THDC 3

TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG
Phần 3: LẬP TRÌNH C

Lê Xuân Thành
thanhlx@soict.hust.edu.vn
Phần 3: Lập trình C

Nội dung chính
• Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ C
• Chương 2: Kiểu dữ liệu và biểu thức trong C
• Chương 3: Vào ra dữ liệu
• Chương 4: Cấu trúc điều khiển
• Chương 5: Mảng, con trỏ và xâu ký tự
• Chương 6: Cấu trúc
• Chương 7: Hàm
• Chương 8: Tệp dữ liệu
26/09/2019 2
1
Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ C
Nội dung chính
1. Lịch sử phát triển của ngôn ngữ C
2. Các phần tử cơ bản của ngôn ngữ C
3. Cấu trúc cơ bản của chương trình C
4. Biên dịch chương trình C
26/09/2019 3
Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

1.1 Lịch sử phát triển của ngôn ngữ C
Sự ra đời của C
• Nhu cầu viết lại HĐH Unix cho các hệ máy
tính khác nhau
– Dùng Assembly
• Công việc nặng nề, phức tạp
• Khó chuyển đổi chương trình giữa các hệ máy tính
khác nhau
– Cần ngôn ngữ mới
• Đơn giản việc lập trình
• Tính khả chuyển cao
• C ra đời tại Bell Lab thuộc tập đoàn AT&T
– Tác giả Brian W. Kernighan & Dennis Ritchie
– Dựa trên nền BCPL& B
– Phát triển năm 1970, hoàn thành 1972
26/09/2019 4
2
Ngôn ngữ lập trình C

• Đặc điểm
– Ngôn ngữ lập trình hệ thống
– Tính khả chuyển, linh hoạt cao
– Có thế mạnh trong xử lý dữ liệu số, văn bản, cơ
sở dữ liệu,..
• Phạm vi sử dụng
– Viết các chương trình hệ thống
• Hệ điều hành Unix có 90% mã C, 10% mã hợp ngữ
– Các trình điều khiển thiết bị (device driver)
– Xử lý ảnh
26/09/2019 5


• Các phiên bản
– ANSI C: C chuẩn (1989)
– Các phiên bản khác xây dựng dựa trên ANSI C
• Đưa thêm thư viện; Bổ sung cho thư viện chẩn
của ANSI C
• Các trình biên dịch phổ biên
– Turbo C++ và Borland C++ của hãng Borland
Inc
– VC và MSC của Microsoft Corp
– GCC của GNU project
26/09/2019 6
3
Nội dung chính
1. Lịch sử phát triển
26/09/2019 7

1.2 Các phần tử cơ bản của ngôn ngữ C
Các phần tử cơ bản

1. Tập ký tự
2. Từ khóa
3. Định danh
4. Các kiểu dữ liệu
5. Hằng
6. Biến
7. Hàm
8. Biểu thức
9. Câu lệnh
10. Chú thích
26/09/2019 8
4
1. Tập ký tự
Ký tự là các phần tử cơ bản tạo nên chương
trình
• Chương trình: Tập các câu lệnh nhằm
giải quyết nhiệm vụ đặt ra
• Câu lệnh: là các từ (từ vựng) liên kết với
nhau theo cú pháp của ngôn ngữ lập trình
– Ví dụ: while (i < N ) do
• Các từ: Tổ hợp các ký tự theo nguyên tắc
xây dựng từ vựng
– Ví dụ: TenFile, BaiTap2…
26/09/2019 9

1. Tập ký tự→ Tập ký tự trong C

• 26 chữ cái hoa:A B C ... X Y Z
• 26 chữ cái thường:a b c … x y z.
• 10 chữ số: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9.
• Các kí hiệu toán học:+ - * / = < >
• Các dấu ngăn cách: . ; , : space tab
• Các dấu ngoặc:( ) [ ] { }
• Các kí hiệu đặc biệt:_ ? $ & # ^ \ ! ‘ “
~ ...
26/09/2019 10
10
5
2. Từ khóa (keyword)
• Được định nghĩa sẵn trong mỗi NNLT
• Dành riêng cho các mục đích xác định

– Đặt tên cho kiểu dữ liệu:
• int, float, double…
– Mô tả các lệnh, các cấu trúc lập trình

• if, else, while, case, for…
26/09/2019 11
11

2. Từ khóa→Từ khóa hay dùng trong Turbo C
break case char const continue default

do double else enum float for
goto if int interrupt long return
short signed sizeof static struct switch
typedef union unsigned void while
Lưu ý:Tất cả từ khóa trong C đều viết bằng

chữ cái thường
26/09/2019 12
12
6
3. Định danh (Identifier)

• Định danh (Tên) là một dãy các kí tự dùng
để gọi tên các đối tượng trong chương
trình.
– Các đối tượng trong chương trình
• Biến
• Hằng số
• Hàm
• Kiểu dữ liệu
• Định danh có thể được đặt bởi
– Ngôn ngữ lập trình → các từ khóa
– Người lập trình
26/09/2019 13
13

3. Định danh→ Quy tắc đặt tên định danh trong C

• Định danh được bắt đầu bởi chữ cái hoặc
dấu gạch dưới “_” (underscore)
• Các kí tự tiếp theo chỉ có thể là: chữ cái,
chữ số hoặc dấu gạch dưới “_”
• Định danh do người lập trình đặt không
được trùng với các từ khóa của C
• Độ dài định danh tùy thuộc phiên bản C
– Ví dụ: Turbo C++, không giới hạn độ dài tên,
nhưng trình biên dịch chỉ sử dụng 32 ký tự đầu
Chú ý: C là ngôn ngữ có phân biệt chữ hoa
và chữ thường
26/09/2019 14
14
7
3. Định danh→Ví dụ
• Định danh hợp lệ:
i, x, y, a, b, _function,
_MY_CONSTANT, PI, gia_tri_1
• Định danh không hợp lệ
1_a, 3d, 55x (bắt đầu bằng chữ số)
so luong, sin() (có kí tự không hợp lệ, dấu
cách, dấu ngoặc..)
int, char (trùng với từ khóa của C)
26/09/2019 15
15

3. Định danh→ Một số quy ước (code convention)

• Định danh nên có tính gợi nhớ
• Nên sử dụng dấu gạch dưới để phân tách
các định danh gồm nhiều từ
– Có thể dùng cách viết hoa chữ cái đầu mỗi từ
-Ví dụ: sinh_vien, sinhVien, SinhVien
• Quy ước thường được sử dụng:
– Hằng số dùng chữ cái hoa
• Ví dụ: PI, EPSILON,…
– Các biến, hàm, cấu trúc dùng chữ cái thường
• Biến điều khiển vòng lặp: i, j, k…
• Hàm: NhapDuLieu, TimKiem,…
• Cấu trúc: SinhVien, MatHang,…
26/09/2019 16
16
8
4. Các kiểu dữ liệu

• Một kiểu dữ liệu là một tập hợp các giá trị
mà một dữ liệu thuộc kiểu dữ liệu đó có thể
nhận được.
– Ví dụ: Một đối tượng kiểu int của C sẽ là
• Một số nguyên (Số nguyên có dấu, 2 byte)
• Giá trị thuộc khoảng: [-32,768 (-215) …32,767 (215-1)]
• Trên một kiểu dữ liệu, xác định một số phép

toán đối với các dữ liệu thuộc kiểu dữ liệu
tương ứng.
26/09/2019 17
17

4. Các kiểu dữ liệu→Ví dụ kiểu int

Một số phép toán được định nghĩa trên kiểu
dữ liệu int của C
Tên phép toán Ký hiệu Ví dụ

Đảo dấu -
Cộng;Trừ;Nhân +;-;*
Chia lấy nguyên / 17/3→5
Chia lấy phần dư % 17%3→2
So sánh >, <, >=, <=, ==, !=
Logic bit: AND; OR; & ; | ; 3^17 →18
XOR;NOT, Shift,… ^ ; ~ ; <<; >> ~3 →-4
26/09/2019 18
18
9
5. Hằng
• Hằng (constant) là đại lượng có giá trị
không đổi trong chương trình.
• Giá trị hằng do người lập trình xác định
• Các loại hằng
– Hằng số nguyên
– Hằng số thực
– Hằng ký tự
– Hằng chuỗi/xâu kỹ tự
26/09/2019 19
19

5. Hằng → Hằng số nguyên

• Trong C, hằng số nguyên có thể biểu diễn
dưới các dạng
– Dạng thập phân
– Dạng thập lục phân
– Dạng bát phân
Giá trị Giá trị Giá trị

thập phân thập lục phân bát phân
2011 0x7DB 03733
396 0x18C 0614
26/09/2019 20
20
10
5. Hằng → Hằng số thực

• Trong C, hằng số thực có thể biểu diễn dưới
các dạng
– Dạng số thực dấu phẩy tĩnh
– Dạng số thực dấu phẩy động
Số thực dấu phẩy tĩnh Số thực dấu phẩy động

3.14159 31.4159 E-1
123.456 12.3456 E+1 hoặc
1.23456 E+2
26/09/2019 21
21

5. Hằng → Hằng ký tự
• Hằng ký tự có thể biểu diễn theo hai cách
– Đặt ký hiệu của ký tự giữa hai dấu nháy đơn
– Dùng mã ASCII của ký tự:
• Số thứ tự của ký tự đó trong bảng mã ASCII
• Là số nguyên→tuân thủ quy tắc biểu diễn số nguyên
Ký tự Dùng nháy đơn Dùng mã ASCII

Chữ cái A ‘A’ 65, 0x41, 0101
Dấu nháy đơn ‘\’’ 39, 0x27, 047
Ký tự tab ‘\t’ 9, 0x09, 011
26/09/2019 22
22
11
5. Hằng → Hằng chuỗi/xâu kỹ tự
• Hằng chuỗi/xâu kí tự được biểu diễn bởi đặt

dãy các kí tự trong xâu trong cặp dấu nháy
kép.
• Ví dụ:
– “ngon ngu lap trinh C”
– “Tin hoc dai cuong”
– “Dai hoc Bach Khoa Ha Noi”
26/09/2019 23
23

6. Biến (variable)
• Biến là đại lượng mà giá trị có thể thay đổi
trong chương trình.
• Tên biến phải được đặt theo quy tắc đặt tên
– Về thực chất, biến là các ô nhớ trong bộ nhớ
máy tính dành cho 1 kiểu dữ liệu nào đó và
được đặt tên để tiện tham khảo
• Ví dụ: Biến kiểu int chiếm 2 ô nhớ
• Lưu ý:
– Hằng số và biến được sử dụng để lưu trữ dữ
liệu trong chương trình và phải thuộc một kiểu
dữ liệu nào đó
26/09/2019 24
24
12
7. Hàm (function)
• Hàm là chương trình con có chức năng
– Nhận dữ liệu đầu vào (các tham số vào)
– Thực hiện một công việc nào đó
– Trả về kết quả ứng với tham số truyền vào
• Ví dụ: hàm sin(x)
– sin(3.14/2) →1.000
– sin(3.14/6) →0.499770
• Hàm không trả lại một giá trị: Thủ tục

– Ví dụ: clrscr()
26/09/2019 25
25

7. Hàm → Một số hàm toán học

Hàm Ý nghĩa Ví dụ
sqrt(x) Căn bậc 2 của x sqrt(16.0) → 4.0
pow(x,y) X mũ y ( xy ) pow(2,3) → 8
fabs(x) Trị tuyệt đối của x ( |x| ) fabs(-5.0) →5.0
exp(x) E mũ x ( ex ) exp(1.0)→2.71828
log(x) Logarithm tự nhiên của x (ln x) Log(2.718)→0.999
log10(x) Logarithm cơ số 10 của x (logx) Log10(100) →2.00
sin(x) Các hàm lượng giác
cos(x)/ tan(x)
ceil(x) Số nguyên nhỏ nhất không nhỏ ceil(2.5)=3
hơn x (x) ceil(-2.5)=-2
floor(x) Số nguyên lớn nhất không lớn floor(2.5)=2
26/09/2019
hơn x ( x) floor(-2.5)=-3 26
26
13
8. Biểu thức
• Biểu thức là sự kết hợp các các toán hạng
(operand) bởi các toán tử (operator) theo
một quy tắc xác định.
• Các toán hạng có thể là biến, hằng, hàm…
• Các toán tử rất đa dạng: cộng, trừ, nhân,
chia
Ví dụ
– Thể tích hình hộp: V=Rộng*Cao*Dày
• Phép nhân (*) là toán tử
Cao
• Các toán hạng Rộng, Cao, Dày
Rộng
26/09/2019 27
27

9. Câu lệnh (statement)
• Câu lệnh diễn tả một hoặc một nhóm các

thao tác trong giải thuật.
– Chương trình được tạo thành từ dãy các câu
lệnh.
• Các câu lệnh trong C, được kết thúc bởi

dấu chấm phẩy (;)
– Dấu chấm phẩy (;) dùng phân cách các lệnh
26/09/2019 28
28
14
9. Câu lệnh → Phân loại

• Câu lệnh đơn:
– Những câu lệnh không chứa câu lệnh khác.
• Ví dụ: Phép gán, gọi hàm, vào/ra dữ liệu
• Các câu lệnh phức:
– Những câu lệnh chứa câu lệnh khác.
• Ví dụ: Lệnh khối (Tập các lệnh đơn nhóm lại với
nhau và đặt trong cặp ngoặc nhọn « { } »)
– Các lệnh điều khiển cấu trúc chương trình
• Ví dụ: Lệnh rẽ nhánh, lệnh lặp..
26/09/2019 29
29

10. Chú thích (comment)

• Lời mô tả, giải thích vắn tắt cho một câu
lệnh, một đoạn chương trình hoặc cả
chương trình
– Giúp việc đọc hiểu chương trình dễ dàng hơn
– Chú thích không phải là câu lệnh  không ảnh
hưởng tới chương trình
• Khi gặp chú thích, trình biên dịch sẽ bỏ qua
• Cách viết chú thích
– Chú thích một dòng: sử dụng « // »
– Chú thích nhiều dòng: sử dụng « /* » và « */ »
26/09/2019 30
30
15
Nội dung chính
26/09/2019 31
31

1.3 Cấu trúc cơ bản của chương trình C
Các phần cơ bản

Khai báo các tệp tiêu đề
#include
Khai báo các đối tượng toàn cục
• Định nghĩa kiểu dữ liệu mới
• Các biến, hằng
• Các hàm nguyên mẫu (prototype)
Định nghĩa hàm main()

{
}
Định nghĩa các hàm đã khai báo nguyên mẫu
26/09/2019 32
32
16
1. Khai báo các tệp tiêu đề

• Liệt kê danh sách thư viện sẽ được sử dụng
trong chương trình
– Các hàm của C đều thuộc một thư viện nào đó
– Không khai báo thư viện, trình biên dịch không
hiểu được hàm (có thể báo lỗi)
• Cách thức (cú pháp) khai báo
1. #include<ThuVien.h>
• Thư viện phải nằm trong thư mục chứa các header file
• Thường được sử dụng
• Ví dụ: #include<stdio.h>
2. #include “ThuVien.h”
• Tìm kiếm thư viện tại thư mục hiện tại
26/09/2019 33
33

2. Khai báo các đối tượng toàn cục
• Các đối tượng toàn cục có phạm vi sử dụng

trong toàn bộ chương trình
– Các kiểu dữ liệu mới
– Các hằng, biến
– Các nguyên hàm
• Tuân theo nguyên tắc khai báo đối tượng
26/09/2019 34
34
17
2. Khai báo các đối tượng toàn cục

Định nghĩa kiểu dữ liệu
Cú pháp: typedef <ĐịnhNghĩaKiểu> <Tên kiểu>
Ví dụ: typedef unsigned char byte;
typedef struct {float re, im;} complex;
Khai báo hằng

const float PI = 3.1415;
#define Max 50
Khai báo biến
int N;
float Delta, x1, x2;
26/09/2019 35
35

2. Khai báo các đối tượng toàn cục (tiếp)

Khai báo các hàm nguyên mẫu
• Khai báo thông tin về các hàm của người
dùng sẽ được sử dụng trong chương trình
– Tên hàm
– Danh sách các kiểu tham số sẽ truyền vào
– Kiểu dữ liệu trả về
• Ví dụ
float DienTichTamGiac(float a, float b, float c);
int getMax(int Arr []);
Có thể bỏ tên tham số
void swap(int * a, int * b);
void swap(int *, int *);
26/09/2019 36
36
18
3. Định nghĩa hàm main()

• Bắt buộc phải có
• Là hàm đặc biệt trong C, đánh dấu điểm bắt
đầu của mọi chương trình C
– Khi thực hiện một chương trình C, hệ thống sẽ
gọi tới hàm main đầu tiên, sau đó sẽ thực hiện
lần lượt các câu lệnh (bao gồm cả lời gọi tới các
hàm khác) nằm trong hàm main()
• Cú pháp
void main(){….}
void main(int argc, char * argv[ ]){….}
int main(){….; return 0;}
int main(int argc, char * argv[ ]){….; return 0;}
26/09/2019 37
37

4. Định nghĩa các hàm đã khai báo

• Định nghĩa các hàm đã khai báo ở phần 3
(Phần khai báo nguyên mẫu - prototype)
– Phần khai báo nguyên mẫu mới chỉ khai báo các
thông tin cơ bản về hàm, chưa xác định rõ hàm
hoạt động như thế nào
• Ví dụ
float DienTichTamGiac(float a, float b, float c){
float p = (a+b+c)/2;
return sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
}
26/09/2019 38
38
19
Chú ý
Các phần không bắt buộc phải theo đúng thứ tự

• Khi định nghĩa hàm được đặt trước hàm
main(), không cần khai báo nguyên hàm
• Nguyên tắc:
– Mọi đối tượng cần phải được khai báo trước khi
sử dụng
26/09/2019 39
39

Chương trình đầu tiên: Hello world!

1. #include <stdio.h>
2. int main(){ //Không cần tham số dòng lệnh
3. printf("Hello world! \n");
4. return 0; //Trả về giá trị 0
5. }
1. Nạp thư viện stdio.h vào, đây là thư viện vào ra chuẩn
(standard input output) chứa khai báo nguyên hàm cho
hàm printf
2. Điểm bắt đầu thực hiện của chương trình. Máy tính thực
hiện các câu lệnh nằm trong cặp ngoặc {} của main()
3. Hàm printf in ra một hằng chuỗi, có kết thuc bởi dấu
xuống dòng (\n)
4. Trả về hệ điều hành một giá trị. Giá trị 0 thường dùng để
thể hiện chương trình không có lỗi
26/09/2019 40
40
20
Nội dung chính
26/09/2019 41
41

1.4 Biên dịch chương trình C
Biên dịch chương trình

• Chương trình được viết bằng ngôn ngữ bậc
cao phải được dịch ra mã máy để thực thi
– Công việc dịch được thực hiện bởi trình biên
dịch (compiler)
• Các giai đoạn dịch chương trình
Văn bản nguồn Tiền xử lý Dịch Mã hợp ngữ
Source code Preprocessor Compiler Assembly code
Mã thực thi Liên kết Mã đối tượng Hợp dịch

Executable code Link Object code Asembler
Thư viện
Libraries
26/09/2019 42
42
21
Các trình biên dịch C

Tồn tại nhiều trình biên dịch cho ngôn ngữ C
• Turbo C++ của Borland Inc (Ví dụ Turbo C++3.0)
– Cho phép biên dịch cả C và C++
– Gọn nhẹ, đủ tính năng và dễ sử dụng
– Hệ điều hành DOS (16bit), không phù hợp với Win64 bit
• MSC của Microsoft,

• GCC của GNU
– Trên môi trường Linux
• Dev-C, C-free, Codeblocks…
Dev-Cpp Ver 4.9.9.2 hoặc Dev-Cpp 5.1.1
26/09/2019 43
43

Cài đặt Dev-Cpp

• Tải Dev-C++
– Google  Dev-C++
– Tìm đến phiên bản thích hợp, thực hiện tải về
• Dev-Cpp 5.11 TDM-GCC 4.9.2 Setup.exe
• Devcpp_v4_9_9_2_setup.exe
• Thực thi file tải về, làm theo hướng dẫn
26/09/2019 44
44
22
Cài đặt Dev-Cpp
26/09/2019 45
45

Màn hình giao diện DEV-C++
26/09/2019 46
46
23
Màn hình giao diện DEV-C++
26/09/2019 47
47

Cài đặt Turbo C++ 3.0

B1: Chuẩn bị bộ cài của Turbo C++ 3.0
• Bộ cài tải trên mạng, kích thước khoảng 4M
• Copy bộ cài này vào máy (giả sử C:\TC_Setup)
B2: Cài đặt Turbo C
• Tìm đến thư mục chứa bộ cài (C:\TC_Setup)
• Kích hoạt file INSTALL.EXE
• Chương trình sẽ yêu cầu chỉ ra ổ đĩa chứa bộ cài TC
• Enter the SOURCE drive to use
• Nhập tên ổ đĩa (ổ C nếu đặt bộ cài tại C:\TC_Setup).
• Enter the SOURCE Path: Nhập đường dẫn tới thư mục
chứa các file của bộ cài TC
• Thông thường chương trình sẽ tự động tìm ra chỉ cần ấn
Enter để chuyển sang bước tiếp theo.
26/09/2019 48
48
24
Cài đặt Turbo C++ 3.0

B3: Xác định thư mục cài đặt. Thư mục này sẽ chứa
các file của TC được sử dụng về sau.
Dùng các phím  và  để di chuyển hộp sáng đến phần

Start Installation và ấn Enter. Chương trình sẽ tự động
thực hiện và hoàn tất quá trình cài đặt
– Thư mục cài đặt mặc định sẽ là \TC nằm trên thư mục
gốc của ổ đĩa chứa bộ cài.
– Nếu muốn thay đổi thư mục cài đặt, dùng các phím  và
 để di chuyển hộp sáng đến Directories, gõ Enter và
nhập đường dẫn mới, sau đó ấn phím Esc để trở về
Lưu ý: Có thể copy toàn bộ thư mục TC để sử dụng 49
26/09/2019
49

Màn hình giao diện Turbo C++ 3.0
26/09/2019 50
50
25
Sử dụng Turbo C++ 3.0

• Khởi động chương trình:
– Tìm đến thư mục BIN trong thư mục cài đặt
– Chạy file TC.EXE
• Tạo cửa sổ soạn thảo mới
– Chọn menu File (hoặc ấn Alt+F)→ chọn New
• Soạn thảo chương trình
– Gõ chương trình nguồn vào cửa số soạn thảo
• Mở chương trình đã có: Alt+F → Open (F3)
• Lưu chương trình: Alt+F → Save (F2)
– Nếu chưa có tên, sẽ được nhắc nhập tên file
• Biên dịch chương trình: Bấm phím F9
• Chạy chương trình: Ctrl + F9
• Xem lại kết quả thực hiện: Alt+F5
26/09/2019 51
51

Chương trình Hello world!
26/09/2019 52
52
26
Tóm tắt
1. Lịch sử phát triển của ngôn ngữ C

– 10 phần tử cơ bản
– 4 phần
4. Thực hiện chương trình C với Dev-C++
26/09/2019 53
53

Nội dung chính
26/09/2019 54
54
27
Chương 2: Kiểu dữ liệu và biểu thức trong C
Nội dung chính
1. Các kiểu dữ liệu chuẩn trong C
2. Biểu thức trong C
3. Các toán tử trong C
4. Một số toán tử đặc trưng
26/09/2019 55
55

2.1 Các kiểu dữ liệu chuẩn trong C
Các kiểu đơn
Kiểu dữ liệu Ý nghĩa Kích thước Miền dữ liệu

char Kí tự; 1 byte -128  127
Số nguyên có dấu
int Số nguyên 2 byte -32.76832.767

có dấu
short int
long Số nguyên có dấu 4 byte -2,147,483,648
 2,147,483,647
long int
float Số thực dấu phẩy 4 byte  3.4E-38 
động,  3.4E+38
độ chính xác đơn
double Số thực dấu phẩy 8 byte 1.7E-308 
động,  1.7E+308
độ chính xác kép
26/09/2019 56
56
28
Các kiểu kết hợp

Với số nguyên, thêm từ khóa unsigned để chỉ ra số không dấu
Kiểu dữ liệu Ý nghĩa Kích thước Miền dữ liệu

unsigned char Số nguyên 1 byte 0  255
không dấu
unsigned short Số nguyên 2 byte 065.535

unsigned không dấu
unsigned int
unsigned long Số nguyên 4 byte 0  4,294,967,295
unsigned long int không dấu
long double Số thực dấu 10 byte 3.4E-4932 

phẩy động, 1.1E+4932
void Là kiểu rỗng, kích thước không
26/09/2019 57
57

Biểu diễn hằng số
Kiểu dữ liệu Ví dụ Ý nghĩa

Số nguyên 123, -12 Số thập phân
012, 03777 Số bát phân
0x7F, 0x3fe15 Số hệ 16
39u 0267u, 0xFFu Số không dấu
Số nguyên lớn 12L, 07723L
0xFFL, -10L
0xFFUL,0xFFLU
Số thực 3.1415 -12.3, .327
10e-12, -15.3E12
3.1415F, -12.F
26/09/2019 58
58
29
Khai báo biến

• Một biến phải được khai báo trước khi sử dụng
• Cú pháp khai báo:
KieuDuLieu TenBien;
KieuDuLieu TenBien1, …, TenBien_N;
• Ví dụ:
//Khai báo biến x là một số nguyên 2 byte có dấu
int x;
//Khai báo các biến y, z là các số thực 4 byte
float y,z;
//Sau khi khai báo, có thể sử dụng
x = 3; y = x + 1;
26/09/2019 59
59

Khai báo biến

• Sau khi khai báo, biến chưa có giá trị xác định.
int n; m = 2 * n;  m=?
– Biến cần được gán giá trị trước khi sử dụng
• C cho phép kết hợp khai báo và khởi tạo biến
KieuDuLieu TenBien = GiaTriBanDau;
KieuDuLieu Bien1=GiaTri1, BienN=Gia_TriN;
• Ví dụ:
//Khai báo biến nguyên a và khởi tạo gia tri bằng 3
int a = 3;
//Khai báo biến thực x,y và khởi tạo giá tri bằng 5.0 và 7.6
float x = 5.0, y = 7.6;
26/09/2019 60
60
30
Khai báo hằng
Dùng chỉ thị #define Không có dấu

chấm phây (;)
• Cú pháp:
# define Tên_hằng Giá_trị
• Ví dụ:
#define MAX_SINH_VIEN 50
#define CNTT “Cong nghe thong tin”
#define DIEM_CHUAN 23.5
26/09/2019 61
61

Khai báo hằng
Dùng từ khóa const

• Cú pháp:
const Kiểu Tên_hằng = giá_trị;
• Ví dụ:
const int MAX_SINH_VIEN = 50;
const char CNTT[20] = “Cong nghe thong tin”;
const float DIEM_CHUAN = 23.5;
26/09/2019 62
62
31
Khai báo hằng
Chú ý:
• Giá trị của các hằng phải được xác định ngay
khi khai báo.
• Trong chương trình, KHÔNG thể thay đổi
được giá trị của hằng.
• #define là chỉ thị tiền xử lý
– Dễ đọc, dễ thay đổi
– Dễ chuyển đổi giữa các nền tảng phần cứng hơn
– Tốc độ nhanh hơn
26/09/2019 63
63

Nội dung chính
26/09/2019 64
64
32
2.2 Biểu thức trong C
Mục đích sử dụng
• Làm vế phải của lệnh gán.

