‫اقتصاد رفتاری‬

‫استاد راهنما‪:‬‬
‫جناب آقای دکتر سید جوادین‬
‫جناب آقای فضلی نژاد‬

‫دانشجو‪:‬‬
‫علیرضا قمیان‬
‫‪431697052‬‬
‫خرداد ‪98‬‬
‫اقتصاد رفتاری (به انگلیسی‪ )Behavioral economics :‬و فاینانس رفتاری رش""ته‌ای اس"ت ک"ه ب"ا روش علمی در فض"ای‬
‫روان‌شناسی شناختی‪ ،‬فاکتوره""ای مرب""وط ب""ه احساس""ات و اجتم""اع را در تحلی""ل و فهم بازاره""ا و عوام""ل اقتص""ادی ب""ه ک""ار‬
‫می‌گیرد‪ .‬از آنجا که واحد تحلیل در این دو علم‪ ،‬فرد و رفتار او می‌باشد تعامل بین علم اقتصاد و روان‌شناسی می‌توان""د ب""رای‬
‫نظریه‌پردازی اقتصادی مورد استفاده اقتصاددانان قرار گیرد در طی س""ال‌های اخ""یر محقق""انی هم چ""ون دانی""ل ک""انمن (دانی""ل‬
‫کاهنمن)‪ ،‬آموس تورسکی (‪ ،)Amos Tversky‬ریچارد تِیلِر (‪ )Richard THALER‬و اخیراً نیز کالین ک""امرر (‪Colin‬‬
‫‪ )Camerer‬و جرج الونشتاین (‪ ،)George Loewenstein‬برخی از اصول و اندیشه‌های علم اقتصاد را به عنوان اصولی‬
‫غیر واقع گرایانه از نظر روانشناختی‪ ،‬مورد انتقاد قرار داده‌اند‪ ".‬اقتصاددانانی نظیر کنت ارو ( ‪ ،)kenth arrow‬پیتر دیاموند‬
‫(پیتر ای‪ .‬دیاموند)‪ ،‬دان مک فادن (‪ ،)Daniel McFadden‬رابرت س"ولو (‪ )Robert Solow‬تنه"ا تحقیق"ات ان"دکی را در‬
‫این زمینه انجام داده‌اند" ولی گستردگی اقتص"اد را ت""رویج ننموده‌ان""د این ن""ا ب"ه س"امانی ب"ه وج"ود آم"ده در م""ورد واق""ع گ"رایی‬
‫روانشناختی هم‌اکنون منجر به بروز به نتایجی گردیده‌است‪ .‬عمدتا ً تالش‌ه""ایی تحت عن""وان «علم اقتص""اد رفت""اری» ص""ورت‬
‫گرفته تا از نظر روانشناختی ماهیت و نتایج بسیار واقعی تر از طبیعت انسان در علم اقتصاد بدست آی""د ک""ه این ماهیت‌ه""ا ب""ه‬
‫طرز نامحدودی در دهه اخیر‪ ،‬گسترش و فزونی یافته‌است‪ .‬تاجایی که امروز علم اقتصاد رفتاری جایگاه خود را در اقتص""اد‬
‫متعارف باز کرده‌است و افرادی نظیر دیوید الیبسون ‪ )David Laibson‬در زمینه اقتص"اد کالن وارنس"ت فی"یر در اقتص"اد‬
‫کار‪ ،‬جایگاه مناسبی در اقتصاد کالن دارند‪ .‬از طرف دیگر دانشگاه‌های معتبر بسیاری دانشجو در مقاطع پیش""رفته در زمین""ه‬
‫اقتصاد رفتاری می‌گیرند‪.‬‬
‫تاریخچه اقتصاد رفتاری‬

‫در ط""ول دورهٔ کالس""یک‪ ،‬اقتص""اددانان و روان‌شناس""ان ارتب""اط تنگاتن""گ داش""ته‌اند‪ .‬ب""ه عن""وان مث""ال آدام اس""میت (‪،۱۷۵۹‬‬
