2

ABDURRAHMAN MIHCIOĞLU

Paris
Musâhabeleri
“Paris Musâhabeleri” başlığıyla,
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin
izinde, o günden bugüne modernleşme
tarihimizde merkezî bir yer teşkil
eden Fransa’ya dair gözlemlerimizi
aktarıyorduk. Kaldığımız yerden devam
ediyoruz.

S
aat on iki. Paris’in altı büyük tren istasyonundan Gare du
Nord. Cuma’ya bir saat kaldı, Merkez Camii’ne (Grand
Mosquée de Paris) yetişmem gerek. RER B’den henüz
indim. Asya’nın ve özellikle Afrika’nın dört bir yanından,
dünya gailesiyle kopup gelenlerin meskeni, Paris banliyölerinin
köhne tren hatları, RER. Bizdeki Halkalı-Gebze banliyö hattının eski
hali ile kıyas etsek bizim hatlara ayıp olur; eski haline bile, o derece
necis ve kokuşmuş. Bir vagonda iki, bilemedin üç temiz görünümlü
koltuk, o da boş bulabilirsen... Aksi takdirde günün sonunda ne kadar
yorgun olursam olayım, ayakta kalmaya mahkumum, insanın midesi
kaldırmıyor. Sîretler suretlere aynıyla aksetse, trene binmeye de
mecal kalmayacak belki, kim bilir...

Dışarı çıkıp 91 numaralı otobüse biniyorum, tesadüfün böylesi...

İneceğim durak Fransızlar’ın meşhur kadın kahramanı Jan
Dark’ın (Jeanne d’Arc) adını taşıyor. Üstad Necip Fazıl’ın, Tarih
Boyunca Büyük Mazlumlar’ında duymuştum ismini ilkin. Fransızlar
ile İngilizler arasında 14. ve 15. asırda cereyan eden ve İstanbul’un
bizim tarafımızdan fethinin akabinde sona eren Yüzyıl Savaşları’nda,
Fransızlar için hayli kahramanlık gösteren bir kadın. Kimi hıristiyan
azizlerinin kendisine göründüğünü iddia ederek ordunun moralini
yükseltmiş, bilahare ihanete uğramış ve İngilizler tarafından
yakılarak idam edilmişti.

İdamından kısa bir süre sonra Papa tarafından şehit kabul edilen
Jan Dark, Fransız İmparatorluğu’nu ayağa kaldıran Napolyon
tarafından, 19. asrın başında ulusal sembol ilan edildi. Üstad’ın
bu hatun kişiyi ve o günkü hadiseleri tasviri ise kelimeleri ustaca

