2/2011
dr Zbigniew Raszewski
Wpływ proporcji mieszania
i sposobu polimeryzacji
na parametry akryli
W ykonywanie uzupeł-
nień protetycznych
to podstawowe prace
techników dentystycznych.
Teoretycznie, kiedy wszystko
wykonywane jest zgodnie
z zaleceniami producentów,
nie powinno być żadnych nie-
spodzianek, niejednokrotnie
jednak pojawiają się nieprze-
widziane problemy w postaci
porów lub podwyższonego
zwarcia. Publikowany arty-
kuł pokazuje, jakie błędy
są najczęściej popełniane
oraz jak można ich uniknąć.
SŁOWA KLUCZOWE  parametry akryli,
proporcje mieszania, polimeryzacja
STRESZCZENIE  Praca opisuje
problemy związane z nieodpowiednimi
procedurami wiążącymi się
z wykonywaniem prac protetycznych.
Autor skupia się na najczęściej
popełnianych błędach oraz radzi, jak
można tych problemów uniknąć.
Podczas wykonywania ruchomych uzu-
pełnień protetycznych bardzo często
zdarza się, że wszystko jest już dopięte
na ostatni guzik i pozostaje tylko zamie-
nić pięknie ustawione w wosku zęby
na akryl. Przygotowujemy ciasto akry-
lowe, bardzo często za pomocą różnych
miarek lub na oko, i po określonym
czasie (czas ciastowania) nakładamy
do puszki, prasujemy i zaczynamy poli-
meryzację. Po ochłodzeniu ramki wraz
z puszką niejednokrotnie okazuje się,
że proteza ma liczne pory lub podwyż-
szone zwarcie. Wszystkie nasze zabiegi
poszły na marne i pracę należy popra-
wić lub wykonać nową.
Często padają wówczas zarzuty pod
adresem producentów akrylu, że po-
przednie opakowanie było w porządku,
a to jest do niczego. Zapominamy jed-
nak, że przy poprzednim opakowaniu
mogło być cieplej w pracowni, ciasto
dochodziło szybciej lub po prostu mie-
liśmy troszkę więcej czasu i mniej pro-
tez do wykonania, przez co siłą rzeczy
bardziej się do tego przyłożyliśmy.
POLIMERYZACJA AKRYLU
NA GORĄCO
W niniejszym artykule chciałbym pod-
sunąć kilka wskazówek na temat samej
polimeryzacji akrylu na gorąco, które
być może w przyszłości pozwolą Pań-
stwu uniknąć niepowodzeń.
Po pierwsze – kwestia dwukrotnego
zaizolowania powierzchni gipsu. Za po-
mocą separatora gips-akryl (Izolit, Izos-
sol itp.) nanosimy na czystą powierzch-
nię gipsu i pozostawiamy przez około
5-10 minut w celu dobrego wchłonięcia
się. Dobrze jest użyć silikonu technicz-
INNOWACYJNA PRACOWNIA
nego, np. Zetalabor, w celu osłony zę-
bów akrylowych tak, aby później nie
trzeba było usuwać gipsu z przestrzeni
międzyzębowych.
W celu poprawy adhezji zębów akry-
lowych do płyty protez dobrze użyć
specjalnych preparatów, tzw. bondów,
np. Villacryl Bond lub preparatu firmy
Megadental, szczególnie jeśli w uzupeł-
nieniu stosujemy tylko części licowe
zębów.
Po zmieszaniu proszku z płynem
w szklanym naczyniu dobrze jest kilka-
krotnie zamieszać szpatułką ciasto tak,
aby uzyskać pewność, że cały proszek
został zwilżony przez płyn. Następ-
nie należy je szczelnie przykryć, aby
monomer nie odparowywał z akrylu.
Nie polecam używania naczynek wy-
konanych z silikonu, gdyż „wsysają”
one monomer, przez co ciasto staje się
za suche.
DLACZEGO TWORZĄ SIĘ PORY
Jak wiadomo, czas ciastowania okre-
ślonego tworzywa jest bardzo różny
i wynosi od ok. 10 minut (Meliodent)
do 25 minut (Villacryl H). Parametry
te odnoszą się do temperatury ok. 20-
23°C; jeśli jest cieplej (ok. 30°C), to czas
ten może ulec skróceniu nawet o poło-
wę. Oczywiście dotyczy to również tem-
peratury samego proszku i płynu, nie
tylko temperatury otoczenia. Dodatko-
wo jest to istotne dla proporcji miesza-
nia zalecanej przez producenta, czyli
np. 2,4 g proszku na 1 ml płynu. Jeśli
postanowimy dodać więcej płynu, na-
wet o ok. 0,5 ml na 15 g proszku, to cza-
sy te ulegają wydłużeniu. Wówczas
zaczynamy się niecierpliwić, że ciasto
59
 INNOWACYJNA PRACOWNIA N O W O C Z E S N Y T E C H N I K D E N T Y S T Y C Z N Y