‫‪)Smith‬مقال‌ه‌ای در خصوص اصول روان‌شناسی رفتار افراد تحت عنوان نظریه‌های احساس""ات اخالقی(‪The theory of‬‬
‫‪ )moral sentiments‬نگاشت‪ ]۱[.‬جرمی بنتام(‪ )Bentham 1789‬نیز نوشته‌های زیادی در م""ورد پایه‌ه""ای روانش""ناختی‬
‫مطل""وبیت ارائ""ه داده‌اس""ت‪ ]۳[]۲[.‬در ط""ول دوران توس""عهٔ اقتص""اد نئوکالس""یک‪ ،‬اقتص""اددانان کم‌کم خ""ود را از موض""وعات‬
‫روان‌شناسی دور کردند‪ .‬در طول این دوران اقتصاددانان تالش می‌کردند تا حوزهٔ علمی خود را به علوم طبیعی نزدیک کنند"‬
‫با این توضیح که رفتار اقتصادی از مفروضات طبیعت عامل اقتصادی‌جدا شد‪ .‬موضوع دیگر استفاده از رواب""ط ریاض""ی در‬
‫نمونه‌سازی‌های اقتصادی بود تا آن‌جا که رشتهٔ اقتصادسنجی با استقبال زیادی مواجه و رویکرد ریاضی در اقتصاد به‌عن""وان‬
‫رویکردی فراگیر تبدیل شد‪ .‬مفهوم انسان اقتصادی شکل گرفت به گونه‌ای که بر عقالنیت تأکید داشت‪ .‬با این حال تحلیل‌ه""ای‬
‫روان‌شناسی ادامه یافت تا بسیاری از موضوعات را در زمان توسعهٔ اقتصاد نئوکالسیک توضیح دهد‪ .‬از این دس""ت می‌ت""وان‬
‫ب"""ه فعالیت‌ه"""ای فرانس"""یس اج"""ورث(‪ ،)Francis edgeworth‬ویلف"""ردو پ"""ارتو(‪ ،)Vilfredopareto‬اروین"""گ فیش"""ر(‬
‫‪ )Irvingfisher‬و جان مینارد کینز(‪ )John maynard Keynes‬اشاره کرد‪ .‬این دانشمندان معتقد بودند" که پدیده‌های مربوط‬
‫به روان‌شناسی فردی‪ ،‬قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند‪ ".‬به عنوان مثال‪ ،‬اسمیت اثر پدیدهٔ «خودبرتربی""نی» را در مش""اغل‬
‫پرخطر مورد بحث قرارداد‪ .‬در این حالت افراد با توجه به عامل غ""رور ی""ا اعتم""اد ب""ه نفس بیش از ح""د‪ ،‬ب""ه کاره""ای س""ختی‬
‫دست می‌زنند که باید دستمزد بیش‌تری داشته باشد‪ ،‬لیکن با این عنوان که «این کار سختی نیست» آن کار را انج""ام می‌دهن""د؛"‬
‫بنابراین‪ ،‬این عامل باعث می‌شود قیمت نیروی کار در چنین مشاغلی از قیمت واقعی کم‌تر شود‪ .‬کینز در اوای""ل ق""رن ‪ ۲۰‬ب""ه‬
‫عامل توهم پولی اشاره کرد‪ .‬به این معنا که افراد به ارزش اسمی پول توجه دارند تا به ارزش واقعی آن‪ .‬در نهایت فیش""ر در‬
‫سال ‪ ۱۹۲۹‬کتابی با عنوان «نظریهٔ بهره» در مورد توهم پولی نگاشت‪ .‬فیشر در بخشی از این کتاب به تش""ریح رفت""ار اف""راد‬
‫در مورد پس‌انداز پرداخته که آن را تابع عواملی از جمله خود کنترلی‪ ،‬دوراندیشی و عادت اشخاص تص""ویر کرده‌اس""ت‪ .‬در‬
