T.C.

MANİSA CELAL BAYAR

ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM
FAKÜLTESİ 2020-2021 Eğitim
Öğretim Yılı Güz Yarıyılı Eğitim
Sosyolojisi Dersi Final Sınav Ödevi

Yunus Emre ARSLAN

200119073
Eğitim Sosyolojisi
Deniz KARADAĞ
1-Toplumsal Tabakalaşma, Toplumsal Hareketlilik ve Eğitim
arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Toplumsal Tabakalaşma: Toplum biliminde ve diğer sosyal bilimlerde, toplumsal

tabakalaşma kavramı hiyerarşik bir düzene ve toplum içerisindeki güç ve refahın
bölümlenmesine, bireylerin bu bölümlenmedeki konumlarına atıfta bulunur.

Toplumsal Hareketlilik: İnsanların fiziki mekan da veya farklı toplumsal statüler arasında
hareket etmelerine toplumsal hareketlilik adı verilir. Toplumsal
hareketliliğin iki biçimi vardır: 
a- Yatay Hareketlilik
Nüfusun, coğrafi olarak yer değiştirmesi ya da aynı tabaka içinde
iş değişiklikleridir. Coğrafi alanda yatay hareketlilik; toplu ya da
bireysel göçlerdir. Meslek ve iş değiştirmeler, aynı tabaka içinde
gerçekleşiyor ve önemli prestij farkı getirmiyorsa; bu, yatay
hareketliktir. Örneğin; bir memurun işini bırakıp, bakkal dükkanı
açması; kasabın manav olması gibi. 
b-Dikey Hareketlilik
Tabakalar arası iniş ve çıkışlardır. Örneğin:
işçinin iş adamı olması veya fabrikatörün iflas ederek işçiliğe başlaması ya
da bir bürokratın milletvekili seçilmesi. 

Dikey hareketliliği artıran etkenler; 

- Demografik etkenler (Sınıflar arası doğurganlık oranının farklı
olmasından kaynaklanan, üst sınıflardaki kadroların alt sınıflardan kişilerle
doldurulması.) 
- Ekonomik etkenler (Servet veya para kazanma ya da kaybetme) 
- Teknolojik değişmeler (Teknolojinin yol açtığı yeni iş bölümü ve iş alanlarına kadro
ihtiyacı) 
- Siyasal etkenler (Demokratik gelişmeler) 
- Eğitim (Eğitimle kazanılan statülerin artması) 
- Başarı güdüsü (Bu güdünün ve girişimciliğin desteklenmesi) 

Toplumsal hareketlilik ile toplumsal değişme yakından ilişkilidir: 

1- Coğrafi alandaki yatay hareketlilik, gruplar arasındaki ilişki ve etkileşimi artırır. 
2- Kültür yayılması ve kent kültürünün yaygınlaşması görülür. 
3- Dikey hareketlilik, edinilmiş statüleri artırdığından bireyleri güdüler.

Eğitim
Sosyolojik açıdan eğitim, bireyin içinde yaşadığı toplumda yeteneğini, tutumlarını ve olumlu
yöndeki diğer davranış biçimlerini geliştirdiği bir süreçler toplamıdır. Sosyolojiye
göre eğitim, bir sosyalleşme veya sonradan topluma katılanlar için bir integrasyon
(bütünleşme, kaynaşma, intibak) sürecidir.

