Κριτήριο αξιολόγησης, Παραβίαση ιδιωτικότητας

Κείμενο 1, Η ιδιωτική ζωή στο διαδίκτυο

Η ιδιωτικότητα παραγκωνίζεται στο όνομα της ασφάλειας και πολλοί μάλιστα το επικροτούν. Πώς είναι
δυνατόν να μου παραβιάζουν την ζωή και, γνωρίζοντάς το, όχι μόνο να το δέχομαι σιωπηλά αλλά και να το
επικροτώ;
Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή αναπτύσσεται ως ‘εν εξελίξει’ δικαίωμα, το οποίο έχει γίνει υποκείμενο
συζητήσεων τις τελευταίες δεκαετίες και, με την εξέλιξη του ίντερνετ, ακόμη περισσότερο στον 21ο αιώνα.
Γενικότερα με την διεύρυνση των συστημάτων τεχνολογίας (κάμερες, δορυφόροι κλπ.) έχει τεθεί σε
αμφισβήτηση το κατά πόσο διαφυλάσσεται η ιδιωτικότητα του ατόμου, κυρίως δε με την εισαγωγή στην
πληροφοριακή και ψηφιακή εποχή τα δεδομένα χρηστών εύκολα διαρρέουν. Τα δίκτυα πολλαπλασιάζονταν,
παρά την προσπάθεια και την υπόσχεση διαχειριστών, τα δεδομένα των πολιτών κινδυνεύουν διαρκώς.
Καταρχάς είναι αδύνατο για κάποιον να περιηγηθεί στο διαδίκτυο χωρίς να αφήσει «ηλεκτρονικά ίχνη». Οι
πληροφορίες των διευθύνσεων τις οποίες έχει επισκεφτεί ο χρήστης είναι εμφανείς και στον φορέα
φιλοξενίας (hoster), καθώς και στον πάροχο του ιντερνέτ. Παρά τις όποιες προσπάθειές του να διαγράψει τα
δεδομένα περιήγησής του, το μόνο που μπορεί να κατορθώσει είναι η διαγραφή τους από τον προσωπικό
του υπολογιστή, τα δεδομένα στο διαδίκτυο παραμένουν.
Είναι γνωστή η δραστηριότητα των χάκερ και των λοιπών καλοθελητών που επιδιώκουν υποκλοπή
δεδομένων, στοιχείων λογαριασμών ή τη δημιουργία ψευδών λογαριασμών και ιστοσελίδων με σκοπό την
απόσπαση πληροφοριών. Κυριότερες αναφορές γίνονται σε περιπτώσεις κλοπής κωδικών σε πιστωτικές /
χρεωστικές κάρτες που οδηγούν σε άδειασμα λογαριασμών των «θυμάτων». Ταυτόχρονα, ακόμη και τυπικά
ασφαλείς ιστοσελίδες κινδυνεύουν με διαρροή πληροφοριών των πελατών τους, με διαδικασίες που
ξεφεύγουν από τον έλεγχό τους και διακινδυνεύουν και την δική τους λειτουργία και αξιοπιστία. Ένας ακόμη
τρόπος αξιοποίησης των δεδομένων περιήγησης των χρηστών είναι μέσω των επισκέψεών τους στους
διάφορους ιστότοπους και, μάλιστα, απόλυτα νομιμοποιημένα.
Εύκολα οι προσωπικές προτιμήσεις καθενός μπορεί να αποτελέσουν αφορμή κέρδους. Οι σελίδες συλλέγουν
πληροφορίες για τις μουσικές προτιμήσεις, τις σελίδες αγορών κλπ. και τις συνδέουν με τους χρήστες, ώστε
να τους τις παρουσιάσουν ως μελλοντική διαφήμιση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακόμη και οι συνήθειες
περιήγησης μπορούν να γίνουν προϊόν υποκλοπής και εκμετάλλευσης, νόμιμα μεν, παραμένει υποκλοπή δε.
Συγκεκριμένα, αρκετές ιστοσελίδες ζητάνε άδεια χρήσης παρόμοιων δεδομένων και πολλοί χρήστες, εν
αγνοία τους, δέχονται τους όρους περιήγησης, ανοίγοντας και τις πόρτες για την παραβίαση της
ιδιωτικότητάς τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της MCKinsey ιστοσελίδες, οργανισμοί και διαδικτυακές εταιρίες θα πρέπει
μάλλον να δώσουν έμφαση στην όρθωση «τοίχου» προστασίας δεδομένων των χρηστών παρά να
προσφεύγουν σε επιθετική πολιτική, με τελικό στόχο την προστασία όσων εμπιστεύονται τα δεδομένα
τους στις εκάστοτε ιστοσελίδες.
Πώς είναι δυνατόν η χρήση του facebook να είναι δωρεάν, αλλά ως επιχείρηση να ξεπερνάει τα εικοσιοκτώ
τρισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο; Απλούστατα, οι διαφημιστές εκμεταλλεύονται την προσωπικότητά
σας, καθιστώντας την εμπόρευμα σε πιθανούς αγοραστές. Τα συναισθήματά σας, οι προτιμήσεις σας, οι
συνήθειές σας, ο τρόπος ζωής σας ψηφιοποιούνται ως πληροφορίες από την εφαρμογή και πωλούνται στους
ενδιαφερόμενους. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι ο ψηφιακός του χαρακτήρας γίνεται υποκείμενο εμπορεύματος
και πολλά ερευνητικά κέντρα πανεπιστημίων και οργανισμών αξιοποιούν τις συσσωρευμένες αυτές
πληροφορίες για να εξάγουν γενικευμένα συμπεράσματα σχετικά με την συμπεριφορά των χρηστών και τη
νέα μορφή ψηφιακού καπιταλισμού, με βάση έρευνας, την τεχνητή νοημοσύνη.
Ένα σχόλιο στο facebook, μία αγορά σε μία διαδικτυακή σελίδα, κάθε δράση στον κυβερνοχώρο αποτελεί
αφορμή κέρδους για τους καιροσκόπους. Τίποτα δεν μπορεί να μείνει αθέατο από το άγρυπνο μάτι του
λογισμικού και του ιντερνέτ. Τα δεδομένα που προορίζονται για αποκλειστική χρήση της ιστοσελίδας εύκολα
υποκλέπτονται, ο κωδικός της κάρτας σας γίνεται φανερός σε επιτήδειους και οι υποτιθέμενες ανώνυμες
περιηγήσεις κάθε άλλο παρά ανώνυμες είναι. Τα ψηφιακά ίχνη δεν είναι φήμη και είναι ανεξίτηλα, γι ᾽ αυτό
και είναι απαραίτητα τα μέτρα προστασίας από τους χρήστες. Επομένως προτού δημοσιεύεστε,
κοινοποιήσετε, μοιραστείτε οποιοδήποτε στοιχείο στο διαδίκτυο σκεφτείτε το καλά, εφόσον βρίσκεται στο
ίντερνετ, παύει να είναι ιδιωτικό.
Μαρία Βαγδούτη, www.flowmagazine.gr (διασκευή)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2

ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Εισαγωγικό κείμενο
Ο Τζωρτζ Όργουελ (1903-1950) έγραψε το μυθιστόρημα αυτό στη δεκαετία του 1940 απογοητευμένος τόσο από
την εξέλιξη της αστικής δημοκρατίας, όσο και από τα φαινόμενα ολοκληρωτισμού του σταλινικού καθεστώτος
στη Σοβιετική Ένωση, στην επανάσταση της οποίας είχε πιστέψει. Πρόκειται για ένα έργο πολιτικής και
επιστημονικής φαντασίας που περιγράφει με ζοφερά χρώματα τις προοπτικές για την ελευθερία του ανθρώπου

Ήταν μια λαμπρή κρύα μέρα του Απρίλη, και τα ρολόγια έδειχναν μία η ώρα το μεσημέρι. Ο Ουίνστον Σμιθ, με
το πηγούνι χωμένο στο στήθος του προσπαθώντας ν’ αποφύγει τον απαίσιο άνεμο, γλίστρησε μέσ’ από τις
γυάλινες πόρτες του Μεγάρου της Νίκης, κουβαλώντας μαζί του κι ένα στρόβιλο σκόνης ανακατεμένης με
άμμο.
Ο διάδρομος ανάδινε μια ανάμικτη μυρωδιά από βρασμένο λάχανο και παλιά κουρελιασμένα χαλιά. Στην
άκρη του διαδρόμου ήταν καρφωμένη στον τοίχο μια πελώρια χρωματιστή αφίσα. Έδειχνε ένα γιγάντιο
πρόσωπο πλάτους περισσότερο από ένα μέτρο: ήταν το πρόσωπο ενός ανθρώπου γύρω στα σαράντα πέντε,
μ’ ένα παχύ μαύρο μουστάκι και τραχιά όμορφα χαρακτηριστικά. […] Σε κάθε πάτωμα απέναντι από το
ασανσέρ, υπήρχε η ίδια αφίσα με το γιγάντιο πρόσωπο που σε παρατηρούσε από τον τοίχο. Ήταν μια απ’
αυτές τις φωτογραφίες που είναι έτσι φτιαγμένες ώστε τα μάτια να δίνουν την εντύπωση πως σε
παρακολουθούν όπου κι αν βρίσκεσαι. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ, έγραφε η λεζάντα από κάτω.
Μέσα στο διαμέρισμα, μια γλυκιά φωνή διάβαζε δυνατά ένα κατάλογο στοιχείων που αφορούσαν την
παραγωγή χυτοσιδήρου. Η φωνή ερχόταν από μια μακρόστενη μετάλλινη πλάκα σαν θαμπό καθρέφτη που
αποτελούσε μέρος της επιφάνειας του δεξιού τοίχου. Ο Ουίνστον γύρισε ένα διακόπτη και η φωνή
εξασθένησε κάπως, αν και οι λέξεις διακρίνονταν ακόμα. Η συσκευή αυτή (τηλεοθόνη την έλεγαν) μπορούσε
μεν να σκοτεινιάσει, αλλά δεν υπήρχε τρόπος να την κλείσει κανείς εντελώς. Προχώρησε προς το παράθυρο.
[…]
Το πρόσωπο με το μεγάλο μουστάκι δέσποζε σε κάθε καίριο σημείο των δρόμων. Υπήρχε μια τέτοια αφίσα
στην πρόσοψη του απέναντι σπιτιού. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ, έγραφε η λεζάντα, ενώ τα σκοτεινά
μάτια κοίταζαν βαθιά, διαπεραστικά μέσα στα μάτια του Ουίνστον. Κάτω, στο δρόμο μια άλλη αφίσα,
ξεσχισμένη στη μια γωνιά παράδερνε σπασμωδικά στον άνεμο, σκεπάζοντας και ξεσκεπάζοντας διαδοχικά
τη μοναδική λέξη ΑΓΓΣΟΣ (Αρχικά του Αγγλικός Σοσιαλισμός). Σε μακρινή απόσταση ένα ελικόπτερο έκανε