‫اواسط قرن ‪ ،۲۰‬روان‌شناسی از مباحث اقتصادی جدا ش"د‪ .‬البت"ه عوام"ل متع"ددی ب"اعث ش"د مب"احث روان‌شناس"ی مج"دداً در‬
‫تحقیقات اقتصادی راه باید و اصول اقتصادرفتاری شکل گیرد‪ .‬مطلوبیت مورد انتظار و نمونه‌های مطلوبیت تنزی""ل ش""ده (ب""ه‬
‫انگلیس"ی‪)discounted utility models :‬به‌عن""وان مفروض"اتی ک""ه ش""رایط قاب""ل آزم""ونی ب""رای تص""میم‌گیری در ش""رایط‬
‫ع""دم‌اطمینان و مص""رف بین دوره‌ای ایج""اد می‌کردن""د‪ ،‬ب""ه ش""کل گس""ترده‌ای م""ورد پ""ذیرش ق""رار گرفتن""د‪ .‬البت""ه پدی""ده‌های‬
‫غیرمعمول((به انگلیسی‪ )anomalies :‬به تکرار‪ ،‬مورد مشاهده قرار گرفتند که باعث تغی""یراتی در این‌گون""ه فرض""یات ش""د‪.‬‬
 ‫عالوه بر این در دههٔ ‪ ،۱۹۶۹۰‬روان‌شناس"ی ش"ناختی‪ ،‬مغ"ز انس"ان را ب"ه عن"وان اب"زار پردازش‌گ"ر اطالع"ات مع"رفی ک"رد‬
‫(ب""رعکس نمونه‌ه""ای رفت""اری)‪ .‬روان‌شناس""انی از جمل""ه ادواردز(‪ ،)Edwards,1968‬آم""وس تورس""کی و دانی""ل ک""انمن(‬
‫‪ )kahneman and tversky,1979‬نمونه‌های شناختی خود را در خصوص تصمیم‌گیری در شرایط ریسک و عدم اطمینان‬
‫در مقابل نمونه‌های رفتار عقالیی ارائه کردند‪ ]۴[.‬مقالهٔ اسلویچ ‪)Slovic( ،۱۹۷۲‬در حوزهٔ رفتار ف""ردی س""رمایه‌گذاران در‬
‫خصوص برداشت نادرست افراد از ریس""ک‪ ،‬نقطه‌ی‌عطفی در تحقیق""ات رفت""اری در ح""وزهٔ م""الی ب""ود‪ ]۵[.‬یکی از مهم‌ت""رین‬
‫مقاله کانمن و تورسکی در سال ‪ ۱۹۷۹‬با عن""وان”نظری""ه دورنم""ا(‬ ‫ٔ‬ ‫مقاالت که باعث توسعهٔ اقتصاد و حوزهٔ مالی رفتاری شد‬
‫‪)Prospect theory‬تصمیم‌گیری در شرایط ریسک “بود که در آن از روش‌های روانشناسی شناختی برای توضیح ش""ماری‬
‫از پدیده‌های غیرمعمول در چارچوب تصمیم‌گیری بر مبنای اقتص""اد عقالیی اس""تفاده کردن""د‪ ]۴[.‬س""رانجام کنف""رانس دانش""گاه‬
‫شیکاگو در سال ‪ ۱۹۸۷‬و فصلنامهٔ اقتصاد (یادبود آموس تورسکی) که به موضوعات اقتصاد رفتاری اختص""اص یافت""ه ب""ود‪،‬‬
‫نقطهٔ عطفی در توسعهٔ تحقیقات مشابه شد‪ .‬گستردگی تحقیقات مالی و یافتن پدیده‌های غیرمعمول و اس""تثنائات در واقعیت‌ه""ای‬
‫ب""ازار س""هام و به‌ط""ور گس""ترده‌تری در تص""میم‌گیری‌های س""رمایه‌گذاری ک""ه نمونه‌ه""ای متع""ارف در نظریه‌ه""ای پیش""رفته‬
‫سرمایه‌گذاری قادر به تب""یین آن نبودن""د‪ "،‬محقق""ان را ب""ه س""مت نظریه‌های‌رفت""اری رهنم""ون س""اخت‪ .‬مطالعات‌رفت""اری در دههٔ‬