wolno „dochodzi”, i aby można było
go umieścić w puszce, moczymy ręce
wodą, by nie przykleiło się do dłoni.
Czasami nawet nie dotykamy ciasta
rękami, tylko w konsystencji półpłyn-
nej (faza nitek) wlewamy do puszki.
Takie udogodnienia prowadzą na ogół
do tego, że w przypadku grubych protez
żuchwy po spolimeryzowaniu pojawia-
ją się pory.
Jeśli przed kontaktem z ciastem zmo-
czymy ręce, na początku wszystko wy-
daje się w porządku, ale po 2-3 dniach
fot. autor
proteza staje się coraz bardziej mlecz-
na z powodu wody, która dostała się
do wnętrza akrylu i powoduje zamia-
ny w kolorze. Jeśli zaczniemy zwięk-
szać ilość płynu o 10-20% (np. zamiast
15 g proszku do 6 ml płynu zmieszamy
13 g), wpłynie to na pogorszenie wła-
ściwości mechanicznych samej protezy
(wyk. 1).
JAK UNIKNĄĆ NIEPOWODZEŃ
Aby uniknąć tego typu przykrych sytu-
acji, należy po pierwsze przestrzegać
proporcji mieszania zalecanych przez
producenta, nawet jeśli zaraz po zmie-
szaniu proszku z płynem wydaje się
nam, że ciasto jest za suche. Po drugie
należy odczekać do momentu, kiedy cia-
sto nie będzie przyklejać się już do rąk
i dopiero wówczas zagnieść do uzyska-
nia jednolitej barwy i umieścić w puszce
w jednym kawałku (nie dolepiać z kilku
części). Czasami po wyrobieniu w rę-
kach wydaje się, że ciasto jest mleczne,
jednak po polimeryzacji uzyskujemy
piękną przezierną protezę.

1 2

3 4 5

6 7

1 Ciasto zagniatane mokrymi rękami 2 Materiał wrzucony do wrzątku 3 Mokre ręce i zbyt szybkie prasowanie 4 5 Pojedyncze bąbelki są wynikiem zamkniętego
powietrza 6 Technika wlewowa, silikon wchłonął monomer 7 Zbyt mało materiału

