ជំពូក ២ សមីការឌីផេរង់

៉ ស្យែលលំដាប់ទី ២

Second order differential equation

2.1. សមកា
ី រឌីផេរង់៉ ស្យែលលំ ដាប់ ២ ដែលកា្លយជាលំ ដាប់ ១

សមកា
ី រឌផេ
ី រង់៉ ស្យែលលំ ដាប់ ២ អាចត្រូវគេធ្វអោ
ើ យក្លា យជាសមកា
ី រលំ ដាប់ ១ ដោយការប្តូរអថេរ
សមរម្យមួយ(a suitable change of variables)ជាញឹកញាប់លទ្ធផលនៃសមកា
ី រឌីផេរងស្យែលលំ
៉ ដាប់ ១ នេះ

ត្រូវបានគេបង្ហា ញ(ដោះស្រាយ)តាមបច្ចេកទេស(Methods)នៃជំពូកទ១
ី ។

ទំរងទូទៅនៃសមកា
ី រឌីផេរង់៉ ស្យែលលំ ដាប់ ២ គឺ៖

dy d 2 y
F (x , y , , )=0 (1)
dx d x 2

ពីរប្រភេទនៃសមកា
ី រដែលអាចក្លា យជាសមកា
ី រលំ ដាប់ ១ នៅពេលសមកា
ី រដែលមានអថេរ x រ ឺ y ត្រូវ
បាត់។

 ប្រភេទទី ១ សមកា
ី រដែលមានអថេរអាស្រ័យបានបាត់។នៅពេលដែលសមកា
ី រ (1)មានទំរង់ពិសេសគឺ៖
dy d 2 y
F x, ( ,
dx d x 2 )
=0 (2)

ី រឌីផេរង់៉ ស្យែលលំ ដាប់ ១ ដោយការជំនួស

យើងអាចធ្វើអោយវាក្លា យជាសមកា
dy dp d 2 y
P= , =
dx dx dx2
នោះសមកា
ី រ(2)មានទំរង់
dy
(
F x, p,
dx
=0)
ដែលសមកា
ី រឌផេ
ី រង់៉ ស្យែលលំ ដាប់ ១ ក្នុង p។ បស
ើ ិ នសមកា
ី រនោះអាចត្រូវបានបង្ហា ញសំ រាប់
ជាអនុគមន៍មយ
ួ នៃ x យង
ើ ថា P=∅ (x , c)
នោះយង
ើ អាចរក y ដោយការបូកអាំងតេក្រាលមួយ
dy
y=∫ dx=∫ p . dx=∫ ∅ ( x , c ) dx +c 1
dx
ឧទាហរណ៍ទី ១ ចូររកចម្លយ
ើ ទូទៅនៃសមកា
ី រលំ ដាប់ ២
d 2 x dy 2
x. 2
+ =x ∗¿
dx dx
 dy dp d 2 x
តាង P ( x )= និង = 2 យើងបាន
dx dx dx
dp
¿ ក្លា យជា x + P=x 2∗¿ជាសមីការលំដាប់ ១ក្នុង P
dx
dp 1
¿> + P=x (សមីការស្តងដា
់ រនៃសមីការលីនេអ៊ែរ)
dx x
1
ដែល M = និង N =x
x
∫ 1x dx
កត្តា អាំងតេក្រាល ρ=e∫ M .dx =e =x
1
តាមរូបមន្ត ρ . P=∫ ρ . Ndx=∫ x . xdx= x 3 +c 1
3
1
¿> x . P= x 3+ c 1
3
1 3 c1
¿> P= x +
3 x
1 3 1 c 1 3
¿> y =∫ p ( x ) dx=∫ (¿ x + )dx= x + c 1 ln |x|+ c2 ¿
3 x 9
1
ដូច្នេះ y= x3 + c1 ln |x|+c 2 ជាអនុគមន៍ចល ំ យ
ើ នៃសមីការ
9