‫‪ ۱۹۹۰‬به شکل گسترده‌تری رایج شد‪ .‬دی‌بونت و تیلر در سال ‪ ۱۹۸۵‬نشان دادند" وقتی سهام بر مبنای بازدهی ‪ ۳‬تا ‪ ۵‬سال به‬
‫شکل تاریخی رتبه‌بندی می‌شوند‪ ،‬سهامی که در گذشته بازدهی بیش‌تری داشته‌اند (برندگان تاریخی) در سال‌های بعد بازدهی‬
‫کم‌تری ارائه داده‌اند (بازندگان آتی)‪ .‬البته آن‌ها این رفتار بازدهی را ب""ه عکس‌العم""ل بیش ازح""د و کم‌ترازح""د س""رمایه‌گذاران‬
‫نسبت داده‌اند‪ .‬به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران در مقابل برندگان تاریخی بیش ازح""د خ""وش‌بین و در مقاب""ل بازن""دگان ت""اریخی‬
‫بیش ازحد بدبین بوده‌اند که البت""ه همین ام"ر خ""ود منج""ر ب""ه فاص"لهٔ قیمت‌ه""ای ذاتی و قیمت‌ه"ای ب""ازار می‌ش"ود‪ ]۶[.‬در س"ال‬
‫‪ ۱۹۹۲‬ک""""انمن و تورس""""کی نظری""""ه دورنم""""ا را توس""""عه دادن""""د" و «نظری""""ه دورنم""""ای تجمعی (((‪kahneman and‬‬
‫‪)tverskyṣ ۱۹۹۲‬را ارائه دادند که بسیاری از تحقیقات قبل از آن را به صورت یک نظریه منسجم ارائه کرد‪ .‬از آن به بع""د‬
‫نیز مطالعات تج"ربی زی"ادی مفروض"ات و نت"ایج این نظری"ه را تأیی"د کرده‌اس"ت‪ .‬مقال"ه جیگ"ادیش و تیتمن در س"ال ‪( 1993‬‬
‫‪)Jegadeesh and titmanṣ ۱۹۹۳‬پدیدهٔ غیرعادی دیگری را نشان داد که سهام دارای بازده باالتر در طول ‪ ۶‬ماه گذشته‪،‬‬
‫در سال بعد بازدهی بیش‌تری را به نس"بت س"هام دارای ب"ازده کم‌ت"ر ایج"اد می‌کن"د‪ .‬در س"ال ‪ ۱۹۹۸‬دانی"ل‪ ،‬هیرش"یفر و س"ابر‬
‫)مقاله «روان‌شناسی سرمایه‌گذار و عکس‌العم""ل بیش ازح""د و کم‌ترازح""د ب""ازار س""هام» را‬‫ٔ‬ ‫امانیام(‪Daniel et al. ṣ ۱۹۹۸‬‬
‫مط""رح کردن""د‪ .‬در این مقال""ه اث""ر بیش اطمین""انی((ب""ه انگلیس""ی‪)overconfidence :‬و خ""ود اس""نادی (ب""ه انگلیس""ی‪Self- :‬‬
‫‪)attribution theory‬تبیین" شد‪ .‬در همان سال یعنی سال ‪ ۱۹۹۸‬دو مقالهٔ دیگر در بیان عکس‌العمل بیش ازحد و کم‌ترازح""د‬
‫توسط باربریز‪ ،‬ش""یفر و ویش""نیارایه ش""د‪ .‬در نه""ایت ج""ایزهٔ نوب""ل اقتص"اد در س""ال ‪ ۲۰۰۲‬ب""ه دانی""ل ک""انمن ب""ه علت تحقیق"ات‬
‫گسترده‌اش در کاربرد و روان‌شناسی در اقتصاد اعطا شد و بدین ت"رتیب ح"وزهٔ گس"ترده‌ای از تحقیق"ات م"ورد توج"ه محقق"ان‬
‫قرار گرفت‪ .‬آموس تورسکی به‌عنوان همکار کانمن در طول س"ال‌ها تحقی"ق تیمی‪ ،‬در س"ال ‪ ۱۹۹۶‬درگذش""ت و چ"ون ج"ایزهٔ‬
‫نوبل به افراد زنده تعلق می‌گیرد‪ ،‬کانمن به دریافت جایزهٔ نوبل نائل آمد که البته همکاری‌های تورسکی در سال‌های تحقیق را‬