• Làm toán hạng trong các biểu thức khác.
• Làm tham số thực sự trong lời gọi hàm.
• Làm biểu thức kiểm tra trong các cấu trúc
điều khiển
– Cấu trúc lặp: for, while, do while.
– Cấu trúc rẽ nhánh: if, switch.
26/09/2019 65
65

Tính toán giá trị biểu thức

• Các toán hạng được thay thế bởi giá trị tương ứng
• Các phép tính được thực hiên
Ví dụ (alpha = 10, beta = 81)

Biểu thức: alpha + sqrt(beta)
: alpha + sqrt(81)
: alpha + 9.0
: 10 + 9.0
: 19.0
26/09/2019 66
66
33
Các loại biểu thức
• Biểu thứ số học
• Biểu thức quan hệ
• Biểu thức logic
26/09/2019 67
67

Biểu thức số học

• Là biểu thức mà giá trị của nó là các đại
lượng số học (số nguyên, số thực).
– Sử dụng các toán tử là các phép toán số học
(cộng, trừ, nhân, chia…),
– Các toán hạng là các đại lượng số học (hằng số,
biến, biểu thức khác).
• Ví dụ: a, b, c là các biến thuộc kiểu số thực.
3 * 3.7
8 + 6/3
a + b – c
26/09/2019 68
68
34
Biểu thức quan hệ

• Là những biểu thức có sử dụng các toán tử
quan hệ như lớn hơn, nhỏ hơn, khác nhau…
• Chỉ có thể trả về một trong 2 giá trị logic
Đúng (TRUE) hoặc Sai (FALSE)
Ví dụ
26/09/2019 69
69

Biểu thức logic

• Là biểu thức trả về các giá trị logic Đúng/Sai
– Các phép toán logic gồm có
AND VÀ logic, sử dụng toán tử &&
OR HOẶC logic, sử dụng toán tử ||
NOT PHỦ ĐỊNH, sử dụng toán tử !
– Biểu thức quan hệ là trường hợp riêng của biểu
thức logic.
• Ngôn ngữ C coi các giá trị nguyên khác 0 (2,
8, -5,..) là giá trị logic đúng (TRUE), giá trị 0
là giá trị logic sai (FALSE)
– Biểu thức logic cũng trả về một giá trị số học 0/170
26/09/2019
70
35
Biểu thức logic →Ví dụ
5 * (12 > 6) →?
26/09/2019 71
71

Nội dung chính
26/09/2019 72
72
36
2.3 Các toán tử trong C
Các toán tử chính
Các toán tử cho phép tạo nên các biểu

thức từ các hằng và biến
• Toán tử số học
• Toán tử quan hệ
• Toán tử logic
• Toán tử logic bit
• Toán tử gán
26/09/2019 73
73

2.3 Các phép tử trong C
Các toán tử số học

Toán Ý nghĩa Kiểu dữ liệu của Ví dụ
tử toán hạng (int a = 12; float x=3.0)
Đảo dấu float, double, int, long,.. -12, -12.34, - a, - x
-
(Số nguyên hoặc thực) - -a →12, --a →?
Cộng float, double, int, long,.. 12 + -x → 9.0
+
Trừ float, double, int, long,.. 12.0 - -3 →15.0
-
Nhân float, double, int, long,.. 12 * 3.0 →36.0
*
(Số nguyên hoặc thực) 12 * 3 → 36
Chia Nếu có ít nhất 1 toán 17.0/3.0 →5.666667
/ hạng là số thực 17/3.0 →5.666667
17.0/3 →5.666667
/ Chia lấy nguyên Số nguyên int, long,.. 17/3→5
% Chia lấy dư Số nguyên: int, long,.. 17%3 →2

26/09/2019 74
74
37
Các toán tử quan hệ

<, >, <=, >=, ==, !=
• Dùng cho phép so sánh giá trị 2 toán hạng
• Kết quả phép so sánh là một số nguyên
1 nếu quan hệ có kết quả là đúng,
0 nếu quan hệ có kết quả sai
Ví dụ:
6 > 4 → Trả về giá trị 1
6 < 4 → Trả về giá trị 0
int b =(x !=y);
Nếu x và y khác nhau, biểu thức đúng và b mang giá trị 1.
Ngược lại biểu thức sai và b mang giá trị 0
26/09/2019
5 * (12 > 6) → 5 75
75

Các toán tử logic

Sử dụng để xây dựng các biểu thức logic
• Biểu thức logic có kết quả logic đúng
→ Trả về giá trị 1
• Biểu thức logic có kết quả logic sai
→ Trả về giá trị 0
Các toán tử
Và logic: Op1 && Op2
Hoặc logic: Op1 || Op2
Phủ định logic: ! Op
Oprand: Toán hạng
26/09/2019 76
76
38
Các toán tử logic (tiếp)

Và logic ( && ) :
– Cho kết quả đúng (trả về giá trị 1) khi cả 2 toán
hạng đều đúng (khác 0)
– Ví dụ: 3 < 5 && 4 < 6 →1; 3 < 5 && 5 > 6 → 0
Hoặc logic ( || ):
– Cho kết quả sai (trả về giá trị 0) chỉ khi cả 2 toán
hạng đều sai (bằng 0)
– Ví dụ: 4 || 5 < 3 → 1; 5 < 5 || 2 > 6 → 0
Phủ định logic ( ! ):
– Cho kết quả đúng (1) hoặc sai (0) khi toán hạng
là sai (0) hoặc đúng (khác 0)
– Ví dụ: ! 3 → 0; !(2 > 3) → 1;
26/09/2019 77
77

Toán tử logic bit

Toán tử bit được sử dụng với kiểu số nguyên
Và nhị phân: Op1 & Op2
Hoặc nhị phân : Op1 | Op2
Hoặc có loại trừ nhị phân: Op1 ^ Op2
Đảo bít nhị phân : ~ Op
Oprand: Toán hạng
Dịch trái: Op << n (nhân với 2n)
Dịch phải: Op >> n (Chia với 2n)
Op là giá trị được dịch, n là số bit dịch
26/09/2019 78
78
39
Toán tử logic bit (tiếp)

char Op1 = 83, Op2 = -38, Op = 3;
char r = Op1 & Op2; char r = Op1 | Op2;

01010011 01010011
11011010 11011010
r = 0 1 0 1 0 0 1 0 → (82) r = 1 1 0 1 1 0 1 1 → (-37)
char r = Op1 ^ Op2; char r = ~ Op2;
01010011 11011010
11011010 r = 0 0 1 0 0 1 0 1 → (37)
r = 1 0 0 0 1 0 0 1 → (-119)
unsigned char r = Op1 | Op2; r = 1 1 0 1 1 0 1 1 → 219
26/09/2019 79
79

Toán tử logic bit (tiếp)

char Op1 = 83, Op2 = -38, Op = 3;
char r = Op1 >> Op;
01010011
r = 0 0 0 0 1 0 1 0 → (10)
char r = Op2 >> Op; unsigned char Op =218;
11011010 unsigned char r =Op >> 3;
r =1 1 1 1 1 0 1 1 → (-5) 11011010
r =0 0 0 1 1 0 1 1 → (27)
char r = Op2 << 2;
r = 0 1 1 0 1 0 0 0 →(104)
26/09/2019
(unsigned) int r = Op2<<2 →? 80
80
40
Toán tử gán
Biến = Biểu_thức;
• Ký tự “=“ là toán tử gán
– Biểu thức bên phải dấu bằng tược tính toán
– Giá trị của biểu_thức được gán cho biến
• Ví dụ:
int a, b, c;
a = 3;
b = a + 5;
c = a * b;
26/09/2019 81
81

Toán tử gán
• Biểu thức gán là biểu thức nên cũng có giá trị.
– Giá trị của biểu thức gán bằng giá trị của
biểu_thức bên phải toán tử
– Có thể gán giá trị của biểu thức gán cho một
biến khác
– Có thể sử dụng như một biểu thức bình thường
• Ví dụ:
int a, b, c;
a = b = 2007;
c = (a = 20) * (b = 30);// c→600
26/09/2019 82
82
41
Toán tử gán → Dạng kết hợp

Var <op>= Exp  Var = Var <op> Exp
Toán tử số học:
+= -= *= /= %=
Ví dụ: a *= b // a= a * b
Toán tử logic bit:
&= |= ^=
Ví dụ: x &= 0x3F // x = x & 0x3F
Toán tử dịch:
<<= >>=
Ví dụ: s <<= 4 // s = s << 4
26/09/2019 83
83

Nội dung chính
26/09/2019 84
84
42
2.4 Một số toán tử đặc trưng
Các toán tử
• Tăng/giảm tự động một đơn vị
• Lấy địa chỉ
• Biểu thức điều kiện
• Toán tử phẩy
26/09/2019 85
85

Tăng giảm tự động một đơn vị

++ Tăng tự động ++Var, Var++
-- Giảm tự động --Var, Var--
Variable: Biến
• Tiền tố (hậu tố): biến được tăng(++)/giảm(--) trước
(sau) khi sử dụng để tính toán biểu thức
Ví dụ:
int a = 5, b, c, d, e;
b = a++; // b = 5 sau đó a = 6
c = ++a; // a = 7 rồi tới c = 7
d = a--; // d = 7 rồi tới a = 6
e = --a; // a = 5 sau đó e= 5
26/09/2019 86
86
43
Toán tử lấy địa chỉ

& Tên_biến
Ký tự & là toán tử lấy địa chỉ biến
• Biến thực chất là một vùng .
1
nhớ của máy tính được đặt tên ..

..
→ tên của biến . 157
• Mọi ô nhớ trên bộ nhớ máy a D6 158
tính đều được đánh địa chỉ. 07 159
→ Mọi biến đều có địa chỉ 160
Ví dụ: .
.
.
int a = 2006;
&a → Địa chỉ của ô nhớ dùng
Kiểu địa chỉ?
26/09/2019
chứa giá trị biến a 87
87

Toán tử phỏng điều kiện (biểu thức điều kiện)

exp1 ? exp 2 : exp3
expression: Biểu thức
• Nếu exp1 ≠ 0 (giá trị đúng), biểu thức điều
kiện trả về giá trị của exp2
• Nếu exp1 = 0 (giá trị sai) biểu thức điều kiện
trả về giá trị của exp3
Ví dụ:
float x= 5.2, y = 3.8, z;
z = (x < y) ? x : y;
→ z = 3.8 // z min{x, y}
 if (x < y) z = x; else z = y;
26/09/2019 88
88
44
Toán tử phẩy
biểu_thức_1, biểu thức_2,..
• Toán tử phẩy ( , ) cho phép sử dụng nhiều biểu
thức tại nơi chỉ cho phép viết một biểu thức
• Các biểu thức được tính toán từ trái qua phải
• Giá trị và kiểu của biểu thức là giá trị và kiểu của
biểu thức cuối cùng, bên phải
Ví dụ:
if (i = 0, a !=b)…
for(i = 0, j = 0; i < 100; i++, j++)….
26/09/2019 89
89

Chuyển kiểu
(Kiểu) biểu thức
• Chuyển kiểu tự động
– Chương trình dịch tự động chuyển đổi từ kiểu có
phạm vi biểu diễn thấp tới kiểu có phạm vi biểu
diễn cao
char → int → long int → float →
double → long double
• Ép kiểu
– Bằng câu lệnh tường minh trong chương trình
– Được sử dụng khi muốn chuyển sang kiểu có
phạm vi biểu diễn thấp hơn
26/09/2019 90
90
45
Chuyển kiểu→Ví dụ
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(){
long L = 0xABCDEF; float f = 123.456;
int i; L = 11259375; i = -12817(CDEF)
clrscr(); f = 123.456001; L = 123; i = 123
i = (int) L;
printf(“\n L = %ld; i = %d(%X)”, L, i, i);
i = (int) f; L = (long) f;
printf(“\n f = %f; L = %ld; i = %d”, f, L, i);
}
26/09/2019 91
91

Thứ tự ưu tiên các toán tử

Mức Toán tử Chức năng Chiều
1 -> . [ ] () ++ hậu tố --hậu tố Lựa chọn, chỉ số… →
2 ++ -- ~ ! + - * & () sizeof Toán tử 1 ngôi, ép kiểu,… 
Toán tử số học lớp nhân →
Chiều kết hợp với các toán hạng
3 * / %
4 + - Toán tử số học lớp cộng →
5 >> << Dịch bit →
6 < <= > >= Toán tử quan hệ →
7 == != Bằng, khác →
8 & AND nhị phân →
9 ^ XOR nhị phân →
10 | OR nhị phân →
11 && AND logic →
12 || OR logic →
13 ?: Toán tử phỏng điều kiện 
14 = *= += <<= &= ... Toán tử gán 
26/09/2019 92
92
46
Thứ tự ưu tiên các toán tử

Nguyên tắc
• Biểu thức con trong ngoặc được tính toán trước
• Phép toán một ngôi đứng bên trái toán hạng được
kết hợp với toán hạng đi liền nó.
• Toán hạng đứng cạnh hai toán tử
– Nếu hai toán tử có độ ưu tiên khác nhau thì toán tử nào
có độ ưu tiên cao hơn sẽ kết hợp với toán hạng
– Nếu hai toán tử cùng độ ưu tiên thì dựa vào trật tự kết
hợp của các toán tử để xác định toán tử được kết hợp
với toán hạng.
Ví dụ
a < 10 && 2 * b < c  ( a < 10 ) && ( ( 2 * b ) < c )
Chú ý: int x = 5, a = 5 * x++; → a = 25, x = 6
26/09/2019 93
93

Ví dụ
const int N=10; int a= 3, b=4, c;
float S= 0.0; c = a++ * ++b;
int b;
S = N/3 +1;
a= ? b= ? c= ?
b=(S>4);
S= ? b = ?
int k ,num=30;
k =num>5 ? (num <=10 ? 100 : 200): 500;
k=?
26/09/2019 94
94
47
Ví dụ
const int N=10; int a= 3, b=4, c;
float S= 0.0; c = a++ * ++b;
int b;
S = N/3 +1;
a=4 b= 5 c=15
b=(S>4);
S= 4 b = 0
int k ,num=30;
k =num>5 ? (num <=10 ? 100 : 200): 500;
k=200
26/09/2019 95
95

Tóm tắt
• Kiểu dữ liệu
– Nguyên : char, unsigned char, int, long,
unsigned int, unsigned long
– Thực : float, double, long double
• Giá trị logic
– Đúng/TRUE : 1 (Khác 0)
– Sai/FALSE : 0
• Toán tử
– Một ngôi : + -; ++ --; ~ !; &; ();
– Hai ngôi : + - * / %; == != < <= > >=; << >>;
&, ^, |, && ||; = *= +=…
– 3 ngôi
26/09/2019
:?: 96
96
48
Nội dung chính
26/09/2019 97
97
Chương 3: Vào ra dữ liệu

Nội dung chính
1. Các hàm vào ra cơ bản:
– printf()
– scanf()
2. Các hàm vào ra khác
– gets()
– puts()
– getch()
26/09/2019 98
98
49
Chương 3: Vào/Ra dữ liệu
3.1 Các hàm vào ra cơ bản
Các hàm vào ra cơ bản

• Đưa ra dữ liệu:
–printf()
• Nhập dữ liệu
–scanf()
• Cần nạp thư viện stdio.h
–khai báo tệp tiêu đề :
#include <stdio.h>
26/09/2019 99
99

Hàm đưa ra dữ liệu
printf()
26/09/2019 100
100
50
3.1 Các hàm vào ra cơ bản → printf()
Mục đích
• Hiển thị ra màn hình các loại dữ liệu cơ bản

– Số nguyên, số thực, kí tự, xâu kí tự
• Tạo một số hiệu ứng hiển thị đặc biệt

– Xuống dòng, sang trang,…
Cú pháp
printf(xau_dinh_dang [, DS_tham_so]);
26/09/2019 101
101

Cú pháp
printf(xau_dinh_dang [, DS_tham_so]);
• Xau_dinh_dang: Là một xâu qui định cách thức
hiển thị dữ liệu ra màn hình máy tính.
– Bao gồm các nhóm kí tự định dạng
– Nhóm kí tự định dạng thứ k xác định quy cách
hiển thị tham số thứ k trong DS_tham_số
• Số lượng tham số trong DS_tham_số bằng số lượng
nhóm các kí tự định dạng trong xâu_định_dạng.
• DS_tham_so: Danh sách các biến/biểu thức sẽ
được hiển thị giá trị lên màn hình theo cách thức
được qui định trong xau_dinh_dang.
26/09/2019 102
102
51
Ví dụ
#include <stdio.h>
void main()
{ int a = 5;
float x = 1.234;
printf(” Hien thi mot bieu thuc nguyen %d và
mot so thuc %f ”,2 * a, x);
}
Kết quả:
Hien thi mot bieu thuc nguyen 10 va mot so thuc 1.234000
26/09/2019 103
103

Xâu định dạng

• Các kí tự thông thường:
– Được hiển thị ra màn hình.
• Các kí tự điều khiển:

– Dùng để tạo các hiệu ứng hiển thị đặc biệt như
xuống dòng (‘\n’)..
• Các nhóm kí tự định dạng:

– Xác định quy cách hiển thị các tham số trong
phần danh_sach_tham_so.
26/09/2019 104
104
52
Nhóm ký tự định dạng

• Mỗi nhóm kí tự định dạng chỉ dùng cho một
kiểu dữ liệu”
Ví dụ: %d dùng cho kiểu nguyên
%f dùng cho kiểu thực
• DS_tham_so phải phù hợp với các nhóm kí
tự định dạng trong xau_dinh_dang về:
– Số lượng; Nếu không phù hợp sẽ hiển
– Thứ tự thị ra kết quả không như ý
– Kiểu dữ liệu; printf(” %d ” ,3.14); →-31457
26/09/2019
C-Free →1374389535 !? 105
105

Các ký tự định dạng

Ký tự Kiểu dữ liệu Kết quả
%i, %d int, char Số thập phân
%o int, char Số bát phân
(không có 0 đằng trước)
%x %X int, char Số hexa
(chữ thường/chữ hoa)
%u unsigned int/char Số thập phân
26/09/2019 106
106
53

%ld, %li long Số thập phân
%lo long Số bát phân
(không có 0 đằng trước)
%lx, %LX long Số hexa
(chữ thường/chữ hoa)
%lu unsigned long Số thập phân
Nhận xét:
Với kiểu long, thêm ký tự l ngay sau dấu %
26/09/2019 107
107


%f float/double Số thực dấu phẩy tĩnh
%e, %E float/double Số thực dấu phẩy động
%c int, char Kí tự đơn lẻ
%s char [] Hiển thị xâu kí tự kết
thúc bởi ‘\0’
%% Hiển thị kí tự %
26/09/2019 108
108
54
Độ rộng hiển thị → Số nguyên, Ký tự, Xâu ký tự
• Có dạng “%m”,
– m là một giá trị nguyên, không âm.
– m cho biết số chỗ trống dành cho hiển thị
biểu thức tương ứng
Ví dụ:
int a = 1234;
printf(“%5d”,a) → 1234
printf(“%5d”,34)→ 34
ký hiệu cho dấu trắng (space)
26/09/2019 109
109

Độ rộng hiển thị→Ví dụ
printf("\n%3d %15s %3c", 1, "nguyen van a", 'g');

printf("\n%3d %15s %3c", 2, "tran van b", 'k');
1 nguyen van a g
2 tran van b k
26/09/2019 110
110
55
Độ rộng hiển thị → Số thực

• Có dạng “%m.n”,
– m, n là 2 giá trị nguyên, không âm.
– m cho biết kích thước để hiển thị số thực
– n cho biết kích thước dành cho phần thập
phân, nếu không đủ C sẽ làm tròn khi hiển thị
Ví dụ:
printf("\n%f",17.346); → 17.346000
printf("\n%.2f",17.346); → 17.35
printf("\n%.2f",17.345); → 17.34 !?
printf("\n%8.2f",17.346); → 17.35
printf("\n%8.2f",17.344); → ???
26/09/2019 111
111

Độ rộng hiển thị→ Chú ý

• Nếu số chỗ cần để hiển thị dữ liệu lớn hơn
được cung cấp trong định dạng  Tự động
cung cấp thêm chỗ mới để hiển thị đầy đủ,
không cắt bớt nội dung của dữ liệu.
Ví dụ:
printf(“%2d”, 1234); → 1234
printf(“%6.3f”, 123.456); → 123.456
printf(“%12.6e”, 123.456); →1.234560e+02
printf(“%12.3e”, 123.456); →1.235e+02
26/09/2019
C-Free →1.235e+002 112
112
56
Căn lề trái - căn lề phải
%-
• Khi hiển thị dữ liệu có sử dụng tham số độ
rộng, để căn lề trái cần thêm dấu trừ - vào
ngay sau dấu %:
– Ngầm định, căn lề phải
Ví dụ:
printf("%-3d%-10s%-5.2f%-3c",5,"Hello",7.5, 'g')
→5Hello7.50g
26/09/2019 113
113

Hàm nhập dữ liệu
scanf()
26/09/2019 114
114
57
3.1 Các hàm vào ra cơ bản → scanf()
Mục đích
Dùng để nhập dữ liệu từ bàn phím
• Ký tự đơn lẻ
• Chuỗi ký tự
• Số nguyên
– Thập phân, Bát phân, Hexa
• Số thực
– Dấu phẩy tĩnh; Dấu phẩy động
Cú pháp
scanf(xau_dinh_dang[,DS_dia_chi]);
26/09/2019 115
115

Cú pháp
scanf(xau_dinh_dang [, DS_dia_chi]);
Xau_dinh_dang:
• Gồm các ký tự được qui định cho từng loại
dữ liệu được nhập vào.
– Ví dụ: dữ liệu định nhập kiểu nguyên thì xâu
định dạng là : %d
DS_dia_chi:
• Bao gồm địa chỉ của các biến (toán tử &),
phân tách nhau bởi dấu phẩy (,)
• Phải phù hợp với các kí tự định dạng trong
xau_dinh_dang về số lượng, kiểu, thứ tự
26/09/2019 116
116
58
Hoạt động
• Đọc các ký tự được gõ vào từ bàn phím
• Căn cứ vào xâu định dạng, chuyển thông
tin đã nhập sang kiểu dữ liệu phù hợp
• Gán những giá trị vừa nhập vào các biến
tương ứng trong DS_dia_chi
Ví dụ:
int a;
scanf(“%d”,&a); →1234_ → a = 1234
26/09/2019 117
117

Ghi chú
Thông tin được gõ vào từ bàn phím, được lưu
ở vùng đệm trước khi được xử lý bởi hàm
scanf()→Hàm scanf() đọc từ vùng đệm
#include <stdio.h>
int main(){
int a, b;
scanf("%d",&a);
scanf("%d",&b);
printf ("%d %d", a, b);
return 0;
}
26/09/2019 118
118
59
Kí tự Khuôn dạng dữ liệu nhập

%c Đọc kí tự đơn lẻ
%d Đọc số thập phân
%o Đọc số bát phân
%x Đọc số hexa
%u Đọc số thập phân không dấu
26/09/2019 119
119


Kí tự Chú thích
%s Đọc xâu kí tự tới khi gặp dấu phân cách
%f Đọc số thực dấu phẩy tĩnh (float)
%ld Đọc số nguyên kiểu long
%lf Đọc số thực dấu phẩy tĩnh (double)
%e Đọc số thực dấu phẩy động
%% Đọc ký tự %
26/09/2019 120
120
60
Ví dụ
#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main(){
// khai bao bien
int a; float x;
char ch; char str[30];
// Nhap du lieu
printf(“Nhap vao mot so nguyen:”); scanf(“%d”,&a);
printf(“\nNhap vao mot so thuc:”); scanf(“%f”,&x);
printf(“\n Nhap vao mot ki tu:”);
fflush(stdin); scanf(“%c”,&ch);
26/09/2019 121
121

Ví dụ
printf(“\nNhap vao mot xau ki tu:”);
fflush(stdin); scanf(“%s”,str);
// Hien thi du lieu vua nhap vao

printf(“\nNhung du lieu vua nhap vao”);
printf(“\nSo nguyen : %d”,a);
printf(“\nSo thuc : %5.2f”,x);
printf(“\nKy tu : %c”,ch);
printf(“\nXau ky tu : %s”,str);
getch();
}
26/09/2019 122
122
61
Ví dụ→Kết quả thực hiện
26/09/2019 123
123

Các quy tắc cần lưu ý

Khi đọc số
• Hàm scanf() quan niệm rằng mọi kí tự số,
dấu chấm (‘.’) đều là kí tự hợp lệ.
– Số thực dấu phẩy động, chấp nhận ký tự e/E
• Khi gặp các dấu phân cách như tab, xuống
dòng hay dấu cách (space bar), scanf() sẽ
hiểu là kết thúc nhập dữ liệu cho một số
26/09/2019 124
124
62
Các quy tắc cần lưu ý

Khi đọc kí tự
Hàm scanf() cho rằng mọi kí tự có trong bộ đệm
của thiết bị vào chuẩn đều là hợp lệ, kể cả các kí
tự tab, xuống dòng hay dấu cách
Khi đọc xâu kí tự:
Hàm scanf() nếu gặp các kí tự dấu trắng, dấu tab
hay dấu xuống dòng thì nó sẽ hiểu là kết thúc
nhập dữ liệu cho một xâu kí tự.
Ghi chú:
Trước khi nhập dữ liệu kí tự hay xâu kí tự nên
dùng lệnh fflush(stdin) để xóa bộ đệm.
26/09/2019 125
125

