from blogspot.com: http://nicexdfilipino02.blogspot.com/2014/10/mga-patnubay-sa-pagbigkas-
ng-tula-at.html
Padilla, R. M. (2015) RETORIKA: kahulugan at kahalagahan ng retorika.Manila
Paula, J. (Director). (2018). Ang Pagsulat ng Talumpati [Motion Picture].
Tan, P. D. (Director). (2020). Retorika at Balarila. [Motion Picture]
Torres, J. (2019, April 11). Rubric sa Pagsusulat ng Reaksyong Papel. Retrieved from scribd.com:
https://www.scribd.com/document/405859057/Rubric-Sa-Pagsusulat-Ng-Reaksyong-Papel
Virtucio, M. (Director). (2016). Balarila [Motion Picture].
Yare, M. (Director). (2019). Uri ng Pangungusap [Motion Picture].
Yenbehold. (2015, August 14). Wika at Panitikan. Retrieve from:
http://siningngfilipino.blogspot.com/2015/08/ang-retorika.html

50