‫یادآور شد‪.‬‬

‫مهمترین کتابی که سیر تکوین و شکلگیری اقتصاد رفتاری را تشریح می‌کند‪« "،‬کج رفتاری‪ :‬شکل‌گیری اقتصاد رفتاری» نام‬
‫دارد که توسط ریچارد تِیلِر‪ ،‬استاد دانشگاه شیکاگو و برندهٔ جایزه نوبل اقتصاد ‪ ،۲۰۱۷‬نوشته شده‌است‪.‬‬
‫اقتصاد رفتاری به دنبال چیست؟‬

‫اقتصاد رفتاری به دنبال افزایش قدرت توضیح دهندگی علم اقتصاد از طری""ق واقعی ت""ر ک"ردن بنیان‌ه"ای روانشناس"ی اس"ت‪.‬‬
‫هسته اصلی اقتصاد رفتاری اعتقاد به افزایش واقع گرایی زیربناهای روانشناختی علم اقتصاد است که سبب بهبود نظریه‌های‬
‫اقتصادی در انجام وظایف خود نظیر توصیف بهتر تئوری‌ها‪ ،‬پیش‌بینی بهتر ح""وادث و پیش""نهاد سیاس"ت‌های اقتص""ادی به""تر‬
‫می‌شود‪ .‬البت"ه این دی"دگاه در جایگ"اه نفی اس"اس اقتص"اد نئوکالس"یک برپای"ه ح"داکثر ک"ردن مطل"وبیت(ب"ه انگلیس"ی‪utility :‬‬
‫‪ ،)maximization‬تعادل(به انگلیسی‪ )equlibrium :‬و کارایی(به انگلیسی‪)efficiency :‬ق""رار ن""دارد‪ .‬چراک""ه دی""دگاه نئ""و‬
‫کالسیک مفید است و چارچوب تئوریک مناسبی ب"رای تحلیل‌ه"ای اقتص"اددانان ف"راهم می‌آورد ک"ه در خیلی از زمینه‌ه"ا ن"یز‬
‫پیش‌بینی‌های صحیحی انجام می‌دهد اما در برخی موارد ناکارآمد اس""ت و می‌بایس""تی تع""دیل ش""ود ک""ه این مج""رای ب""روز علم‬
‫اقتصاد رفتاری است‪ .‬اکثر مقاالت در زمینه اقتصاد رفتاری تعدادی از ف"روض بنی""ادین اقتص"اد نئوکالس"یک را ب""ا توج"ه ب""ه‬
‫واقع گرایی روانشناختی تعدیل می‌کند‪ .‬البته اقتصاد رفتاری را نباید به عنوان نظریات رادیکال در نظ"ر گ""رفت‪ .‬چراک""ه فق""ط‬
‫به دنبال آزاد کردن فروض ساده‌کننده اساس اقتصاد نئوکالسیک است‪ .‬برای مثال اقتصاددانان نئوکالس""یک به‌ط""ور مش""خص‬
‫ابراز می‌کنند که انسان‌ها در مورد انصاف و عدالت نگران نیستند؛" که با حذف این فرض می‌توان ب""ه نظری""ات واقعی ت""ر در‬
‫علم اقتصاد رسید‪]۷[.‬‬
‫ارزش‌گذاری اقتصاد رفتاری‬

‫استیگلر(‪)stigler‬بیان می‌کند که نظریات اقتصادی می‌بایست با سه مؤلفه انطب""اق ب""ا واقعیت‪ ،‬کلی ب""ودن‪ .‬س""ازگاری س""نجیده‬
‫شوند‪ .‬نظریات اقتصاد رفتاری نیز می‌بایست با این سه مؤلفه قضاوت شوند‪ .‬هرچند که نظریات اقتص""اد رفت""اری معم""والً ب""ه‬
‫علت وارد کردن چند پارامتر به داخل مدل از انسجام کمتری برخوردار است‪]۷[.‬‬
‫روش‌های اقتصاد رفتاری‬