Ví dụ: Đọc 2 số nguyên, đưa ra tổng, hiệu, tích…

#include <stdio.h>
int main(){
int A, B;
printf("Nhap vao 2 so nguyen : "); scanf("%d %d",&A,&B);
printf("\n");
printf("Tong %d + %d = %d \n", A, B, A + B);
printf("Hieu %d - %d = %d\n", A, B, A - B);
printf("Tich %d x %d = %d\n", A, B, A * B);
printf("Thuong %d / %d = %.3f\n", A, B, (float)A / B);
printf("Chia nguyen %d / %d = %d\n", A, B, A / B);
printf("Chia du %d %% %d = %d\n", A, B, A % B);
printf("\n");
return 0;
}26/09/2019 126
126
63
Ví dụ: Đọc 2 số nguyên, đưa ra tổng, hiệu, tích…
26/09/2019 127
127

Bài tập
1. Viết chương trình nhập vào từ bàn phím chiều
dài 3 cạnh của một tam giác, rồi đưa ra diện
tích và các đường cao của tam giác
2. Nhập vào từ bàn phím tọa độ 3 điểm A,B,C rồi
đưa ra độ dài các cạnh của tam giác ABC và
của đường trung tuyến AM
3. Cho hàm số: f ( x) = x 7 + 53 x 5 + 3 x 3 + 2 + 12
Viết chương trình nhập vào 3 số thực a,b,c và đưa ra
trung bình cộng của f(a),f(b),f(c)
4. Nhập x vào từ bàn phím và tính giá trị của biểu
thức A = cos 3a + 5 2 x3 + x + 1 trong đó a = 2 x +  và b = ln( e x+1.23 + 1)
2
log 7 (3x + 2.14b)
26/09/2019 128
128
64
Ví dụ: Đọc tọa độ 3 điểm A,B,C và đưa ra d/tích ABC

#include <stdio.h>
#include <math.h>
int main(){
float Ax,Ay, Bx, By, Cx, Cy, AB, BC, CA,p;
printf("Nhap vao toa do diem A : "); scanf("%f %f",&Ax,&Ay);
printf("Nhap vao toa do diem B : "); scanf("%f %f",&Bx,&By);
printf("Nhap vao toa do diem C : "); scanf("%f %f",&Cx,&Cy);
//Tinh do dai cac canh cua tam giac
AB = sqrt((Ax-Bx)*(Ax-Bx)+(Ay-By)*(Ay-By));
BC = sqrt((Bx-Cx)*(Bx-Cx)+(By-Cy)*(By-Cy));
CA = sqrt((Cx-Ax)*(Cx-Ax)+(Cy-Ay)*(Cy-Ay));
p = (AB +BC +CA)/2;
printf("Dien tich tam giac ABC la: %f",sqrt(p*(p-AB)*(p-BC)*(p-CA)));
printf("\n");
return 0;
}26/09/2019 129
129

Ví dụ: Đọc tọa độ 3 điểm A,B,C và đưa ra d/tích ABC
26/09/2019 130
130
65
Bài tập tại lớp

1. Viết chương trình nhập vào từ bàn phím bán
kính một đường tròn và đưa ra màn hình diện
tích và chu vi đường tròn
2. Viết chương trình nhập vào từ bàn phím một giá
trị thực. Hãy đưa ra diện tích của các hình tròn,
vuông, tam giác đều có chu vi bằng giá trị vừa
nhập.
Ghi chú:
1. Giả thiết  = 3.1416. Cần khai báo hằng PI trong
chương trình.
2.  là hằng số được khai báo trong tệp tiêu đề math.h
và có tên là M_PI
26/09/2019 131
131

Nội dung chính
1. Các hàm vào ra cơ bản:
– printf()
– scanf()
2. Các hàm vào ra khác
– gets() Cần nạp thư viện
conio.h
– puts()
#include <conio.h>
– getch()
26/09/2019 132
132
66
3.2 Các hàm vào ra khác
gets()
• Mục đích:
– Dùng để nhập vào từ bàn phím một xâu
kí tự bao gồm cả dấu cách, điều mà
hàm scanf() không làm được.
• Cú pháp :
gets (xâu_kí_tự);
• Ví dụ:
char str [40];
printf(“Nhap vao mot xau ki tu:”);
fflush(stdin);
gets(str);
26/09/2019 133
133

puts()
• Mục đích:
– Hiển thị ra màn hình nội dung xâu_kí_tự
và sau đó đưa con trỏ xuống dòng mới
• Cú pháp:
puts(xâu_kí_tự);
• Ví dụ:
puts(“Nhap vao xau ki tu:”);
Tương đương với lệnh:
printf(“%s\n”,“Nhap vao xau ki tu:“).
26/09/2019 134
134
67
getch()
• Mục đích
– Đợi đọc một ký tự bàn phím
– Thường dùng để chờ người sử dụng
ấn một phím bất kì trước khi kết thúc
chương trình.
• Cú pháp
getch();
26/09/2019 135
135

Ví dụ
#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main(){
char ten[30], lop[10]; //Kieu chuoi, mang ky tu
puts("Hay cho biet ten ban : ");
fflush(stdin); gets(ten);
puts("Hay cho biet lop ban hoc : ");
fflush(stdin); gets(lop);
printf("\nChao ban %s, sinh viên lop %s\n",ten,lop);

puts("Chuc ban thi qua mon Tin Hoc Dai Cuong");
getch();
}26/09/2019 136
136
68
Ví dụ → Kết quả thực hiện
26/09/2019 137
137

Tóm tắt
• Các hàm cơ bản (stdio.h)
– printf()/ scanf ()
– Xâu định dạng:
%[flags][width][.precision][l][t]
• flags (+/-,#): Xác định sự căn lề
• l (l/L): Biến ở dạng long
• t (d/i/o/u/x/X/f/e/E/g/G/c/s/%): kiểu hiện thị
• Các hàm khác (conio.h)
– puts() / gets() / getch()
• Tìm hiểu thêm
– fprintf() / fscanf()  Vào/ra từ file
– sprintf(f) / sscanf()  Vào ra từ xâu ký tự
26/09/2019 138
138
69
Nội dung chính
26/09/2019 139
139
Chương 4: Cấu trúc điều khiển

Nội dung chính
1. Cấu trúc lệnh khối
2. Cấu trúc rẽ nhánh
– Cấu trúc if, if … else
– Cấu trúc lựa chọn switch
3. Cấu trúc lặp
– Vòng lặp for
– Vòng lặp while và do while
4. Các lệnh thay đổi cấu trúc lập trình
– Câu lệnh continue
– Câu lệnh break
26/09/2019 140
140
70
4.1 Cấu trúc lệnh khối
Lệnh đơn >< Lệnh ghép

• Lệnh đơn:
– Là biểu thức theo sau bởi dấu ‘;’
– Ví du: x= 0; i++; printf(“Hello”);
• Lệnh ghép (khối lệnh)
– Là tập hợp các câu lệnh (đơn và ghép) được
đặt trong cặp ngoặc nhọn { }
– C cho phép khai báo biến trong một khối lệnh
• Phần khai báo phải nằm trước các câu lệnh
– Chú ý:
• Lệnh ghép có thể đặt tại bất cứ chỗ nào mà cú pháp
cho phép đặt 1 câu lệnh đơn
26/09/2019
• Không đặt dấu ‘;’ sau một lệnh khối 141
141

Cấu trúc lồng nhau

• Trong lệnh ghép chứa lệnh ghép khác
– Sự lồng nhau không hạn chế
{//Khai báo đối tượng cục bộ trong khối
lenh;
{//Khai báo đối tượng cục bộ trong khối
lenh;
...
} Nếu các đối tượng được
… khai báo trùng tên nhau ?
}
26/09/2019 142
142
71
Ví dụ
#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main(){ // ham main() cung la mot khoi lenh
int c = 10, d= 20;
printf(“ Bien ngoai khoi c = %d; d=%d ”,c,d);
{ int c = 10;
printf(“\n Bien trong khoi c = %d; d=%d”,c,d);
printf(“\n Gia tri cua cac bien duoc them 10 don vi”);
c = c + 10; d= d + 10;
printf(“\n Bien trong khoi c = %d; d=%d”,c,d);
}
printf(“\n Bien ra ngoai khoi c = %d; d=%d”,c,d);
getch();
}26/09/2019
// ket thuc khoi lenh cua ham main() 143
143

Biến địa phương / Biến toàn cục

26/09/2019 144
144
72
Nội dung chính
– Vòng lặp for
26/09/2019 145
145

4.2 Cấu trúc rẽ nhánh
Cấu trúc if …
Đúng Sai
Biểu thức điều kiện
Câu lệnh
Câu lệnh tiếp
if (Biểu thức điều kiện)

if (n % 2 == 0)
Câu lệnh; printf(“so chan”);
Câu lệnh kế tiếp;
26/09/2019 146
146
73
Cấu trúc if….else….

Đúng Sai
Biểu thức điều kiện
Câu lệnh 1 Câu lệnh 2
Câu lệnh tiếp
if (Biểu thức điều kiện) if (x > y)

Câu lệnh 1; z = x;
else else
Câu lệnh 2; z = y;
Câu lệnh kế tiếp; printf(“max: %d”, z);
26/09/2019 147
147

Lưu ý
Biểu thức điều kiện:
• Là biểu thức trả về giá trị logic đúng/sai
• Giá trị logic đúng/True : khác 0
• Giá trị logic sai/False: bằng 0
Ví dụ
if (2+5) printf(“Hello world! ”);→Chấp nhận
Câu lệnh:
Có thể là một lệnh khối ( Đặt trong cặp { } )
26/09/2019 148
148
74
Ví dụ: So sánh 2 số thực được nhập vào

#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main()
{
float a, b; float max; // khai bao bien
printf(“ Nhap gia tri a va b: “);
scanf(“%f %f”,&a,&b);
if(a < b)
max = b;
else
max = a;
printf(“\nSo lon nhat trong 2 so %.4f va %.4f la %.4f “,a,b,max);
getch();
} //ket thuc ham main()
26/09/2019 149
149

Ví dụ: So sánh 2 số thực được nhập vào
if(a < b)
max = b;
max = a > b ? a : b;
else
max = a;
26/09/2019 150
150
75
Ví dụ: Giải phương trình ax + b = 0

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{ float a, b;
printf("\nGiai phuong trinh bac nhat ax + b = 0");
printf("\nCho biet he so a b : "); scanf("%f%f", &a, &b);
if (a==0)
if (b!=0)
printf("Phuong trinh vo nghiem");
else
printf("Phuong trinh vo so nghiem");
else
printf("Dap so cua phuong trinh tren = %f", -b/a);
getch();
} //ket thuc ham main()
26/09/2019 151
151

Giải phương trình ax + b = 0 → Thực hiện
26/09/2019 152
152
76
Ví dụ: Nhập x và tính hàm

#include <stdio.h>  x 2 + sin 4 2x + 1 khi x  3
#include <math.h> 
f ( x) = 5 khi x = 3
void main() 
{  x − 3 + log 10 ( x 2 − 3) khi x  3
float x, fx;
printf(“\nNhap x: “); scanf(“%f”,&x);
if(x < 3)
fx = x*x+pow(sin(2*M_PI*x),4)+1;
else
if (x==3)
fx = 5;
else
fx = sqrt(x-3) +log10(x*x-3);
printf(“\n Ket quả: %.4f“,fx);
}
26/09/2019 153
153

Cấu trúc if / if… else lồng nhau

Cấu trúc if.. và if …else có thể lồng nhau
– Khi đó else sẽ tương ứng với if (phía trên,
chưa có else) gần nhất
if (đ/k_1) if (đ/k_1)
if (đ/k_2) { if (đ/k_2)
lệnh_1; lệnh_1;
else }
lệnh_2; else
lệnh_2;
26/09/2019 154
154
77
Cấu trúc if / if… else lồng nhau →Ví dụ

int a, b, c = 10;
if (a==0) a ≠ 0, b=? → c = 10
if (b == 0)
c = 20; a=0, b=0 →c = 20
else
c = 30; a=0, b ≠ 0 →c = 30
if (a==0){ a ≠ 0, b=? → c = 30
if (b == 0)
c = 20; a=0, b=0 →c = 20
}else
c = 30; a=0, b ≠ 0 → c = 10
26/09/2019 155
155

Cấu trúc lựa chọn switch

switch (bieu_thuc)
{
case gia_tri_1: lenh_1; [break];
case gia_tri_2: lenh_2; [break];
…
[default: lenh_n+1; [break];]
}
Câu_lệnh_tiếp
26/09/2019 156
156
78
Tính g/trị
Biểu thức
Sai Sai Sai

g/trị b/t=G/trị 1 g/trị b/t=G/trị 2  default ?
Đúng Đúng Đúng
Lệnh_1 Lệnh_2 Lệnh_n+1
Sai Sai Sai

 break ?  break ?  break ?
Đúng Đúng Đúng
Câu_lệnh_tiếp
26/09/2019 157
157

Cơ chế hoạt động

• Tính giá trị của biểu_thức,
• So sánh giá trị của biểu_thức với các
giá_trị_k (với k = 1, 2, … n) nằm sau các
từ khóa case
• Xảy ra 2 khả năng
26/09/2019 158
158
79
Cấu trúc lựa chọn switch→cơ chế hoạt động

• Tồn tại giá_trị_i bằng giá trị biểu thức.
• Thực hiện lệnh_i
• Nếu tồn tại lệnh break,
• Nhảy tới tiếp tục thực hiện Câu_lệnh_tiếp nằm
sau cấu trúc switch
• Nếu không tồn tại lệnh break
• Thực hiện các lệnh sau lệnh_i cho tới khi gặp
break hoặc tới khi thoát khỏi cấu trúc switch
• Thực hiện Câu_lệnh_tiếp
26/09/2019 159
159

Cấu trúc lựa chọn switch→cơ chế hoạt động
• Không tồn tại giá_trị_i (i = 1, 2, …n) nào

bằng giá trị biểu thức
• Nếu có nhãn default:
• Chương trình sẽ thực hiện lệnh_n+1
• Thực hiện Câu_lệnh_tiếp nằm ngay sau cấu trúc
switch.
• Nếu không có nhãn default:
• Chương trình chuyển sang thực hiện lệnh tiếp theo
nằm ngay sau cấu trúc switch: Câu_Lệnh_tiếp
26/09/2019 160
160
80
Cấu trúc lựa chọn switch→Ví dụ 1
Lập trình đọc từ bàn phím một số

nguyên 1N 10 và đưa ra từ tiếng
Anh tương ứng
26/09/2019 161
161


#include <stdio.h>
void main(){
int N;
printf(“\nNhap mot gia tri so nguyen khong am: “); scanf(“%d”,&N);
switch(N) {
case 1: printf(“ %d -> One \n”,N); break;
case 2: printf(“%d -> Two \n”,N); break;
case 3: printf(“%d -> Three \n”,N); break;
case 4: printf(“%d -> Four \n”,N); break;
case 5: printf(“%d -> Five \n”,N); break;
case 6: printf(“%d -> Six \n”,N); break;
case 7: printf(“%d -> Seven \n”,N); break;
case 8: printf(“%d -> Eight \n”,N); break;
case 9: printf(“%d -> Nine \n”,N); break;
case 10: printf(“%d -> Ten \n”,N); break;
default : printf(“Khong thoa man dieu kien [1..10] \n”);
}
}26/09/2019 162
162
81
Cấu trúc lựa chọn switch→ Thực hiện
26/09/2019 163
163

Nhập vào số nguyên không âm, đưa

ra ngày trong tuần tương ứng (theo
số dư khi chia cho 7).
26/09/2019 164
164
82

#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main(){
int a;
printf(“\nNhap mot gia tri so nguyen khong am: “); scanf(“%d”,&a);
switch(a % 7) {
case 0: printf(“ Chu nhat”); break;
case 1: printf(“ Thu Hai”); break;
case 2: printf(“ Thu Ba”); break;
case 3: printf(“ Thu Tu”); break;
case 4: printf(“ Thu Nam”); break;
case 5: printf(“ Thu Sau”); break;
case 6: printf(“ Thu Bay”); break;
}
getch();
}
26/09/2019 165
165

Cấu trúc lựa chọn switch →Thực hiện
26/09/2019 166
166
83

Có thể sử dụng đặc điểm Không có lệnh
break chương trình sẽ tự động chuyển
xuống thực hiên các câu lệnh tiếp sau để
viết chung mã lệnh cho các trường hợp
khác nhau nhưng được xử lý như nhau
Ví dụ:Trong một năm các tháng có 30 ngày là 4, 6,

9, 11 còn các tháng có 31 ngày là 1, 3, 5, 7, 8, 10,
12. Riêng tháng hai có thể có 28 hoặc 29 ngày.
Hãy viết chương trình nhập vào 1 tháng, sau đó
đưa ra kết luận tháng đó có bao nhiêu ngày
26/09/2019 167
167

Cấu trúc lựa chọn switch→ Ví dụ

#include <conio.h>
#include <stdio.h>
void main () {
int thang; clrscr();
printf("\nNhap vao thang trong nam "); sanf("%d",&thang);
switch(thang) {
case 1:
case 3:
case 5:
case 7:
case 8:
case 10:
case 12: printf("\n Thang %d co 31 ngay ",thang);
break;
26/09/2019 168
168
84

case 4:
case 6:
case 9:
case 11: printf("\n Thang %d co 30 ngay ",thang);
break;
case 2: printf ("\ Thang 2 co 28 hoac 29 ngay");
break;
default : printf("\n Khong co thang %d", thang);
break;
}
getch();
}
26/09/2019 169
169

Cấu trúc lựa chọn switch→Lưu ý
• Giá trị của biểu thức trong cấu trúc

switch phải là số nguyên (kiểu đếm được)
– Phải có kiểu dữ liệu là char, int, long
• Các giá trị sau từ khóa case (gia_tri_1,
gia_tri_2,.. ) cũng phải là số nguyên
Điều kiện trong cấu trúc if / if..else cho phép

làm việc với các kiểu dữ liệu khác số
nguyên
26/09/2019 170
170
85
Các ví dụ
1. Viết chương trình tính cước Taxi theo công
thức:
• 1 km đầu tiên có cước là 10000đ,
• 30 km tiếp theo có giá là 8000đ/1km
• Các km sau đó có giá là 6000đ/1km.
2. Viết chương trình giải phương trình bậc hai
ax2 + bx + c = 0
3. Viết chương trình giải hệ phương trình bậc
nhất a1 x + b1 y = c1

a2 x + b2 y = c2
26/09/2019 171
171

Ví dụ 1: Tính cước taxi

#include <stdio.h>
#include <math.h> //Để sử dụng hàm toán học ceil
void main() {
unsigned long sotien;
float sokm;
printf("\nBan hay cho biet so km da di duoc : ");
scanf("%f", &sokm);
if (sokm <= 1.0)
sotien = 10000;
else
if (sokm <= 31.0)
sotien = 10000 + (ceil(sokm) - 1.0 ) * 8000;
else
sotien = 250000 + (ceil(sokm) - 31) * 6000;
printf("\nSo tien can tra = %lud", sotien);
}
26/09/2019 172
172
86
Ví dụ 1 → Thực hiện chương trình
sotien= sokm <=1.0 ? 10000 : sokm <= 31 ? 10000 + (ceil(sokm) -

1.0 ) * 8000 : 250000+(ceil(sokm) - 31) * 6000;
26/09/2019 173
173

Ví dụ 2: Giải phương trình bậc 2

#include <stdio.h>
#include <math.h> //Để sử dụng hàm toán học sqrt
void main(){
float a, b, c, delta;
printf(“\n\nNhap he so a b c : "); scanf("%f%f%f", &a, &b, &c);
delta = b * b - 4 * a * c;
if( a==0) printf(“P/trinh suy bien thanh p/trinh bac 1 %fx+%f=0“,b,c);
else if (delta < 0) printf("Phuong trinh vo nghiem");
else if (delta == 0)
printf("Phuong trinh co nghiem kep x1 = x2 = %f", -b/(2*a));
else
printf(“Phuong trinh co hai nghiem phan biet\n x1=%f \n x2=%f",
(-b + sqrt(delta))/(2*a), (-b - sqrt(delta))/(2*a) );
}
26/09/2019 174
174
87
Ví dụ 2→ Thực hiện chương trình
26/09/2019 175
175

Ví dụ 3: Giải hệ phương trình

#include <stdio.h>
void main() {
float a1,b1,c1,a2,b2,c2,x,y,dx,dy,d;
printf(“\n\nNhap cac so:\n");
printf("a1,b1,c1=");scanf("%f%f%f",&a1,&b1,&c1);
printf("a2,b2,c2=");scanf("%f%f%f",&a2,&b2,&c2);
d = a1 * b2 - a2 * b1;
dx = c1 * b2 - c2 * b1;
dy = a1 * c2 - a2 * c1;
if (d != 0) {
x = dx/d; y = dy/d;
printf("He PT co nghiem x=%f, y=%f\n",x,y);
}else
if (dx==0) printf("He PT co vo so nghiem!\n");
else printf("He phuong trinh vo nghiem!");
}26/09/2019 176
176
88
Ví dụ 3 → Thực hiện chương trình
26/09/2019 177
177

Bài tập
1. Viết chương trình nhập vào một ký tự hệ hexa và
đưa ra giá trị hệ 10 tương ứng
2. Lập trình đọc tọa độ 4 điểm A,B,C,M rồi kiểm tra
xem điểm M nằm trong, nằm trên cạnh hay nằm
ngoài tam giác ABC.
3. Lập trình đọc vào từ bàn phím 2 giá trị a, b rồi
tính y = 15 x2+x+7.2 trong đó
a +b
 3 nê' u a  b

x = 1.5172 nê' u a = b
 a −b
 2 nê' u a  b
 a + b 2
26/09/2019 178
178
89
Nội dung chính
– Vòng lặp for
26/09/2019 179
179

4.3 Cấu trúc lặp
Các cấu trúc lặp
• Vòng lặp for
• Vòng lặp while
• Vòng lặp do while
26/09/2019 180
180
90
for
26/09/2019 181
181

Mục đích và cú pháp
Dùng để lặp công việc một số chính xác lần

đã định trước dựa vào sự biến thiên của
biến điều khiển
for([b.thuc_1];[b.thuc_2];[b.thuc_3]) Lệnh;
• b.thuc_1: Khởi tạo giá trị ban đầu cho vòng lặp
• b.thuc_2: Điều kiện tiếp tục vòng lặp
• b.thuc_3: Thay đổi biến điều khiển của vòng lặp
• Lệnh: Có thể là lệnh đơn lệnh kép hoặc lệnh rỗng
26/09/2019 182
182
91
Sơ đồ cú pháp
26/09/2019 183
183

Sử dụng
int i;
for(i = 0; i < 100; i++) Câu_lệnh;
int i;
for(i = 0; i < 100; i+=2)Câu_lệnh;
int i;
for(i = 100; i > 0; i--) Câu_lệnh;
for(int i = 0; i < 100; i++) Lệnh;

for(int i = 100; i > 0; i--) Lệnh;
Turbo C++ 3.0, văn bản nguồn .cpp (c++)
26/09/2019 184
184
92
Ví dụ 1 : Đưa ra các số nguyên lẻ nhỏ hơn 100

2. #include <conio.h>
3. void main(){
4. int i;
5. for(i = 1;i<100;i++) {
6. if(i%2 == 1) printf(“%5d”,i);
7. if((i+1)%20 ==0) printf(“\n”);
8. }
9. getch();
10. }
26/09/2019 185
185

Ví dụ 2 : Đưa ra các số nguyên lẻ nhỏ hơn 100

3. void main(){
4. int i;
5. for(i = 99;i > 0;i-=2) {
6. printf(“%5d”,i);
7. if( (i-1) % 20 == 0) printf(“\n”);
8. }
9. getch();
10. }
26/09/2019 186
186
93
Ví dụ 3→ Nhập n và đưa ra n!
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{
long P = 1;
int n, i;
printf(“Nhap n : “);scanf(“%d”,&n);
for(i = 1;i<=n;i++)
P = P * i;
printf(“Ket qua là %ld “,P);
getch();
} Nhap n : 6
Ket qua là 720
26/09/2019 187
187

Ví dụ 4 → Nhập n và tính tổng 1 +1/2+..+1/n

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{
float S = 0.0;
int n, i;
for(i = 1;i <= n;i++)
S = S + (float)1/i; //S+=1.0/i;
printf(“Ket qua là %7.4f “,S);
getch(); Nhap n : 10
}
Ket qua là 2.9290
26/09/2019 188
188
94
Ví dụ 5→ Tìm số 3 chữ số thỏa mãn abc=a3+b3+c3

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{int i, a, b, c;
for(i = 100;i<1000;i++){
a = i / 100; 153
b = i % 100 / 10; 370
c = i % 100 % 10;
371
if(a*a*a+b*b*b+c*c*c == i)
printf(“%d \n”,i);
407
}//for
getch();
}26/09/2019 189
189

Ví dụ 5→ Tìm số 3 chữ số thỏa mãn abc=a3+b3+c3

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{ int a, b, c;
for(a = 1;a<=9;a++)
for(b = 0;b<=9;b++)
for(c = 0;c<=9;c++)
if(a*a*a+b*b*b+c*c*c==100*a+10*b+c)
printf(“%d \n”,100*a+10*b+c);
getch();
}
26/09/2019 190
190
95
Chú ý
Không nhất thiết phải có đầy đủ các
thành phần trong vòng lặp for
int getchar(): đọc ký tự từ vùng đệm bàn

phím. Nếu vùng đệm rỗng, đợi người dùng
gõ dãy ký tự (cho tới khi ấn phím Enter), sẽ
trả về ký tự đầu
putchar(int c): đưa ký tự ra màn hình
26/09/2019 191
191

Chú ý
1. Biểu thức khởi tạo
Hello world
char c; int i=0;
Hello world
for( ; (c=getchar())! = '\n’ ; i++) So ky tu: 11
putchar(c);
printf(“\nSo ky tu: %d”,i);
2. Biểu thức điều khiển
for(i=0 ; ; c=getchar(), i++) Hello world
if(c==‘\n’) break;
So ky tu: 12
printf(“\nSo ky tu: %d”,i);
3. Thân vòng lặp
for(i=0 ; getchar() != ‘\n’, i++); Hello world
printf(“\nSo ky tu: %d”,i); So ky tu: 11
26/09/2019 192
192
96
while
26/09/2019 193
193

