1.

Sistemi linearni dif jednacina Fluks i cirkulacija vektorskog polja

aij=aij(x);fi=fi(x); (i,j=1,2,..,n) Def:Fluks ili protok vektorskog polja F=(F1,F2,F3) kroz orjentisanu površ S je povrsinski integral:
i neka su one definisane i neprekidne na intervalu x (a,b) gdje je N jedinicni vektor normale na određenu stranu povrsi S.Fluks se moze odrediti i preko jedn:
Nepoznate funkcije oznacimo sa yi=yi(x) (i=1,2...n)
Sistem linearnih diferencijalnih jednacina sa n nepoznatih funkcija u normalnom obliku glasi: (1) Fluks vektorskog polja ima određenu fizicku intepretaciju; u hidrodinamici fluks vektora kroz element
(2) povrsine predstavlja brzinu proticanja tecnosti kroz taj element.
Sistem mozemo pisati u matricnom obliku dY/dx=A*Y+F Teorema Ostrogradskog:
Ako je fi=0 za svako i, onda je sistem homogenm u suprotnom je nehomogen (dY/dx=A*Y) gdje je S povrs koja ogranicava oblast V, a N jedinicni vektor spoljnje normale zatvorene povrsi S.Neka
Vektori (3) su linearno nezavisni na intervalu AB ako je jednakost α1Y1+α2Y2+..+αnYn=0 se za vektorsku funkc F i oblast V moze primjeniti formula Ostrogradskog, tada mozemo definisati fluks
moguća samo za α1= α2=...= αn=0 vektorskog polja F kroz zatvoren površ S:
-Skup od n linearno nezavisnih rješenja homogenog linearnog sistema dY/dx=AY(definisanih na (a,b)), Def:Cirkulacija vektorskog polja F=(F1,F2,F3) duž neke zatvorene krive c je krivolinijski integral:
naziva se fundametalan skup rješenja. Ako su Y1,Y2,..,Yn n linearno nezavisnih rješenja onda matrica
(3) je regularna jer vrijedi da je determinanta od Y nadvuceno razlicita od 0 Kao što je pojam površ.integrala uopštenje pojma dvostrukog, tako je Štoksova formula uopštenje
Det. Y naziva se Wronskijan sistema W(x), sluzi za ispitivanje linearne nezavisnosti rješenja Yi=(i=1,n) Grinove formule i daje vezu izmedju povrsinskog integrala po površi S i linijskog integrala po rubu c
Linearna komb.tih rješenja predstavlja opste rjesenje. površi S.Vektorski oblik Štoksove formule glasi:
Teorema:Rješenja Y1,Y2,..,Yn čine fundametalni skup rješenja ako i samo ako je W(x)!= za svako x Uzimajuci u obzir ovu formulu vidimo da se cirkulacija vektorskog polja F moze izrazti i u obliku:
(ab)....(11)
Teorem 1.2 Ako je Yi rješenje sistema dY/dx=AY onda je Cyi pri čemu je X proizvoljna const takodjer Ako je vektorsko polje F polje sile,tj vektor F je sila, onda krivolinijski integral Fdr po L, izrazava rad sile
rješenje ovog sistema polja pri premještanju tacke po krivoj L. U poten.polju vrijedi da je cirkulacija vektora duz ma koje
Teorem 1.3 Ako su Yi, Yj 2 rješenja sistema dY/dx=AY onda je i Yi+Yj takodjer rješenje sistema zatvorene , po dijelovima glatke krive jednaka 0 tj :
Teorem 1.4. Neka je dato n linearno nezavisnih rješenja Yi(i=,n) homogenog sistema dY/dx=AY, čiji su
koeficijenti aij(x) neprekidne funkcije na intervalu (a,b): Yi=CiYi (i=1,n) gdje su Ci proizv.const.
Rješenje nehomogenog sisgetma koji ne zavisi od proizv,const je partikularno rješ sistema(Yp)
Teorem 1.5 Opšte rješenje nehomogenog sistema dif.jed. dY/dx=AY+F, kod koje su funcije aij(x) i fi(x)
neprekidne na intervalu (a,b) jeste suma opšteg rješenja, odgovarajućeg homogenog sistema Yh i ma
kojeg partikularnog rješenja nehomogenog sistema Yp; Y=Yh+Yp
Rješavanje sistema linarnih jednacina sa const.koeficijentima
Dat je homogen sistem lin.jedn. (6) pri čemu su aij konst koeficijenti
onda ovo nazivamo sistem LDHJ-a sa const koeficijentima.Ovaj sistem mozemo rijesiti koristeci tzv
Ojlerov metod.Rješenje sistema tezimo u obliku : (7)
Razlikovat cemo slucajeve kada je λ jednostruki korjen jednacine i kada je λ visestruki korijen
1.Ako je λ visestruki, visestrukosti v=(v>1) tada je rang (A- λI)>=n-v, tada sistem ima tacno v linearno
nezavisnih rješenja.