‫روش‌های (به انگلیسی‪ )methods :‬به کار گرفته شده در اقتصاد رفتاری به سان همان روش‌های است ک""ه س""ایر زمینه‌ه""ای‬
‫اقتصاد متعارف به کار می‌گیرند‪ .‬در اصل‪ ،‬اقتصاد رفتاری به شدت به شواهدی که براساس آزمایش یا تجرب""ه(ب""ه انگلیس""ی‪:‬‬
‫‪ )experiment‬به دست می‌آیند متکی است‪ .‬با این وجود‪ ،‬اخیراً‪ ،‬اقتصاددانان رفتاری از آزمایش تجربه فراتر رفته‌اند و تمام‬
‫روش‌های به کارگرفته شده در علم اقتصاد متعارف را پذیرفته‌اند‪]۷"[.‬‬
‫موضوعات اقتصاد رفتاری‬
‫مالیه رفتاری‬

‫ایده اصلی مالیه رفتاری (به انگلیس""ی‪ )Behavioral finance :‬تب""یین" این موض"وع اس""ت ک""ه چ""را ش""رکت کنن""دگان" ب"ازار‬
‫خطاهای سیستماتیک انجام می‌دهند‪ .‬این‌گونه خطاها قیمت‌ها و بازدهی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بازاره""ا را ن""ا کارآم""د‬
‫می‌کند‪ .‬مالی""ه رفت""اری هم چ""نین ب""ه بررس""ی آربی""تراژ (ب""ه انگلیس""ی‪)arbitrage :‬س""ایر ش""رکت کنن""دگان ب""ازار در این‌گون""ه‬
‫ناکارآمدی‌ها می‌پردازد‪ .‬مالیه رفتاری ناکارآمدی‌هایی نظیر عکس العمل‌های نامناسب به اطالعاتی مانند روندهای بازار (ب""ه‬
‫انگلیسی‪)market trends :‬را پررنگ می‌کند و در حالت حدی علت حباب‌ها(به انگلیسی‪)bubble :‬و سقوط‌ها(به انگلیسی‪:‬‬
‫‪)crash‬را بررس""ی می‌کن""د‪ .‬این‌گون""ه عکس العمل‌ه""ا ب""ه توج""ه مح""دود س""رمایه‌گذار‪ ،‬اطمین""ان بیش از ح""د(ب""ه انگلیس""ی‪:‬‬
‫‪ ،)overconfidence‬تجاوز از نقطه بهینه‪ ،‬تقلید یا شکلک سازی (غریزه گ""روه) و پ""ارازیت تج""ارت نس""بت داده شده‌اس""ت‪.‬‬
‫تحلیلگره"ای تک"نیکی‪ ،‬اقتص"اد رفت"اری را ب"ه مثاب"ه فامی"ل نزدی"ک مالی"ه رفت"اری در نظ"ر می‌گیرن"د ک"ه پایهٔ تئ"وری ب"رای‬
‫تحلیل‌های تکنیکی قرار می‌گیرد‪]۸[.‬‬
‫مالیه رفتاری کمی‬

‫مالی""ه رفت""اری کمی(ب""ه انگلیس""ی‪ )quantative behavioral finance :‬از روش‌شناس""ی ریاض""ی و آم""اری ب""رای فهم‬
‫تبعیض‌های رفتاری(به انگلیسی‪ )Behavioral bias :‬استفاده می‌کند‪ ]۹[.‬در تحقیقات بازار یابی‪ ،‬یک مطالعه نشان می‌ده""د‬
‫که شواهد اندکی سبب تعیض‌های بدتر می‌شود و اثر آن تص""میمات بازاری""ابی را تحت ت""أثیر ق""رار می‌ده""د‪ .‬ش""رکت‌کننده‌های‬
‫برجسته شامل گوندز و کاگینالپ (ویراستار ژورنال مالیه رفتاری(‪)Journal of Behavioral Finance‬از سال‪ ۲۰۰۱‬تا‬
‫‪ )۲۰۰۴‬و همکاران وی وروناسمیت (نوبلیست ‪ ،)۲۰۰۲‬دیوی""د پ""ورتر‪ ،‬دان ب""النویچ و والدیم""یرا ایل""وا و احمت دوران وری‬