Mục đích & Cú pháp

Dùng để thực hiện lặp đi lặp lại một công việc
nào đó với số lần lặp không xác định.
Cú pháp:
while(bieu_thuc_dieu_kien)
lenh;
• Chương trình kiểm tra điều kiện trước khi lặp
– Giá trị của biểu thức điều kiện là đúng  thực hiện lệnh
• Các lenh của vòng lặp có thể không được thực hiện
lần nào Biểu_thức_điều_kiện sai ngay từ đầu
Biểu_thức_điều_kiện luôn đúng  lặp vô hạn lần 194
•26/09/2019
194
97
Sơ đồ cú pháp
Tính toán giá trị của

Biểu thức điều kiên
Lệnh
Biểu thức != 0
Đúng
Sai
26/09/2019 195
195

Nhập n và đưa tổng của n số nguyên đầu tiên

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(){
long S = 0;
int n;
while (n > 0){
S = S + n; while (n> 0)
n = n – 1; S += n--;
}
printf(“Ket qua là %ld “,S);
getch();
}
26/09/2019 196
196
98
Tìm số nguyên lớn nhất thỏa mãn 3n5-317n < 5
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <math.h>
void main() n = 10
{ while (3*pow(n,5)-317*n >= 5)
clrscr(); n--;
int n=0;
while (3* pow(n,5) - 317*n < 5) n++;
printf("%4d",n-1);
getch();
} n= 3
26/09/2019 197
197

Cho biết kết quả thực hiện chương trình

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{
clrscr();
int i=3;
while (i > 1){
if(i % 2==0) i = i / 2;
else i = i * 3 + 1;
printf("%4d",i);
}
getch(); 10 5 16 8 4 2 1
}
26/09/2019 198
198
99
Nhập chuỗi và đếm số nguyên âm, phụ âm, khoảng trắng

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{ int na, pa, kt; char c;
na = pa = kt = 0;
clrscr(); printf(“>”);
while( (c=getchar()) !='\n'){
switch(c){
case 'a': case ‘e': case ‘i': case ‘o': case ‘u‘ :
case ‘A': case‘E': case ‘I': case‘0': case ‘U‘ : na++; break;
case ' ': kt++; break;
default : pa++;
}
}
printf("Chuoi co :%d nguyen am :%d phu am va %d khoang trang",na,pa,kt);
} 26/09/2019 199
199

do..while
26/09/2019 200
200
100
Mục đích & Cú pháp

• Dùng để thực hiện lặp đi lặp lại một công
việc nào đó với số lần lặp không xác định.
• Cú pháp:
do{
lenh;
}while(bieu_thuc_dieu_kien);
• Chương trình kiểm tra điều kiện sau khi lặp
• Các lenh được thực hiện ít nhất một lần
• Biểu thức luôn đúng, lặp vô hạn lần
26/09/2019 201
201

Sơ đồ cú pháp
Lệnh
Tính toán giá trị của

Biểu thức điều kiên
Đúng
Biểu thức != 0
Sai
26/09/2019 202
202
101
Nhập n và đưa tổng của n số nguyên đầu tiên

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(){
long S = 0;
int n;
do { do
S = S + n; S += n--;
n = n – 1; while (n> 0);
}while (n > 0);
printf(“Ket qua là %ld “,S);
getch();
} Nhap n : 96
Ket qua là 4656
26/09/2019 203
203

Ví dụ
• Nhập vào điểm của một sinh viên, nếu

điểm đó không  [0, 10] thì thông báo cho
người dùng nhập lại.
• Thực hiện:
– Nếu dùng lệnh if
→ Chỉ kiểm tra được 1 lần
– Sử dụng for
Chưa biết trước số lần lặp.
→ Sử dụng vòng lặp không cần xác định trước
số lần lặp: while / do while
26/09/2019 204
204
102
Dùng vòng lặp while

#include <stdio.h>
void main(){
float diem; clrscr();
printf(“Chuong trinh nhap diem sinh vien\n");
printf("Nhap diem (0<=diem<=10):"); scanf("%f",&diem);
while (diem < 0 || diem > 10) {
printf("\nBan nhap khong dung!\n");
printf("Ban hay nhap lai (0<=diem<=10):");
scanf("%f",&diem);
}
printf("\nDiem ban vua nhap la: %.2f“, diem);
}
26/09/2019 205
205

Dùng vòng lặp while → Kết quả
26/09/2019 206
206
103
Dùng vòng lặp do…while

#include <stdio.h>
void main() {
float diem; clrscr();
printf(“Chuong trinh nhap diem sinh vien\n");
do {
printf("Nhap diem (0<=diem<=10):");
scanf("%f",&diem);
if (diem < 0 || diem > 10)
printf("\nBan nhap khong dung!\n");
} while (diem < 0 || diem > 10);
printf("\nDiem ban vua nhap la: %.2f“, diem);
}
26/09/2019 207
207
Ví dụ: Nhập số và kiểm tra số hoàn hảo

1. #include <stdio.h> fflush(): xóa vùng đệm bàn phím
2. #include <ctype.h>
3. #include <conio.h> toupper(): chuyển sang chữ hoa
4. void main(){
5. long int n, tong, i; getche(): Đọc ký tự tự vùng đệm & hiện
6. char ch; thị lên màn hình (getch() thì không)
7. do {
8. tong = 0;
9. printf("\n\nNhap vao mot so nguyen: "); scanf("%ld",&n);
10. printf("Cac uoc so cua %ld la: ",n);
11. for(i = 1;i<n;i++)
12. if(n % i == 0){
13. printf("%5d",i);
14. tong = tong + i;
15. }//if & for
16. printf("\nTong cac uoc so cua %ld bang %ld",n,tong);
17. if(tong == n) printf("\n %5ld LA so hoan hao“,n);
18. else printf("\n %5ld KHONG LA so hoan hao“,n);
19. printf("\nBan co muon thuc hien lai(c/k)? ");
20. fflush(stdin);
21. }while(toupper(getche()) !='K');
22. printf("\n\nAn phim bat ki de ket thuc ..."); getch();
23. }
26/09/2019 208
208
104
26/09/2019 209
209
Nhập số và phân tích số nguyên ra thừa số nguyên tố

4. void main(){
5. int N, i;
6. do{ printf("\n\nNhap vao so nguyen duong "); scanf("%d",&N);
7. printf("%d = ",N);
8. i = 2;
9. while (i < N ){
10. if (N % i == 0){
11. printf("%d x ",i);
12. N = N/i;
13. } else i++;
14. }
15. printf("%d \n",N);
16. printf("Tiep tuc <C/K>?"); fflush(stdin);
17. }while(toupper(getche()) != 'K');
18. }
26/09/2019 210
210
105
26/09/2019 211
211

Ví dụ
Viết chương trình thực hiện công việc
- Nhập vào từ bàn phím 2 số nguyên
- Nhập vào từ bàn phím một ký tự bất kỳ;
▪ Nếu đây là một toán tử số học thì đưa ra
giá trị tương ứng với toán tử.
▪ Nếu không phải thì đưa ra thông báo sai
- Chương trình thực hiện cho tới khi ký tự
nhập vào là ‘q’ hoặc ‘Q’
26/09/2019 212
212
106
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main() {
int a, b;
char ch;
int Fin = 0;
clrscr();
printf("Nhap cac so a, b "); scanf("%d%d",&a,&b);
do{
printf("\nToan tu (+ ; - ; * ; / ; %) "); ch=getche();
switch(ch){
case '+': printf(" Co ket qua: %d\n",a+b); break;
case '-': printf(" Co ket qua: %d\n",a-b); break;
case '*': printf(" Co ket qua: %d\n",a*b); break;
26/09/2019 213
213
case '%': if (b==0) printf(" Chia cho 0\n");

else printf(" Co ket qua: %d\n",a%b);
break;
case '/': if (b==0) printf(" Chia cho 0\n");
else printf(" Co ket qua: %d\n",a/b);
break;
case 'q':
case 'Q': Fin=1; break;
default: printf(" khong co toan tu nay\n");
}
}while(Fin==0);
printf("\nKet thuc, an mot phim...");
getch();
}
26/09/2019 214
214
107
26/09/2019 215
215

Ví dụ: Nhập xâu, đếm số ký tự của xâu

• Khai báo: int n=0; char c;
• Dùng vòng for
– for(n=0;;c=getchar(),n++) if(c==‘\n’) break;
– for(n=0 ; getchar() != '\n' ; n++);
• Dùng vòng lặp while
c = getchar();
while (c !=‘\n’){
c= getchar();
n++;
}
• Dùng vòng lặp do… while
do{
c = getchar();
n++;
}while(c!=‘\n’);
• Đưa kết quả ra: printf(«Chuoi chua %d ky tu »,n);
26/09/2019 216
216
108
Nhập chuỗi ký tự cho đến khi gặp ký tự ’*’
Tính tần suất xuất hiện nguyên âm ‘a’
4. void main(){
5. char c; int n, d;
6. do{
7. printf("\n\n");
8. d=0; n=0;
9. while( (c=getche()) !='*'){
10. n++;
11. if (c=='a') d++;
12. }
13. if(n==0)
14. printf("\nChuoi ky tu rong\n");
15. else
16. printf("\ntan suat xuat hien ky tu 'a' la %5.2f%%\n",(float)100*d/n);
17. printf("Tiep tuc <C/K>?: ");
18. }while(toupper(getche()) != 'K');
19. }
26/09/2019 217
217

4.4 Các lệnh thay đổi cấu trúc lập trình
Ví dụ: Nhập một số nguyên, kiểm tra là số nguyên tố không?

#includ <stdio.h>
#include <math.h>
void main()
{ int N, i, OK = 1;
printf("\nNhap gia tri N : "); scanf("%d", &N);
if (n<2) printf("\nSo %d khong phai so nguyen to",N);
else {
for
for (i=2;
(i=2; i < N;
i<=(int)sqrt(N); i++)i++)
if (N%i == 0) {
OK = 0;
break; i <= (int)sqrt(N)
}
if (OK) printf("\nSo %d la so nguyen to.", N);
else printf("\nSo %d la hop so.", N);
} i= 2;
getch(); while (N % i != 0) i++;
} if (i == N) printf(« so ng to »)
26/09/2019 218
218
109
Nội dung chính
– Vòng lặp for
26/09/2019 219
219

Mục đích
• Các vòng lặp while/ do ... while/ for sẽ kết
thúc quá trình lặp khi biểu thức điều kiện
của vòng lặp không còn được thỏa mãn.
• Tuy nhiên trong lập trình đôi khi ta cũng cần
thoát khỏi vòng lặp ngay cả khi biểu thức
điều kiện của vòng lặp vẫn còn được thỏa
mãn.
• Để hỗ trợ người lập trình làm việc đó, ngôn
ngữ C cung cấp 2 câu lệnh là continue và
break
26/09/2019 220
220
110
Continue >< break
26/09/2019 221
221

continue
• Bỏ qua việc thực hiện các câu

lệnh nằm sau lệnh continue
trong thân vòng lặp.
• Chuyển sang thực hiện một vòng
lặp mới
26/09/2019 222
222
111
Ví dụ 1
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
Tính tổng 100 số nguyên đầu tiên
{ ngoại trừ các số chia hết cho 5
int i;
int sum = 0;
for(i = 1;i<=100;i++)
{
if(i % 5 == 0) for(i=1;i<=100;i++)
continue; if (i % 5 != 0)
sum += i; sum += i;
}
}
26/09/2019 223
223

break
Thoát khỏi vòng lặp ngay cả khi biểu
thức điều kiện của vòng lặp vẫn còn
được thỏa mãn.
Chú ý:
• break dùng để thoát ra khỏi khối lặp
hiện tại
• break cũng dùng để thoát ra khỏi
lệnh rẽ nhánh switch
26/09/2019 224
224
112
Ví dụ 2
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main() {
int n;
do {
printf(" \nEnter the number :"); scanf("%d", &n);
if (n < 0) {
break;
}
if (n >10) {
printf("Skip the value\n");
continue;
}
printf("The number is: %d", n);
} while (n!= 0);
}26/09/2019 225
225

Ví dụ 3
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{
int i;
for(i = 1;i<=10;i++)
{
if(i == 5) continue;
printf(“%5d”,i);
if(i==7) break;
}
getch();
}
26/09/2019 226
226
113
Ví dụ 4
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main()
{ int i,j;
clrscr();
for(i = 0;i<10;i++) {
for (j=0; j < 10; j ++) {
if(j > i){
break;
}//if
}//for _ j
printf("i:%d j:%d\n",i,j);
}//for_i
getch();
}
26/09/2019 227
227

Ví dụ tổng hợp
Viết chương trình thực hiện các công việc
sau
• Nhập vào một dãy số cho tới khi
– Tổng của dãy lớn hơn 1550 hoặc là
– Số phần tử trong dãy lớn hơn 100
• Đưa ra số lượng phần tử nằm trong
khoảng (35, 70)
• Đưa ra trung bình cộng của các phần tử
chia hết cho 7
26/09/2019 228
228
114
Nhập một dãy số cho tới khi số phần tử trong dãy lớn hơn 100
Bắt đầu
#include <stdio.h>
void main(){
i0
int a, i;
Nhập số a i = 0;
i  i+1
do{
printf("Nhap vao so nguyen:");
s i > 100
scanf("%d",&a);
đ
i++;
Kết thúc
}while (i <= 100);
}
26/09/2019 229
229

Nhập một dãy số cho tới khi tổng của dãy lớn hơn 1550
Bắt đầu #include <stdio.h>

i0
void main(){
S0 int a, S;
Nhập số a
S = 0;
do{
S  S+a printf("Nhap vao so nguyen:");
scanf("%d",&a);
s S > 1550
S+=a;
đ }while (S <= 1550);
Kết thúc
}
26/09/2019 230
230
115
Nhập một dãy số cho tới khi thỏa mãn….

Bắt đầu
#include <stdio.h>
i0 void main(){
S0 int a, i, S;
Nhập số a
S = 0; i=0;
do{
S  S+a printf("Nhap vao so nguyen:");
scanf("%d",&a);
i  i+1
S+=a;
s s i++;
i > 100 S > 1550
}while ( (i <=100)&&(S <= 1550) );
đ đ
}
Kết thúc
26/09/2019 231
231
Đưa ra TBC của các phần tử chia hết cho 7(1)

#include <stdio.h> Bắt đầu
void main(){
i0
int a, i=0,S7=0,d7=0; S70
do{ d70
printf("Nhap vao soNhập nguyen:");

số a
scanf("%d",&a);
i++; i  i+1
if(a%7==0){ đ d7d7+1
a % 7=0
d7++; S7S7+a
S7+=a; s
} i > 100
s
}while (i <= 100); đ
if(d7==0) s đ Thông báo: Không
TBC là: S7/d7 d7=0
printf(“Khong co so chia het có sốcho 7);
chia hết cho 7
else
printf(“Ket qua la %.4f“,(float)
Kết thúc
S7/d7);
}
26/09/2019 232
232
116
Đưa ra TBC của các phần tử chia hết cho 7(2)
#include <stdio.h> Bắt đầu
void main(){
int a, i=0,S7=0,d7=0,S=0; i0 S70
S0 d70
do{
printf("Nhap vaoNhập so sốnguyen:");
a
scanf("%d",&a);
i++; S+=a; i  i+1 SS+a
if(a%7==0){ đ d7d7+1
d7++; a % 7=0
S7S7+a
S7+=a; s
} i > 100
s S > 1550 s
}while ( (i <=100)&&(S <= đ 1550) ); đ
if(d7==0)
printf(“Khong
TBC là: co
S7/d7so chia
s het cho
d7=0 7); báo: Không
đ Thông
có số chia hết cho 7
else
printf(“Ket qua la %.4f“,(float) S7/d7);
Kết thúc
}
26/09/2019 233
233

Ví dụ tổng hợp Bắt đầu
#include <stdio.h> i0 S70

void main(){ S0 d70 d0
int a, i=0,S7=0,d7=0,S=0, Nhập số a d = 0;

i  i+1 SS+a
do{
printf("Nhap vao aso đ d7d7+1
nguyen:"); scanf("%d",&a);
% 7=0
S7S7+a
i++; S+=a; s
if(a%7==0){ đ
a>35 &a<70 dd+1
d7++;
s
S7+=a;
s S > 1550 s
} i > 100
đ
if( (a>35) && (a < 70) ) d++; đ
Thông bao: số<=
}while ( (i <=100)&&(S p/tử trong
1550)khoảng
);(35,70) là d
printf(“So phanTBCtulà:trong
S7/d7
skhoang (35,70)
d7=0
đ Thông báo: la Không
%d \n”,d);
có số chia hết cho 7
if(d7==0) printf(“Khong co so chia het cho 7”);
else printf(“TBC cac so chia het cho 7 %.4f“,(float) S7/d7);
Kết thúc
}
26/09/2019 234
234
117
Bài tập tại lớp
1. Cho hàm số f ( x) = x 5 + 5 x Lập trình tính và đưa

ra màn hình các cặp giá trị <x,f(x)> với x lấy dãy giá trị -
10;-9.9;-9.8; …..; 4.9;5.0.
2. Đọc vào dãy số cho tới khi gặp một số dương chia hết
cho 5; Tìm số lớn nhất của dãy và số lần xuất hiện các
giá trị đó
3. Nhập vào dãy cho tới khi gặp số 0. Tính trung bình cộng
các số chẵn đã đọc (không tính số 0)
4. Lập trình thực hiện trò chơi bốc sỏi với máy tính
– Có N viên sỏi, 2 người chơi lần lượt bốc từ 1 đến 5 viên. Người
bốc vên sỏi cuối luôn thắng/thua. Hãy viết chương trình thực hiện
nhập N (N  [30..50) ) và máy tính là một người chơi. Máy tính đi
trước và luôn thắng nếu được (N=6,12,.. người đi trước thua)
26/09/2019 235
235

Tính hàm f ( x) = x 5 + 5 x
1. #include <stdio.h> • pow(x,y) sinh ra lỗi khi x âm và y
2. #include <math.h> không là số nguyên
3. void main(){ • fabs(x) trả về trị tuyệt đối của x
4. float x, fx; khi là số thực
Có sai số khi x=0.0
5. for(x=-10.0; x<=5.0; x+=0.1){
6. if(x==0) for(int i=-100;i<50;i++){
7. fx = 0.0; x=(float)i/10;
8. else …….
9. fx = pow(x,5)+x/fabs(x) * pow(fabs(x), 0.2);
10. printf("<%4.1f,%7.2f>\n",x,fx);
11. }
12. }
26/09/2019 236
236
118
Đọc dãy số tới khi gặp số 0, tìm và đếm số max

2. #include <limits.h>
3. void main(){
4. int a, d=0, max = INT_MIN;
5. do {
6. printf("Nhap mot so : "); scanf("%d",&a);
7. if( a > max){
8. max = a;
9. d = 1;
10. }else
11. if (a == max) d++;
12. }while ( a < 0 || a%5 !=0);
13. printf(“Max: %d; Co %d gia tri",max,d);
14. }
26/09/2019 237
237

Bài tập
Viết chương trình đọc x và n vào từ bàn phím rồi tính
S = x + x + x +  + x n dâ' u c ăn
x 2 x3 xn
S = 1+ x + + ++
2 3 n
2 3
x x xn
S = 1+ x + + ++
2! 3! n!
x 2
x 3
(−1) n x n
S = 1− x + − ++
2! 3! n!
26/09/2019 238
238
119
Viết chương trình đọc x và n vào từ bàn phím rồi tính
x 2 x3 xn
2. #include <conio.h> S = 1+ x + + ++
3. void main(){ 2! 3! n!
4. int n, i;
5. float x, u = 1.0,S=1.0;
6. clrscr();
7. printf("Nhap vao so nguyen n : "); scanf("%d",&n);
8. printf("Nhap vao so thuc x : "); scanf("%f",&x);
9. for(i = 1; i <= n; i ++){
10. u *= x/i;
11. S += u;
12. }
13. printf("Ket qua la %.8f",S);
14. getch();
15. }
26/09/2019 239
239

Bài tập (Tính tổng vô hạn)
Đọc x và eps từ bàn phím và tính biểu thức sau với

độ chính xác nhỏ hơn eps
x 2 x3 (−1) n x n
S1 = 1 − x + − +  + +
2! 3! n!
x3 x5 (−1) n 2 n +1
S2 = x − + +  + x +  // sin( x)
3! 5! (2n + 1)!
x2 x4 (−1) n 2 n
S3 = 1 − + +  + x +  // cos( x)
2! 4! (2n)!
26/09/2019 240
240
120
Nhập x và  và tính với độ chính xác nhỏ hơn 
x 2 x3 (−1) n x n
S = 1− x + − ++ +
2! 3! n!
26/09/2019 241
241

Tổng kết
1. Câu lệnh khối
Đặt trong cặp ngoặc nhọn { }
– if (bieu_thuc), if (bieu_thuc) … else
– switch (bieu_thuc) {(case/break/default)}
– for(bieu_thuc_1; bieu_thuc_2; bieu_thuc_3) CauLenh;
– while (bieu_thuc) CauLenh;
– do Cau_Lenh while (bieu_thuc);
– continue/ break
26/09/2019 242
242
121
Nội dung chính
26/09/2019 243
243
Chương 5: Mảng, con trỏ và xâu ký tự

Nội dung chính
1. Mảng
• Khái niệm
• Khai báo và sử dụng
• Các thao tác thường gặp
2. Con trỏ
• Khái niệm và cách khai báo
• Toán tử địa chỉ (&), toán tử nội dung (*)
• Phép toán trên con trỏ
• Con trỏ và mảng
3. Xâu ký tự
• Khái niệm, khai báo và sử dụng
• Các hàm xử lý ký tự và xâu ký tự
• Mảng xâu ký tự
26/09/2019 244
244
122
5.1 Mảng
Giới thiệu
Bài toán:
• Nhập điểm thi (số nguyên) môn Tin đại cương cho lớp gồm
50 sinh viên rồi đưa ra số lượng sinh viên phải học lại
Phương pháp: Điểm của mỗi sinh viên là 1 biến
• Tên biến là tên sinh viên
Ví dụ: int An, Anh, Binh1, Binh2, Cuong,….. Van, Viet;
• Tên biến dạng “dx” với x là chỉ số thứ tự của SV trong lớp
Ví dụ: int d1, d2, d3,……,d50;
Nhận xét 1: Không hợp lý
• Có quá nhiều biến (Điểm thi cho toàn trường.. !?)
• Khó khăn cho các thao tác duyệt toàn bộ danh sách
– Số SV học lại: if(d1 <5) d++; if(d2 <5) d++; ……if(d50 <5) d++;
Nhận xét 2: Các biến có chung ý nghĩa, tính chất

26/09/2019 245
245

5.1 Mảng
Giới thiệu
• Trong thực tế, thường gặp các đối tượng có
tính chất chung
– Tháng trong năm
– Điểm trung bình của sinh viên trong lớp
• Các đối tượng được nhóm lại dưới một tên
• Đối tượng được đặc trưng bởi tên nhóm và
thứ tự trong nhóm
– Tháng thứ 3 trong năm: Tháng 3
– Sinh viên thứ 17 trong lớp:…
• Số thứ tự của đối tương trong nhóm là chỉ
số phần tử
26/09/2019 246
246
123
5.1 Mảng
Khái niệm mảng

• Kiểu mảng là một kiểu dữ liệu gồm
– Một số hữu hạn thành phần.
– Các thành phần có cùng một kiểu: kiểu cơ sở
hay là kiểu thành phần.
• Mỗi phần tử của mảng được tham khảo
thông qua
– Tên mảng và
– Chỉ số của phần tử trong mảng
Ví dụ:
– <d7>: Điểm thi tin của sinh viên thứ tự 7 trong lớp
26/09/2019 247
247

5.1 Mảng
Khai báo mảng
Kiểu_dữ_liệu Tên_Mảng[Kích thước];
• Kiểu_dữ_liệu: kiểu của các phần tử trong

mảng (nguyên, thực, ký tự, chuỗi, mảng,…)
• Tên_mảng: tên của mảng
• Kích_thước_mảng: số phần tử trong mảng
Ví dụ
// khai báo mảng 50 phần tử có kiểu dữ liệu int
int DiemTin[50];
float A[10]; // Mảng 10 phần tử kiểu số thực
26/09/2019 248
248
124
5.1 Mảng
Cấp phát bộ nhớ cho mảng

• Các phần tử trong mảng được cấp phát các
ô nhớ kế tiếp nhau trong bộ nhớ
• Kích thước của mảng bằng kích thước một
phần tử nhân với số phần tử
Ví dụ:
int A[10];//Mảng A gồm 10 phần tử nguyên
A[0] A[1] A[2] A[3] A[4] A[5] A[6] A[7] A[8] A[9]
Kích thước của mảng A: 10 x 2 = 20 bytes
26/09/2019 249
249

5.1 Mảng
Truy nhập đến thành phần của mảng

• Biến mảng lưu trữ địa chỉ ô nhớ đầu tiên
trong vùng nhớ được cấp phát
• Ngôn ngữ C đánh chỉ số các phần tử trong
mảng bắt đầu từ 0
• Các phần tử của mảng được truy nhập
thông qua
– Tên mảng và
– Chỉ số của phần tử của phần tử trong mảng
Tên_Mang[Chỉ_số_phần_tử];
26/09/2019 250
250
125
5.1 Mảng
Truy nhập đến thành phần của mảng→Ví dụ

int A[10];//Mảng A gồm 10 phần tử nguyên
7
A[0] 5
A[1] A[2] A[3] 7
A[4] A[5] A[6] A[7] A[8] A[9]
A
A[0] A[4] A[9]
A[0] = 7;
A[1] = 5;
A[4] = 7;
int N = A[1] + A[4]; → N = 12
26/09/2019 251
251

5.1 Mảng
Ví dụ
int A[10];
for(int i = 0; i < 10; i++) A[i]= 2* i;
0? 2? 4? 6
? 8? 10
? 12
? 14
? 16
? 18
?
0
i : 10
7
1
4
2
5
6
3
8
9
Chú ý: C không kiểm tra vượt quá giới hạn
của mảng khi truy nhâp
int A[3], B[4], C[3];
A[0] A[1] A[2] B[0] B[1] B[2] B[3] C[0] C[1] C[2]
26/09/2019
A[5]  B[2]  C[-2] nếu c/cấp liên tiếp 252
252
126
5.1 Mảng
Mảng nhiều chiều

• Mỗi phần tử của mảng có thể là một mảng
Kiểu Tên[Chiều_1] [Chiều_2]… [Chiều_N];
• Kiểu: Kiểu của mỗi phần tử trong mảng