Površine površi
Neka je S ograničena po dijelovima gatlka površ čiji je rub po dijelovima glatka kriva C. Posmatrat cemo
najprije povrsi koje leze u ravni.Neka su P(E) i P(D) figure koje leze u razl. Ravnima i pri tome je figura D
ortogonalna projekcija figure E.
Teorema: Povrsina P(E) figure koja lezi u ravnini z-z1=p(x-x1)+q(y-y1) jednaka je
P(E)=sqrt(1+p^2+q^2)*P(D)
-U slučaju kada površ ne lezi u ravnini, onda nam za definisanje povrsine povrsi treba da izvrsimo
podjelu povrsi,Ako je (1) pri čemu su Si glatki komadi od S koji imaju po dijelovima glatke rubovove
Ci(i=1,2,..,n) a svaka 2 komada imaju zajednicke eventualno samo rubne tacke, tada se S1,S2,..,Sn zove
podjela povrsi S.Ako na svakom komadu Si odabaremo tacku Ti, pa u toj tacki postavimo tangentnu
ravan na Si a zatim komad Si projektujemo normalno na tangentu ravan, dobit cemo ravnu oblast Si'
ciju povrsinu cemo oznaciti sa P(Si')
Formirajmo sumu (2). Ako postoji konacna granicna vrijednst (3) kazemo da se povrs S moze
komplanirati i da ima ovrsinu P jednaku toj gran.vrijednosti.Dakle, povrsina povrsi S je (4)
gdje je d(Si) dijametar povrsi Si (max udaljenost tacaka iz Si). Mozemo dati i sljedecu definiciju:
-Povrsina povrsi S je broj P(S) ako za svako epsilon>0 postoji broj delta(epsilon)> tako da je: (5)
U slucaju da se jednacina povrsi S moze zapisati u obliku z=z(x,y), (x,y) pripadaju D, gdje je D
ogranicena oblast u Oxy ravni koja se jednacinom z=z(x,y) bijektivo preslikava na S, pri cemu su
funkcije neprekidne, tada na osnovu prethodne definicije i teoreme
mozemo pokazati da se povrsina povrsi S moze naci preko dvostrukog integrala.
Def: Povrsina proizvoljne povrsi S zadane jednacninom (6) koja bijektivno preslikava S na G i pri tome
funckije x,y,z imaju neprekidne parcijalne izvode na (7)

Hamiltonov i Laplasov operator,divergencija i rotor

U zavisnosti od toga da li je fi(r) skalarna ili vektorska funkcija i kakvo je znacenje mnozenja imamo
sljedeca 3 prostorna izvoda, zaedno sa usvojenim nazivima i oznakama (1)
Upravo navedene velicine mozemo definisati ako uvedemo oper.nabla ili Hamiltonov operator (2)
Ovaj operator se primjenjuje i na skalarne i vektorske funkc.Mozemo uociti da za skalarnu
funkc.u=u(x,y,z) koja je neprekidna i ima neprekidne parc izvode vrijedi: (3)
Dakle djelovanjem operatora nabla na skalarnu funkc dobijamo gradijent te funkcije. Za vektorsku
fnkciju F=(P,Q,R) koja je neprekidna funkcija zajedno sa njenim parc izvodima mozemo definisati
divergenciju i rotor koristeci operator nabla.Djelovanjem operatora nabla na vektorsku funkc dobijamo
skalarnu funkc koju nazivamo divergencija vektorske funkcije ...(4)
Rotor vektorske funkc F u oznaci rotF definise se sa ...(5)
Operator Δ koji se definise sa ..(6) naziva se Laplasov operator. Jednacina Δu=0 naziva se Laplasova
jednacina a funkcija u, harmonijska funkcija.Osobine laplasovog operatora (7)