‫استورام را شامل می‌شوند‪]۱۰[.‬‬
‫انتقاد گرایی‬

‫انتقاد گرایانی(ب""ه انگلیس""ی‪ )criticism :‬نظ""یر ی""وجن فام""ا(‪ )eugenfama‬فرض""یه‌های ب""ازار ک""ارا را تأیی""د می‌کنن""د‪ .‬آن‌ه""ا‬
‫مخالفت کردند که مالیه رفتاری بیشتر مجموعه‌ای از استثناها(به انگلیس""ی‪ )anomailies :‬اس""ت ت""ا ش""اخه‌ای حقیقی از مالی""ه‬
‫باشد و این مجموعه استثناها یا در بازار به سرعت از طریق باال رفتن قیمت از بین می‌رود ی""ا ب""ا س""اختارهای ج""زیی ب""ازار‬
‫توضیح داده می‌شود‪ .‬با این وجود تبعیض‌های شناختی(به انگلیسی‪ )cognitive biases :‬افراد از تبعیض‌های اجتم""اعی(ب""ه‬
‫انگلیسی‪ )social biases :‬جداست؛ سابق بر این می‌شد از بازار میانگین گرفته شود هنگامی که دیگران می‌توانند یک حلقه‬
‫بازی(به انگلیسی‪)feedback loops :‬خودی مثبت ایجاد کنند بازار را بیشتر و بیش""تر ب""ه س""مت تع""ادل قیم""تی منص"فانه(ب""ه‬
‫انگلیسی‪ )fair price :‬براند‪ .‬به‌ط""ور مش"ابه ب""رای ی""ک اس""تثناء ک""ه ک""ارایی ب""ازار را ب""ه مخ""اطره می‌ان""دازد‪ "،‬س"رمایه‌گذار‬
‫می‌بایست قادر به مبادله علیه آن باشد و سود غیر متعارف کسب کن""د؛ ک""ه این در بس""یاری از م""وارد ب""رای اس""تثناها ص""حیح‬
‫نیس""ت‪ ]۱۱[.‬مث""ال مش""خص ب""رای انق""اد گ""رایی در ش""رح «معم""ای براب""ری پ""اداش»(ب""ه انگلیس""ی‪equality premium :‬‬
‫‪ )puzzle‬ظاهر می‌شود‪ .‬این‌گونه بحث می‌شود که علت موان""ع ورود (ب""ه انگلیس""ی‪ )entry barrier :‬اس""ت (هم عملی و هم‬
‫روانی) و بازدهی بین سهام و اوراق قرضه به دلیل بازبودن من""ابع الکترونی""ک ب""ازار س""هام ب""رای معامل""ه گ""ران می‌بایس""تی‬
‫برابر شود‪ .‬در پاسخ دیگران مخالف کردند" که ک""ه بیش""تر وج""وه س"رمایه‌گذاری شخص"ی م""دیریت می‌ش""وند از طری""ق وج"وه‬
‫سالخورده‪ ،‬حداقل‌کننده اثر مشهور موانع ورود هس""تند‪ .‬ب""ه عالوه س""رمایه‌گذاران ح""رفه‌ای و م""دیران م""الی ب""ه نظ""ر می‌رس""د‬
‫بیشتر اوراق نگه دری کنند تا یک نفر انتظار تفاوت‌های بازدهی داشته باشد‪]۱۲[.‬‬
‫نظریه بازی رفتاری‬

‫نظریه بازی رفتاری(به انگلیسی‪ )Behavioral game theory :‬موضوعی است که به بررسی تصمیمات و رفتار متقاب""ل‬
‫اس"""تراتژیک ب"""ا روش‌ه"""ای نظری"""ه بازی‌ه"""ا‪ ،‬اقتص"""اد آزمایش"""گاهی (تج"""ربی) و روانشناس"""ی آزمایش"""گاهی (تج"""ربی)‬