1
Toplumsal Hareketlilik ve Eğitim Kurumları
Eğitim yoluyla dikey toplumsal hareketliliği artıran etken olarak eğitim kurumları üzerine
yapılan çalışmaları Kupfer (2015) mezo ölçekli araştırmalar olarak tanımlamaktadır. Dikkate
değer ölçüde az araştırmanın olduğu bu etmenle ilgili en önemli çalışma Turner’a ait. Turner
çalışmasında toplumsal norm ve değerlerin eğitim kurumlarını nasıl şekillendirdiği ve bu
eğitim kurumlarının toplumsal hareketliliği nasıl etkilediği sorularına yoğunlaşmaktadır.
Turner’a göre ilk ve orta öğrenim kurumları ve yine üniversiteler dikey toplumsal hareketliliği
mümkün kılar ya da kısıtlar. Kurumların toplumsal hareketliliğe etkisi toplumsal normlara
bağlıdır. Okul sistemini şekillendiren toplumsal norm, kitle eğitimi anlayışı ve toplumsal
hareketlilik imkanıdır ve bu normalar açık demokratik sistem tarafından desteklenmektedir.
Turner’a göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde hakim olan norm, yukarı doğru dikey
toplumsal hareketliliktir. Bu norm, bireylerin kendi çabalarıyla seçkinlik statüsüne
ulaşabildikleri “rekabet hareketliliği”ni desteklemektedir. İngiltere’de ise “desteklenmiş
hareketlilik” normu baskındır. Burada yeni seçkinlik adayları eski seçkinler tarafından
seçilirler ve seçkinlik statüsü çabayla ya da çalışarak kazanılmanın aksine bazı desteklenmiş
liyakat ilkelerine göre verilir. ABD, bu yüzden, açık ve demokratik bir toplumken, İngiliz
toplumu monarşist ilkelere göre örgütlenmektedir. İngiltere’de normlar monarşiyi destekler ve
güvence altına alır. Toplumsal hareketlilikle tabakalaşmayı aşan kişiler bile genel sınıf
farklılaşmasını desteklemelidir. Bu ülkeye özgü toplumsal hareketlilik normları alt toplumsal
tabakaların monarşiye sadakatini ve uyumunu sağlamalıdır. Kitleler, kendilerini toplumu
yönetmede yetersiz olarak görmeleri için eğitilirler; seçkinlerin bilgi ve becerilerine erişimleri
kısıtlıdır ve seçkinlerin üstünlüklerine inandıkları için üzerlerinde kontrol kurulur.
Turner’a göre ABD okul sistemi daha az seçicidir ve okullar öğrencinin kendi çabasına
dayanacağı bir sistem kurmaktadır. İngiltere okul sistemi ise oldukça seçicidir. 11 yaş
grubuna yapılan sınav öğrencilerin yükseköğrenime hazırlanacakları dilbilgisi okullarına mı
yoksa mesleki eğitim alacakları ortaöğrenim okullarına mı gideceklerini belirlemektedir.
Turner, ABD’de öğrencilerin çok daha az destekle rekabet içinde çalışmaya devam
ettiklerinin altını çizerken İngiltere’de dilbilgisi okullarına büyük fonların ve çok az miktarın
da mesleki hazırlığa harcandığını ifade ediyor. İngiltere’de üniversiteye erişim sistemi
oldukça seçicidir, ancak öğrencilerin çoğu mezun olur. ABD’de ise erişim daha açıktır, fakat
öğrenciler sonrasında birçok sınavdan geçirilir ve birçoğu mezun olamaz.
Turner kapitalizmi temsil eden ABD’de eğitimle toplumsal hareketliliğin yalnızca kişisel
çabayla gerçekleştiğini iddia ettiği için eleştirilir. Diğer taraftan onun görüşleri, toplumsal
hareketliliği bireysel güdülerin dışında toplumsal yapılarla ilişkilendiği için önemlidir. Ayrıca
eğitim kurumlarının toplumsal hareketliliği sadece artırıcı değil engelleyici rolünü de
göstererek alanda açılım sağlamıştır.

Eğitimle Toplumsal Hareketliliği Etkileyen Toplumsal Yapılar

Kupfer’in (2015) makro ölçekli araştırmalar olarak tanımladığı bu başlıkta birey ve eğitim
kurumlarının dışında eğitimle toplumsal hareketliliği etkileyen toplumsal yapılar ele
alınmaktadır. Bu araştırmalar eğitim yoluyla yukarı doğru dikey toplumsal hareketliliği
dolaylı olarak mümkün kılan toplumsal koşullara odaklanır.
Seymour Martin Lipset ve Hans L. Zetterberg
İlk olarak ele alacağımız Lipset ve Zetterberg’in araştırması yukarı doğru toplumsal
hareketliliği etkileyen üç toplumsal gelişmeyi tespit etmektedir:
1)Diferansiyel doğurganlık,
2)Beyaz yakalı pozisyonlarında artış,
3)Nesilden nesle miras kalan iş pozisyonlarında azalma.
2
2-Toplumsal Kurumu tanımlayarak, Aile ve Ekonomi
kurumunun Eğitimle olan ilişkisini ülkemiz açısından
değerlendiriniz.

