YTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 19.10.

2020
Yapı Statiği Ders Notları-3.hafta

Denge Denklemleri
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
Bir yapı elemanı üzerine etkiyen dış yükler altında dengede (hareketsiz) olmak
Mimarlık Fakültesi zorundadır. Düzlem sistemlerde 3 adet denge denklemi mevcuttur. Bilinmeyen mesnet
Mimarlık Bölümü tepkilerinin sayısı denge denklemlerine eşit ise, mesnet tepkileri denge denklemleri ile
hesaplanır.

 X= 0 ,  Y= 0 ,  M= 0
Mimarlıkta Yapı Statiği
S.C.D
Kesit Tesirleri Dikkat : Sistemde bir veya birden fazla “ara”
mafsal varsa, ara mafsal sayısı kadar ilave denge
denklemi yazılabilir (Örneğin, mafsalın sol ve sağ
tarafında göre ayrı ayrı iki moment denge
denklemi daha yazılabilir).
M G,sol = 0 , M G,sağ= 0 S.C.D
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Sistem tanımlamasına örnekler

a= Mesnet tepkilerinin sayısı – [denge denklemi sayısı (3) + ara mafsal sayısı] *

a=0 ise tam bağlıdır, mesnet tepkileri denge denklemleri ile hesaplanabilir.  İZOSTATİK SİSTEM
a < 0 ise sistem eksik bağlıdır, taşıyıcı bir sistem değildir.  LABİL (OYNAK) SİSTEM
a > 0 ise sistem fazla bağlıdır, mesnet tepkileri denge denk. ile bulunamaz.  HİPERSTATİK SİSTEM

Eksik bağlı (LABİL)

a=2-3= -1  0

Tam bağlı (İZOSTATİK)

a=3-3= 0

Fazla bağlı (HİPERSTATİK) Bilinmeyen sayısı : 2, Denge denklemi sayısı : 3

a= 6-3=3  3o hip.st.
*Not : Bu kural kapalı gözlü çerçeveler hariç geçerlidir. Bu kural daha sonra işlenecektir.
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI
Bilinmeyen sayısı : 7, Denge denklemi sayısı : 3
2-3= -1 < 0  Oynak (LABİL) 7-3 = 4  0  Fazla bağlı
Çerçevenin düşey doğrultuda kaymasını engelleyen
menset koşulu yok (iki mesnet de aynı doğrultuda 4o Hiperstatik
kayıcı mesnetlenmiş) TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Kesit Tesirleri
Kesit Tesirleri Normal Kuvvet (N) : Çubuk ekseni doğrultusunda oluşan iç
kuvvetlerdir. İşareti; çubuğa doğru ise basınç (-),
N N
Sistemde dış etkilerden (yüklerden) meydana gelen iç kuvvet bileşenlerine uzaklaşıyorsa çekme (+)’dir.  normal gerilmelerinin
Bakış Yönü
kesit tesirleri (iç kuvvetler) denir. toplamıdır.

Üç temel kesit tesiri mevcuttur : Kesme kuvveti (T) : Çubuk eksenine dik doğrultuda
T
oluşan iç kuvvetlerdir. İşareti; kuvvet çubuğu saat
 Normal kuvvet (N)
akrebi doğrultusunda çeviriyorsa (+), ters doğrultuda
 Kesme kuvveti (T) çeviriyorsa (-)’dir.  kayma gerilmelerinin toplamıdır. T
 Moment (M)
Eğilme momenti (M) : Kesitte oluşan momenttir. Çekme
etkisi yoktur, sadece döndürme etkisi vardır. İşareti;
çubuğu içe doğru bükmeye çalışıyorsa (+), dışa doğru M
M
bükmeye çalışıyorsa (-)’dir.  normal gerilmelerinin,
kesitin ağırlık merkezinden geçen ve sistem
düzlemine dik olan eksene göre statik moment-
lerinin toplamıdır.
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Taşıyıcı Sistemler Bilim Dalı Öğr. Gör. Aygül CEYLAN

YTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 19.10.2020
Yapı Statiği Ders Notları-3.hafta

Kesit Tesirleri
Kesit Tesirleri Verilen dış yükler altında sistemin herhangi bir a kesitindeki iç kuvvetler dengededir
1) Öncelikle sistemde verilen dış yükler altında mesnet tepkileri belirlenir. (ETKİ=TEPKİ prensibi) . Sözkonusu noktadaki kesit tesirleri (İÇ KUVVETLER VE MOMENT)
2) Sistemin serbest cisim diyagramı çizilir. İstenen bir a kesitindeki kesit zorlarının o noktadan kesim yaparak, sistemi ikiye ayırmak sureti ile elde edilir.
hesabı için sistem a kesitinden kesilerek iki parçaya ayrılır, ayrılan parçalardan
herhangi birisinin S.C.D çizilir ve üstüne iç kuvvetler (+) yönleri ile işaretlenir.
Her parça kendine etkiyen dış kuvvetler, mesnet tepkileri ve kesim yapılan noktadaki
kesit tesirleri altında dengededir. Denge denklemleri yazılarak istenen kesitteki (a)
iç kuvvetler belirlenir. a kesiti
Ma Ma
Ta
Na Ma
a a Ma Ta
Ta