Površinski integrali I vrste

Neka je na povrsi S definisana ogranicena funckija f=f(t)=f(x,y,z), T(x,y,z)pripada S. Za svaku podjelu
S1,S2,..,Sn oblasti S i svaki izbor tacaka Ti Si,(i=1,..,n) mozemo formirati integralnu sumu (1)
Ako postoji konacna granicna vrijednost onda se ona naziva povrsinski itegral prve vrste
ili povrsinski integral po povrsi S funkcije f(T). Za funkc.f(T) u tom slucaju kazemo da je integrab.na S.
Def. Granična vrijednost integralnih suma sigman funkcije f(x,y,z) po povrsini S kad maxd(Si)->0 naziva
se povrsinkim integralom prve vrste i oznacava se:
Ako je funckija neprekidna ili po pojedinim dijelovima Si povrsi S neprekidna tada je ona i integrabilna
na S.Pojam povrsinkog integrala je poopštenje dvostrukog integrala.
Ako je S dio xOy ravni, s obzirom da u toj ravni vrijedi z=0, onda funkcija f(x,y,z)->f(x,y,0)=>f(x,y)
(3.12)
Specijalno za funckija koja na S prima konstantnu vrijednost 1, tj.f(x,y,z)= 1 vrijedi:
Povrsinski integral I vrste moze se primjeniti na određivanje mase povrsi S, koja se racuna po formuli:
Primjena: Povrsinski integral koristimo i u trazenju sile F=(Ff,Fy,Fz) kojom povrs S privlaci tacku
A(a1,a2,a3) mase m cija je udaljenost od koord pocetka r:

Također pi odredđivanju tezista tijela i momenta inercije.

Sistem dif.jedn.od n nepoznatih f-ja y1(x),y2(x),..,yn(x) moze se predstaviti u opstem obliku (1.1).Opste
rjesenje ovog sistema je skup f-ja yi=ϕi(x,C1,C2,..,Ck).Partikularno rjesenje je ono rjesenje koje
zadovoljava tkz.pocetne uslove:yi(x0)=yi0.Partikularno rjesenje se moze dobiti iz opsteg rjesenja tako da
nadjemo rjesenje konstanti C1,C2,.. koristenjem zadatih pocetnih uslova.Ovaj zadatak odredjivanja
partikularnog rjesenja koji zadovoljava pocetne uslove zove se Kosijev problem.Sistem moze biti zadan
i u tkz.normalnom obliku(1.5).Ako se sistem koji je zadan u opstem obliku moze rjesiti po najvisem
izvodu onda dobijamo sistem u normalnom obliku.Sistem od n jedn. viseg reda moze se uvije svesti na
sistem jadn.prvog reda.**Neka je dat sistem od n jedn. prvog reda sa n nepoznatih f-ja u normlanom
obliku (1.8).Sistem (1.8)mozemo svesti na jednu jedn. n-tog reda.Diferencirajmo 1. jedn.sistema po x
(1.9).Diferencirajmo jednacinu (1.9) po x.Nastavljajuci ovaj postupak do n-tog izvoda dobit cemo jos:
Definicija 2.1.1Vektorska funkcija v:DV jednog skalarnog argumenta t je preslikavanje koje svakom
skalaru t iz skupa D pridruzuje odredjen vektor v(t) iz skupa vektora D.Vektor v=v(t) se moze razloziti
na komponente u smjeru jedinicnih koordinatnih vektora i, j, k :v(t)=v1 (t)i+ v 2(t)j+ v3 (t)k.
Svakom vektoru v(t) moze se pridruziti tacka M u prostoru, cije su koordinate v (t), v (t), v (t).
1 2 3
Tacka M je zavrsna tacka vektora v, a njegova pocetna tacka je ishodiste koordinatnog sistema.
Definicija 2.1.2 Geometrijsko mjesto krajnjih tacaka vektora v ako se pocetak ovih vektora nalazi u
jednoj utvrdjenoj tacki, naziva se HODOGRAF VEKTORSKE FUNKCIJE, a ta utvrdjena tacka naziva se pol