βουτιές ανάμεσα στις στέγες, αιωρείτο στον αέρα σαν μύγα, κι ορμούσε ξανά προς τα εμπρός με μια
καμπυλωτή κίνηση. Ήταν η Αστυνομική περίπολος που κατασκόπευε μέσα στα παράθυρα του κόσμου.
Οπωσδήποτε, οι περιπολίες δεν είχαν σημασία. Μόνο η Αστυνομία της Σκέψης είχε σημασία.
Πίσω από την πλάτη του Ουίνστον, η φωνή από την τηλεοθόνη φλυαρούσε ακόμα για το σίδερο, και για την
υπερκάλυψη του Ενάτου Τρίχρονου Σχεδίου. Η τηλεοθόνη ήταν ταυτόχρονα πομπός και δέκτης. Μπορούσε
να συλλάβει κάθε θόρυβο που προερχόταν από τον Ουίνστον, και που ήταν πάνω από το επίπεδο ψιθύρου.
Επί πλέον, όσο βρισκόταν μέσα στο οπτικό πεδίο της μετάλλινης πλάκας, οι κινήσεις του μπορούσαν να
παρακολουθούνται όπως και ν’ ακούγονται. Βεβαίως, δεν υπήρχε τρόπος να ξέρει κανείς ποια ακριβώς
στιγμή παρακολουθούσαν. Το πόσο συχνά ή με ποιο σύστημα συνδεόταν η Αστυνομία της Σκέψης με την
κάθε συσκευή, μόνο να το μαντέψει μπορούσε κανείς. Θα μπορούσε ακόμα να διανοηθεί κανείς ότι
παρακολουθούσαν τους πάντες συνεχώς. Οπωσδήποτε πάντως μπορούσαν να συνδεθούν με τη συσκευή
σου όποτε ήθελαν. Έπρεπε να ζεις –συνήθισες να ζεις (αυτή η συνήθεια είχε καταλήξει να γίνει ένστικτο) με
την προϋπόθεση ότι κάθε ήχος που έβγαζες ακουγόταν, και ότι κάθε σου κίνηση παρακολουθείτο, εκτός αν
ήταν σκοτάδι.
Ο Ουίνστον εξακολουθούσε να έχει την πλάτη του γυρισμένη στην τηλεοθόνη. Ήταν πιο ασφαλές· παρ’ όλο,
που, όπως ήξερε πολύ καλά, ακόμα και μια πλάτη μπορεί να είναι αποκαλυπτική. Ένα χιλιόμετρο μακριά το
Υπουργείο Αλήθειας, όπου εργαζόταν, υψωνόταν τεράστιο και άσπρο πάνω από το γυμνό τοπίο. […]
Το Υπουργείο Αλήθειας –ΥΠΑΛ, στη Νέα Ομιλία2– είχε χτυπητή διαφορά από κάθε τι που το περιστοίχιζε.
Ήταν μια πελώρια πυραμιδοειδής οικοδομή από άσπρο αστραφτερό μπετόν, που από πάτωμα σε πάτωμα
υψωνόταν τριακόσια μέτρα στον αέρα. Από τη θέση που στεκόταν ο Ουίνστον, μόλις μπορούσε να διαβάσει
στην άσπρη πρόσοψη του κτιρίου τα κομψά γράμματα που σχημάτιζαν τα τρία συνθήματα του Κόμματος:
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΙΡΗΝΗ
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΚΛΑΒΙΑ
Η ΑΓΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ
Τζωρτζ Όργουελ, «1984», Μετάφραση: Ν. Μπάρτη, από το βιβλίο «Θεματικοί Κύκλοι», σελ. 363-364.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Με ένα σύντομο σημείωμά σας (60-70 λέξεις) να αποδώσετε συνοπτικά και χωρίς δικά σας σχόλια το
περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων («Πώς είναι δυνατόν … παύει να είναι ιδιωτικό.») του
κειμένου 1, αναφορικά με την εμπορευματοποίηση του facebook. [Μονάδες 15]