• Chiều_1, Chiều_2,…Chiều_N: Các hằng số
nguyên, cho biết kích thước (số phần tử) của mỗi
chiều
• Mảng gồm: Chiều_1 x Chiều_2 x...x Chiều_N
phần tử được lưu trữ trong vùng nhớ liên tục. Các
phần tử thuộc kiểu Kiểu
26/09/2019 253
253

5.1 Mảng

int t[3][4] ;
t[0] t[0][0] t[0][1] t[0][2] t[0][3]
t[1] t[1][0] t[1][1] t[1][2] t[1][3]
t[2] t[2][0] t[2][1] t[2][2] t[2][3]
t[1][0] t[1][1] t[1][2] t[1][3]
26/09/2019 254
254
127
5.1 Mảng
Mảng nhiều chiều→Ví dụ

int b[3][4][5]; b[2][2][4]
b[2]
b[1]
b[0]
b[0][1][2]
• Mảng b gồm 3 phần tử b[0], b[1], b[2]

• Mỗi phần tử là mảng hai chiều gồm 4 hàng
(hàng 0, 1, 2, 3) và 5 cột (0, 1, 2, 3, 4)
• Mỗi phần tử có kiểu nguyên có dấu, 2 byte
26/09/2019 255
255

5.1 Mảng
Khởi tạo giá trị cho mảng

Các phần tử của mảng có thể được khởi tạo
giá trị ngay khi khai báo
Ví dụ
int a[4] = {1,4,6,2};
int b[2][3]={ {1,2,3}, {4,5,6} };
int t[3][4] = {
{1, 2, 3, 4},
{5, 6, 7, 8},
{9, 10, 11, 12},
26/09/2019
}; 256
256
128
5.1 Mảng
Khởi tạo giá trị cho mảng → Chú ý

• Số lượng giá trị khởi tạo không được lớn
hơn số lượng phần tử trong mảng
– Nếu số lượng này nhỏ hơn, các phần tử còn lại
được khởi tạo giá trị 0
int A[3][4] = { {1}, {4,5} };
int A[3][4] = { };Tất cả đều mang giá trị 0
• Có thể xác định kích thước mảng thông qua
số giá trị khởi tạo nếu để trống kích thước
mảng
int A1 [8] = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16};
int A2 [] = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16};
26/09/2019 257
257

5.1 Mảng
Các thao tác thường gặp

• Nhập/Xuất dữ liệu cho mảng
– Mảng 1 chiều, ma trận
• Bài toán đếm
– Đếm số phần tử
– Tính toán trên các phần tử..
• Tìm kiếm phần tử
– Lớn nhất/nhỏ nhất/bất kỳ
• Sắp xếp phần tử trong mảng
– Theo thứ tự, theo nguyên tắc
• Chèn thêm phần tử, xóa phần tử
26/09/2019 258
258
129
5.1 Mảng
Nhập dữ liệu
Dùng hàm scanf()
Ví dụ: int Table[10];
• Nhập dữ liệu cho một phần tử
scanf(“%d”,&Table[2]);phần tử thứ 3 của mảng
• Nhập dữ liệu cho cả mảng
– Dùng vòng lặp for
for(i = 0; i < 10; i++)
scanf(“%d”,&Table[i]);
– Nên in ra chỉ số phần tử khi nhập
26/09/2019
printf(“Table[%d] : ”,i); scanf(“%d”,&Table[i]) 259
259

5.1 Mảng
Nhập dữ liệu→Ví dụ 1
Nhập vào lượng mưa (mm) trong năm
#include <stdio.h>
#define MONTHS 12
int main(){
int rainfall[MONTHS], i;
for ( i=0; i < MONTHS; i++ ){
printf(“Nhap luong mưa tháng %d: “, i+1);
scanf("%d", &rainfall[i] );
}
return 0;
}
26/09/2019 260
260
130
5.1 Mảng
Nhập dữ liệu→Lưu ý
• Nếu số phần tử của mảng chỉ được biết tại
thời điểm thực hiện chương trình (nhưng biết
số phần tử tối đa)
– Khai báo mảng với kích thước tối đa
– Sử dụng biến nguyên lưu số phần tử thực sự của
mảng.
Ví dụ:
• Nhập vào mảng không quá 100 số thực
– Khai báo mảng thực Table có tối đa 100 phần tử.
– Nhập số phần tử thực sự của mảng
– Nhập giá trị cho từng phần phần tử (dùng for)
26/09/2019 261
261

5.1 Mảng
Nhập dữ liệu→Ví dụ 2
#include<stdio.h>
void main(){
float A[100];
int n, i;
do{
printf(“\n Cho biet so phan tu cua mang: “);
scanf(“%d”,&n);
}while (n>100 || n<=0);
for(i = 0; i < n; i++){
printf(“A[%d] = ", i); scanf("%f",&A[i]);
}
}
26/09/2019 262
262
131
5.1 Mảng
Xuất dữ liệu trong mảng

Dùng hàm printf()
Ví dụ: int Table[10];
• Hiện thị phần tử thứ 5:
printf(“%d”,Table[4]);
• Để hiển thị tất cả các phần tử:
for(i = 0; i < 10; i++)
printf(“%4d”,Table[i]);
Các kiểu xuất dữ liệu
– Hiển thị tất cả/một phần theo dòng/cột..
– Hiển thị từng k phần tử trên một dòng…
26/09/2019 263
263

5.1 Mảng
Xuất dữ liệu trong mảng→Ví dụ 1

#include <stdio.h>
#define MAX 12
void main(){
int A[MAX], i;
for ( i=0; i < MAX; i++ ){ //Nhập dữ liệu
printf(“A[%d]: “, i+1); scanf("%d", &A [i] );
}
for ( i=0; i < MAX; i++ ){
)
printf( "%4d”
"%4d ”,,,A[i]);
"%d\n” A[i]);
A[i]);
if( (i+1) %4==0) printf(“\n”);
}
}26/09/2019 264
264
132
5.1 Mảng
Xuất dữ liệu trong mảng→Ví dụ 1→Thực hiện
26/09/2019 265
265

5.1 Mảng
Ví dụ 2: Nhập và đưa ra màn hình một ma trận

2. void main(){
3. int A[20][20], n, m, i,j;
4. printf("Nhap so hang : "); scanf("%d",&n);
5. printf("Nhap so cot : "); scanf("%d",&m);
6. printf("\n");
7. for ( i=0; i < n; i++ )
8. for(j=0; j < m; j++) {
9. printf("Nhap phan tu A[%d,%d]: ", i+1,j+1);
10. scanf("%d", &A[i][j] );
11. }
12. printf("\n\n MA TRAN DA NHAP \n\n");
13. for ( i=0; i < n; i++ ){
14. for(j=0; j < m; j++)
15. printf( "%4d" ,A[i][j]);
16. printf("\n");
17. }
18. }
26/09/2019 266
266
133
5.1 Mảng
Ví dụ 2→Kết quả thực hiện
26/09/2019 267
267

5.1 Mảng
Đếm số phần tử thỏa mãn điều kiện

• Duyệt từng phần tử của dãy (dùng for )
• Nếu phần tử xét thỏa mãn điều kiện
– Ghi nhận
• Chuyển sang xem xét phần tử tiếp theo
Ví dụ: Đếm số tháng có lượng mưa lớn hơn 50mm
int dem = 0;
for(i = 0; i < MONTHS; i++)
if(rainfall[i] > 50)
dem++;
printf("\nThang mua nhieu hon 50mm: %d", dem);
26/09/2019 268
268
134
5.1 Mảng
Ví dụ: Nhập mảng, đưa ra TBC các số chia hết cho 7

#include<stdio.h>
void main(){
int A[100];
int n, i, d = 0, S=0;
printf(“\n So phan tu cua mang (<100) : “); scanf(“%d”,&n);
for(i = 0; i < n; i++){
printf("A[%d] = ", i); scanf("%d",&A[i]);
}
for(i = 0; i < n; i++)
if(A[i] %7==0){
d++;
S+= A[i];
}
if(d > 0) printf(”TBC so chia het cho 7: %7.2f”,(float)S/d);
else printf(”Trong day khong co so chia het cho 7”);
}26/09/2019 269
269

5.1 Mảng
Tìm kiếm phần tử

Tìm phần tử lớn nhất (nhỏ nhất)
– Giả sử phần tử đó là phần tử đầu tiên
– Lần lượt so sánh với các phần tử còn lại
• Nếu phần tử mới của dãy lớn hơn coi đây là phần
tử lớn nhất và tiếp tục so sánh với phần tử kế
• Nếu không đúng, so sánh tiếp với phần tử kế
Ví dụ: Tìm tháng có lượng mưa nhiều nhất trong năm
max = rainfall[0];
if(rainfall[i] > max)
max = rainfall[i];
printf("\n Luong mua nhieu nhat la: %d", max);
26/09/2019 270
270
135
5.1 Mảng
Tìm kiếm phần tử

• Tìm kiếm các phần tử thỏa mãn điều kiện
(giống bài toán đếm)
– Dùng for duyệt toàn bộ
– Nếu cần thiết, dùng thêm mảng ghi lại chỉ số
Ví dụ: Đưa ra danh sách các tháng có lượng

mưa nhiều hơn 50mm
printf(“Thang co luong mua lon hon 500mm”)
if(rainfall[i] > 50)
printf("\nThang %d", i+1);
26/09/2019 271
271

5.1 Mảng
Tìm kiếm phần tử (tiếp)

• Tìm phần tử đầu tiên của danh sách
– Dùng vòng lặp for kết hợp với break;
– Dùng vòng lặp while
Ví dụ
Đưa ra phần tử đầu của mảng có giá trị
bằng k;
26/09/2019 272
272
136
5.1 Mảng
Tìm kiếm phần tử →Ví dụ

int Table[100]
int N, i, k, f;//N: số phần tử, k phần tử cần tìm
Dùng for
for(i = 0; i < N; i++)
if(Table[i] == k) break;
if(i< N) printf(“Tim thay tai vi tri %d“,i);
Dùng while
i=0; f =0; //f: found. f = 1  k is found
while(i < N && f==0){
if(Table[i] == k) f = 1;
else i++;}
if (f==1) printf(“Tim thay tai vi tri %d”,i);
26/09/2019 273
273

5.1 Mảng
Bài tập 1
1. Nhập vào dãy (<100) số, tính và đưa ra màn hình
• Tổng và tích của dãy số
• Các số chia hết cho 3 và lớn hơn 10
• Đếm các số nằm trong đoạn [100,1000)
2. Nhập vào một dãy số; tìm số chẵn nhỏ nhất dãy
3. Nhập dãy số; đếm xem có bao nhiêu bộ 3 số thỏa
mãn điều kiện xi=(xi-1+xi+1)/2
4. Viết chương trình nhập vào từ bàn một dãy số (<100
phần tử). Đưa ra số bé nhất và vị trí những số bằng
số bé nhất
5. Nhập vào n và dãy số (x1,x2,…xn) ;(y1,y2,..yn) rồi tính
n−1
 cosx sin x (x − y ) x

n n
2 i +1
a) i i b) i i c) 2 yi +1
i =1 i =1 1
26/09/2019 274
274
137
5.1 Mảng
Bài 1
26/09/2019 275
275

5.1 Mảng
Bài toán sắp xếp theo thứ tự

• Cho mảng phần tử, sắp xếp theo thứ tự
tăng/giảm
• Các thuật toán
– Sắp xếp thêm dần (insertion sort)
– Sắp xếp lựa chọn (selection sort)
– Sắp xếp nổi bọt (bubble sort)
– Sắp xếp vun đống (heap sort)
– Sắp xếp nhanh (quick sort)
– Sắp xếp trộn (merge sort)
– ….
26/09/2019 276
276
138
5.1 Mảng
Bài toán sắp xếp tăng →Thuật toán lựa chọn

Nguyên tắc
Tại lượt sắp thứ k, tìm phần tử nhỏ nhất trong số
các phần tử chưa được sắp xếp ([k..last]) và đổi
chỗ cho phần tử thứ k (có chỉ số k-1)
– Khi k = 1, phần tử thứ nhất (chỉ số 0) đúng vị trí
– Khi k= 2, phần tử thứ hai (chỉ số 1) đúng vị trí…
26/09/2019 277
277

5.1 Mảng
Dãy Lượt 1 Lượt 2 Lượt 3 Lượt 4
3 3
2
1 1 1 1 1
5 5 3
2
5 2 2 2
2 2
3 5
3 5
3 3 3
6 6 6 6 6
5 5
1 1
2 3
2 3
5 5
6 6
26/09/2019 278
278
139
5.1 Mảng

//Khai báo các biến
int A[100]; //Mảng chứa dữ liệu
int N, i, j, tmp;
//Sắp xếp
for(i = 0; i < N – 1; i++)
for(j = i + 1; j < N; j++)
if(A[i] > A[j]) {
tmp = A[i];
A[i] = A[j];
A[j] = tmp;
}
26/09/2019 279
279

5.1 Mảng
Ví dụ
Nhập vào từ bàn phím một mảng các số

nguyên không quá 100 phần tử
Hiển thị dãy số vừa nhập
Sắp xếp dãy theo thứ tự giảm dần
Hiện thị dãy tại mỗi lượt sắp xếp
26/09/2019 280
280
140
5.1 Mảng
Ví dụ
1. #include<stdio.h>
2. void main(){
3. int A[100] ;
4. int N, i, j , t;
5. printf("So phan tu [< 100]: "); scanf("%d",&N);
6. printf("Hay nhap day so...\n");
7. for(i=0; i < N; i++){
8. printf("A[%d] = ",i+1); scanf("%d",&A[i]);
9. }
10. printf("\nDay vua nhap...\n");
11. for(i=0; i < N; i++)
12. printf("%4d", A[i]);
13. printf("\n\n");
26/09/2019 281
281

5.1 Mảng
Ví dụ
14. printf("Sap xep day theo thuat toan lua chon");
15. for(i=0; i < N-1; i++){
16. for(j=i+1; j < N; j++)
17. if(A[i] < A[j]) {
18. t = A[i];
19. A[i] = A[j];
20. A[j] = t;
21. }//if & for_j
22. printf("\nLuot %d : ",i+1);
23. for(j=0; j < N; j++)
24. printf("%4d", A[j]);
25. }//for_i
26. }//main
26/09/2019 282
282
141
5.1 Mảng
Ví dụ→Kết quả
26/09/2019 283
283

5.1 Mảng
Bài toán chèn phần tử a vào vị trí k

for(i = N; i > k; i--)
2
A[i] = A[i-1];
5
k A[k] = a;
8
7 7
N= N + 1;
4
8
Chú ý:
9
4 N = MAX: không chèn được
k > N → Chèn vào vị trí N;
?
9
k< 0 → Chèn vào vị trí 0
26/09/2019 284
284
142
5.1 Mảng
Bài toán xóa phần tử ở vị trí k (0k<N)
2
5 for(i = k+1; i < N; i++)
k
8
3 A[i-1] = A[i];
3
9 N= N - 1;
N 4
9
4
26/09/2019 285
285

5.1 Mảng
Bài tập 2
1. Nhập vào từ bàn phím một dãy số nguyên (<100 phần
tử). Sắp xếp dãy theo nguyên tắc: Bên trên là số chẵn
chia hết cho 3. Bên duới là số lẻ chia hết cho 3. Giữa là
các số còn lại. Đưa cả 2 dãy ra màn hình.
2. Đọc vào dãy số có n phần từ (n<100). Đọc số x và số k
nguyên. Chèn x vào vị trí k của dãy. Nếu k>n, chèn x vào
vị trí n+1.
3. Nhập vào một dãy số (<100 phần tử) và sắp xếp theo
thứ tự tăng dần. Nhập thêm vào một số và chèn số mới
nhập vào đúng vị trí
4. Nhập vào một dãy (<100 phần tử); xóa đi các phần tử
chia hết cho 5 và đưa kết quả ra màn hình
26/09/2019 286
286
143
5.1 Mảng
Bài chữa
#include<stdio.h>
void main(){
int A[100];
int N, i;
//Nhập dữ liệu
printf("So phan tu : "); scanf("%d",&N);
for(i=0; i < N; i ++){
printf("A[%d] = ",i);scanf("%d",&A[i]);
}
//Các thao tác xử lý mảng: chèn, xóa, sắp xếp,…
//Đưa Dữ liệu ra
for(i=0; i < N; i ++)
printf("%4d",A[i]);
}
26/09/2019 287
287

5.1 Mảng
Bài chữa → Sắp xếp số chẵn chia hết 3 lên đầu dãy..
1. { int d = 0, t;
2. for(i=0;i < N; i++)
3. if(A[i]%6==0){
4. t=A[i]; A[i]=A[d]; A[d] = t;
5. d++;
6. }
7. for(i=d; i < N; i++)
8. if(A[i]%3 != 0){
9. t=A[i]; A[i]=A[d]; A[d] = t;
10. d++;
11. }
12. }
26/09/2019 288
288
144
5.1 Mảng
Bài chữa → Sắp xếp tăng dần và chèn đúng vị trí

1. { int k = 0,i, j, t;
2. for(i=0;i < N - 1; i++)//Sắp xếp lựa chọn
3. for(j=i+1;j < N ; j++)
4. if(A[i] > A[j]){
5. t = A[j]; A[j] = A[i]; A[i]=t;
6. }
7. printf("Phan tu moi:"); scanf("%d",&k);//Nhập p/tử mới
8. i = N; //Chèn đúng vị trí
9. while( (i > 0) &&(A[i-1] > k) ){
10. A[i] = A[i-1];
11. i--;
12. }
13. A[i] = k;
14. N++;
15. }
26/09/2019 289
289

5.1 Mảng
Bài chữa → Xóa các phần tử chia hết cho 5..
1. { // PP: Giữ lại các phần tử không chia hết cho 5

2. int d = 0, i;
3. for(i=0;i < N; i++)
4. if(A[i] % 5 != 0){
5. A[d] = A[i];
6. d++;
7. }
8. N = d;
9. }
26/09/2019 290
290
145
5.1 Mảng
Xóa các phần tử chia hết cho 5 →Kết quả
26/09/2019 291
291

5.1 Mảng
Bài tập 3 : Ma trận

1. Viết chương trình nhập vào một ma trận vuông,
các phần tử nguyên, sau đó
• Đưa ra ma trận tam giác duới
• Đưa ra ma trận tam giác trên
2. Nhập M, N (M, N < 30) và một ma trận MxN.
Đưa ma trận ra màn hình
• Tìm hàng/cột có tổng các phần tử lớn nhất
• Tìm số lớn nhất/nhỏ nhất và vị trí trong ma trận
• Đưa ra ma trận S cùng kích thước thỏa mãn
 1 nê' u ui , j  0

si , j =  0 nê' u ui , j = 0

− 1 nê' u ui , j  0
26/09/2019 292
292
146
5.1 Mảng
Nhập vào một ma trận vuông,..

#include <stdio.h>
void main(){
int A[20][20], N,i,j;
printf("Nhap kich thuoc : "); scanf("%d",&N);
printf("\n");
for ( i=0; i < N; i++ )
for(j=0; j < N; j++) {
printf("Nhap phan tu [%d,%d]:", i+1,j+1);
scanf("%d", &A[i][j] );
}
printf("\n\n MA TRAN DA NHAP \n\n");
for ( i=0; i < N; i++ ){
for(j=0; j < N; j++)
printf( "%4d" ,A[i][j]);
printf("\n");
}
26/09/2019 293
293

5.1 Mảng
Đưa ra ma trân tam giác trên, dưới

printf("\n\n MA TRAN TAM GIAC TREN \n\n");
for ( i=0; i < N; i++ ){
for(j=0; j < N; j++)
if(j >= i)
else
printf("%4c",32); //32 là mã ASCII của dấu cách
printf("\n");
}
printf("\n\n MA TRAN TAM GIAC DUOI \n\n");
for ( i=0; i < N; i++ ){
for(j=0; j <= i; j++)
printf("\n");
}
}//main
26/09/2019 294
294
147
5.1 Mảng
Thực hiện
26/09/2019 295
295

Nội dung chính
1. Mảng
• Khái niệm
2. Con trỏ
3. Xâu ký tự
• Khái niệm, khai báo và sử dụng
26/09/2019 296
296
148
5.2 Con trỏ
Giới thiệu
• Là một khái niệm “mạnh“ 00000

00001
trong C
– Cho phép tính toán trên con trỏ
– Sử dụng con trỏ hàm
Biến
• Cho phép truy nhập gián tiếp
tới một đối tượng có địa chỉ
(biến, hàm)
Con trỏ
– Truy nhập trực tiếp→ thông
qua tên FFFFF
Bộ nhớ
26/09/2019 297
297

5.2 Con trỏ
Địa chỉ
• Bộ nhớ gồm dãy các ô nhớ
– Mỗi ô nhớ là một byte
– Mỗi ô nhớ có một địa chỉ riêng
• Các biến trong chương trình được lưu tại vùng
nhớ nào đó trong bộ nhớ
• Khi khai báo biến, tùy thuộc vào kiểu, biến sẽ
được cấp một số ô nhớ liên tục nhau
– Biến int được cấp 2 bytes, float được cấp 4 bytes,..
– Địa chỉ của biến, là địa chỉ của byte đầu tiên trong số
các byte được cấp
– Khi gán giá trị cho biến, nội dung các byte cung cấp cho
biến sẽ thay đổi
26/09/2019 298
298
149
5.2 Con trỏ
Địa chỉ →Ví dụ

int N;
float x; Địa chỉ biến N
?
E8
char Arr[4]; 03
?
N
Địa chỉ biến X
?
00
?
00
?
X
N = 1000;//03E8 1B
Địa chỉ biến Arr ?
41
X=9.6875;//411B0000 ?
01
?
05
for(i=0;i<4;i++) ?
09
Arr
Arr[i]= 4*i+1; ?
0D
Địa chỉ của một biến là địa chỉ byte

nhớ đầu tiên được cung cấp cho Bộ nhớ
biến để lưu trữ dữ liệu
26/09/2019 299
299

5.2 Con trỏ
Con trỏ
• Con trỏ là một biến mà 0000
giá trị của nó là địa chỉ Biến nhớ
của một vùng nhớ EB03 ABCD
– Vùng nhớ này có thể dùng
để chứa các biến có kiểu cơ
bản (nguyên, thực, ký tự,…)
hay có cấu trúc (mảng, bản
ghi,..)
• Con trỏ dùng “trỏ tới” một ABCD EFCD
biến nhớ Biến con trỏ
– Có thể trỏ tới một hàm FFFF
– Có thể trỏ tới con trỏ khác Bộ nhớ
26/09/2019 300
300
150
5.2 Con trỏ
Con trỏ →Khai báo
Kiểu * Tên;
• Tên: Tên của một biến con trỏ
• Kiểu: Kiểu của biến mà con trỏ “Tên” trỏ tới
– Giá trị của con trỏ có thể thay đổi được
• Trỏ tới các biến khác nhau, có cùng kiểu
– Kiểu biến mà con trỏ trỏ tới không thay đổi được
• Muốn thay đổi phải thực hiện “ép kiểu”
Ví dụ:
int * pi; //Con trỏ, trỏ tới một biến kiểu nguyên
char * pc; //Con trỏ, trỏ tới một biến kiểu ký tự
26/09/2019 301
301

5.2 Con trỏ
Toán tử địa chỉ (&)

• Ký hiệu: & 0000
• Là toán tử một ngôi, trả Biến N

về địa chỉ của biến ABCD
– Địa chỉ biến có thể được

gán cho một con trỏ, trỏ tới
đối tượng cùng kiểu
Ví dụ
ABCD EFCD
int N; // &N→ ABCD Biến pi
int * pi;
FFFF
pi = &N; // piABCD Bộ nhớ
26/09/2019 302
302
151
5.2 Con trỏ
Toán tử nội dung (*)

• Ký hiệu: *
0000
• Là toán tử một ngôi, trả về giá
Biến N
trị (nội dung) của vùng nhớ mà ABCD
20
10
con trỏ đang trỏ tới
Ví dụ
int N;
int * pi;
pi = &N; N= 10; *pi = 10; ABCD EFCD
N = 10;//Vùng nhớ mà pi trỏ tới
Con trỏ pi
mang giá trị 10; Vậy *pi=10
*pi = 20;// Vùng nhớ pi trỏ tới được FFFF
gán giá trị 20; Vậy N= 20 Bộ nhớ
26/09/2019 303
303

5.2 Con trỏ
Gán giá trị cho con trỏ

• Con trỏ được gán địa chỉ của một biến
– Biến cùng kiểu với kiểu mà con trỏ trỏ tới
• Nếu không, cần phải ép kiểu
• Con trỏ được gán giá trị của con trỏ khác
– Hai con trỏ sẽ trỏ tới cùng một biến(do cùng địa chỉ)
– Hai con trỏ nên cùng kiểu trỏ đến
• Nếu không, phải ép kiểu
• Con trỏ được gán giá trị NULL
Ví dụ: int *p; p = 0;
• Gán nội dung vùng nhớ 2 con trỏ trỏ tới.
Ví dụ: int *p1, *p2; *p1 = *p2;
26/09/2019 304
304
152
5.2 Con trỏ
Ví dụ
#include <stdio.h> #include <stdio.h>
void main(){ void main(){
int N=5, M=10; int N=5, M=10;
int *p1 = &N; int *p1 = &N;
int *p2 = &M; int *p2 = &M;
*p1 = *p2; p1 = p2;
printf("%d %d",*p1,*p2); printf("%d %d",*p1,*p2);
} }
10 10 10 10
26/09/2019 305
305

5.2 Con trỏ
Ví dụ→Trường hợp 1
0000
2. void main(){
10
5 ABCD
3. int N=5, M=10;
10 ABCF
4. int *p1 = &N;
5. int *p2 = &M;
p2 p1
6. *p1 = *p2; ABCF

ABCD
7. printf("%d %d",*p1,*p2);
8. }
FFFF
Bộ nhớ
26/09/2019 306
306
153
5.2 Con trỏ
Ví dụ→Trường hợp 2
0000
2. void main(){
5 ABCD
3. int N=5, M=10;
10 ABCF
4. int *p1 = &N;
5. int *p2 = &M;
p2 p1
6. p1 = p2; ABCF
7. printf("%d %d",*p1,*p2); ABCD
ABCF
8. }
FFFF
Bộ nhớ
26/09/2019 307
307