t 0 ako relacija
(1.11).Ako iz 1 jedn. sistema (1.8) i jedn.(1.9),(1.10),(1.11) eliminisemo(n-1) nepoznatih f-ja dobit cemo
jednacinu:(1.13) koja predstavlja jednacinu n-tog reda. hodografa.Za vektorsku funkciju v=v(t) koja je data sa (2.1) kaze se da je neprekidna u

Rjesevanje sistema L.D.J.sa konstantnim koef.Neka je dat homogeni sistem l.d.j (1.29).Ako su aij const
koef.onda rjesenje sistema moze naci koristeci Ojlerov metod .Rjesenje sistema trazimo u obliku
(2.3) vrijedi za vektor a=v(t 0), tj. lim v (t) = v(t 0 ¿ . Granicna vrijednost (2.3) postoji
(1.30)pri cemu brojeve Ai i λ treba odraditi.Ako se (1.30) uvrsti u (1.29) dobija se (1.31).Jednacina
t →t 0

a i= lim v i (t) (i=1,2,3).Ako za vektorsku

(1.32) se zove karakteristicna jedn.sistema i iz nje se odradjuju vrijednosti λ.Razlikujemo slucajeve kada
je λ jednostruki korjen jedn. i kada je λ visestruki korjen jedn. k(karakteristicna).1 oslucaj ako je λ ako i samo ako postoje granicne vrijednosti
jednostruki korjen k-jednacine tada je rang(A-λI)=n-1,a sistem ima jedinstveno rjesenje(A 1,A2,..).Njemu t →t 0
odgovara,do konst.faktora,jedinstveno rjesenje (1.29).2 o ako je λ visestruki korjen k-

v ( t )−v (t 0 )
jednacine,visestrukosti vλ>1.Tada je rang(A-λI)=>n-vλ.a)Ako je rang(A-λI)=n-vλ tada sistem ima tacno
vλlin.nzavisnih rjesenja.b)Ako je rang(A-λI)>n-v λ,tada se odg.rjesenje sistema traze u obliku
y1=P1(x)eλx,y2=P2(x)eλx,..,yn=Pn(x)eλx.Sva rjesenja sistema koja se dobiju cine fundamentalni skup rjesenja funkciju (2.1) postojilim tada se ta granicna vrijednost zove prvi
sitema.
t →t 0
t−t 0
Prirodni triedar krive,torzija i krivina krive.r=r(s),s=s(AM).Vektor dr/ds je vektor tangente ciji se smjer izvod funkcije (2.1) u tacki t i oznacava se v'(t ¿ , dakle v'(t )=
poklapa sa smjerom rasta parametra s.(*)s'(t)=r'(t),(*).Dakle vrijedi |t|=|dr/ds|=1,pa je t jedinicni 0 0 0
vektor tangente.(*)Kako je |t|2=tt=1 slijedi:(*),tj.(dt/ds)t=0,odnosno (d 2r/ds2)(dr/ds)=0.Ovo znaci da su
vektori (ovo sto se mnozi) uzajmno ortogonalni.Vektro K=dt/ds nazivamo vektor krivine.Posmatrajmo v ( t )−v (t 0 )
vektro n=(1/K)(d2r/ds2),gdje je K=|d2r/ds2|.Jasno je da je n jedinicni vektor i da je okomit na vektro
lim . Za funkciju (2.1) se kaze da je diferencijabilna na nekom skupu
t.Vektor n nazivamo jedinicni vektor glavne normale krive r(s).Mozemo uociti da vrijedi(2.8).Broj K
zove se prva krivina krive.b=txn naziva se jedinicni vektor binormale.Vektori t,b,n obrazuju pravougli t →t 0 t−t 0
triedar desne orijentacije koji nazivamo prirodni treieda krive.Vektor τ=db/ds naziva se vektor ako ima konacan izvod u svakoj tacki tog skupa, a ako je ovo i neprekidna funkcija, onda kazemo da je
torzije.Freneove formule(*) funkcija (2.1) neprekidno-diferencijabilna.Diferencijal vektorske funkcije (2.1) definise se sa:
dv'(t)=v'(t)dt. Analogno se definisu diferencijali viseg reda. Ako odredjeni integral I postoji kaze se da je
Povrsinski integrali II vrste.(3.14)gdje je Ti(ksi,eta,zeta) proizvoljna tacka iz celije Si,a Δi mjerni broj
velicine projekcije celije Si na xOy ravan.Deff.Povrsinskim integralom II vrste f-je R(x,y,z) naziva se
b
granicna vrijednost ∑ te f-je i oznacava se sa(*) pri cemu max(diamΔ i)=>0.Neka je povrs data S data u
parametarskom obliku x=x(u,v),y=y(u,v),z=z(u,v).Ako je sistemom f-ja x=x(u,v),y=y(u,v) definisano
funkcija v integrabilna na [a,b] i pise se I=
∫ v ( t ) dt . Integral (2.4) postoji ako i samo ako