46 MAYIS 2020
giydirmesi sebebiyle çok daha
başka.
Camiye yüz elli-iki yüz metre
kala üçyol ağzında yirmi-
otuz metrekarelik bir yeşillik
dikkatimi çekiyor. Zira Emir
Abdülkadir Köşesi (Place de
l’Émir-Abdelkader) serlevhalı bir
tabela dikili. İnsan esef ediyor.
Sen tut, senelerce Cezayir
çöllerinde Fransız’a kök söktür,
sonra mağlup ol ve ismini gâvur
ellerinde alelâde bir cadde
köşesine versinler! Gâvurun en
münafıkça hasleti bu! Dindaşı
veya müslüman fark etmez,
evvela sömürür, öldürür veya
süründürür; akabinde de bu
işlerde hiç dahli yokmuşçasına
anma günleri tertipler, anıtlar
diker, yollara binalara ismini verir.
Fransız’ı da böyle, Amerikalı’sı da...
Adamlar başkanları Kennedy’i
öldürüp ölümünü örtbas ettiler,
ardından her yere ismini verdiler;
caddeler, havalimanları, anıtlar...
Zenci hareketinin öncüsü Martin
Luther King’i öldürdüler, şimdi
ulusal MLK günü var, güler misin
ağlar mısın!..
Caminin sokağına girdiğimde
karşılaştığım manzara hiç iç açıcı
değil. Kaldırıma taşan cemaatin
sokağı da kapatmaması için polis
tedbir almış, caddeye seccadesini
sermek isteyene göz açtırmıyor,
öte yanda bir kargaşa. Halbuki
mahalle müslüman mahallesi ve
Cuma saati olduğu için sokakta
trafik akışı neredeyse mevcut
değil. Cezayirli’si, Faslı’sı ve
sair Afrikalı’sı burada da öz
yurdunda da garip. Burada
da öz vatanında da parya,
değişen bir şey yok! Kaldırımın bir
köşesine ben de seccademi serip
namazı eda ediyorum. Farz biter
bitmez kaldırımın temizlenmesi
yönünde cami görevlilerinin ikazı
üzerine boşalan camiye giriyorum.
Endülüs-Mağrib tarzı mimarîye
sahip caminin inşa tarihi 1926.
Ne var ki Paris’te, merkezinde
caminin yer aldığı bir külliye fikri
1850’lerde ortaya atılıyor ve ilk
olarak Sultan II. Abdülhamid
tarafından projelendirilip 1895’te
Fransız makamlarına sunuluyor.
Bu teklif hemen reddedilmese de
sürüncemede bırakılıyor ve araya
giren siyasî ve askerî hadiseler
sebebiyle proje neticesiz kalıyor.
Fransa’nın, I. Cihan Harbi’nde
Afrika’daki sömürgelerinden
topladığı yüz bini aşkın müslüman
askeri cepheye sürdüğü ve
özellikle on binlercesinin Doğu
cephesinde, Verdun, Dauamount
ve Alsace bölgesinde Almanlar’a
karşı savaşırken öldüğü
malumumuz. Efendi, kölelerini
kendi ikbali uğruna savaş
meydanında harcadıktan
sonra, göz boyama kabilinden,
adeta lütufta bulunurcasına
nihayet Paris’te bir müslüman
enstitüsünün teşekkülüne ve
külliye inşasına ruhsat veriyor;
sene 1920.
Kanla satın alınmış, müslüman
kanına bedel, rüşvet kabilinden
inşa edilmiş bir cami Paris
Merkez Camii. Rifâa Tahtavî, Paris
Gözlemleri’nde bu hususa şöylece
işaret etmekteydi:
“Birbirlerine ve başkalarına
yardımları malla değil; söz ve
hareketleriyledir. Karşılığını
alacağını kesinlikle bilmedikçe
bir ferde tek habbe bile
vermezler!”
Mahalle içerisine inşa edilen
caminin cümle kapısı, külliyenin
oturduğu arsanın konumu
sebebiyle kıble istikametine göre
sağ arka tarafta kalıyor; klasik
usulde olduğu gibi kıblenin
tam aksi istikamette değil.
Cümle kapısı, Endülüs ve Kuzey
Afrika’daki muadillerine nispetle
daha az tezyinatlı gözükse
de Paris için yeter de artar
bile dedirtiyor. Şam Emeviye
Camii’nden itibaren Kuzey Afrika
ve nihayet Endülüs’te mimarî
cihetten zirvesine ulaşan dörtgen
minare formu, cümle kapısının
hemen sağında arşa yükseliyor.
İçeri adım atar atmaz bahçeyi
çevreleyen revaklarla örülü bir
dış avlu ve revakların altından
geçer geçmez, avlunun orta
yeri, benzerlerine Gırnata’da
Elhamra Sarayı’nda ve Sevilla’daki
(İşbiliyye) Alcazar’da (el-Kasr:
saray) tesadüf ettiğim envai
çeşit bitki ile donatılmış güzel bir
bahçe. Bahçenin diğer ucundan
bir başka avluya geçiyorum;
kıblenin sol kolunda kalan
avluya, karşımda bir anıt. “1914-
1918 arası, Fransa için ölen
müslüman askerlerin anısına”
serlevhalı bir mermer kitabe.
37 alay saydım, tam 37 alay!
Ecdat Çanakkale dâhil onlarca
cephede vatan için toprağı kanla
sularken, gâvurun ekmeğini
yiyip onun kılıcını bize karşı
sallayarak toprağa düşen on
binlerce müslüman asker! Karışık
duygular içerisindeyim. Hoş,
bugün de gâvurun ekmeğini
yiyip müslümana karşı onların
kılıcını sallayanlar pek çok
içimizde. Tek fark, doğrudan
kurşun sıkmıyorlar, kalemlerini
sivriltip sivriltip sinemize
saplıyorlar, o kadar.
Cuma sonrası olmasına rağmen
MAYIS 2020 47
 ABDURRAHMAN MIHCIOĞLU
caminin güllerle bezeli bu
dış avlusu gözlerden ırak ve