60
2/2011 INNOWACYJNA PRACOWNIA

Co do samej ilości materiału nałożo- powyżej 0,7-1 cm polecałbym umiesz- łość na złamania został przedstawiony
nego do puszki, należy stosować około czenie puszki w polimeryzatorze w wo- na wykresie 2. Czasami więc warto
20-proc. nadmiar, tak aby przy rozpo- dzie o temperaturze około 30°C i powol- potrudzić się troszkę dłużej i uzyskać
częciu prasowania puszki w prasie nad- ne ogrzewanie, tak aby całość doprowa- materiał o 20-30% mocniejszy niż taki
miar ciasta wychodził równomiernie dzić do wrzenia po ok. godzinie. Jeśli polimeryzowany na szybko. Materiał,
z każdej strony. Jeśli z któregoś kierun- wykonywana przez nas proteza będzie który został spolimeryzowany w po-
ku wychodzi go zbyt mało, istnieje duże grubsza niż 2-2,5 cm, wówczas czas śpiechu, często jest bardzo kruchy
prawdopodobieństwo, że proteza w tym do momentu zagotowania należy wy- (wyk. 3) i podczas wybijania z gipsu
miejscu będzie przesuszona lub sporo- dłużyć o kolejne 30-45 minut. Będziemy może pęknąć.
wana. Kiedy akryl źle się wyprasowuje, mieć wtedy pewność, że w strukturze Na kruchość materiału akrylowe-
oznacza to, że został nałożony do puszki materiału nie pojawią się pory. go ma też wpływ zbyt gwałtowne jego
zbyt wcześnie. Po około 10-15 minutach Jeśli puszka jest już skręcona w ram- ochłodzenie, np. poprzez zanurzenie
prasowania z puszki nie powinien już ce, akryl może czekać nawet kilka go- gorącej puszki w zimnej wodzie, aby
wychodzić nadmiar ciasta, a kontra ład- dzin ,zanim zostanie utwardzony i nie szybciej można było ją otworzyć.
nie pasuje do reszty puszki. Ciśnienie spowoduje to żadnych niekorzystnych Na rynku dostępne są tworzywa róż-
na prasie powinno być stałe; wtedy je- zmian w jego wyglądzie i właściwo- nych producentów, czasami różniące
steśmy pewni, że po spolimeryzowaniu ściach. Starsi technicy pamiętają jesz- się odpornością na złamanie, co zostało
materiału nie będzie podniesionego cze materiały czeskiej produkcji, które przedstawione na wykresie 4.
zwarcia. można było po zmieszaniu proszku Jeśli wrzucimy puszkę z akrylem
z płynem przechowywać w lodówce do wrzącej wody i zaczniemy gotować,
PROCES POLIMERYZACJI przez całą noc i użyć dopiero rano. to prawie na pewno uzyskamy protezę
Kiedy już zaczynamy sam proces po- pełną porów.
limeryzacji, powinniśmy pamiętać, DLACZEGO WARTO Jak widać, mimo że akryl jest mate-
że im grubsza warstwa materiału, tym POŚWIĘCIĆ SWÓJ CZAS riałem dobrze znanym, ciągle jeszcze
wolniej trzeba go utwardzać, nawet jeśli Co do samej metody utwardzania, za- potrafi sprawić kłopoty. Jak we wszyst-
stosujemy materiały do szybkiej polime- chęcałbym do nieskracania czasu goto- kim jednak popłaca cierpliwość, która
ryzacji, np. Vertex Rapid lub Villacryl wania. Wpływ sposobu polimeryzacji wbrew pozorom może zaoszczędzić
Rapid. W przypadku protez o grubości Villacrylu H Plus na jego wytrzyma- nam wiele czasu. 

120 120
102,2 103,7 105,6
100,5 100,7
odporność na złamanie [MPa]

odporność na złamanie [MPa]

100 95,9 100

80
80 73,8 80
66,2
60 60

40 40

20 20

0 0
2,5/1 2,33/1 2,16/1 2,0/1 20 min 30 min w 60°C 30 min w 60°C 30 min w 60°C 30°C powolne ogrze-
w 100°C 45 min w 100°C 60 min w 100°C 90 min w 100°C wanie do 100°C przez
3 h 60 min 100°C

Wykres 1. Odporność Villacrylu Rapid na złamanie w zależności od proporcji prosz- Wykres 2. Odporność na złamanie Villacrylu H polimeryzowanego w różnych warun-
ku do płynu kach

8 7,47 120
94,2 91,9 84,5
7 6,41 6,58 6,76 84,1
100
6 102,2
80
ugięcie [mm]

5 4,68
[MPa]

4 60
3
40
2
20
1
0 0
20 min 30 min w 60°C 30 min w 60°C 30 min w 60°C 30°C powolne ogrze- Villacryl H Meliodent Paladent Vertex Rapid Villacryl Rapid
w 100°C 45 min w 100°C 60 min w 100°C 90 min w 100°C wanie do 100°C przez
3 h 60 min 100°C

Wykres 3. Ugięcie przy złamaniu dla Villacrylu H polimeryzowanego w różnych Wykres 4. Odporność na złamanie
warunkach

61