uzajamno jednoznacno regulatorno preslikavanje oblasti G((u,v)eG) na oblastD((u,v)eD),tada je a

u=u(x,y),v=v(x,y) pa je z=f(x,y).(*)
b
Skalarno,vektorsko polje,gradijent.Skalarna f-ja je u=u(x,y,z) definasana u nekoj oblasti GcR3 naziva se
skalarno polje.Vektorska f-ja F=f(x,y,z) definisana na oblasti GcR 3 naziva se vektorsko polje.Elementi
postoje integrali I k = ∫ v k (t)dt, (k=1,2,3), i tada vrijedi I= I 1 ⅈ + I 2 j+ I 3 k .
skalarnog polja su ekviskalarne povrsi i gradijent skalarnog polja.Relacija C=u(x,y,z) predstavlja a
ekviskalarnu povrs skalarnog polja.Za skalarnu f-ju u(x,y,z) za koju postoje parcijalni izvodi definise se
gradijent skalarnog polja u(x,y,z) u tacki M(x,y,z) kao vektor gradu=(*).Pravac gradijena se poklapa sa
pravcem normale na ekviskalarnu povrs.Smjer se odradjuje prema porastu skalara,dok je 2.2. Rektifikacija krive...Posmatrajmo radijus vektor tacke m(x,y,z) u pravouglom Dekartovom
intenzitet=brzini porasta skalara u pravcu normale na ekviskalranu povrs.(*) koordinatnom sistemu OXYZ, r(t)=OM=x(t)i+y(t)j+z(t)k. Odg. skalarne jednacine vektora r(t) u
parametarskom obliku su: x=x(t), y=y(t), z=z(t), gdje su koordinatne tacke M funkcije skalarnog

Potencijalno polje.Vektorska polja kod koji h je u svim tackama rotf=0,a divf=/0,Ova polja se nazivaju
potencijalnim.Deff.Vektrosko polje F je potencijalno u oblasti G ako postoji skalarna f-ja U(x,y,z) koja
parametra t. Neka je sa (2.6) zadana kriva C, posmatracmo luk AB koji odgovara intervalu t ∈[α,β] i
pri tome tacki A odgovara vrijednost parametra t=α, a tacki B vrijednost t=β. Kazemo da je luk AB
ima neprekidne parcijalne izvode u G i vrijedi gradU=F.F-ja koja zadovoljava navedenu osobinu naziva
se potencijal polja F.(*).T:Ako komponente vektroske f-je F=(F1,F2,F3) imaju neprekidne parcijalne
izvode u jednostrukoj povezanoj oblasti G,tada iz uslova rotF=0 na G onda je polje F potencijalno na
orijentisan ako se za ma kojje dvije njegove tacke M 1 (t 1 ) i M 2 (t 2 ) moze se utvrditi
G.T:Neka je oblast na G=(x,y,z) zadano polje vektora F=(F1,F2,F3) cije su komponente
neprekidne.Sljedece 3 tvrdnje su = :a)Polje F je potencijalno,b)Cirkulacija vektora F po ma kojoj koja je prethodna a koja sljedeca koristeci cinjenicu da je t <t ili t >t . Vektor r'(t) predstavlja
zatvorenoj,po dijelovima glatkoj krivoj l koja lezi u G je nula.Solenoidno polje.Deff.Vektorsko polje F je
1 2 1 2
vektor tangente na krivu C u tacki kojoj odgovara vrijednost parametra t. Neprekidan luk AB je
solenoidno u oblasti G ako postoji vektorska f-ja B takva da je rotB=F u G.F-ja B zove se vektorski
potencijal polja F.T:Da bi vektorsko polje je F=(F1,F2,F3),cije komponente imaju neprekidne parcijalne
izvode,bilo solenoidno u oblasti G potrebno je i dovoljno da je divF=0 u svim tackama (x,y,z)=eG.
Žordanov ako dvjema razlicitim parametrima t ∈[α,β] odg. dvije razlicite tacke luka. Ako se tacke A i
B (koje odg. krajevima intervala [α,β]) poklapaju, onda Žordanov luk predst. prostu zatvorenu krivu.

