Slika 9.

Prelaz iz slojevitog u nesređeno strujanje

(a) slojevito strujanje, (b) prijelazno strujanje , (c) nesređeno strujanje

Ovi pokusi pokazuju da promatrani režim zavisi od viskoznosti tekućine, μ, njenoj

gustoći , ρ, srednjoj brzini strujanja , v, i karakterističnoj dimeziji provodnika, l , kroz koji
struji tekućina. Tako je npr. Kod cijevi karakteristična dimenzija prečnik cijevi, D (m), a kod
otvorenih korita vodotoka hidraulički radijus, R (m) odnos potencijalne površine A (m 2) I
okvašenog obima, O (m).

Od ovih se dimenzija sastavlja bez dimenzijonalna veličina u obliku:

vl vl
=
μlρ v
= Re 1.3.

koja se zove Reynoldsov broj, označava se sa Re (1) I daje odnos sile inercije I sile
viskoznosti.

Zavisi da li se radi o cijevi ili o otvorenom koritu, izraz 1.3. prima drugačiji oblik I to:
vD
- za cijevi Re =
v
vR
- za otvorena korita Re =
v

Uočeno je da ako je kod strujanja u cijevi Re≤ 2 320, strujanje je slojevito. Za otvorena
korita u opštem slučaju nije moguće definisati takav kriteriji, jer Re može biti isti za različite
oblike presjeka. Vrijednost Reynoldsovog broja koja odgovara stabilnom prelazu od nesređenog
na slojevito strujanje zove se kritičan Rreynoldsov broj, Rect.

1
 Posmatrani režim strujanja se bitno odražava i na profil brzina, što je na slici 10.
Ilustrirano na primjeru strujanja u okrugloj ili kružnoj cijevi. Primjećuje se da kod turbulentnog
strujanja profil brzina znatno izjednačeniji, kao posljedica međusobnog mješanja djelića
tekućine u turbulentnom toku, te s tim povezano prenošenje količine kretanja iz jedne u drugi
sloj tekućine. Pri većem stepenu turbulencije izraženije je mješanje djelića tekućine iz susjednih
slojeva, a s tim I veća izjednačenost u dijagramu brzina.

Slika 10. Profil brzina u okrugloj cijevi

(a) slojevito strujanje, (b) nesređeno strujanje

Kod laminarnog strujanja u okrugloj cijevi profil przina je rotacijski paraboloid sa

dvostrukom vrijednošću maksimalne brzine strujanja prema srednjoj brzini slika 10 (a).

Gravitacijsko i potisno strujanje. Ova vrsta strujanja posmatra se s obzirom na uzrok

strujanja, tako da je ono dinamička kategorija.

Ako je uzrok stujanja sila gravitacije, strujanje se naziva gravitacijsko. Da bi se između

dva odabrana presjeka realiziralo ovakvo strujanje potrebna je određena visinska razlika,
odnosno razlika energetskog potencijala, ∆Hg, između posmatranih presjeka. Na slici 11. (a 1) i
(a2) prikazani su tipični slučajevi gravitacijskog strujanja iz spremnika I otvorenim vodotokom.
Gravitacijkso strujanje je uvujek strujanje sa višeg (presjek 1-1) prema nižem (presjek 2-2)
visinskom položaju ili energetskom potenicijalu.

2
 Slika 11. Gravitacijsko i potisno strujanje

(a1) gravitacijsko strujanje iz spremnika; (a2) gravitacijsko strujanje otvorenim

vodotokom; (b) potisno strujanje

Ako se iz posmatranog visinskog položaja 1-1 s obzirom na željeni visinski položaj 2-2 ne
raspolaže s energetskim potencijalom, ili raspoloživi nije dovoljan, potrebno ga je postići
(osigurati) na umjetni način pomoću crpki. Tada se tekućina crpkama potiskuje za ∆H p, s nižen 1-
1 položaja na viši 2-2, pri čemu crpke na masu tekućine prenose (ili povećavaju) mehaničku
energiju zahvaljujući tekućina potiskuje cjevovodom (ili ako jojo je strujanje spriječeni,
mehanička energija se transformira u pritisak) I tada je riječ o potisnom strujanju.

Strujanje sa slobodnom površinom i strujanje pod pritiskom. Ako je strujanje tekućine

karakterizirano slobodnom graničnom plohom (površinom) tekućine i plina (zraka), gdje su sve
tačke slobodne površine pod istim atmosferskim pritiskom sredine (atmosfere), riječ je os
trujanju sa slobodnom površinom slika 12. (a 1) i (a2). Ukoliko je riječ o vodi uobičajno je govoriti
o strujanju sa slobodnom vodnom površinom ili slobodnim vodnim licem.

Slika 12. Strujanje sa slobodnom površinom I pod pritiskom

(a1) strujanje sa slobodnom površinom u cijevi; (a2) strujanje sa slobodnom površinom u

otvorenom kanalu, (b) strujanje pod pritiskom (u cijevi)

3
 Strujanje pod pritiskom se javlja samo u zatvorenim profilima (cijevima) slika 12. (b),
kada unutar tekućine postoji razlika pritiska između posmatranih presjeka.

Mirno, kritično i silovito ili burno strujanje. Ova vrsta strujanja, kao isključivo dinamička
kategorija, karakterizirana je odnosom gravitacijske i inercione sile u toku. Ako prevladava
gravitacijska sila onda je strujanje mirno, a kod dominacije inercijske sile silovito strujanje. Kod
kritičnog strujanja odnos gravitacijske I inercijske sile je jednak.

1. Literatura

[1] Vuković, Ž.: Osnove hidrotehnike, Prvi dio, Zagreb, 1994.

[2] Lončar, G.: Mehanika tekućina, Skripta, Zagreb.