Portugalia, 

Republika Portugalska (port. Portugal, wym. [puɾtuˈɣaɫ]; oficjalna nazwa República

Portuguesa) – państwo europejskie położone w zachodniej części Europy Południowej na
południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego. Jest najdalej wysuniętym na zachód państwem
Europy, od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią, a od zachodu i południa Portugalię oblewają
wody Oceanu Atlantyckiego. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzą dwa archipelagi wysp
położonych na Oceanie Atlantyckim – Azory i Madera. Jest członkiem Unii
Europejskiej oraz NATO.

Spis treści

 1Geografia
o 1.1Budowa geologiczna
o 1.2Klimat
o 1.3Zjawiska pogodowe rejestrowane w Portugalii na bazie danych archiwalnych
 2Polityka
o 2.1Ustrój polityczny
o 2.2Podział administracyjny
o 2.3Siły zbrojne
 3Historia
 4Oświata
 5Gospodarka
o 5.1Turystyka
 6Demografia
 7Kultura
o 7.1Architektura
o 7.2Muzyka
o 7.3Literatura
o 7.4Kino
o 7.5Kuchnia narodowa
o 7.6Sport
 8Religia
 9Zobacz też
 10Przypisy
 11Linki zewnętrzne

Geografia[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Geografia Portugalii.
Powierzchnia:

 ląd: 91 951 km²

 woda: 440 km²
 całkowita: 92 391 km²
Długość granic lądowych:

 Hiszpania: 1214 km
 całkowita: 1215 km
Długość wybrzeża:
 całkowita: 1793 km
o Najwyższy punkt: Montanha do Pico: 2351 m n.p.m.
o Najniższy punkt: Ocean Atlantycki 0 m n.p.m.
Największe miasta:

Miast Populacja Populacja

(centrum (zespół
o administracyjne) metropolitalny)

Lizbona 545 245 2 821 876

Porto 237 584 1 762 524

Braga 181 494 814 083

Aveiro 78 450 461 819

Coimbra 143 396 460 139

Na północy przeważa teren górzysty i wyżynny. Tu przebiegają pasma gór Serra do

Larouco (1525 m n.p.m.), Serra do Marão (1415 m n.p.m.) i Serra da Estrela (1993 m
n.p.m.). Na południu króluje krajobraz nizinno-wyżynny. Bliżej morza rozciągają się
wyżyny Alentejo i Algarve. Wybrzeże w południowej części klifowe, na pozostałym terenie
pokryte wydmami i lagunami.

Budowa geologiczna[edytuj | edytuj kod]

Góry i wyżyny zajmują znaczną część obszaru Portugalii. Na północ od doliny Tagu wznosi
się paleozoiczny, zrębowy masyw zbudowany głównie ze zwietrzałych skał magmowych
(granit) i metamorficznych (gnejs, kwarcyt). Teren ten jest obcięty od zachodu wyraźną linią
tektoniczną, co wraz z silnie wciętymi dolinami rzecznymi nadaje krajobrazowi dużą
malowniczość. Najwyższą część obszaru stanowią góry Serra da Estrela z granitową
kulminacją Torre (1993 m n.p.m.). Góry Serra de Aire, Serra dos Candeeiros i Serra de
Sintra, położone w południowo-zachodnim przedłużeniu Serra da Estrela, mimo swojej małej
wysokości (odpowiednio do 679 m n.p.m., 610 m n.p.m. i 528 m n.p.m.) stanowią wyraźną
granicę klimatyczną między obszarami o wyraźnym wpływie Atlantyku na północy a
obszarami klimatu śródziemnomorskiego na południu. Na charakter gór Serra de Aire i Serra
dos Candeeiros duży wpływ mają budujące je jurajskie skały wapienne, w których
wykształciły się silne zjawiska krasowe. Dużą atrakcją turystyczną tych gór stało się odkrycie
w 1994 r. śladów stóp dinozaurów. Na południe od rzeki Tag leży Wyżyna Alentejo. Obszar
ten stanowi pomost do hiszpańskiej Estremadury. Jest zbudowana ze skał trzeciorzędowych,
wśród których występują magmowe skały wylewne, będące świadectwem intensywnej
działalności wulkanicznej. Im dalej na wschód, tym większe znaczenie mają starsze skały
metamorficzne (np. marmury) i osadowe. Cały obszar jest poprzecinany
siecią uskoków tektonicznych i aktywny sejsmicznie. Największym naturalnym bogactwem
tego regionu są lasy dębów korkowych. Najbardziej południowy kraniec Portugalii zajmują
niskie góry i wyżyna Algarve zbudowane głównie z łupków paleozoicznych. Najwyższe
wzniesienie Fóia (903 m n.p.m.) położone w górach Serra de Monchique budują twardsze od
łupków sjenity. Południowe stoki gór są najbardziej suchym i gorącym regionem Portugalii.
Znacznie mniejszy obszar zajmują niziny, występujące jedynie w pasie nadbrzeżnym oraz w
dolnych odcinkach kilku większych dolin rzecznych. Na południe od ujścia Douro, u stóp
progu mesety leży zbudowana głównie z plioceńskich piasków Nizina Środkowoportugalska.
Na wybrzeżu występują tu wydmy, za którymi czasami występują laguny (Laguna Aveiro) lub
bagna. Nad dolnym Tagiem i rzeką Sado leży zbudowana z neogeńskich osadów Nizina
Południowo-portugalska. Osłonięta wapiennymi stoliwami od wpływu Atlantyku ma wyraźny
charakter regionu śródziemnomorskiego. Ujścia rzek są silnie zamulanymi limanami, mimo to
założono tu stolicę kraju Lizbonę i duży port Setúbal.

