Newsweek Polska
TIN 34
Przejmujaca
niedoskonalosé
Sztuka powstaje wéréd klesk i to j
o nowej ksiqzce , Impas”,
wspétezesnej i o tym, jak nowy
Muzeum Narodowe w W
jej sila
mocy
dyrektor nisz
ozwawin JACEK TOMCZUK zoe ADAM TUCHLINSKINEWSWEEK: Impas to sytuacja bez
wylécia. Czy w takim potozeniu
znajdule sie dzisiaj sztuka, artysei,
czy my, widzowie?
PROF. MARIA POPRZECKA: Moja ksiaz-
kka to nie jest kolejny katastrofiezny
Jament. Méj stosunek do sztuki jest afir-
matywny, ezemu najsilniej daje wyraz
ww zakoriczeniu, kpige z dramatyeznych
iagnoz ,mierci sztuki. Przecie# zoba-
cezony na drodze anak ,impas” zmusza do
szukania innych modliwosei, zboczenia
z trasy, Kluezenia, aby wyrwaé sig 2 po-
trzasku. Moana sie wtedy agubié, ale ted
zobaczyé i preedyé wigee},niz bez wahatt
mknge autostrada. Moja ksiazka to pro-
pozycja innego pisaniao sztuce,
Na ezym ta inna historia sztuki miataby
polegae?
= Historia sztuki ezesto pomija to, co
sama wanala za artystyezng poraake, 20
dzielo nieudane. Selekejonawane, wykli=
cezane dzicla znikajg w magazynach, ging
wniepamieci. A przeciez sztuka powsta-
je waréd klgsk, niepowodzes,, porazek
ito est je) sila. Nie staram sig praywracaé
zie} zapomnianych ani wypelniaé ezar-
nych dziur w historyeznej narracji. Pisze
nna ogélo pracach i nazwiskach znanyeh,
praypominajge o kleskach, zmagania sig
z niemocg twéreza, sprzeciwie wobec
‘wiata, buncie wohee samego siebie.
Podtytut ksla2kl brzmi: ,Op6r,utrata,
inlomoc"” Dlaezego one £9 tak clokawe?
= Wydaja mi sig niezbywalng ezeScig
satuki XX wieku, niemal wyznaezajge
najwazniejsze osie jej rozwoju, Piszge
‘oartystach i dzielach XX i XXI wieku, nie
da sig konstruowaé uporzqdkowanej, li-
niowej, prayczynowo-skutkowej narra
ji. Stqd w ksiqzce tematy tak rane, jake
dramatyczna historia ,Czarnego kwa~
dratu” Kazimierza Malewieza, rewersy
obrazéw Wroblewskiego, dzieje prac nie
tnwalych i znikajgeych, los plécien nisz~
ezonyeh i przemalowywanych, walka
‘muzedw i kuratoréw z bezlitosnym dla
\wszelkiej materi dziataniem ezasu. Ale
tewielowatkowose spina maksyma Hipo-
Ieratesa: ,Sztuka dhuga, 2yeie kritkie, oka
Zia ulotna, doswiadezenie niebezpiecane,
sqd nielatwy”, Maksyma antyezna, doty-
cezaca sztuki medycane}, wyjatkowo pasu-
Jedo satuki wspotezesne},
Rozprawia sig pani 2 takimi prébami
uporzadkowania twércz0écl, jak to
rmiato miejsce w preypadku wystawy
‘Andrzela Wroblewskiego.