‫می‌پردازدآزمایش‌ها شامل آزمودن انحراف از ساده‌سازی‌های رایج تئوری‌های اقتصادی نظیر قاعده استقالل‪ ]۱۳[،‬و صرف‬
‫نظر کردن از نوع دوستی‪ ]۱۴[،‬انصاف[‪ ]۱۵‬و آثار قالب‌گیری می‌باشد‪ .‬در بعد اثباتی‪ ،‬روش‌ها برای شناخت روابط متقاب""ل‬
‫و ترجیحات اجتماعی به کار بسته شده‌است‪ .‬به عنوان یک برنام""ه پژوهش"ی‪ ،‬این موض"وع در س""ه ده"ه اخ""یر پیش""رفت قاب""ل‬
‫توجهی داشته‌است‪.‬‬
‫استدالل اقتصادی در حیوانات غیرانسانی‬

‫تنی چن"د از روانشناس"ان تط"بیقی دانش"گاه‌های آمریک"ا س"عی در نش"ان دادن اس"تدالل در حیوان"ات غیرانس"انی (ب"ه انگلیس"ی‪:‬‬
‫‪)economics resoning in non-human animals‬انج""ام دادن""د‪ ".‬تالش‌ه""ای اولی""ه در این زمین""ه ب""روی رفت""ار م""وش‬
‫صحرایی و کبوتر تمرکز کرده بود‪ .‬این مطالعات به اصول رفتارشناسی روانشناسی نزدیک شده بود‪ ،‬جایی که ه"دف اص"لی‬
‫کشف شباهت رفتاری حیوانات غیر انسان به رفتار انسانی در شرایط آزمایش قابل حصول بوده‌اس""ت‪ .‬این تحقیق""ات از لح""اظ‬
‫روش‌شناس""ی ب""ه کاره""ای انج""ام ش""ده توس""ط «فرس""تر» و «اس"کینر»[ ‪ ]۱۶‬ش""باهت بس""یار زی"ادی دارد‪ .‬ج""دا از ش""باهت‌های‬
‫روش‌شناسی‪ ،‬محققان اخیر از واژه‌شناسی رفتارشناسان نیز تخطی کرده‌اند‪ .‬اگر چه این مطالع""ات مق""دمات را ب""رای «محی""ط‬
‫شرطی شدن عامل» فراهم کرده‌است (با استفاده از غذا به عنوان پاداش برای نوک زدن و فشردن میله)‪.‬‬
‫نقدهایی بر اقتصاد رفتاری‬
‫منتقدان اقتصاد رفتاری عموما ً بر عقالنیت کنشگران اقتصادی تأکید دارند‪ ]۱۷[.‬از نظر این صاحبنظران‪ ،‬رفتارهای مشاهده‬
‫شده در محیط آزمایشگاهی کاربرد بسیار محدودی برای محیط بازار دارد‪ .‬در بازار‪ ،‬رقابت و فرصت‌های یادگیری منجر به‬
‫نزدیک شدن کنشگر به رفتار عقالیی می‌شود‪.‬‬
‫افراد تأثیرگذار در اقتصاد رفتاری‬

‫دانیل آریلی(به انگلیسی‪)Dan Ariely :‬‬

‫کولین کمرر (به انگلیسی‪)Colin Camerer :‬‬
‫ارنست فهر(به انگلیسی‪)Ernst Fehr :‬‬
‫دانیل کاهنمن(به انگلیسی‪ :‬دانیل کاهنمن)‬
‫دیوید لیبیسون(به انگلیسی‪)David Laibson :‬‬
‫جورج لوونستین(به انگلیسی‪)George Loewenstein :‬‬
‫متیو رابین(به انگلیسی‪)Matthew Rabin :‬‬
‫هربرت سیمون(به انگلیسی‪ :‬هربرت الکساندر سیمون)‬
‫ریچارد تِیلِر(به انگلیسی‪)Richard Thaler :‬‬
‫پاول اسلویک(به انگلیسی‪)Paul Slovic :‬‬
‫آموس تورسکی(به انگلیسی‪)Amos Tversky :‬‬