Na Na
Sağ Uç Ta Sol Uç
a  X= 0
-a kesiti-
 Y= 0
S.C.D
M= Eğilme momenti , N= Normal kuvvet , T= Kesme kuvveti
 M= 0 TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Kritik Kesitler
Kesit tesiri diyagramlarının çizilebilmesi için, kesit tesirlerinin hesaplanması gereken
Kesit Tesirleri
kesitlerdir, diğer bir deyişle bu kesitlerin dikkate alınması yeterlidir. Kritik kesitler şunlardır :
a) Mesnetlerin iki yan noktaları
b) Sistemin uç noktaları
Mi Ti Mj
c) Düğüm noktalarında birleşen çubukların uç noktaları
d) Tekil kuvvetlerin ve tekil momentlerin iki yan noktaları
e) Yayılı yüklerin başlangıç ve bitiş noktaları ile şekil ve değer değiştirdiği noktalar
Ni Nj
i j T P1 P2
q
P3
j
5 3 4 6 7 8 9 10 11 12

1
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Kesit Tesirleri İçin Pratik Yöntem

Sistemin tümü dış kuvvetler ve bunlardan oluşan mesnet tepkileri altında dengededir. Kesit Tesirleri İçin Pratik Yöntem
Sistem herhangi bir noktadan kesilerek iki parçaya (sol, sağ parçalar) ayrıldığında,
I) Sağ kesitteki kesit tesirleri, sol parçaya etkiyen dış kuvvetlerin, sağ kesitteki kesit
tesirlerinin pozitif yönleri üzerindeki izdüşümüdür.
veya
II) Sol kesitteki kesit tesirleri, sağ parçaya etkiyen dış kuvvetlerin, sol kesitteki kesit
tesirlerinin pozitif yönleri üzerindeki izdüşümüdür.

I için örnek :
Ma Ta
Na
a a a
SOL SAĞ ΣX=0 → T-25=0 → T=25 kN T= 25 kN
SOL SAĞ N=-60 kN
ΣY=0 → N+60=0 → N=-60 kN
Na= Xsol ΣM=0 → M-25x4=0 → M=100 kNm M=25x4=100 kNm
Ta= Ysol
M a= M sol
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Taşıyıcı Sistemler Bilim Dalı Öğr. Gör. Aygül CEYLAN

YTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 19.10.2020
Yapı Statiği Ders Notları-3.hafta

Diğer parçanın sol ucu UYGULAMA 1 -devam-

UYGULAMA 1
1 T1=0
N1=-82 kN 5
5
1 1 M1=0 N
1
5

T5=82-20= 62 kN
N5=0
82kN T2=0 Burada M5=M4=-40 kNm
4
N2=-82 kN
M2=0 Düğüm noktası kontrolü

82kN 40kNm 40kNm

Bx
3 3
y
y 0 
3
T3=-20 kN
N3=0
6 6 7 7
M3=0
 M  0  20*2  40*3  60*7  30* 4 10*B  0  B
A y y  38.0kN 6 7
4 4
 M  0  10*A  20*12  40*7  60*3  30*4  0  A
B y y  82.0kN
4
T6=T5= 62 kN T7=62-40= 22 kN
 X  0  B  30  0  B  30.0 kN
x x
4
T4=T3=-20 kN N6=0 N7=0
N4=0 M6=82*3-20*5=146 kNm M7=M6=146 kNm
M4=-40 kNm
Y=0 kontrol denklemini unutmayın ! TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI
82kN 82kN TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

UYGULAMA 1 -devam- UYGULAMA 1 -devam-

Sol parçanın sağ ucu Diğer parçanın sağ ucu

M7 M8 Düğüm noktası kontrolü

M8 234kNm
N7 N8 
T7 T8 N8 234kNm
T8

30 kN
30 kN
38 kN 38 kN 30 kN 30 kN
38 kN
38 kN
T7=60-38= 22 kN T8=T7= 22 kN
N7=30-30=0 N8=N7=0 T8=T7= 22 kN M9=M8=234 kNm
M7=38*7+30*4-60*4=146 kNm M8=38*3+30*4=234 kNm N8=N7=0
M8=38*3+30*4=234 kNm T8 ve N8 , gelecek hafta

TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

YÜK- KESME KUVVETİ - MOMENT DEĞİŞİMLERİ

dM dT
T , q
dx dx Yükler

1) Yayılı yük yok : q(x)=0  T (x) : 0o (sabit)  M(x) : 1o

Q1 Q2 Q1 0o
a b
Q2 T=dM/dx
a b a b
1o
(T) (M)
M
2) Yayılı yük değişimi : 0o (sabit)  T (x) : 1o  M(x) : 2o

q=sbt. 0o
1o
a b
a b a b
2o
(T) Momentin eğimi, Kesme Kuvvetini (T) verir.