= Todobry prayktad. Kilka lat temu fran-
cuski kurator Eric de Chassey zrobit
w Muzeum Sztuki Nowoezesne] w War
szawie dusq monograficang wystawe
Wrdblewskiego zatytulowana ,Recto/
Verso”, Jak wiadomo, mlody artystaczesé
swoich plécien malowal dwustronni
Jakie byly powody tego malarskiego re
ceyklingu? Kurator dowodzit,2e lica iod-
vwrocia obrazéw ujawniajgistotne zvroty,
Jakie dokonywaky sie w twérezasel Wrdb-
lewskiego. Namalowany w 1948 roku re
alistyezny autoportret w kilka miesigey
éiniej, po wizycie w Holandii, edzie ar-
tysta zobaczy} obrazy Pieta Mondriana,
9 Dvie lubie artystéw
celebrytéw, skadingd
niezbednych
dla funkejonowania
rynku sctuki
_—
zostaje przeciety, ana odwrocie powsta
Jadwie geometryczne ,mondrianowskie”
martwe natury, Przekas jest jasny
ak,
Jak cata sztuka ,nowoezesna” malarstwo
‘Wroblewskiogo ewoluuje od figuracji do
abstrakeji. Kurator pozostal niecauly na
vwarsztatowe izyciowe realia. Odwracanie
plécien bylo wawezas powszechng bieda-
-praktyka, a nie manifestacia zmiany a
cane} postawy. Zestawienie innyeh,
ronnych obrazéw Wrdblewskiego
vweale sig w taka ideologicznie prosta hi-
storie nie uklada, recto verso jest zawi-
‘ktane iniejasne
‘Wystawa byla te? prayleiadem wypar-
cia, wymazania tego, co do takie) histori
“snawoczesnogei” nie pasuje. A nie past-
je czas migdzy 1949 a 1958 rokiem, ey
‘alarz zglosit saczery akees do socreali-
zmu. Tak, jakby bylo cays wstydliwym,
ae mlody i uadolniony tworca maluje
KULTURA
PORAZKI
Mees Newsweek
‘wsowieekim stylu obrazy wrodzaju ,Zlot
miodziezy w Berlinie Zachodnim”. Takie
manipulowanie zlozong, niejednoznacz~
ng twérezoseig budzi maj sprzeciw
Ale tet artystw.
= Fenomenowi buntu artyst6w wobec hi-
storil sztukt i jej porzadkéw poswiecony
Jest jeden 2 rozdzialéw ksiqiki. Artysel
maja nas dosyé, Tworza wlasne, alterna
tywne opowiesci, wlasne hierarchie, na-
‘wet teorie spiskowe. Konstruujg wlasne
kanony i gwiazdorskie konstelacje. Taka,
stworzyt nieoveniony Oskar Dawicki,
proszqe 12 polskich artystéw 0 odeinig-
eswoieh dioni w krowich plackach, wlo-
Zonychw ceremonialna ,aleje gwiazd”
Nie Iubi pani sukcesu?
-Nielubigartystow celebrytw,skadinad
niezbednych dla funkejonowania rynku.
satuki, Natomiast zawsze jestem urze~
‘ezona lg sztuki, nawet kiedy cog sig nie
uudaje", Mote paradoksalnie sztuka wte-
dy najsilniej objawia swoje aréda, czyli
potrzebe robienia ezegos, co nie wynika
2 zaspokajania elementarnych potraeb
i popedéw. Patetycznie méwige, sztu-
ka Swiadezy o potrzebie transcendeneji,
nlezgody na przemijalnogé. Ta potrze-
ba mote sie wyraiaé’ na wiele sposobéw,
‘w tym réwnied artystyeznie niedosko-
nalych. Czasami w swe} niedoskonatos
ludzkie dzieta sq bardzie) przejmujgce nia
tezyskujgce status areydziel,
Polacy rozumieja sztuke wspétezosna?
=Nie lubig takich wogdlniet: Polacy. Na-
sze spoleczetistwo ma slabe preygoto-
wanie do obcowania ze sztuka, dawng
réwniez, Sa po temu liczne historyczne
powody~ niska ranga sztuk wizualnych
‘whkulturze staropolskiej, pony i ograni-
cezony rozw6j publicznych muzedw oraz
kolekefi w XIX wieku, brak muzedw sztu-
ki wspélezesnej, co zmienia sig dopie-
ro od niedawna, Ale traeba prayznaé, 2e
‘w ciggu ostatnich lat traykrotnite wzrosta
frekwencja w muzeach, co jest efektem
zasadnicze} zmiany polityki muzealne}
i gigantycznej pracy muzealnych edu-
katordw, Najwigksze nadzieje niesie tu
sztuka wspdlezesna, bardzie} preema-
‘wiajgea do ludzi mlodych, siggaiaca po
ich media i jgzyk Dziatajg bardzo prei-
ne muzea i galerie nie tylko w Krakowie,
‘Warszawie czy we Wrockawiu, lecz tak-Newsweek KULTURA PORAZKI W SZTUCE
2ew Bytomiu, Tarnowie, Zielone) Gérze,
‘Toruniu cay znakomitai odwains galeria
\w Bialymstoku ~ wlasnie tam!