5.2 Con trỏ
Các phép toán trên con trỏ

• Cộng con trỏ với một số nguyên
– Kết quả: Con trỏ cùng kiểu
• Trừ con trỏ với một số nguyên
– Kết quả: Con trỏ cùng kiểu
• Trừ 2 con trỏ cùng kiểu cho nhau
– Kết quả: Một số nguyên
• Khoảng cách giữa 2 con trỏ được đo bằng số phần tử
thuộc kiểu dữ liệu mà con trỏ trỏ tới
26/09/2019 308
308
154
5.2 Con trỏ
Các phép toán trên con trỏ→Ví dụ

0000
int N=1000, M=2000,P=3000;
E8 ABC0
int * p1 = &P, *p2 = &N; P 03 ABC1
D0 ABC2
p1 - p2 → -2 M 07 ABC3
B8 ABC4
N 0B ABC5
* (p2-1) → 2000 ABC6
* ++ p1 → 2000 p2 ABC4
p1 ABC0
ABC2
Ghi chú:
• Kiểu int, các phần tử cách nhau 2 bytes FFFF
•26/09/2019
Kiểu float, các phần tử cách nhau 4 bytes Bộ nhớ
309
309

5.2 Con trỏ
Mối quan hệ giữa con trỏ và mảng một chiều

• Nếu T là tên một mảng  T là một con trỏ
hằng chứa địa chỉ của phần tử đầu tiên của
mảng T (&T [0])
– Không tồn tại phép tính trên tên mảng, hoặc gán
giá trị cho tên mảng (VD: T=…; T++)
• Có thể sử dụng một con trỏ để duyệt mảng
nếu nó được gán giá trị bằng địa chỉ của
mảng (địa chỉ của phần tử đầu tiên)
26/09/2019 310
310
155
5.2 Con trỏ
Ví dụ
int A[10];
int * p = A; // int *p = &A[0]
for(i = 0; i < 10; i ++)

printf(“%d ”, *(p + i) );
for(i = 0; i < 10; i ++)
printf(“%d ”, p[i]);
for(i = 0; i < 10; i ++)
printf(“%d ”, *(p++) );
26/09/2019 311
311

5.2 Con trỏ
Con trỏ void

void * Tên_con_trỏ
• Là một con trỏ đặc biệt: con trỏ không có kiểu
• Có thể nhận giá trị là địa chỉ của một biến có kiểu
dữ liệu bất kỳ
– Thường dùng làm đối số trong lời gọi hàm để có thể
nhận bất kỳ kiểu địa chỉ nào của tham số được truyền
Ví dụ:
void * p, *q;
int n; float x;
p = & n; q= & x; \\Các câu lệnh hợp lệ
26/09/2019 312
312
156
5.2 Con trỏ
Câu hỏi 1
#include<stdio.h>
int main() 30
{
int a=3, *p;
p = &a;
printf("%d\n", a * *p * a + *p);
return 0;
}
26/09/2019 313
313

5.2 Con trỏ
Câu hỏi 2
#include<stdio.h>
int main(){
int arr[2][2][2] = {10, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8};
int *p, *q;
p = &arr[1][1][1];
q = (int *) arr;
8, 5
printf("%d, %d\n", *p, *(q+4) );
return 0;
}
26/09/2019 314
314
157
Nội dung chính
1. Mảng
• Khái niệm
2. Con trỏ
3. Xâu ký tự
• Khái niệm. khai báo và sử dụng
26/09/2019 315
315

5.3 Xâu ký tự
Khái niệm xâu ký tự

• Xâu kí tự (string) là một dãy các kí tự viết
liên tiếp nhau
– Độ dài xâu là số kí tự có trong xâu
– Xâu không có kí tự nào: Xâu rỗng
• Ví dụ: “Tin hoc”, “String”
• Lưu trữ: kết thúc xâu bằng kí tự ‘\0’ hay
NULL (mã ASCII là 0)
‘T’ ‘i’ ‘ n ‘ ‘ ‘ ‘h’ ‘o’ ‘c’ ‘\0’

26/09/2019 316
316
158
5.3 Xâu ký tự
Khái niệm xâu ký tự→Lưu ý

• Xâu kí tự >< mảng kí tự
– Tập hợp các kí tự viết liên tiếp nhau
• Truy nhập một phần tử của xâu ký tự (là một ký tự)
giống như truy nhập vào một phần tử của mảng:
Tên[Chỉ_số]
– Xâu kí tự có kí tự kết thúc xâu, mảng kí tự
không có kí tự kết thúc xâu
• Xâu kí tự độ dài 1 >< kí tự (“A” =’A’ ?)
– ‘A’ là 1 kí tự, được lưu trữ trong 1 byte
– “A” là 1 xâu kí tự, ngoài kí tự ‘A’ còn có kí tự ‘\0’
=> được lưu trữ trong 2 byte
26/09/2019 317
317

5.3 Xâu ký tự
Khai báo
char tên_xâu [số_kí_tự_tối_đa];
• Để lưu trữ một xâu có n kí tự chúng ta cần

một mảng có kích thước n+1
– Phần tử cuối cùng chứa ký tự NULL
Ví dụ
• Để lưu trữ xâu “Tin hoc” chúng ta phải khai
báo xâu có số phần tử tối đa ít nhất là 8
char str[8] = “Tin hoc”;
‘T’ ‘i’ ‘ n ‘ ‘ ‘ ‘h’ ‘o’ ‘c’ ‘\0’

26/09/2019 318
318
159
5.3 Xâu ký tự
Truy nhập phần tử của xâu

Giống như truy nhập tới một phần tử của
mảng ký tự
tên_xâu [chỉ_số_của_kí_tự]
Ví dụ: char Str[10] = “Tin hoc”;
T i n - h o 1 \0
c \0 ? ?
Str[0] → ‘T’ Str[3] = ‘-’;

Str[3] → ‘ ’ Str[7] = ‘ ’;
Str[7] → ‘\0 ‘ Str[8] = ‘1 ‘ ;
Str[8] → ? Str[9] = ‘\0’; Str: Tin-hoc 1
26/09/2019 319
319

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập xâu và đếm số ký tự ‘*’

#include <stdio.h> Tính chiều dài của xâu
void main(){ d=0;
char Str[100]; while(Str[d] != '\0') d++;
int d=0, i=0;
printf("Nhap xau ky tu: "); gets(Str);
while(Str[i] != '\0'){
if(Str[i]=='*')
d++;
i++;
}
printf("Ket qua : %d",d);
}
26/09/2019 320
320
160
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập câu và đưa ra dưới dạng cột

2. void main(){
3. char S[100];
4. int i=0;
5. printf("Nhap xau: "); gets(S);
6. while(S[i] != '\0'){ //32 là mã ASCII của phím space
7. if(S[i] != 32 && S[i+1]==32) printf("%c\n",S[i]);
8. else if(S[i] != 32) printf("%c",S[i]);
9. i++;
10. }
11. printf(“\n\n”); Đếm số từ, nếu các từ
12. } được cách nhau bởi dấu
phân cách
26/09/2019 321
321

5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý ký tự
Tệp tiêu đề : ctype.h

#include <ctype.h>
26/09/2019 322
322
161
5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý ký tự→Chuyển đổi chữ hoa/thường

• int toupper(char ch):
– Chuyển kí tự thường thành kí tự hoa
toupper(‘a’) => ‘A’
• int tolower(char ch)
– Chuyển kí tự hoa thành kí tự thường
tolower(‘B’) => ‘b’
Ví dụ
do{
……….
printf(“Tiep tuc <C/K>? :”); fflush(stdin);
}while(toupper(getche()) !='K');
26/09/2019 323
323

5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý ký tự →Kiểm tra chữ hoa/thường
• int islower(char ch)

– Kiểm tra chữ thường:
• Hàm trả về giá trị khác 0 nếu ch là chữ
thường, ngược lại trả về 0
• Ví dụ: printf("%d ",islower('A'));  0
• int isupper(char ch):
– Kiểm tra chữ hoa:
• Hàm trả về giá trị khác 0 nếu ch là chữ hoa,
ngược lại trả về 0
• Ví dụ: printf("%d ",isupper('A'));  ≠ 0 (1 !?)
26/09/2019 324
324
162
5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý ký tự →Kiểm tra chữ cái/chữ số

• int isalpha(char ch):
– Kiểm tra kí tự trong tham số có phải chữ cái
không (‘a’…’z’,’A’,..’Z’). Hàm trả về khác 0 nếu
đúng, ngược lại trả về giá trị bằng 0
– Ví dụ: printf("%d ",isalpha('A'));  ≠ 0 (1 !?)
• int isdigit(char ch):
– Kiểm tra kí tự trong tham số có phải chữ số
(‘0‘,‘1‘,..‘9‘) không. Hàm trả về khác 0 nếu đúng,
ngược lại trả về giá trị bằng 0
– Ví dụ: printf("%d ",isdigit('A'));  0
26/09/2019 325
325

5.3 Xâu ký tự
Khái niệm xâu ký tự→Kiểm tra ký tự đặc biệt

• int iscntrl(char ch)
– Kiểm tra kí tự điều khiển (0-31).
– Hàm trả về khác 0 nếu đúng, ngược lại trả về
giá trị bằng 0
• int isspace(char ch)

– Kiểm tra kí tự dấu cách (mã 32), xuống dòng
(‘\n’ 10), đầu dòng (‘\r’ 13), tab ngang (‘\t’ 9), tab
dọc (‘\v’ 11).
– Hàm trả về khác 0 nếu đúng, ngược lại trả về
giá trị bằng 0
26/09/2019 326
326
163
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập xâu, chuyển thành xâu chữ hoa

3. void main(){
4. int i =0;
5. char S[50];
6. printf("Nhap mot xau: "); gets(S);
7. printf("\n\nXau ban dau : %s. ",S);
8. while(S[i] != '\0'){
9. S[i] = toupper(S[i]);
10. i = i + 1;
11. }
12. printf("Xau ket qua : %s",S);
13. }
26/09/2019 327
327

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập xâu và đếm từ, phân cách bởi dấu trắng
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <ctype.h>
int main(){
char Str[100]; int d=0, i=0;
printf("Nhap xau ky tu: "); gets(Str);
if(Str[0] == '\0') printf(“ Xau rong ");
else{
if( ! isspace(Str[0]) ) d=1;
i=1;
while(Str[i] != '\0'){
if( isspace(Str[i-1] ) && (! isspace(Str[i])) ) d++;
i++;
}
printf("Ket qua : %d",d);
}
}
26/09/2019 328
328
164
5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý xâu ký tự

Vào/ra xâu ký tự
• Tệp tiêu đề: stdio.h
• Nhập xâu kí tự
– gets(tên_xâu);
– scanf(“%s”,&tên_xâu);
• Hiển thị xâu kí tự
– puts(tên_xâu);
– printf(“%s”,tên_xâu);
Sự khác nhau giữa gets và scanf?

26/09/2019 329
329

5.3 Xâu ký tự
Tệp tiêu đề: string.h

#include <string.h >
Chú ý:
char str[100] = “Hello world”;
char * p = str;
• p là con trỏ, trỏ tới mảng các ký tự/xâu ký tự
p+6 : (Phép tính toán trên con trỏ), cũng là xâu ký
tự. p+6 trỏ tới xâu “world”
•26/09/2019
Xâu ký tự, có thể được khai báo char * 330
330
165
5.3 Xâu ký tự

size_t strlen(char * xâu)
– Trả về độ dài xâu
printf("%d ",strlen("Hello world"));  11
char * strcpy(char * đích, char * nguồn)
– sao chép nội dung xâu nguồn vào xâu đích,
trả về giá trị xâu nguồn
char Str[20];
printf("%s ",strcpy(Str,"Hello"));  Hello
printf("%s", Str);  Hello
Chú ý: Phép gán Str = “Hello” là không hợp lệ
26/09/2019 331
331

5.3 Xâu ký tự

int strcmp(char * xâu_1, char * xâu_2)
– So sánh hai xâu.
– Trả về giá trị 0 nếu hai xâu giống nhau;
– Giá trị < 0: xâu_1 < xâu_2
– Giá trị >0: xâu_1 > xâu_2
Ví dụ
char Str[20];
strcpy(Str,“hello“);
printf(“%d”, strcmp(Str,”hello”));→0
printf(“%d”, strcmp(Str,”hello!”); →-1 (!?)
printf(“%d”, strcmp(Str,”Hello”); → 1 (!?)
26/09/2019 332
332
166
5.3 Xâu ký tự

char * strcat(char * xđích, char * nguồn)
– Ghép nối xâu nguồn vào ngay sau xâu đích, trả
lại xâu kết quả
Ví dụ
char Str[20];
strcpy(Str,"Hello ");
printf("%s ",strcat(Str,"world"));  Hello world
printf("\n%s",Str);  Hello world
26/09/2019 333
333

5.3 Xâu ký tự

char * strchr (char * s, int c)
– Trả về con trỏ trỏ tới vị trí xuất hiện đầu tiên
của ký tự c trong s. Nếu không có trả về con
trỏ null
strcpy(Str,"Hello world");
printf("%s ",strchr(Str,‘o'));  o world
char* strstr(char * s1, char * s2)
– Trả về con trỏ trỏ tới vị trí xuất hiện đầu tiên
của chuỗi s2 trong s1. Nếu không tồn tại, trả
về con trỏ null
printf("%s ",strstr(Str,”llo”));  llo world
26/09/2019 334
334
167
5.3 Xâu ký tự
Các hàm xử lý xâu ký tự (tiếp)

Tệp tiêu đề: stdlib.h
• int atoi(char * str):
– Chuyển một xâu kí tự thành một số nguyên
tương ứng
– Ví dụ: atoi(“1234”) →1234
• int atol(char * str):
– Chuyển xâu kí tự thành số long int
• float atof(char * str):
– Chuyển xâu kí tự thành số thực
– Ví dụ: atof(“123.456E-2”) →1.23456
• Thất bại cả 3 hàm: trả về 0
26/09/2019 335
335

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ 1: Nhập 2 xâu cho biết số lần xuất hiện xâu 1 trong xâu 2
2. #include <string.h>
3. void main(){
4. int d =0;
5. char S1[50],S2[20], *p;
6. printf("Nhap xau thu nhat: "); gets(S1);
7. printf("Nhap xau thu hai: "); gets(S2);
8. p = strstr(S1,S2);
9. while(p !=NULL ){
10. d = d + 1;
11. p = strstr(p+1,S2);//vi tri tim kiem ke tiep
12. }
13. printf("Xau \“ %s\" x/hien trong xau \"%s \“ %d lan",S2,S1,d);
14. }
26/09/2019 336
336
168
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ 2: Kiểm tra xâu đối xứng

#include<stdio.h>
#include<string.h>
main(){
char s[20];
int i,n;
printf("Nhap vao xau ki tu: ");gets(s);
n=strlen(s);
for(i=0;i<n/2;i++)
if(s[i]!=s[n-1-i])
break;
if(i==n/2)
printf("Xau doi xung");
else
printf("Xau khong doi xung");
}
26/09/2019 337
337

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ 3: Đảo ngược xâu ký tự

#include<stdio.h>
#include<string.h>
main(){
char s[100],c;
int i, n;
printf("Nhap xau: ");gets(s);
n =strlen(s);
for(i=0;i <n/2;i++){
c = s[i];
s[i] = s[n-i-1];
s[n-i-1]=c;
}
printf("%s",s);
}
26/09/2019 338
338
169
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ 4: Đếm số lần xuất hiện chữ cái trong xâu

#include<stdio.h>
#include<ctype.h>
#include<string.h>
main(){
char s[20];
int dem[26] = {};
int i,n;
puts("Nhap vao xau ki tu:");gets(s);
n=strlen(s);
for(i=0;i<n;i++)
if(isalpha(s[i]))
dem[ tolower(s[i ]) - 'a‘ ]++;
for(i=0;i<26;i++)
if(dem[i]!=0)
printf("Ki tu %c xuat hien %d lan\n",'a'+i,dem[i]);
}26/09/2019 339
339

5.3 Xâu ký tự
Mảng xâu ký tự
• Xâu ký tự có thể là kiểu phần tử của mảng
• Khai báo
char DS[100][30];
Mảng có tối đa 100 phần tử, các phần tử là
xâu có độ dài tối đa 30
• Sử dụng
– Như một mảng bình thường
– Mỗi phần tử mảng được sử dụng như một xâu
ký tự
26/09/2019 340
340
170
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập vào DSSV cho tới khi gặp tên rỗng, in DS
#include <stdio.h> for(n = 0; n <100; n++){
#include <string.h> printf("Ten sinh vien[%d]: ",n+1); gets(DS[n]);
void main(){ if(DS[n][0] ='\x0') break;
int i, n; //n++;
char DS[100][30]; }
printf("Nhap DSSV (<100), go Enter de thoat..\n");
n =0;
do{
printf("Ten sinh vien[%d]: ",n+1); gets(DS[n]);
if(DS[n][0] !='\x0') n++;
else break;
if(strcmp(DS[n],""))n++
if(n==100) break;
}while(1); if(strlen(DS[n])>0) n++
printf("\n\nDS sinh vien vua nhap \n");
for(i=0;i<n;i++) printf("%s\n",DS[i]);
341
}26/09/2019 341
341

5.3 Xâu ký tự
26/09/2019 342
342
171
Nhập dãy (<100) xâu cho tới khi gặp xâu “***”
Đưa ra màn hình xâu có độ dài lớn nhất
3. void main(){
4. int i, n = 0, d=0;
5. char DS[100][30], s[30]="";
6. do{
7. printf("Nhap xau thu [%d]: ",n+1); gets(DS[n]);
8. if( strcmp(DS[n],"***")) n= n + 1;//Không tính xâu “***”
9. else break;
10. }while(1);
11. for(i = 0; i < n; i++)
12. if(strlen(DS[i]) > d){
13. d = strlen(DS[i]);
14. strcpy(s,DS[i]);
15. }
16. printf("\n\nXau dai nhat la: %s, co do dai :%d\n",s,d);
17. }
26/09/2019 343
343

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập vào DS sinh viên, in ra DS đã sắp xếp

#include <stdio.h>
#include <string.h>
void main(){
int i, j, N;
char DS[100][30], str[30];
//Nhap DS sinh viên
printf("So sinh vien : "); scanf("%d",&N);
fflush(stdin);
for(i=0;i < N;i++){
printf("Ten sinh vien[%d]: ",i);
gets(DS[i]);
}
26/09/2019 344
344
172
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ: Nhập vào DS sinh viên, in ra DS đã sắp xếp

//So sánh theo Họ+đệm+tên
for(i = 0; i < N - 1; i ++)
for(j = i +1; j < N; j ++)
if(strcmp(DS[i],DS[j]) > 0){
strcpy(str,DS[i]);
strcpy(DS[i],DS[j]);
strcpy(DS[j],str);
}
//In danh sách đã sắp xếp
printf("\nDS sinh vien vua nhap \n");
for(i=0;i < N;i++)
printf("%s\n",DS[i]);
}//main
26/09/2019 345
345

5.3 Xâu ký tự
26/09/2019 346
346
173
5.3 Xâu ký tự
Ví dụ : Sắp xếp theo tên

//Sap xep theo tên
char ten_i[30],ten_j[30];
for(i = 0; i < N - 1; i ++)
for(j = i +1; j < N; j ++){
strcpy(ten_i,strrchr(DS[i],32));//trích ra từ cuối
strcpy(ten_j,strrchr(DS[j],32));//của xâu họ&tên
if(strcmp(ten_i,ten_j) > 0){
strcpy(str,DS[i]);
strcpy(DS[i],DS[j]);
strcpy(DS[j],str);
}
}
26/09/2019 347
347

5.3 Xâu ký tự
Ví dụ
26/09/2019 348
348
174
5.3 Xâu ký tự
Bài tập
1. Nhập vào 2 xâu S1, S2 và một số nguyên k. Hãy
chèn xâu S1 vào S2 và đưa ra màn hình (giả thiết
xâu S2 được khai báo đủ lớn)
2. Một văn bản gồm không quá 60 dòng, mỗi dòng
không quá 80 ký tự. Hãy viết chương trình thực
hiện nhập vào một văn bản, sau đó
1. Nhập vào xâu s và chỉ ra vị trí xuất hiệncủa xâu S
trong văn bản nếu có.
2. Thay tất cả các chuỗi « hanoi » (nếu có) bằng chuỗi
« HANOI »
3. Đếm xem trong văn bản có bao nhiêu từ (các từ phân
cách bởi dấu cách)
4. Tính tần xuất xuất hiện của các từ trong văn bản
26/09/2019 349
349

Nội dung chính
26/09/2019 350
350
175
Chương 6: Cấu trúc
Nội dung chính
1. Khái niệm cấu trúc
• Khái niệm
2. Khai báo cấu trúc
• Khái báo kiểu cấu trúc
• Khai báo biến cấu trúc
• Định nghĩa kiểu dữ liệu với typedef
3. Xử lý dữ liệu cấu trúc
• Truy nhập các trường dữ liệu
• Phép gán giữa các biến cấu trúc
4. Một số ví dụ
26/09/2019 351
351

6.1 Khái niệm cấu trúc
Ví dụ → Bài toán quản lý thí sinh thi đại học
Để quản lý cần lưu trữ các thông tin

• Số báo danh: Số nguyên không dấu
• Họ tên sinh viên: Chuỗi ký tự không quá 30
• Khối thi: Ký tự (A,B,C..)
• Tổng điểm 3 môn thi: kiểu thực
Do vậy với mỗi sinh viên cần các biến
unsigned SBD;
char Ten[30];
char KhoiThi;
float KetQua;
26/09/2019 352
352
176
Ví dụ → Bài toán quản lý thí sinh thi đại học (tiếp)
Để quản lý danh sách (dưới 1000) thí sinh dự

thi, cần nhiều mảng rời rạc
#define MAX 1000

unsigned DS_SBD[MAX];
char DS_Ten[MAX][30];
char DS_KhoiThi[MAX];
float DS_KetQua[MAX];
26/09/2019 353
353

Ví dụ → Bài toán quản lý thí sinh thi đại học (tiếp)

DS_SBD
123 456 789
DS_Ten Mảng ký tự
Nguyễn Nguyễn Trần An
Văn An Hoàng Nghĩa
DS_KhoiThi
A D A
DS_KetQua
24.5 28.5 22.0
Biến điều khiển

TS: TS: TS: i+2
i i+1 dùng duyệt mảng
26/09/2019 354
354
177
Ví dụ → Vấn đề & giải pháp

Dùng nhiều mảng
- Khó quản lý, dễ nhầm lẫn
- Không thể hiện cấu trúc thông tin dành cho từng
thí sinh
Cấu trúc thông tin
Mảng các cấu
dành cho một thí sinh
trúc thông tin
dành cho thí sinh THÔNGTIN TINTHÍ
THÍSINH
SINH
THÔNG
SốSốbáo
báodanh:…………………
danh:…....123………
THÔNG TIN THÍ SINH
HọvàvàTên:……………………
THÔNG TIN Tên:..Nguyễn
THÍ SINH Văn An..
Họ
SốSốbáo
báodanh:…………………
danh:…………………
Khốithi:……………………….
thi:…………A………….
Khối
HọvàvàTên:……………………
Tên:……………………
Kếtquả:……………………….
quả:………24.5……….
Họ Kết
Khối thi:……………………….
Khối thi:……………………….
Kếtquả:……………………….
quả:………………………. Mỗi phần tử của mảng
Kết là một cấu trúc thông355
tin
26/09/2019
355

Khái niệm
• Cấu trúc là kiểu dữ liệu phức hợp, do người

dụng tự định nghĩa
– Kiểu cấu trúc bao gồm nhiều thành phần có thể
thuộc các kiểu dữ liệu khác nhau
– Các thành phần: gọi là trường dữ liệu (field)
– Các thành phần, không được truy nhập theo chỉ
số (như mảng) mà theo tên của trường.
Có thể coi một biến cấu trúc là một tập hợp của một
hay nhiều biến rời rạc, thường có kiểu khác nhau
thành một biến có một tên duy nhất để dễ dàng
quản lý và sử dụng
26/09/2019 356
356
178
Khái niệm → Ví dụ
• Kết quả học tập của sinh viên

– TenSV: Chuỗi ký tự
– MaSV: Chuỗi số/ số nguyên
– Điem: Số thực
• Điểm trong mặt phẳng

– Tên điểm: Ký tự (A, B, C..)
– Hoành độ: Số thực
– Tung độ: Số thực
26/09/2019 357
357

Nội dung chính
• Khái niệm
26/09/2019 358
358
179
6.2 Khai báo cấu trúc
Khai báo kiểu cấu trúc

struct Tên_kiểu_cấu_ trúc {
<Khai báo các trường dữ liệu>
};
• struct: từ khóa, cho phép người dùng khai báo

kiểu dữ liệu mới: kiểu cấu trúc
• Tên_kiểu_cấu_truc: Tên của kiểu cấu trúc do
người dùng tự định nghĩa
– Tuân theo nguyên tắc đặt tên đối tượng trong C
• Khai báo các trường dữ liệu: Danh sách các
khai báo thành phần (trường:field) của cấu trúc
– Giống khai báo biến
– Các trường có thể có kiểu bất kỳ
26/09/2019 359
359

Khai báo kiểu cấu trúc → Ví dụ

Thẻ sinh viên struct SinhVien{
Số hiệu:…(Chuỗi ký tự)..
char SHSV[10];
Tên sinh viên: (Chuỗi ký tự) char Ten[30];
Năm sinh:…(Số nguyên)… int NS;
Khóa:……(Số nguyên)……. int Khoa;
char Lop [10];
Lớp:…… :.(Chuỗi ký tự). …
};
Point2D
struct Point{
Hoành độ (x)…(Số thực).. float x, y;
Tung độ (y)…..(Số thực).. };
26/09/2019 360
360
180
Khai báo biến cấu trúc
• Khai báo kiểu cấu trúc nhằm tạo định nghĩa

toàn thể cho các cấu trúc sẽ được dùng
sau này
– Không cung cấp không gian nhớ cho kiểu
• Khai báo biến cấu trúc nhằm yêu cầu
chương trình tạo vùng nhớ để lưu trữ các
dữ liệu cho biến cấu trúc
– Chứa dữ liệu của các trường của cấu trúc
26/09/2019 361
361

Khai báo biến cấu trúc → Cú pháp

Tồn tại định nghĩa kiểu cấu trúc
struct Kiểu_cấu_ trúc Tên_biến;
Khai báo trực tiếp
struct {
}Tên_biến;
Kết hợp với khai báo kiểu
struct Kiểu_cấu_ trúc {
}Tên_biến;
26/09/2019 362
362
181
Khai báo biến cấu trúc → Ví dụ