(M)
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Taşıyıcı Sistemler Bilim Dalı Öğr. Gör. Aygül CEYLAN

YTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 19.10.2020
Yapı Statiği Ders Notları-3.hafta

YÜK- KESME KUVVETİ-MOMENT İLİŞKİLERİ Bakış Yönleri ve Diyagram Çizimleri

 T,M,N diyagramları; çubuktaki bakış yönüne göre, çubuk eksenine dik
olarak her çubukta ayrı çizilir (Her çubuğun bir tarafı bakış yönü
olarak işaretlenmelidir, bu yapılmadığı takdirde kesit tesirleri ve diyag-
ram çizimlerinde karmaşa oluşacak, işaretler muhtemel ters olacaktır).
Hesaplar ve diyagram çizimlerinin sonuna kadar aynı bakış yönü
kullanılır.
 Kesit tesiri hesabında, çubuk düşey veya yatay nasılsa kesit tesirleri ve Bakış Yönleri
sonra diyagram çizimi de o şekilde yapılacaktır (örneğin düşey bir çubuk
Not :
yatayda çizilmemelidir).
a) Çerçevelerde içten bakılır.
 M diyagramları çizildiğinde, yaptığınız hesap ve çizimlerin kontrolu için, b) Ara kolonlarda, kolonun
herhangi bir tarafını bakış
bakış yönlerine göre, düğüm noktalarında moment dengesine mutlaka
yönü alabilirsiniz.
bakınız.

T
Kirişte M diyagramı örneği
TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

T
T diyagramı Kolonlarda N diyagramı örneği

UYGULAMA 1 -devam- Komşu iki kesitteki eğilme momentleri belirli iken, bu iki kesit arasındaki moment
diyagramının çizimi
0 (n) ve (n+1) kesitlerindeki eğilme momentlerini ordinat olarak almak suretiyle çizilen
doğrusal diyagrama (çekirdek moment diyagramı) (n)-(n+1) açıklıklı basit kirişte q(x)
yükünden oluşan M0 diyagramı cebrik olarak (işareti gözönünde tutularak) eklenir.

0
Momentin orta noktası

TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI Mmax= Kesme kuvvetinin sıfırdan geçtiği yerdir ve (ql2/8)’den farklıdır. TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

UYGULAMA 2 -devam-
UYGULAMA 2
Diğer parçanın sol ucu

1
G
1 1 T1=0
II. Denklem N1=-45.83 kN
M1=40 kNm
G B
By
Ay=45.83kN 0

MA=40kNm

Mafsal, kolonun üst ucunda !

I. Denklem T4=T3=-20 kN
A N4=N3=-45.83 kN
Ax
M4=0
Ay
MA
8 8 Dikkat M7=M5=-20*1*0.5=-10 kNm, çünkü
G den dolayı M4=0 olur.
8
 X  0  Ax  20  20  0  A x  0
 M G,I  0   A x *4  20*2  M A  0  M A  40 kNm T8=T7=45.83-20*1= 25.83 kN
 M G,II  0  0  30*2  30*4  20  30*1*6.5  By *6  20*1*0.5  0  B y  64.17 kN N8=0
M8=40+45.83*2-20*2-20*1*2.5= 41.66 kNm
 M B  0  MA  A y *6  20*2  30*4  30*2  20  30*1*0.5  20*1*6.5  0  A y  45.83kN
Ay=45.83kN 0
Kontrol denklemi : MA=40kNm
 Y  0  45.83  64.17  30  30  30*1  20*1  0  TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Taşıyıcı Sistemler Bilim Dalı Öğr. Gör. Aygül CEYLAN

YTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 19.10.2020
Yapı Statiği Ders Notları-3.hafta

UYGULAMA 2 -devam-

Sol parçanın sağ ucu :

M10 M12

N10 N12
T1 64.17kN T1 64.17kN
0 2

T10=30*1+30-64.17=-4.17 kN T12=30*1-64.17=-34.17 kN
N10=0 N12=0
M10=64.17*2-30*1*2.5-20=33.34 kNm M12=M13=-30*1*0.5=-15 kNm

Dikkat : 20 kNm ve 30 kN, 11 nolu kesite girmez.

TAŞIYI SİSTEMLER BİLİM DALI

Taşıyıcı Sistemler Bilim Dalı Öğr. Gör. Aygül CEYLAN