W trosce 0 mtodych dyrektor Muzeum
Narodowego w Warszawie chelal zdjaé
race Katarzyny Kozyry €zy Natali LL.
Rozumie pani cos z tego?
~ Fakt, Ze powstala 40 lat temu szeroko
‘mana, Sztuka konsumpeyjna” NataliiLL
zostala uznama za zagrodenie dla psychic
ki modyeh widzdw, bude tylko usmiech
politowania. Trudno teé podejrzewaé,
aby zabawny film Kozyry 0 Lou Salome,
prowadzacej na spacer dwa psy w posta-
je wielbicieli: Nictaschego i Rilkego,
mgt kogokolwiek zgorsayé. Happenin:
ai przed plotem muzcum - rozbawio-
ny thum obscenicznie pozerajgey banany
~ byly wiaiwa odpowiediig na cenzor-
skie zapedy dyrektora,Zostaly po prostu
‘wyémiane. Niestety, jae wiemy, byly to
tylko preteksty do likwidaci galeri stu
ii XX wieku autorstura usunigtego 2 mu
zeum Piotra Rypsona.
Co pani mysli 0 dyrekeji prot. Jerzego
Miziotka?
~ Profesor Miziotek jako dyrektor MNW
‘okaza sig czlowiekiem skrajnie niekorn-
petentnym i nieodpowiedzialnym, a ska-
la zniszezes, jakich dokonai od listopada
2018 roku, jest bez prevedensu, Z:muze-
um odeszlo lub aostalo zwolnionyeh po-
nad 50 os6b, Nastapila dezorganizacja
straktur muzcum, zapasé dzialalnosei
_wystawiennicze,nstytuca utractla pre-
stidistalasig posmiewiskiem,
Popraedni dyrektorzy ~ Agnieszka Mo-
rawitiska i Piotr Rypson ~ wydobyli to
muzeum 2 glebokiej zapasei, zbudavwa-
Ii atrakeyiny program, odnowiligmach,
zaarandowali najwazniejsze stale galerie
ww nowe) odstonie, realizowaliwieloletnie
programy naukowe, owocujgce wystawa-
mi, eiggneli publicznosé..1 kiedy stysze
w Ministerstwie Kultury de tainstytucia
bbyla pograzona w marazmie i traeba byl
noweyo energicanege dyrektora,tojest to
niegodziwose.
Wihadza glosi, 26 najeat
«la niejtradyeja,dziedzictwo, ato, c0 sig
Azicje w Muzeum Narodowym, jest szy-
derstwem z tych enuncjaci. Bezceremo-
nialnym, aroganckim lekcewazeniem
‘wszystkich,ktdrzy budowali tginstytucie
)
ta Pope
99 0s Miziolek
jako dyrektor Muzeum
‘arodowego
w Warszawie okazat sig
czlowiekiem skrajnie
nickompetentnym
i nieodpowiedzialnym
——_-
Plany byty due: Luk Trlumfainy nad
Alejami Jerozolimskimi, wystawy
Rembrandta, Rafaela, Bruegla...