Tồn tại định nghĩa kiểu cấu trúc
struct SinhVien SV1, SV2, Thu khoa;
Khai báo trực tiếp
struct {
float x, y; //Tọa độ trên mặt phẳng
}A, B; //Khai báo 2 điểm A, B
Kết hợp với khai báo kiểu
struct Point_3D{
float x, y, z;// Tọa độ không gian
}A, B;
26/09/2019 363
363

Khai báo biến cấu trúc →Chú ý
Các cấu trúc có thể được khai báo lồng nhau

struct diem_thi {
float dToan, dLy, dHoa;
}
struct thi_sinh{
char SBD[10];
char ho_va_ten[30];
struct diem_thi ket_qua;
} thi_sinh_1, thi_sinh_2;
26/09/2019 364
364
182
Có thể khai báo trực tiếp các trường dữ liệu

của một cấu trúc bên trong cấu trúc khác
struct thi_sinh{
char SBD[10];
char ho_va_ten[30];
struct{
float dToan, dLy, dHoa;
} ket_qua;
} thi_sinh_1, thi_sinh_2;
26/09/2019 365
365

Có thể gán giá trị khởi đầu cho một biến cấu
trúc, theo nguyên tắc như kiểu mảng
Ví dụ: struct SinhVien{
struct Date{ char Ten[20];
int day; struct Date{
int month; int day;
int year; int month;
}; int year;
struct SinhVien{ } NS;
char Ten[30]; } SV = {“Tran Anh", 20,12,1990 };
struct Date NS;
} SV = {“Tran Anh", 20, 12, 1990 };
26/09/2019 366
366
183
Định nghĩa kiểu dữ liệu với typedef

typedef <tên_cũ> <tên_mới>;
Mục đích
• Đặt tên mới đồng nghĩa với tên của một kiểu
dữ liệu đã được định nghĩa
– Thường được sử dụng cho kiểu cấu trúc
• Giúp cho khai báo trở nên quen thuộc và ít bị sai hơn
Ví dụ
typedef char Str80[80] ;
typedef long mask;
Str80 str="Bonjour tout le monde !";
26/09/2019
mask a, b; 367
367

Định nghĩa kiểu dữ liệu với typedef
Thường được kết hợp với kiểu cấu trúc để

khai báo một bí danh cho một cấu trúc
– Giúp khai báo trở nên quen thuộc và ít bị sai hơn
typedef struct { //Định nghĩa một cấu trúc
char SHSV[10];
char Ten[30];
int NS;
int Khoa;
char Lop [10];
} SinhVien; //Đặt tên cho cấu trúc là SinhVien
SinhVien SV; //Tạo một biến cấu trúc
26/09/2019 368
368
184
Định nghĩa kiểu dữ liệu với typedef →Chú ý

Cho phép đặt tên mới trùng với tên cũ
Ví dụ typedef struct {
struct point_3D{ float x, y, z;
float x, y, z; }point_3D;
} point_3D M;
struct point_3D M; point_3D N;
typedef struct point_3D point_3D;
point_3D N;
26/09/2019 369
369

Định nghĩa kiểu dữ liệu với typedef →Chú ý
typedef struct point_2D {

float x, y;
}point_2D, diem_2_chieu, ten_bat_ki;
point_2D X;
diem_2_chieu Y;
ten_bat_ki Z;
Chú ý:
point_2D, diem_2_chieu, ten_bat_ki là
các tên cấu trúc, không phải tên biến
26/09/2019 370
370
185
Nội dung chính
• Khái niệm
26/09/2019 371
371

6.3 Xử lý dữ liệu cấu trúc
Truy cập các trường dữ liệu
• Cú pháp
tên_biến_cấu_trúc.tên_trường
• Lưu ý
– Dấu “.” là toán tử truy cập vào trường
dữ liệu trong cấu trúc
– Nếu trường dữ liệu là một cấu trúc =>
sử dụng tiếp dấu “.” để truy cập vào
thành phần mức sâu hơn
26/09/2019 372
372
186
Ví dụ
#include <stdio.h>
void main(){
struct{
char Ten[20];
struct Date{
int day;
int month;
int year;
} NS;
} SV = {"Tran Anh", 20,12, 1990 };
printf(" Sinh vien %s (%d/%d/%d)",
SV.Ten,SV.NS.day,SV.NS.month,SV.NS.year);
}
26/09/2019 373
373

Ví dụ
Bài toán: Xây dựng một cấu trúc biểu diễn

điểm trong không gian 2 chiều.
– Nhập giá trị cho một biến kiểu cấu trúc này
– Hiển thị giá trị các trường dữ liệu của biến này
ra màn hình.
Thực hiện:
– Cấu trúc gồm: tên điểm, tọa độ x, tọa độ y
– Nhập, hiển thị từng trường của biến cấu trúc
như các biến dữ liệu khác
26/09/2019 374
374
187
Ví dụ
#include<stdio.h>
#include<conio.h>
typedef struct{
char ten[5];
int x,y;
}toado;
void main(){
toado t;
printf("Nhap thong tin toa do\n");
printf("Ten diem: ");gets(t.ten);
printf("Toa do x: ");scanf("%d",&t.x);
printf("Toa do y: ");scanf("%d",&t.y);
printf("Gia tri cac truong\n");
printf("%-5s%3d%3d\n",t.ten,t.x,t.y);
getch();
}26/09/2019 375
375

Phép gán giữa các biến cấu trúc

• C cho phép gán hai biến cấu trúc cùng kiểu:
Biến_cấu_trúc_1 = biến_cấu_trúc_2
• Ví dụ
– Xây dựng cấu trúc gồm họ tên và điểm TĐC của
sinh viên
– Khai báo 3 biến cấu trúc: a, b, c
– Nhập giá trị cho biến a.
– Gán biến a cho biến b
– gán từng trường của a cho c.
– So sánh a, b và c ?
26/09/2019 376
376
188
Ví dụ
#include<stdio.h>
typedef struct{
char hoten[20];
int diem;
}sinhvien;
void main(){
sinhvien a,b,c;
printf("Nhap thong tin sinh vien\n");
printf("Ho ten: ");gets(a.hoten);
printf("Diem:");scanf("%d",&a.diem);
26/09/2019 377
377

Ví dụ
b=a; //Gán biến cấu trúc
strcpy(c.hoten,a.hoten); //Gán từng trường
c.diem=a.diem;
printf(“Bien a: ");
printf("%-20s%3d\n",a.hoten,a.diem);
printf(“Bien b: ");
printf("%-20s%3d\n",b.hoten,b.diem);
printf(“Bien c: ");
printf("%-20s%3d\n",c.hoten,c.diem);
}
26/09/2019 378
378
189
Ví dụ →Kết quả
26/09/2019 379
379

Nội dung chính
• Khái niệm
26/09/2019 380
380
190
6.4 Một số ví dụ
Một số ví dụ
1. Nhập vào 2 số phức và đưa ra tổng và tích của chúng
2. Nhập vào một danh sách (<100) sinh viên gồm họ tên, năm
sinh. Kết thúc nhập khi gặp SV có tên là rỗng
• Đưa danh sách vừa nhập ra màn hình.
• Đưa ra màn hình sinh viên lớn tuổi nhất
3. Nhập danh sách có N (N < 100, nhập từ bàn phím) thí sinh
gồm họ tên, số báo danh, khoa dự thi và điểm thi
• Đưa ra DSSV đã sắp xếp theo kết quả thi
• Đưa ra danh sách sinh viên dự thi khoa CNTT có điểm
thi từ 22.5 trở lên
• Nhập vào một số báo danh và in ra họ tên, điểm thi và
khoa đăng ký của thí sinh nếu tìm thấy. Nếu không tìm
thấy thí sinh thì đưa ra thông báo « không tìm thấy »
26/09/2019 381
381
Ví dụ 1
#include <stdio.h>
typedef struct {float re, im;} Complex;
void main(){
Complex R, R1, R2;
printf("Phan thuc & phan ao cho so thu nhat :");
scanf("%f%f",&R1.re,&R1.im);
printf("Phan thuc & phan ao cho so thu hai :");
scanf("%f%f",&R2.re,&R2.im);
R.re = R1.re+R2.re; R.im = R1.im+R2.im; //phép cộng số ảo
printf("(%.1f+%.1fi)+(%.1f+%.1fi)=(%.1f+%.1fi)\n",
R1.re,R1.im,R2.re,R2.im,R.re,R.im);
R.re = R1.re*R2.re - R1.im*R2.im; //nhân số ảo
R.im = R1.re*R2.im + R1.im*R2.re;
printf("(%.1f+%.1fi)*(%.1f+%.1fi)=(%.1f+%.1fi)\n",
R1.re,R1.im,R2.re,R2.im,R.re,R.im);
}
26/09/2019 382
382
191
Ví dụ 2
1. #include <stdio.h> for(nfor(i =0;
=0;i<100;
n<100;i++){
n++){
2. #include <string.h> printf("Nhap du lieu cho sinh vien %d: \n", n+1);
i+1);
3. typedef struct{ printf("Ho ten : "); fflush(stdin); gets(SV.Ten);
gets(SV[n].Ten);
4. char Ten[30]; if (strlen(SV[n].Ten)
(strlen(SV.Ten) ==0) ==0)
break;
break;
5. int NS; printf("Nam sinh :");scanf("%d", &SV[n].NS);
&SV.NS);
6. }SinhVien; } DS[n] = SV; n = n + 1;
7. void main(){ }
8. SinhVien DS[100], SV;
9. int n=0,i;
10. do{
11. fflush(stdin);
12. printf("Nhap du lieu cho sinh vien %d: \n", n+1);
13. printf("Ho ten : "); gets(SV.Ten);
14. if (strlen(SV.Ten) >0) {
15. printf("Nam sinh :");scanf("%d", &SV.NS);
16. DS[n] = SV; n = n + 1;
17. }
18. } while (strlen(SV.Ten) > 0);
26/09/2019 383
383
Ví dụ 2
19. //In danh sach sinh vien
20. printf("\n\n");
21. printf(" HO & TEN NAM SINH\n");
22. for(i=0; i < n;i++)
23. printf("%-3d%-30s %6d\n",i+1,DS[i].Ten,DS[i].NS);
24. printf("\n\n");
25. //Tim sinh vien lon tuoi nhat
26. SV = DS[0];
27. for(i=0; i < n;i++)
28. if(DS[i].NS < SV.NS)
29. SV = DS[i];
30. printf("Sinh vien: %s sinh nam: %d lon tuoi nhat",SV.Ten,SV.NS);
31. }//main
26/09/2019 384
384
192
26/09/2019 385
385
Ví dụ 3 (1/5): Khai báo cần thiết

3. typedef struct{
4. int SBD;
5. char Ten[30];
6. char Khoa[10];
7. float Diem;
8. }ThiSinh;
9. void main(){
10. ThiSinh DS[100], SV;
11. int N, i, j, d=0, SBD;
12. char Ch; //Sử dụng trong thực hiện tìm kiếm nhiều lần
26/09/2019 386
386
193
Ví dụ 3 (2/5): Nhập dữ liệu từ bàn phím
13. printf("Nhap so thi sinh : "); scanf("%d",&N);
14. for ( i=0; i < N; i++ ){
15. printf("Nhap du lieu cho thi sinh %d: \n", i+1);
16. printf("So bao danh : "); scanf("%d",&DS[i].SBD);
17. printf("Ho ten : ");
18. fflush(stdin); gets(DS[i].Ten);
19. printf("Khoa dang ky : ");
20. fflush(stdin); gets(DS[i].Khoa);
21. printf("Ket qua thi : ");scanf("%f", &DS[i].Diem);
22. printf("\n"); C scanf: floating point format not linked
23. }//for
24. printf("\n\nNhan phim bat ky de xem ket qua thi...");
25. fflush(stdin); getch();
26/09/2019 387
387
Ví dụ 3 (3/5): Danh sách sắp xếp theo điểm thi

26. for(i=0; i < N - 1; i ++) //Sắp xếp DS theo điểm thi
27. for(j=i+1; j < N; j ++)
28. if(DS[i].Diem > DS[j].Diem) {
29. SV=DS[i];
30. DS[i]=DS[j];
31. DS[j]=SV;
32. }
33. printf("\n\n KET QUA THI \n\n");
34. for(i=0; i < N; i ++)
35. printf("%-3d BKA- %-6d %-24s %-6s %-6.1f\n",
++d, DS[i].SBD, DS[i].Ten, DS[i].Khoa, DS[i].Diem);
36. printf("\n\nNhan phim bat ky de xem DSSV khoa CNTT");
26/09/2019 388
388
194
Ví dụ 3 (4/5): Danh sách trúng tuyển khoa CNTT
//Dua ra danh sach du thi khoa CNTT
38. d = 0;
39. printf("\n\nDanh sach thi sinh trung tuyen khoa CNTT\n\n");
40. for(i=0; i < N; i ++)
41. if(strcmp(DS[i].Khoa,"CNTT")==0 && DS[i].Diem >=22.5)
42. printf("%-3d BKA%-6d %-24s %-f\n",
++d,DS[i].SBD,DS[i].Ten,DS[i].Diem);
43. printf("\n\nNhan phim bat ky de bat dau tim kiem theo so bao danh");
26/09/2019 389
389
Ví dụ 3 (5/5): Tìm kiếm sinh viên

45. do{
46. printf("\nNhap so bao danh can tim : "); scanf("%d",&SBD);
47. for(i=0; i < N; i++)
48. if(DS[i].SBD == SBD){
49. printf("So bao danh : %d \n",SBD);
50. printf("Ho ten : %s \n",DS[i].Ten);
51. printf("Khoa du thi : %s \n", DS[i].Khoa);
52. printf("So bao danh : %.1f \n",DS[i].Diem);
53. break;
54. }
55. if (i == N)
56. printf("So bao danh %d khong ton tai\n",SBD);
57. printf("\nCo tiep tuc tim kiem nua khong (C/K) :");
58. }while(toupper(getche())!='K');
59. }//main
26/09/2019 390
390
195
26/09/2019 391
391
26/09/2019 392
392
196
26/09/2019 393
393

6.4 Một số ví dụ
Bài tập
1. Lập trình đọc vào một danh sách không quá 100
sinh viên gồm: Họ tên, năm sinh
1. Đưa ra DS những sinh viên sinh năm 1990
2. Nhập tên sinh viên, cho biết năm sinh nếu tìm thấy
3. Đưa ra DSSV đã sắp xếp theo thứ tự ABC của họ và tên
2. Lập trình đọc vào DS thí sinh gồm Họ tên, điểm thi
3 môn Toán, Lý,Hóa, kết thúc nhập khi gặp sinh
viên có tên rỗng
1. Đọc tiếp vào một điểm chuẩn; đưa ra danh sách thí sinh
trúng tuyển (không có điểm liệt - 0)
2. Đưa ra thí sinh có kết quả thi cao nhất
3. Tìm điểm chuẩn, nếu chỉ lấy K SV, K nhập vào. Nếu có
26/09/2019
nhiều người bằng điểm nhau; loại cả 394
394
197
Bài tập 1
3. typedef struct{
4. char Ten[30];
5. int NS;
6. }SinhVien;
7. void main(){
8. SinhVien DS[100], SV;
9. int N, i, j, d=0;
10. char ten[30];
11. printf("Nhap so sinh vien : "); scanf("%d",&N);
12. for ( i=0; i < N; i++ ){
13. printf("Nhap du lieu cho sinh vien %d: \n", i+1);
14. printf("Ho ten : "); fflush(stdin);gets(DS[i].Ten);
15. printf("Nam sinh : ");scanf("%d", &DS[i].NS);
16. }
26/09/2019 395
395
Bài tập 1 (tiếp)

17. printf("\n\nSINH VIEN SINH NAM 1990\n\n");
18. for(i = 0; i < N; i ++)
19. if(DS[i].NS ==1990)
20. printf("%s\n",DS[i].Ten);
21. printf("\n\nTim SV : "); fflush(stdin); gets(Ten);

22. for(int i=0;i <N; i++)
23. if(strcmp(Ten,DS[i].Ten)==0){
24. printf("Sinh vien: %s\nSinh nam %d\n", DS[i].Ten,DS[i].NS);
25. d = d + 1;
26. } Tìm kiếm chỉ theo tên ?
strcmp(Ten,strrchr(DS[i].Ten,32)+1))
27. if(d==0)
28. printf("Khong co sinh vien: %s trong danh sach\n",Ten);
26/09/2019 396
396
198
Bài tập 1 (tiếp)
29. for(i = 0; i < N - 1; i ++) //sắp xếp theo pp lựa chọn
30. for(j = i+1; j < N; j ++)
31. if(strcmp(DS[i].Ten,DS[j].Ten) > 0){
32. SV= DS[i];
33. DS[i]=DS[j];
34. DS[j] = SV;
35. }
36.
37. printf("\n\n DANH SACH SAP XEP\n\n");
38. for(i = 0; i < N; i ++)
39. printf("%d %-20s %d \n",i+1, DS[i].Ten, DS[i].NS);
40. }//main
26/09/2019 397
397

6.3 Xử lý dư liệu cấu trúc
Bài tập 1 → Kết quả thực hiện
26/09/2019 398
398
199
Bài tập 2 (1/5)
#include <stdio.h>
#include <string.h>
typedef struct{
char Ten[30];
struct{
int T, L, H, S; //S = T+L+H
} DT;
}SinhVien;
void main(){
SinhVien DS[100], TK, SV;
int N,i,j,K;
float C;
26/09/2019 399
399
Bài tập 2 (2/5)

N = 0; //N chứa số sinh viên đã nhập
do{
printf("\nNhap DL cho sv thu %d\n",N+1);
printf("Ten SV : ");
fflush(stdin); gets(DS[N].Ten);
if(strlen(DS[N].Ten)==0) //Độ dài bằng 0  xâu rỗng
break;
else{
printf(« Nhập điểm thi T L H cua SV %s : ",DS[N].Ten);
scanf("%d%d%d",&DS[N].DT.T,&DS[N].DT.L,&DS[N].DT.H);
DS[N].DT.S = DS[N].DT.T + DS[N].DT.L + DS[N].DT.H;
N++;
}
}while(1);
26/09/2019 400
400
200
Bài tập 2 (3/5)
//In ra danh sách vừa nhập
printf("\n\n DANH SACH SINH VIEN\n\n");
printf(" Ten SV Toan Ly Hoa Tong \n");
for(i = 0; i < N; i ++)
printf("%-20s%5d%5d%5d%6d\n",DS[i].Ten,
DS[i].DT.T,DS[i].DT.L,DS[i].DT.H,DS[i].DT.S);
//In danh sách trúng tuyển theo điểm chuẩn
printf("\n\nDiem Chuan : ");scanf("%f",&C);
printf("\n\n DANH SACH SINH VIEN TRUNG TUYEN \n\n");
for(i = 0; i < N; i ++)
if( (DS[i].DT.S >= C)&&(DS[i].DT.T*DS[i].DT.L*DS[i].DT.H>0))
printf("%s\n",DS[i].Ten);
26/09/2019 401
401
Bài tập 2 (4/5)
//Tìm điểm của thủ khoa, bỏ qua tường hợp điểm liệt
TK = DS[0];
for(i = 1; i < N; i ++)
if(DS[i].DT.S > TK.DT.S)
TK = DS[i];
//Đưa ra danh sách thí sinh có điểm bằng điểm cao nhât
for(i = 0; i < N; i ++)
if(DS[i].DT.S == TK.DT.S)
printf("\n\n THU KHOA: %s \n\n",TK.Ten);
26/09/2019 402
402
201
Bài tập 2 (5/5)
printf("\nSo nguoi trung tuyen:"); scanf("%d",&K);
for(i = 0; i < N - 1; i ++) //Sắp xếp theo tổng điểm thi
for(j = i+1; j < N; j ++)
if(DS[i].DT.S < DS[j].DT.S ){
SV= DS[i];
DS[i]=DS[j];
DS[j] = SV;
}
while((K>0)&&(DS[K-1].DT.S==DS[K].DT.S))K--;
if(K>0){
printf("Diem Chuan La : %4d",DS[K-1].DT.S);
printf("\n\n Danh Sach sinh vien trung tuyen \n");
for(i=0; i < K; i++)
printf("%s\n",DS[i].Ten);
}
}//main
26/09/2019 403
403

Bài tập
Bài tập 1
Lập trình thực hiện các công việc sau
▪ Đọc vào từ bàn phím một danh sách thuốc gồm
▪ Tên thuốc (chuỗi không quá 20 ký tự)
▪ Năm hết hạn
▪ Số lượng còn
▪ Đơn giá
Kết thúc nhập khi gặp thuốc có tên »*** »
▪ Đưa danh sách thuốc ra màn hình
▪ Đưa ra danh sách các thuốc đã hết hạn
▪ Xóa khỏi danh sách những thuốc đã hết hạn.
Đưa danh sách mới ra màn hình
▪ Tính tổng giá trị các thuốc đã hết hạn
▪ Đưa ra DS thuốc được sắp xếp theo năm hết hạn
26/09/2019 404
404
202
Bài tập
Bài tập 2
Cho một danh sách thành tích thi đấu bóng đá của 32
đội tuyển bao gồm: Tên đội bóng, số bàn thắng, số
bàn thua, số thẻ đỏ, số thẻ vàng
Viết chương trình thực hiện
• Nhập dữ liệu vào từ bàn phím
• Nhập vào tên đội bóng,
• Đưa ra thành thích của đội này
• Nếu không tồn tại, thông báo: không tìm thấy
• Tính và đưa ra màn hình số điểm của các đội nếu
• Mỗi bàn thắng được tính 10 điểm
• Mỗi bàn thua bị phạt 5 điểm, mỗi thẻ vàng trừ 2 điểm,
thẻ đỏ trừ 5 điểm
26/09/2019 405
405

Câu hỏi
1. Kết quả đưa ra màn hình

#include<stdio.h> a 12 Mai
typedef struct { b 12 Nam
int SHSV; c 13 Nam
char Ten[25];
d 13 Minh
}SV;
e 14 Minh
void main(){
SV DS[] = { {12, "Mai"},
{13, "Nam"},
{14, "Minh"}};
printf("%d ", DS[1].SHSV);
printf("%s\n", (*(DS+2)).Ten);
}26/09/2019 406
406
203
Câu hỏi
2. Chỉ ra câu trả lời đúng

Chỉ ra khai báo hợp lệ cho biến SV có kiểu cấu trúc chỉ gồm
2 trường: Tên có kiểu xâu ký tự và NS có kiểu số nguyên
a struct SinhVien{ b struct {

char Ten[20]; char Ten[20];
unsigned NS; unsigned NS;
}; } SinhVien;
SinhVien SV; struct SinhVien SV;
c struct { d typedef struct {
unsigned NS; unsigned NS;
char Ten[20]; char Ten[20];
} SV; } SV;
e Không có câu trả lời nào đúng
26/09/2019 407
407

Nội dung chính
26/09/2019 408
408
204
Chương 7: Hàm
Nội dung chính
1. Khái niệm hàm
• Khái niệm chương trình con
• Phân loại: hàm và thủ tục
2. Khai báo và sử dụng hàm
3. Phạm vi của biến
• Toàn cục và địa phương
• Biến static, biến register
4. Truyền tham số
• Truyền theo giá trị, truyền theo địa chỉ
26/09/2019 409
409
Chương 7: Hàm
7.1 Khái niệm hàm
Khái niệm & Vai trò
• Khái niệm
– Là một chương trình nằm trong một chương
trình lớn hơn nhằm thực hiện một nhiệm vụ cụ
thể
• Vai trò
– Chia nhỏ chương trình ra thành từng phần để
quản lý
• Phương pháp lập trình có cấu trúc
– Có thể sử dụng lại nhiều lần: printf(), scanf()…
– Chương trình dễ dàng đọc và bảo trì hơn
26/09/2019 410
410
205
Chương 7: Hàm
7.1 Khái niệm hàm
Phân loại
Hàm chuẩn – Có
Hàm trong thư viện
(function)
Hàm (người dùng)
Chương Có trả về giá trị tự định nghĩa
trình con
Thủ tục
(procedure)
Không trả về giá trị

• Chỉ cho phép khai báo chương trình con là hàm.
• Sử dụng kiểu “void” với ý nghĩa “không là kiểu
dữ liệu nào cả” để chuyển thủ tục về dạng hàm
26/09/2019 411
411
Chương 7: Hàm
Nội dung chính
26/09/2019 412
412
206
Chương 7: Hàm
7.2 Khai báo và sử dụng hàm
Ví dụ
#include<stdio.h>
int bp(int x){
Khai báo int y;
chương y = x * x;
trình con
return y;
}
void main(){
int i;
Gọi chương for (i=1; i< 20; i+=2)
trình con ra printf("%4d\n", bp(i));
thực hiên printf("\n");
}
26/09/2019 413
413
Chương 7: Hàm
Định nghĩa hàm
Cú pháp
Dòng đầu hàm
Kiểu_hàm Tên_hàm(DS khai báo tham số)
{
Thân hàm
[<Các khai báo cục bộ>]

[<Các câu lệnh>]
}
26/09/2019 414
414
207
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm
Kiểu_hàm Tên_hàm(DS khai báo tham số)

• Mô tả các thông tin được trao đổi giữa bên
trong và bên ngoài hàm.
– Tên của hàm,
– Các tham số đầu vào
• Hàm cần những thông tin gì để hoạt động
– Tham số đầu ra và giá trị trả về
• Hàm cung cấp những thông tin gì cho môi trường
• Dùng phân biệt các hàm với nhau,
– không tồn tại 2 hàm có dòng đầu hàm giống nhau.
26/09/2019 415
415
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm→Tên hàm
Là tên do người sử dụng tự định nghĩa
• Tuân theo quy tắc đặt tên đối tượng
• Nên mang ý nghĩa gợi ý chức năng của hàm
26/09/2019 416
416
208
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm→Khai báo các tham số hình thức
• Khai báo các thông tin cần cho hoạt động

của hàm và các thông tin, kết quả tính toán
được hàm trả lại.
– Tham số chứa dữ liệu vào cung cấp cho hàm
– Tham số chứa dữ liệu ra mà hàm tính toán được.
• Các tham số sử dụng trong khai báo hàm là
tham số hình thức.
– Nguyên tắc khai báo tham số hình thức như
giống như khai báo một biến
kiểu_dữ_liệu_của_tham_số tên_của_tham_số
26/09/2019 417
417
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm→Khai báo các tham số hình thức
• Các tham số cung cấp cho hàm trong quá

trình thực hiện hàm là tham số thực sự
– Kiểu dữ liệu của tham số thực phải giống kiểu dữ
liệu của tham số hình thức tương ứng với tham
số thực sự đó,.
• Một hàm có thể có một, nhiều hoặc không có
tham số nào cả
– Nếu có nhiều tham số, phải được phân cách với
nhau bằng dấu phẩy.
– không có tham số vẫn phải có cặp dấu ngoặc
đơn sau tên hàm
26/09/2019 418
418
209
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm→Kiểu dữ liệu trả về