Β1. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις/ πληροφορίες ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με
το κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αυτό.
α) Η παραβίαση του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή επικροτείται.
β) Ένας χρήστης μπορεί να εξαφανίσει τα ηλεκτρονικά του αποτυπώματα.
γ)Μόνο οι ασφαλείς ιστοσελίδες δεν κινδυνεύουν από τους χάκερ.
δ)Τα προσωπικά δεδομένα γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης με σκοπό το κέρδος.
ε)Παρά το γεγονός ότι η χρήση του facebook είναι δωρεάν αποκομίζει τεράστια κέρδη από την εκμετάλλευση
των δεδομένων των χρηστών.
[Μονάδες 15]
Β2.α) Τι πετυχαίνει η αρθρογράφος με τη χρήση του ερωτήματος στην προτελευταία παράγραφο του
κειμένου 1 ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;
β) Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του κειμένου 1 με το υπόλοιπο κείμενο. [Μονάδες 15]
Β3. Το κείμενο 1 βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με το σκίτσο (κείμενο 2). Ως προς ποια σημεία συνομιλούν,
κατά τη γνώμη σας; [Μονάδες 10]

Γ. Στο απόσπασμα περιγράφεται μια κοινωνία όπου όλοι ζουν υπό καθεστώς παρακολούθησης.
Αξιοποιώντας το εισαγωγικό σημείωμα και κειμενικούς δείκτες να επιβεβαιώσετε την άποψη αυτή. Πιστεύετε
ότι το θέμα του είναι επίκαιρο; (150 λέξεις) [Μονάδες 15]

Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες (π.χ. επιχειρήματα, ιδέες, εκφράσεις κ.ά.) από το κείμενο 1 με
την ιδιότητά σας ως μαθητές/μαθήτριες να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τους κινδύνους που
διατρέχει η ιδιωτική ζωή των χρηστών του διαδικτύου. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου το οποίο θα
δημοσιευτεί στο περιοδικό του σχολείου σας (γύρω στις 350 λέξεις). [Μονάδες 30]