En geniş anlamıyla toplumsal kurumu, “toplumun yapısı ve temel değerlerinin korunması

açısından zorunlu kabul edilen görece istikrarlı veya süreklilik arz eden kurallar
topluluğu”olarak tanımlayabiliriz. Joseph Fichter'in sözcükleriyle;
“Sosyolojik açıdan kurum ne bir kişidir, ne de bir grup.

Eğitimin Aileyle Olan İlişkisi

Eğitim, sadece okullarda gerçekleşen bir süreç değildir. Ailelerin de kaliteli bir eğitimin
gerçekleşmesinde önemli rolü vardır. Aile, okul öncesi temel eğitimin verildiği bir kurumdur.
Aile, çocuğun eğitiminde tek başına önemli roller oynayabileceği gibi aynı zamanda okulda
aldığı eğitimi ile doğrudan ilgilenen önemli bir kurumdur. Bu nedenle eğitim açısından okul
ile aile arasında sağlam bir ilişki kurulması önemli ve zorunludur.
Okul ve aile, çocuğu yetiştirip onun hayata kazandırılması konusunda ortak sonuçlar almaya
çalışan kurumlardır. Bu iki kurum sürekli iletişim içerisindedir.

Eğitimin Ekonomiyle Olan İlişkisi

Eğitimin ekonomik hayat üzerinde önemli bir etkisi vardır. Ekonomi de eğitimle yakından
irtibatlıdır. Eğitimin amaçlarından biri insanlara belli meslekler kazandırmaktadır.
Eğitimin ekonomiye katkılarının başında, insan gücünü geliştirmek gelir. Bir ülkede
gelişmişlik düzeyini belirleyen en önemli etkenlerden biri kuşkusuz insan enerjisinin ve
becerilerinin verimli bir şekilde ve etkin kullanılmasıdır. Son yıllarda gelişmiş ve gelişmekte
olan tüm ülkeler artan nüfusla birlikte yaşam ve refah düzeylerini yükseltme gayretlerini
yoğunlaştırmışlardır. Bu amacı gerçekleştirmek için insan gücü, finansman, teknoloji, ham
madde ve donanım gibi mevcut kaynaklarını en yüksek faydayı sağlayacak biçimde
kullanmayı yani verimliliği arttırmayı hedeflemişlerdir.
Makineyi kullanan, toprağı işleyen, yeni projeler geliştiren, girişimciliği başlatan, yeni
teknolojileri üreten ve bilimsel gelişmeyi sağlayan insandır. İnsan da bu becerileri ve bunlara
ait bilgileri eğitim yoluyla kazanır. Üretim faktörlerinden iş gücünün niteliğini arttırmak,
ekonomi-eğitim ikilisinin en önemli özelliğini yansıtmaktadır. Çünkü iş gücünün
geliştirilmesi verimliliği ve kaliteli üretimi de artıracaktır.

Ülkemiz açısından değerlendirme

Yukarıda da belirtildiği gibi eğitim sadece okulda gerçekleşmez ailenin de verdiği eğitim en
az okulda aldığı eğitim kadar önemlidir. Ülkemizde bazı aileler eğitim verirken özen
gösterirdiğini bazılarının ise yeterince özen göstermediğini görüuoruz bu da çocuğun
kapasitesi yüksek olmasına rağmen o kapasitesini ortaya çıkaramamasına sebep olabiliyor.
Eskiden ülkemizde çoğu aile eğitime çok önem vermiyordu ama ben zamanla bunun
değiştiğini ve artık ailelerin çocukları yetiştiriken özen gösterdiğini görüyoruz eğitim
konusunda doğru yolda olduğumuza inanıyorum.

3
3. Kültür ve eğitim arasındaki ilişkiyi okumuş olduğunuz kitabı
da (Hasta Toplumlar) dikkate alarak açıklayıp yorumlayınız.

