UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

FAKULTETI
AKULTETI I INXHINIERISË ELEKTRIK
ELEKTRIKE
DEPARTAMENTI I AUTOMATIKËS

PORTAT LOGJIKE, MULTIPLEKSERI DHE DEMULTIPLEKSERI

ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT

 PORTAT LOGJIKE
2 Tranzistori si çelës

• Një nga përdorimet më të zakonshme të transistorit në një qark elektronik është

si çelës i thjeshtë

ୢ ୢ ୢ ୢ
୦
୦

Kur tensioni i zbatuar në bazë-emitter Kur tensioni i zbatuar në bazë-emitter

është pozitiv tranzistori paraqet një qark është zero tranzistori paraqet një qark
të mbyllur (punon si çelës i mbyllur) të hapur (punon si çelës i hapur)

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
3 Porta NOT

Hyrje Dalje
A Q
0 1
1 0
c) Tabela e vërtetësisë

a) Realizimi i portës NOT • Porta NOT ka një hyrje dhe një dalje

• Rrallë here përdoret vetëm më

shumë përdoret në kombinim me
AND dhe OR

• Gjëndja logjike e daljes (Q) është

b) Simboli i portës NOT gjithmonë e kundërt me gjëndjen
logjike të hyrjes (A)

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
4 Porta AND

Hyrje Dalje
A B Q
0 0 0
1 0 0
0 1 0
1 1 1
c) Tabela e vërtetësisë
a) Realizimi i portës AND • Porta AND ka dy ose më shumë
hyrje dhe një dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 1

(High) kur të gjitha hyrjet (A,B) janë
në gjëndjen logjike 1 (High), në të
b) Simboli i portës AND kundërt gjëndja logjike e daljes (Q)
është 0 (Low)
3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
 PORTAT LOGJIKE
5 Porta OR
Hyrje Dalje
A B Q
0 0 0
1 0 1
0 1 1
1 1 1
c) Tabela e vërtetësisë
a) Realizimi i portës OR • Porta OR ka dy ose më shumë hyrje
dhe një dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 1

(High) kur të paktën një nga hyrjet
(A,B) është në gjëndjen logjike 1
b) Simboli i portës OR
(High), në të kundërt gjëndja logjike
e daljes (Q) është 0 (Low)
3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
 PORTAT LOGJIKE
6 Porta NAND
Hyrje Dalje
A B Q
0 0 1
1 0 1
0 1 1
1 1 0
c) Tabela e vërtetësisë
a) Realizimi i portës NAND • Porta NAND ka dy ose më shumë
hyrje dhe një dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 0

(Low) kur të gjitha hyrjet (A,B) janë
në gjëndjen logjike 1 (High), në të
b) Simboli i portës NAND kundërt gjëndja logjike e daljes (Q)
është 1 (High)
3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
 PORTAT LOGJIKE
7 Porta NOR

Hyrje Dalje
A B Q
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 0
c) Tabela e vërtetësisë
• Porta NOR ka dy ose më shumë
a) Realizimi i portës NOR
hyrje dhe një dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 1

(High) kur të gjitha hyrjet (A,B) janë
në gjëndjen logjike 0 (Low), në të
b) Simboli i portës NOR kundërt gjëndja logjike e daljes (Q)
është 0 (Low)

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
8 Porta Exclusive-OR (Ex-OR)
OR Hyrje Dalje
A B Q
0 0 0
0 1 1
AND
1 0 1
NAND
1 1 0
a) Realizimi i portës Ex-OR
c) Tabela e vërtetësisë
• Porta Ex-OR ka dy hyrje dhe një
dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 1

(High) vetëm kur hyrjet A dhe B janë
në gjëndje logjike të kundërta, në të
b) Simboli i portës Ex-OR kundërt gjëndja logjike e daljes (Q)
është 0 (Low)

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
9 Porta Exclusive-NOR (Ex-NOR)
AND Hyrje Dalje
A B Q
0 0 1
0 1 0
OR
NOT 1 0 0
AND
1 1 1
a) Realizimi i portës Ex-NOR
c) Tabela e vërtetësisë

• Porta Ex-NOR ka dy hyrje dhe një

dalje

• Dalja (Q) është në gjëndjen logjike 1

(High) vetëm kur hyrjet A dhe B janë
në gjëndje logjike të njëjta, në të
b) Simboli i portës Ex-NOR kundërt gjëndja logjike e daljes (Q)
është 0 (Low)