= Zamiast zapowiadanych wielkich wy-
staw dyrektor organizuje pokazy dziel
sctukiz magazynu MNW, wybierajge pra
ce artystéw o znanym publicznosei na-
zwisku (np. Pleasso). Wystawom tym
nie towarzyszq Zadne katalogi, dzialania
naukowe, publiezne wyklady, warsata-
ty; jako Ze s4 praygotowywane pospies:
rive, np. w miesige, co ma byé prayktadem,
przetamywania rzekomego muzealne-
g0 ,imposibilizmu” ezy ,marazmu’”. Byle
Jak, byleszybko,
Co pani czuta, ogladajac ,Ostatnig
wieczerze” nadrukowana na ceracle?
= Czulam wstyd. Tego rodzaju pokazy to
objazdéwka, ktéra kraiy po prowinejo-
nalnych ogrodkach kultury, dworcach,
centrach handlowych... To 54 miejsea do
pokazywania takich rzeczy, a nie sale wy’
staw czasowych w najwaniejszym pole
skim muzeum. [te 2lote pacholki, ktore
oddzielajq te wydruki od widza... Pozér,
4e mamy do ezynieniaz muzealnymi ar-
ceydzielami. Trzeba powiedzie¢ wprost, fe
nie zobaczymy w Polsce wystawy Zadne-
go ze wspomnianych wielkich malarzy.
Tylko pozory.
‘Zamiast wystawy Rafaela bedzie miat
‘miejsce pokaz kopii ,Portretu mlodzie
ca” Rafacla 2 muzeum w Bergamo (tam
przechowywana jest w magazynie) wraz
zrycinami reprodukujacymi ten obraz,
Nawet ten pomyst jest nieswiedy - taka
wystawe zrobilo ju kiedyé Muzeum Na-
rodewew Krakowie.
Dlaczego?
= Obiceywaé wielkie wystawy wielkich
istr26w még! tylko Ktos, kto jest
Swiadom, jak sig robi migdzynarodowe
wwystawy, Nikt nam nie wypozyezy obra
26w Rembrandta z kilku powodsw. Po
pierwsce, wypozyezeniasa piekielnie dro-
sie. Po drugie, sq wynikiem dtugich nego-
cjacii. Po trzecie, takie operacje opieraja
sig na zasadzie waajemnosei, Zeby posy-
exyé cenne dzielo, trzeba na wymiang za-
proponowaé cos réwnie eennego, A my
nie mamy nic do zaoferowania oprécz
»Damy z lasicy’, ktdra ma zakaz wyjaz~
Gu zPolski. Nasze zbiory sq tak ubogie, ze
motemy liezyé tylko nalut szezeScia
Przecie prayjechato kiedys ,Ztozenie
do grobu” Caravagsia.
= To najeenniejszy obraz pokazywany
w Polsce. Ale to byly lata 90, Po upad-
ku komunizmu trwaio nasze 15 minut
w Europie, a poza tym zgode i blogosta-
wietistwo na wyjazd plétna z watykait-
skiogo muzeum dab ,nasz papie2”. Dzié
mamy juz takich protektoréw.
Jak to sig skoriczy?
= Moe wréémy do ,Impasu”, od kt6reyo
zaczglismy rozmawe. Muzeum jest w po-
‘waznym impasie, ale impas to nie powsd
do bezsilnosci, lecz wlaénie impuls do
bezwzglednego oporu, do upartego szu-
kania wyiseia z sytuacfi, w kt6rej nisz-
ezoniu ulega narodowe, to znaczy nasze
‘muzeur.
jacektomezukanewsweek pl
nor. Manta Pornzgcxa Just m1sTOnw:
KEM S2TUXI, W LATACH 1989-2008 BYLA
ymuxrouxa INsrvroTu Histon Szrv:
xt UW, oBLeNIE Jes? PROFRSOREAK NA
Wenvaat Awres Lininanes UW. sist av
"TORK WIELU RSIAHEK, M.IN. ,POCHWALA,
-MALARSTWA" (2000), oI NNE OBRAZ, OO,
\wizexte, s2UKa. OD ALnERTIEGO Do Du:
‘HAMtPa” (2008), ,UCZTA OCIS. KOBIETY,
yeux 18z7UKA" (2012), .Na OKO" (2016).
WLASNUE UKAZALA SIR .JBy NOWA KSLAZKA