Granicna vrijednost i neprekidnost kompleksne f-je.Deff.Neka je f-ja f definisana u nekoj okolini tacke
zo,osim mozda u samoj tacki zo.Kazemo da f-ja f(z) tezi broju A kada z tezi zo ili da f-ja f ima granicnu
vrijednost A u tacki zo,ako za svako ε postoji δ(ε)>0,tako da je |f(z)-A|<ε za svako z=/z o koje ispunjava
Definicija 2.2.1 Luk AB ima duzinu s=s(AB) ako za svaki pozitivsan broj ∈ postoji δ (∈), tako
uslov |z-zo|<δ(ε).Tada pisemo limf(z)=A.Deff.F-ja f(z),koja je definisana u nekoj okolini tacke z o,je
neprekidna u tacki zo,ako je limf(z)=f(z o).To znaci da za proizvoljno malo ε>0 postoji broj δ(ε)>0 tako da
da je Ιs- snΙ<∈ čim je max M i−1 M i<δ (∈), a postupak odredjivanja te duzine
je |f(z)-f(z0)|<ε cim je |z-zo|<δ(ε).Deff.F-ja f(z) je neprekidna u oblasti G ako je neprekidna u svakoj naziva se rektifikacija krive. Za luk koji ima kazemo da se moze rektificirati. Definicija 2.2.1 ustv. kazuje
tacki oblasti G.T:Da bi f-ja f(z)=u(x,y)+iv(x,y) bila neprekidna u tacki zo=xo+iyo,potrebno je i dovoljno da
su f-je u(x,y) i v(x,y) neprekidne u tacki (xo,yo).
da ako postoji broj lim S n , tada taj broj predstavlja duzinu luka.
n→∞
Izvod f-je kompleksne promjenjive.Deff.Ako postoji konacna vrijedsnost (*) tada se ona naziva izvod f-
je f(z) u tacki zo,i oznacava sa f'(zo).Tada takodje kazemo da je f-ja f(z) diferencijabilna u tacki z0.T:Ako je
f-ja f(z) diferencijabilna u tacki z0,tada je ona neprekidna u toj tacki.Deff.F-ja f(z) je regularna u tacki z 0
ako ima izvod u svakoj tacki neke okoline tacke z0.F-ja f(z) je regularna u oblasti G ako ima izvod u
svakoj tacki te oblasti.T:Da bi f-ja f(z)=u(x,y)+iv(x,y) bila diferencijabilna u tacki z=x+iy,potrebno je i
dovoljno da su f-je u(x,y) i v(x,y) diferencijabilne u tacki (x,y),i da vaze jednakosti.(*)(Kosi-Rimanove
jednakosti).Deff.Realna f-ja ϕ(x,y) je harmonijska u oblasti G ako su za sve (x,y)eG njeni drugi parcijalni
izvodi neprekidni i ako vazi jednakost (*).T:Ako f-ja f(z)=u(x,y)+iv(x,y) ima neprekidan prvi i drugi izvod
u oblsti G,tada su f-je u(x,y),v(x,y) harmonijske u oblsti G.