tenha. Az ötede bir genç elinde
Kur’an-ı Kerim, ezber yapıyor.
Avrupa ve ABD’deki camilerde
mütemadiyen gözlemlediğim
bir hadise böyle ümitlerimin
sönmeye yüz tuttuğu demlerde
âb-ı hayat gibi imdada yetişiyor,
ümitlerimi yeşertiyor. Ezber
yapan çocuklardan, gençlerden
bahsediyorum! Küfrün
merkezinde bir inşirah, taze
bir ruh üflüyor pörsümüş, bir
o kadar da köhneleşmeye yüz
tutmuş müslüman cemaate.
Allah büyük. Bataklıkta nilüferler
bitiren Rabbim, güneşi Batı’dan
doğurmaya da muktedir.
Cami iyiden iyiye tenhalaştı.
Nihayet camiye girebiliyorum.
Klasik cami mimarisinde mescid
kapısı mihraba bakarken, dörtgen
olarak inşa edilen caminin en iç
avlusu bu dörtgenin bir köşesine
yaslandığı için kapılar mihrabı
çapraz kesiyor. İçeride kalan
cemaatin bir kısmı uzanmış
kaylûle yaparken, bir kısmı
kıraat ile meşgul. Dışarıda bir
dünya, içeride bambaşka bir
dünya! Devrik Mısır meliki Melik
Faruk’un hediyesi minber, Mağrib
tarzı mihrab ile bir bütünlük arz
ediyor. Öte yandan, Endülüs’te
hissettiğim ve bana Endülüs’ü
hatırlatan her ne var ise ondan
kendisini gösteren, ciğerimizi
sızlatan acı tekrar nüksediyor.
Küfrün ayakları altında çiğnenen
ve orada, tam karşımda bütün
varlığıyla yüzüme tokat gibi
çarpan, ayakta ama perişan,
dimdik kalmaya çalışan, kolu
kanadı kırılmış, bin yıllık
medeniyetin kaderine terk
edilmiş öksüz evladı, Endülüs...
Paris Merkez Camii Kurtuba
48 MAYIS 2020
Camii’ne göre daha bahtiyar
sayılsa da, her ikisi de küfrün
tasallutu altında; biri doğrudan,
diğeri dolaylı.
Cami çıkışı karşı köşedeki
kitapçıya uğradım, tezimle alakalı
bazı kaynaklar mevcuttur ümidiyle.
Uğradığıma da değdi. Türkiye’de
bulamadığım iki üç kitap çıktı,
kısa günün kârı. Ne var ki esnaf
kardeşimiz cami cemaatinin
demografisini ve fikrî
çeşitliliğini gözönüne alarak
her türlü kitabı getirmiş sağolsun!..
Arayış içerisindeki birinin buraya
uğraması durumunda, kafasını
daha da karıştırmaktan başka bir
şey elde edemeyeceği muhakkak.
Dükkan sahibine bu durumun
kendisini rahatsız edip etmediğini
sorduğumda vurdumduymaz bir
tavırla, “Her müslüman hak ile
bâtılı ayırt edebilecek durumda,
benim işim değil o...” minvalinde
bir cevap ile savuşturdu beni.
Ah keşke her şey o kadar kolay
olsa! Fransa’da sûfîlerin veya sûfî
meşrep cemaat ve cemiyetlerin
Fransızca neşriyat hususunda,
Suud destekli akımlar kadar
faal olmadığı da dikkat çekici.
Bu halin ileride başımızı çok
ağrıtacağı da muhakkak.
Gün ikindiye dönerken eve doğru
yollanıyorum. Trafiğe takılmadan
metro ile geçmem lazım. Caminin
sol köşesini dönüp Jardin des
Plantes’in bahçesine giriyorum.
Burası hem botanik bahçesini
ve hem de Doğal Tarih Müzesi’ni
içeren bir kompleks-park. Sol
yanımda Doğal Tarih Müzesi’nin
Evrim Galerisi, az ileride müzenin
ana binası. Bilim Dini’ne iman
eden Fransız pozitivistlerin
mabetleri bu müzeler. Küçük
yaşlardan itibaren körpe beyinleri
yıkamak için kurulan düzenek
tam manasıyla işliyor. Az ileride
Pantheon var, Latin Quarter’da.
Fransız Devrimi sonrası kilise
olarak inşa edilen St. Genevieve
kilisesini, Antik Yunan’a
öykünürcesine Pantheon olarak
isimlendirip müzeye çevirdiler
mesela. Akabinde de Jean-
Jacques Rousseau, Voltaire, Hugo
ve sair devrimci(!) bilim dininin
misyonerleri için burasını ebedî
istirahatgâh olarak tayin ettiler.
Tahrif de olsa kadim gelenekten
nüveler taşıyan Hıristiyanlığa karşı,
insanı -hâşâ- Allah’ın yerine kaim
eden bilim dininin mensupları...
Bahçeyi çıktıktan sonra nihayet
istasyona geldim; Paris’in altı
büyük tren istasyonundan Gare
d’Austerlitz... Austerlitz, 1805’te
Napolyon’un kumandasındaki
Fransız ordusunun, Rus
ve Avusturya-Macaristan
İmparatorluk ordusunu mağlup
ettiği ve halihazırda Çek
Cumhuriyeti sınırlarında yer alan
bir şehir. Bahse konu zaferin
hatırası olarak gara bu isim
verilmiş. Fransızların mutlak
galibiyeti ile neticelenen savaşın
akabinde Viyana’nın Fransız
hakimiyetine girmesi ise başka
bir bahis. Zira treni beklerken
uzun süre hayıflanıp durdum;
böyle olmamalıydı dedim, böyle
olmamalıydı. Sen hem Mısır’ı,
ciğerimizi söküp al elimizden, hem
de bize yâr olmayan Viyana’nın
kapılarını yık geç! Onca sızının
üstüne bu da tuz biber oldu. Şu
ayet-i kerimeyi okumaktan başka
bir teselli bulamadım: “Ey iman
edenler! Şayet siz Allah’a yardım
ederseniz (emrini tutar, dinini
uygularsanız), O da size yardım
eder ve ayaklarınızı sağlam
bastırır.” (Muhammed 7)