Toplumlar, hayatiyetlerini sürdürmek için bazı ihtiyaçlarını karşılamak zorundadırlar. Bu

ihtiyaçların karşılanması sırasında ortaya çıkan sosyal kurumların hemen hepsi belli bir takım
toplum gereksinmeleri için var olmuşlardır. Başka bir deyişle, her toplum kendi ihtiyaçlarına
göre bazı sosyal kurumlar oluşturur. Değişim, insanların ve toplumların yaşam formları
değiştiği, geliştiği ve dönüştüğü için hem kaçınılmaz hem de gereklidir. Toplum ve toplumsal
kurumlar sürekli biçimde, cevap vermek veya yok olmak durumunda kaldıkları problemlerle
karşılaşırlar. Bireyler ve toplumlar, yaşamın hemen her alanda meydana gelen bu
değişmelerin etkisiyle sürekli değişmekte ve değerlerinde, davranışlarında ve yaşam
biçimlerinde çeşitli dönüşümler gerçekleştirmektedirler. Bu değişim sürecinden diğer
toplumsal alanlar kadar eğitim de etkilenmektedir.

Bu çerçevede eğitimde değişmeyi kaçınılmaz kılan genel veya özel pek çok gelişme
bulunmaktadır. Bunlar: bilgi patlaması, bilginin doğasına ilişkin felsefi görüşlerin
çeşitliliğinin artması, beynin yeni sınırlarının keşfedilmesi, öğrencilerin ve öğretmenlerin
davranışlarının değişmesi, tutum ve değerlerdeki değişmeler, çeşitli toplumsal kesimlerin
taleplerinin artması işgücünün doğasının değişmesi, iş yaşamının kalitesindeki değişmeler ve
ürünlerin hızla eskimesi gibi faktörler eğitim ve öğretim süreçlerinde değişmeyi somut
biçimde etkilemekte ve eğitim programlarının temel ögelerinin kesin ve statik biçimde
belirlenememesine neden olmaktadır.

Yani hem kültür hem eğitim birbirlerini ileriye veya geriye götürebilir.

4
4. Toplumsal değişme ve eğitim ilişkisini okumuş olduğunuz kitabı
da (Hasta Toplumlar) dikkate alarak açıklayıp yorumlayınız.

Kitaptan aklımda kalanlardan biri şuydu toplumların ve kültürlerin yok olmasından

bahsediyordu. Hayatta kalan son kızılderililerin acı hikayesini anlattı. Beni gerçekten etkiledi
kızılderili kabilesinin avlanması ve bunun yüzünden yaşadıkları çevreden uzaklaşmak
zorunda kalan kızılderililerin ayılara yem olmaları bize aynı zamanda bu zorunlu göçün
kızılderilileri kötü etkilediğini gösterir gitgide sayılarının azalması bize bir toplum ve kültürün
yok edilişini anlatmış oldu. Kitapta aynı zamanda çevresel değişimlere, fetihlere ya da uzun
yıllardır baskı görmesine rağmen, hala kültürünü korumuş, sürdürebilmiş uluslardanda
bahsediyor Han ulusu, Çingeneler, Lehler ,Yahudiler gibi . Yani bazı toplumlar değişimlere
zorluklara adapte olabilirken bazı toplumların olamayıp yok olduğunu görüyoruz diyebiliriz.
Ayrıca bu değişimlerde bazı toplumlar geride kalabilir.

Eğitim ve toplumsal değişme karşılıklı olarak birbirini etkilemektedir. Eğitim düzeyi yüksek

toplumlarda değişim hızlı olabilirken, geri ve cahil kalmış ülkelerde toplumsal değişimler
sancılı olabilmektedir. Eğitim bir yönüyle de toplumsal değişimlerdeki olası çatışmaları
çözümler. Eğitim hem toplumsal değişmeyi etkiler hem de toplumsal değişmeden etkilenir.
Yani zorlukların üstesinden gelmek yeterli olmayabilir aynı zamanda kendini geliştirmekte
önemlidir yoksa uzun yıllar kültürünü koruyabilsen bile ülke olarak geri veya cahil
kalabilirsin. Ayrıca eğitim iyi olursa eğitim aracılığıyla da bireylerin toplumsal değişime ayak
uydurabilmesi kolaylaşır.

5
 KAYNAKÇA

Hasta Toplumlar Kitabı

www.sosyoloji.gen.tr

cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr

www.wikipedia.org

https://dergipark.org.tr/

Yorumlarım