Klimat[edytuj | edytuj kod]
Typ klimatu: Śródziemnomorski
Portugalia położona jest w strefie klimatu śródziemnomorskiego oceanicznego. Zimą
występują wyraźne różnice między północą a południem kraju. Na wysuniętym najdalej na
południe Algarve zdarzają się wtedy często ciepłe, słoneczne dni, a osłonięte plaże południa
pozwalają się opalać przez cały rok. Wieczory bywają chłodne, ale nie na tyle, aby zrazić
turystów. W okolicach Lizbony zima jest łagodna, ale nieprzewidywalna – na przemian
występują dni słoneczne i deszczowe. W centrum i na północy zimy bywają deszczowe i
chłodne, ale nie mroźne. Okresy deszczu są przerywane rozpogodzeniami. W górach jest
zdecydowanie zimniej. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od listopada do lutego w Serra da
Estrela oraz w pasmach górskich na północy i wschodzie. Zima trwa krótko – od
listopada/grudnia do lutego/marca, ze średnią temperaturą 12 °C. W całym kraju zaczyna być
cieplej w maju i czerwcu, a wysoka temperatura utrzymuje się do września. Z wyjątkiem
Algarve noce bywają chłodne nawet w lecie, zwłaszcza na
wybrzeżu Cascais i Estorilu niedaleko Lizbony. Na wybrzeżu zachodnim woda w Atlantyku
jest przeważnie chłodna (22 °C) do lipca. Na południu ogrzewa się wcześniej. W lecie w
całym kraju panują upały. Na północy bywa tak samo gorąco, jak na pozostałym obszarze,
ale występuje większe prawdopodobieństwo deszczu. Na niektórych terenach w głębi lądu
spiekota staje się trudna do wytrzymania – w Alentejo i górnym Douro słupek rtęci często
utrzymuje się przez dłuższy czas na poziomie 40 °C. Algarve latem jest umiarkowanie gorące
(31 °C), dzięki chłodnym wiatrom zachodnim.

Zjawiska pogodowe rejestrowane w Portugalii na bazie danych

archiwalnych[edytuj | edytuj kod]

Zdarze
nia
(średn Styc Lu Mar Kwie M Czer Lip Sier Wrze Paździ Listo Grud
ia zeń ty zec cień aj wiec iec pień sień ernik pad zień
roczna
)

Deszcz
owe 16 14 16 12 9 5 2 2 7 10 16 12
dni

Śnieżn
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
e dni

Dni z 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
 grade
m

Burzo
1 1 2 3 2 0 0 0 3 2 3 1
we dni

Mgliste
6 5 2 2 1 0 1 0 2 5 4 7
dni

Dni z
tornad 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
o*

Czas
1
trwania 10 11 13 14 15 14 13 12 11 10 9
5
dnia

Godzin
słonec
znych 1
8 7 9 10 13 12 11 9 9 7 6
w 2
ciągu
dnia

* Tornada – liczone za ostatnie 5 lat[3]

Polityka[edytuj | edytuj kod]
Ustrój polityczny[edytuj | edytuj kod]
Portugalia jest republiką o parlamentarno-prezydenckim systemie rządów. Obowiązująca
konstytucja jest z 1976 roku. Głową państwa jest prezydent i jest on wybierany w wyborach
powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. Może być wybrany na najwyżej dwie kadencje. Przy
prezydencie działa ciało doradcze – Rada Państwa. Władzę ustawodawczą sprawuje
jednoizbowe Zgromadzenie Republiki. Składa się z 230 deputowanych wybieranych na 4 lata
w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim oraz proporcjonalnym. Rząd jest naczelnym
organem administracji publicznej. Portugalska scena polityczna od rewolucji goździków jest
zdominowana przez dwie partie wywodzące się z ruchu socjalistycznego:

 Lewicową Partię Socjalistyczną, w skrócie PS.

 Centrową/centroprawicową Partię Socjaldemokratyczną, w skrócie PSD.
Obok tych partii występują również inne mniejsze mające swych przedstawicieli w
parlamencie:
 Chrześcijańsko-demokratyczną i centrową/centroprawicową Centrum Demokratyczne i
Społeczne – Partia Ludowa, w skrócie CDS/PP.
 Partię Ekologistyczną „Zieloni”, w skrócie PEV.
 Portugalską Partię Komunistyczną, w skrócie PCP.
 koalicję kilku małych partii o radykalnie lewicowej proweniencji pod nazwą Blok Lewicy, w
skrócie BE.
Podział administracyjny