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
10 Përmbledhje e portave logjike

Hyrjet Daljet e portave

A B AND NAND OR NOR Ex-OR Ex-NOR
0 0 0 1 0 1 0 1
1 0 0 1 1 0 1 0
0 1 0 1 1 0 1 0
1 1 1 0 1 0 0 1

Hyrja Dalja e portës NOT Tabela ku paraqiten

A NOT gjendjet logjike të
0 1 daljeve për të gjitha
1 0 portat logjike

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 PORTAT LOGJIKE
11 Rezistencat Pull-up dhe Pull-down
• Kur lidhim portat logjike me njëra-tjetrën për të projektuar një qark llogjik, hyrjet
e papërdorura të portave logjike lidhen me rezistencat “Pull-up” ose “Pull-down”

• Hyrja e portës së palidhur nuk është as në gjëndjen logjike 1 (High) as në

gjëndjen 0 (Low) dhe mund të interpretohet nga porta në mënyrë të
paparashikueshme si gjëndje logjike 1 (High) ose 0(Low)

• Rezistencat “Pull-up” ose “Pull-down” përdoren për të siguruar një nivel llogjik 1
(High) ose 0 (Low) në hyrje të portës ku ato lidhen

Rezistenca “Pull-up”

Rezistenca “Pull-down”

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

12 MULTIPLEKSERI

• Multiplekseri është një çelës dixhital që ka shumë hyrje dhe një dalje

• Linjat përzgjedhëse përcaktojnë cila hyrje është transmetuar në dalje

• Raporti midis numrit të linjave hyrëse (N) dhe numrit të linjave të

përzgjedhjes (n) jepet nga ekuacioni ܰ ൌ ʹ௡
ʹ௡ ݄‫݆݁ݎݕ‬

݈݆݀ܽܽ

Hyrjet Përzgjedhësi Dalja

݊ ݈݆݅݊ܽ ‫݁ݏ´݄݆݀݁݃ݖݎ´݌‬
a) Simboli i multiplekserit b) Skema ekuivalente e multiplekserit
3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
 MULTIPLEKSERI
13 Multiplekser 2 hyrje dhe 1 dalje

A
A
Q Q
B
B

a
a) Simboli i multiplekserit b) Skema ekuivalente e multiplekserit

a
a Q
A
0 A
Q
B 1 B

c) Realizimi i multiplekserit me porta logjike d) Tabela e vërtetësisë

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS

 MULTIPLEKSERI
14 Multiplekser 4 hyrje dhe 1 dalje
A A
B B
Q
C C Q
D D
ab
ab
a) Simboli i multiplekserit b) Skema ekuivalente e multiplekserit
a
b
A a b Q
0 0 A
B
1 0 B
Q
C 0 1 C
D 1 1 D

c) Realizimi i multiplekserit me porta logjike d) Tabela e vërtetësisë

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
15 DEMULTIPLEKSERI

• Demultiplekseri është një çelës dixhital që ka një hyrje dhe shumë dalje

• Linjat përzgjedhëse përcaktojnë se cila dalje është e lidhur me hyrjen

• Raporti midis numrit të linjave dalëse (N) dhe numrit të linjave të

përzgjedhjes (n) jepet nga ekuacioni ܰ ൌ ʹ௡

ʹ௡ ݈݆݀ܽ݁

݄‫݆ܽݎݕ‬

݊ ݈݆݅݊ܽ ‫݁ݏ´݄݆݀݁݃ݖݎ´݌‬
a) Simboli i demultiplekserit b) Demultiplexer 1 hyrje dhe 4 dalje
3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS
 DEMULTIPLEKSERI
16 Demultiplekseri 1 hyrje dhe 4 dalje
A A
B
F B
C F
C
D
D
ab
ab
a) Simboli i demultiplekserit b) Skema ekuivalente e demultiplekserit

a b Dalja
0 0 A
1 0 B
0 1 C
1 1 D

c) Realizimi i demultiplekserit me porta logjike d) Tabela e vërtetësisë

3/29/2018 ARKITEKTURA E SISTEMEVE TË KONTROLLIT UNIVERSITETI POLITEKNIK I TIRANËS