• Thông thường hàm sau khi được thực hiện
sẽ trả về một giá trị kết quả tính toán nào đó.
• Để sử dụng được giá trị đó cần phải biết nó
thuộc kiểu dữ liệu gì.
– Kiểu dữ liệu của đối tượng tính toán được hàm
trả về được gọi là kiểu dữ liệu trả về của hàm.
26/09/2019 419
419
Chương 7: Hàm
Dòng đầu hàm→Kiểu dữ liệu trả về

• Trong C, kiểu dữ liệu trả về của hàm có thể
là kiểu dữ liệu bất kì (kiểu dữ liệu có sẵn
hoặc kiểu dữ liệu do người dùng tự định
nghĩa) nhưng không được là kiểu dữ liệu
mảng.
• Nếu kiểu dữ liệu trả về là kiểu void thì hàm
không trả về giá trị nào cả.
• Nếu không khai báo kiểu dữ liệu trả về thì
chương trình dịch của C sẽ ngầm hiểu rằng
kiểu dữ liệu trả về của hàm là kiểu int.
26/09/2019 420
420
210
Chương 7: Hàm
Thân hàm
• Danh sách các câu lệnh

• Thường có ít nhất một lệnh return
Họat động của hàm
• Thực hiện lần lượt các lệnh cho đến khi
– Thực hiện xong tất cả các câu lệnh có trong
thân hàm
– Gặp lệnh return
• Cú pháp chung
return [biểu_thức];
26/09/2019 421
421
Chương 7: Hàm
Thân hàm (tiếp)
Khi gặp lệnh return biểu_thức

• Tính toán giá trị của biểu_thức,
• Lấy kết quả tính toán được làm giá trị trả về cho
lời gọi hàm
• Kết thúc việc thực hiện hàm, trở về chương trình
đã gọi nó.
Nếu return không có phần biểu_thức,
– Kết thúc thực hiện hàm mà không trả về giá trị
nào cả.
• Dùng khi hàm được khai báo có kiểu trả về là void
26/09/2019 422
422
211
Chương 7: Hàm
Sử dụng hàm
Tên_hàm (DS_tham_số_thực _sự);

Ví dụ:
N = bp(1);N= bp(3);,…
Lưu ý:
• Gọi hàm thông qua tên hàm và các tham số được cung
cấp thực sự cho hàm (tham số thực sự).
• Nếu hàm nhận nhiều tham số thì các tham số ngăn cách
nhau bởi dấu phẩy
• Các tham số hình thức của hàm sẽ nhận các giá trị từ
tham số truyền vào
• Sau khi thực hiện xong, trở về điểm mà hàm được gọi
26/09/2019 423
423
Chương 7: Hàm
Ví dụ: Cho biết kết quả thực hiện chương trình

#include<stdio.h>
3
int fun(int a){ fun(3)
a++; 4
return a;
fun(4)
}
5
int main(){ fun(5)
printf("%d\n", fun(fun(fun(3))));
return 0; 6
}
26/09/2019 424
424
212
Chương 7: Hàm
Ví dụ: Cho biết kết quả thực hiện chương trình

#include<stdio.h> fun(5)
int fun(int n){

5 * fun(4)
if(n==0) return 1; 4 * fun(3)
else return n*fun(n-1);
} 3 * fun(2)
int main(){ 2 * fun(1)

printf("%d\n", fun(5));
1 * fun(0)
return 0;
} 120 1
26/09/2019 425
425
Chương 7: Hàm
Ví dụ 1: Tính TBC f(a),f(b), f(c) nếu f(x) = f ( x) = x 5 + 5 x
#include <stdio.h>
#include <math.h>
float f(float x){
if(x==0.0)
return 0;
else
return pow(x,5)+x/fabs(x) * pow(fabs(x), 0.2);
}
void main(){
float a, b, c;
printf("So 3 so thuc : "); scanf("%f%f%f",&a,&b,&c);
printf("Ket qua %f \n",(f(a)+f(b)+f(c))/3);
}26/09/2019 426
426
213
Chương 7: Hàm
Ví dụ 2: Tìm ƯSCLN của dãy số

1. # include <stdio.h>
2. int uscln(int a, int b) {
3. while (a !=b){
4. if(a > b) a = a- b;
5. else b = b - a;
6. }
7. return a;
8. }
9. void main(){
10. int A[100], N, i, r;
11. printf("So phan tu : "); scanf("%d",&N);
12. for(i=0; i < N; i++){
13. printf("A[%d] = ",i+1); scanf("%d",&A[i]);
14. }
15. r = A[0];
16. for(i = 1; i < N; i++)
17. r = uscln(r,A[i]);
18. printf("Ket qua %d \n",r);
19. }
26/09/2019 427
427
Chương 7: Hàm
Giải phương trình f(x)=0 trên đoạn [a,b]

1. #include <stdio.h> Giải phương trình x3-x-1=0
2. #include <math.h>
y
3. float f(float x){
4. return x*x*x-x-1; 1 2
5. } x
6. void main(){
7. float a =1.0, b= 2.0, c, eps = 1.0e-6;
8. do{
9. c =(a+b)/2;
10. if( f(a) * f(c) < 0) b = c;
11. else a = c;
12. }while(fabs(b-a) > eps);
13. printf("Nghiem la : %.6f",(b+a)/2);
14.}
26/09/2019 428
428
214
Chương 7: Hàm
VD Đọc tọa độ 3 điểm A,B,C và đưa ra d/tích ABC…
#include <stdio.h>
#include <math.h>
typedef struct{
float x, y;
}Point;
float kc(Point A, Point B){

return sqrt(pow(A.x-B.x,2)+pow(A.y-B.y,2));
}
26/09/2019 429
429
Chương 7: Hàm
VD Đọc tọa độ 3 điểm A,B,C và đưa ra d/tích ABC…

void main(){
Point A, B, C;
float AB,BC,CA,p,S;
printf("Toa do A (x,y) :"); scanf("%f%f",&A.x,&A.y);
printf("Toa do B (x,y) :"); scanf("%f%f",&B.x,&B.y);
printf("Toa do C (x,y) :"); scanf("%f%f",&C.x,&C.y);
AB = kc(A,B); BC = kc(B,C); CA = kc(C,A);
p= (AB + BC + CA)/2;
S = sqrt(p*(p-AB)*(p-BC)*(p-CA));
printf("Dien tich ABC %f",S);
}
26/09/2019 430
430
215
Bài tập 1
Cho hàm f(x) được định nghĩa như sau
𝟐𝒙+𝟏 + 𝟏 + 7
𝑓 𝑥 = ൝ 5𝒆 3
𝑘ℎ𝑖 𝑥 ≤ 2
𝑥 + 5𝑥 + 𝑥 + 1 𝑘ℎ𝑖 𝑥 > 2
Hãy viết chương trình thực hiện các công việc sau
• Viết chương trình con tính hàm trên
• Nhập vào từ bàn phím 2 số thực x, y, tính và đưa ra
màn hình (f(x)+f(y))2
• Đưa ra màn hình theo dòng các cặp <x, f(x)> (định
dạng đưa ra là các số thực tĩnh có 2 chữ số sau dấu
chấm) trong đó giá trị của x lần lượt là -5.0; -4.9;
-4.8;…..2.8; 2.9; 3.0.
26/09/2019 431
431
Bài tập 2
• Tiền điện được tính theo số điện tiêu thụ như sau
– Dùng ít hơn 250 số: 2000đồng/số
– Dùng từ 250 đến 400 số: 3000 đồng/số
– Dùng từ 400 đến 500 số: 4000 đồng/số
– Dùng từ 500 số trở lên: 5000đ/số
• Hãy viết hàm TienDien, trả về số tiền điện phải trả
với tham số vào là số điện năng đã tiêu thụ
• Nhập vào danh sách sử dụng điện của các hộ gia
đình (tên chủ hộ, số điện tiêu thụ), Kết thúc nhập
khi đã đủ 100 hộ hoặc nhập tên chủ hộ là “***”
• Đưa ra màn hình hộ trả tiền điện ít nhât
• Sắp xếp danh sách theo thứ tự tăng của tiền phải trả
26/09/2019 432
432
216
Bài tập 3
Cho hàm f(x) được định nghĩa như sau
3
4 − 𝑥2 + 1 Khi |x| < 2
𝑓 𝑥 = 7 𝐾ℎ𝑖 |𝑥| = 2
3 +1
𝑒𝑥 + log 5 𝑥 2 − 1 𝐾ℎ𝑖 |𝑥| > 2
Hãy viết chương trình thực hiện các công việc sau
• Viết chương trình con tính hàm trên
• Nhập từ bàn phím N số thực và tìm và đưa ra màn hình giá
trị lớn nhất của hàm f(x) tại N số đã nhập.
• Nhập vào từ bàn phím một dãy các số thực cho tới khi nhập
đủ 100 số hoặc cho tới khi gặp một giá trị x thỏa mãn f(x) lớn
hơn giá trị lớn nhất trong câu trên.
26/09/2019 433
433
Chương 7: Hàm
Nội dung chính
26/09/2019 434
434
217
Chương 7: Hàm
7.3 Phạm vi của biến
Phạm vi
• Phạm vi: #include<stdio.h>
#include<conio.h>
– Khối lệnh, chương trình con,
int i;
chương trình chính
int binhphuong(int x){
• Biến chỉ có tác dụng trong int y;
phạm vi được khai báo y = x * x;
return y;
• Trong cùng một phạm vi
}
các biến phải có tên khác void main(){
nhau. int y;
Tình huống for (i=0; i<= 10; i++){
• Trong hai phạm vi khác nhau có y = binhphuong(i);
hai biến cùng tên. Trong đó một printf(“%d ”, y);
phạm vi này nằm trong phạm vi }
kia? }
26/09/2019 435
435
Chương 7: Hàm
Phân loại biến
• Biến toàn cục:

– Biến được khai báo trong chương trình chính,
được đặt sau khai báo tệp tiêu đề.
• Biến cục bộ:
– biến được khai báo trong lệnh khối hoặc
chương trình con, được đặt trước các câu lệnh.
Ghi chú
– Hàm main() cũng là một chương trình con
nhưng là nơi chương trình được bắt đầu
– Biến khai báo trong hàm main() cũng là biến
cục bộ, chỉ có phạm vi trong hàm main().
26/09/2019 436
436
218
Chương 7: Hàm
Biến static
• Biến cục bộ ra khỏi phạm vi thì bộ nhớ

dành cho biến được giải phóng
• Yêu cầu lưu trữ giá trị của biến cục bộ một
cách lâu dài => sử dụng từ khóa static
Cú pháp:
static <kiểu_dữ_liệu> tên_biến;
26/09/2019 437
437
Chương 7: Hàm
Ví dụ→Kết quả
#include <stdio.h>
# include <conio.h>
void fct() {
static int count = 1;
printf("\n Day la lan goi ham fct lan thu %2d", count++);
}
void main(){
int i;
for(i = 0; i < 10; i++) fct();
getch();
}
26/09/2019 438
438
219
Chương 7: Hàm
Ví dụ
26/09/2019 439
439
Chương 7: Hàm
Biến register
• Thanh ghi có tốc độ truy cập nhanh hơn

RAM, bộ nhớ ngoài
• Lưu biến trong thanh ghi sẽ tăng tốc độ
thực hiện chương trình
Cú pháp
register <kiểu_dữ_liệu> tên_biến;
Lưu ý:
– số lượng biến register không nhiều và thường
chỉ với kiểu dữ liệu nhỏ như int, char
26/09/2019 440
440
220
Chương 7: Hàm
Nội dung chính
26/09/2019 441
441
Chương 7: Hàm
7.4 Truyền tham sô
Ví dụ
# include <stdio.h>
void swap(int a, int b) {
int x = a;
a = b;
b = x;
return;
}
void main(){
int a = 5, b = 100;
printf("Truoc: a=%d, b=%d \n\n",a,b);
swap(a,b);
printf("Sau : a=%d, b=%d\n\n",a,b);
return;
}
26/09/2019 442
442
221
Chương 7: Hàm
74 Truyền tham sô
Truyền theo giá trị và truyền theo biến
• Truyền theo trị

– Dựa trên nguyên tắc truyền những bản sao của
biến được truyền
– Những câu lệnh thay đổi giá trị tham số hình
thức sẽ không ảnh hưởng tới biến được truyền
• Truyền theo biến
– Tham số được truyền sẽ thực sự là biến và các
thao tác sẽ thi hành trực tiếp với biến
– Những câu lệnh thay đổi giá trị tham số hình
thức sẽ ảnh hưởng tới biến được truyền
26/09/2019 443
443
Chương 7: Hàm
Truyền theo biến
• Thực chất là truyền theo địa chỉ của biến

• Khi khai báo hàm [tham số có kiểu “địa chỉ”]:
– Khai báo là một con trỏ, trỏ tới một đối tượng có
kiểu muốn truyền vào
– Ví dụ: void swap (int *pa, int *pb);
• Khi truyền tham số
– Địa chỉ của biến được truyền
Ví dụ: swap(&a,&b)
– Có thể truyền tên của mảng
• Tên mảng là hằng địa chỉ
26/09/2019 444
444
222
Chương 7: Hàm
Ví dụ 1: Truyền theo địa chỉ của biến

# include <stdio.h>
# include <conio.h>
void swap(int * pa, int * pb) {
int x = *pa;
*pa = *pb;
*pb = x;
return;
}
void main(){
int a = 5, b = 100;
printf("Truoc: a=%d, b=%d \n\n",a,b);
swap(&a,&b);
printf("Sau : a=%d, b=%d\n\n",a,b);
return;
}
26/09/2019 445
445
Ví dụ 2: Nhập danh sách các xâu cho tới khi gặp xâu rỗng
Đưa ra xâu có tần xuất xuất hiện nguyên âm lớn nhất
26/09/2019 446
446
223
Câu hỏi 1: Kết quả đưa ra màn hình

#include<stdio.h> a 0210
void fun(int n){ b 0102
if(n > 0) { c 1120
fun(--n);
d 0120
printf("%d ", n);
e 0201
fun(--n);
}
}
int main(){
fun(3);
return 0;
}26/09/2019 447
447


#include<stdio.h> a 5, 2
void fun(int *i, int *j){ b 2, 5
*i = *i * *i; c 10, 4
*j = *j * *j; d 4, 25
} e 25, 4
int main(){
int i=5, j=2;
fun(&i, &j);
printf("%d, %d", i, j);
return 0;
}
26/09/2019 448
448
224

#include<stdio.h> a AB
void fun(char*); b AC
int main(){ c BC
char a[10]="ABCDEF";
d BD
fun(&a[0]);
e CD
return 0;
}
void fun(char *a){
printf("%c", *++a);
a++;
printf("%c", *a);
}26/09/2019 449
449

Nội dung chính
“”””””””””””””””””"

26/09/2019 450
450
225
Chương 8: Tệp dữ liệu
Nội dung chính
1. Tệp và phân loại tệp
• Khái niệm và phân loại
• Tệp và mảng
• Tổ chức tệp
2. Các thao tác với tệp
• Khai báo
• Mở tệp
• Đóng tệp
• Truy nhập tệp văn bản
• Truy nhập tệp nhị phân
26/09/2019 451
451

8.1 Tệp và phân loại tệp
Khái niệm
• Tệp (Tập tin/File):
– Tập hợp các dữ liệu cùng kiểu
– Có liên quan tới nhau
• Lưu trữ tệp
– Lưu trữ trên thiết bị lưu trữ ngoài
– Có tên riêng để phân biệt
• Phân thành 2 loại
– Tệp văn bản (text file)
– Tệp nhị phân (binary file)
452
26/09/2019
452
226
Phân loại
• Tệp văn bản
– Được tổ chức theo từng dòng
• Trên mỗi dòng là các ký tự ASCII hiện thị được như
chữ cái, chữ số, dấu câu,…
– Cuối mỗi dòng là các ký tự điều khiển
• CR: Carriage Return - mã ASCII 13
• LF:Line Feed- Mã ASCII 10
• Tệp nhị phân
– Các phần tử của tệp là các số nhị phân dung
mã hóa thông tin
– Thông tin được mã hóa: số, cấu trúc dữ liệu,..
453
26/09/2019
453

Tệp dữ liệu và mảng

• Mảng
– Được lưu trong bộ nhớ →dữ liệu bị mất đi khi tắt
máy
– Truy nhập trực tiếp tới một phần tử qua số hiệu
– Kích thước mảng xác định trước
• Tệp
– Lưu trữ trên thiết bị lưu trữ ngoài→dữ liệu được
lưu trữ lâu dài, không bị mất đi khi tắt máy
– Không truy nhập trực tiếp qua số hiệu phần tử
– Kích thước có thể rất lớn và không cần xác định
trước
454
26/09/2019
454
227
Tổ chức tệp
Phần tử dữ liệu ngay sau khi mở file Ký hiệu đánh dấu kết thúc file
EOF
Phần tử dữ liệu Phần tử dữ liệu Phần tử dữ liệu

đầu tiên đang truy cập cuối cùng
• Tệp là dãy các phần tử kế tiếp nhau
– Sử dụng phần tử đặc biệt (EOF) để đánh dấu kết thúc tệp
• Con trỏ tệp:
– Xác định vị trí phần tử hiện có thể truy cập
– Khi mở file, con trỏ tệp luôn ở vị trí phần tử đầu
– Sau các thao tác đọc/ghi tệp, con trỏ file dịch chuyển về
cuối tệp một khỏng bằng số byte đã đọc/ ghi
455
26/09/2019
455

Nội dung chính
1. Tệp và phân loại tệp
• Khái niệm và phân loại
• Vai trò của tệp
• Tổ chức tệp
2. Các thao tác với tệp
• Khai báo
• Mở tệp
• Đóng tệp
• Truy nhập tệp văn bản
• Truy nhập tệp nhị phân
26/09/2019 456
456
228
8.2 Thao tác với tệp
Quy trình
• Khai báo biến tệp
• Mở tệp để làm việc

– Phân biệt các loại tệp và các mục đích mở tệp
• Truy nhập tệp

– Truy nhập để đọc/ ghi/thêm mới
– Phân biệt giữa các loại tệp
• Đóng tệp
457
26/09/2019
457

Khai báo biến tệp
FILE * Con_Trỏ_Tệp
• Tệp được truy nhập qua con_trỏ_tệp
• Ví dụ
– FILE * f1, *f2;
458
26/09/2019
458
229
Mở tệp
Con_Trỏ_Tệp = fopen(Tên_Tệp, Chế_độ mở)
• Hàm fopen() khi báo trong thư viện stdio.h
• Tên_Tệp: Kiểu chuỗi, xác định tên tệp trên đĩa
– Tên đầy đủ của tệp hoặc tệp trên thư mực hiện thời
• Chế độ mở: Hằng xâu, gồm các ký tự r/w/a/+/t/b
– Tùy thuộc kiểu tệp và mục đích sử dụng
– Kiểu tệp: t: text file; b: binary file
– Chế độ: + Vừa đọc/ vừa ghi
- r : Mở để đọc; Báo lỗi nếutệp chưa tồn tại
- w : Mở mới để ghi; Xóa nội dung tệp cũ nếu đã có
- a : Mở để ghi vào cuối; Tạo tệp mới nếu chưa tồn tại
•26/09/2019
Trả về NULL nếu có lỗi mở tệp 459
459

Đóng tệp
int fclose(FILE * Con_Trỏ_Tệp)
• Hàm fclose() khi báo trong thư viện stdio.h

• Con_trỏ_tệp: Tên biến tệp
• Kết quả trả về

– 0: Nếu đóng tệp thành công
– EOF: Nếu có lỗi
460
26/09/2019
460
230
Truy nhập tệp văn bản

• Tương tự như với bàn phím/ màn hình
• Yêu cầu chỉ rõ nguồn/đích thông tin
• Các thao tác
– Đọc dữ liệu từ tệp : fscanf() / fgets() /getc()
– Ghi dữ liệu ra tệp : fprintf() / fputs() /putc()
– Dịch chuyển con trỏ tệp : fseek() / rewind()
– Kiểm tra kết thúc tệp : feof()
• Ví dụ:
– fprintf(FILE *fptr, Xâu_định dạng [,DS giá trị])
– fgets(char * Xâu ký tự, int n, FILE *fptr)
461
26/09/2019
461

Truy nhập tệp nhị phân
Đọc dữ liệu
int fread(void * Địa_Chỉ_Đích, int Kích_thước,
int số_phần_tử, FILE *fptr)
– Đọc từ file xác đinh bởi biến fptr một khối dữ liệu
kích thước Số_Phần_Tử x Kích_Thước vào
vùng nhớ xác định bởi Địa_Chỉ_Đích
– Nếu đọc thành công: Trả về số phần tử đọc được
– Nếu không thành công: Trả về giá trị 0
• Ví dụ: int Buf[100]; FILE * fptr =fopen(“so.dat”,”rb”)
fread( Buf, sizeof(int), 100, fptr);
462
26/09/2019
462
231
Ghi dữ liệu
int fwrite(void * Đ_Chỉ_Nguồn, int Kích_thước,
int số_phần_tử, FILE *fptr)
– Ghi từ vùng nhớ xác định bởi Địa_Chỉ_nguồn
một khối dữ liệu có kích thước Số_Phần_Tử x
Kích_Thước ra file được xác đinh bởi biến fptr
– Nếu ghi thành công: Trả về số phần tử đã ghi
– Nếu không thành công: Trả về giá trị 0
• Ví dụ: int Buf[100]; FILE * fptr =fopen(“so.dat”,”wb”)
fwrite(Buf, sizeof(int), 100, fptr);
463
26/09/2019
463


Dịch chuyển con trỏ file
int fseek(FILE *fptr, long int N, int Vị_Trí_Đầu)
– Dịch chuyển con trỏ file của file fptr đi một
khoảng N so với Vị_Trí_Đầu
• SEEK_SET / 0: Vị trí đầu là đầu tệp
• SEEK_CUR / 1: Vị trí đầu là vị trí con trỏ file hiện thời
• SEEK_END / 2: Vị trí đầu là cuối tệp
– void rewind(FILE *fptr): Đưa con trỏ về đầu tệp
Kiểm tra kết thúc file
int feof(FILE *fptr) Chú ý khi dùng, có thể lỗi
– Trả về 0 nếu con trỏ file vẫn còn trỏ tới một phần
tử dữ liệu, 1 nếu con trỏ file đang trỏ tới EOF
26/09/2019
464
464
232
Ví dụ 1
• Tạo file Songuyen.dat ghi 100 số lẻ đầu tiên.
#include <stdio.h>
void main(){
FILE * f = fopen(“SoNguyen.Dat”,”wb”);
int i, n;
for(i = 0; i <100; i++){
n = 2*i+1;
fwrite(&n, sizeof(int), 1, f);
}
fclose(f);
}
465
26/09/2019
465

Ví dụ 2
• Đọc file Songuyen.dat, đưa ra màn hình các
số lẻ từ vị trí số thứ 50 của file
#include <stdio.h>
void main(){
FILE * f = fopen("SoNguyen.Dat","rb");
int n;
fseek(f,50*sizeof(int),SEEK_SET);
while(!feof(f)){
fread(&n,sizeof(int),1,f);
printf("%4d",n);
}
fclose(f);
}
26/09/2019
466
466
233
Ví dụ 3
• Nhập vào từ bàn phím 100 số thực và ghi file nhị phân
SO_DUONG.DAT các số thực dương trong các số đã nhập
• Đọc từ file SO_DUONG.DAT và đưa ra màn hình số thực
có giá trị lớn nhất
467
26/09/2019
467

Ví dụ 4
• Nhập danh sách từ bàn phím các thí sinh dự thi, mỗi thí
sinh gồm họ tên, số báo danh, khoa dự thi và điểm thi. Dữ
liệu nhập được ghi vào file ThiSinh.dat. Kết thúc nhập khi
gặp một thí sinh có tên là « *** »
• Đọc từ file ThiSinh.Dat, đưa ra màn hình danh sách các thí
sinh thi vào ngành CNTT có điểm thi lớn hớn 21 theo quy
cách
STT Số Báo Danh Ho Tên Điểm Thi
• Từ file ThiSinh.Dat, tạo file CNTT.Dat chỉ chứa danh sách
các thí inh thi vào khoa CNTT
• Nhập vào một số báo danh, tìm trong file ThiSinh.Dat và in
ra họ tên, điểm thi và khoa đăng ký của thí sinh nếu tìm
thấy. Nếu không tìm thấy thí sinh thì đưa ra thông báo
« không tìm thấy » 468
26/09/2019
468
234
Ví dụ 4
#include <stdio.h>
#include <string.h>
typedef struct{
char Ten[30];
long SBD;
char Khoa[10];
float Diem;
}SinhVien;
void main(){
FILE * f1,* f2;
SinhVien SV;
int i, SBD;
//Nhap thong tin cho file ThiSinh.Dat
//Tao file CNTT.Dat
}
26/09/2019
469
469

Ví dụ 4
//Nhap thong tin cho file ThiSinh.Dat
f1 = fopen("ThiSinh.Dat","wb");
i = 1;
do{
printf("Thi sinh %d :\n", i);
printf(" Ho Ten : "); fflush(stdin); gets(SV.Ten);
if(strcmp(SV.Ten,"***")==0)break;
printf(" So Bao Danh: "); scanf("%d",&SV.SBD);
printf(" Khoa : "); fflush(stdin); gets(SV.Khoa);
printf(" Diem : "); scanf("%f",&SV.Diem);
fwrite(&SV,sizeof(SinhVien),1,f1);
i++;
}while(1);
26/09/2019 fclose(f1);
470
470
235
Ví dụ 4
printf("\n\n DANH SACH BAN DAU \n");
f1 = fopen("ThiSinh.Dat","rb");
i = 0;
while(fread(&SV,sizeof(SinhVien),1,f1) > 0)
printf("%-3d %-5d %-20s %-20s %-5.1f\n",
++i,SV.SBD, SV.Ten, SV.Khoa, SV.Diem);
printf("\n\n Thi Sinh thi CNTT tren 21.0\n");
i = 0;
rewind(f1);
if(strcmp(SV.Khoa,"CNTT")==0 && SV.Diem > 21.0)
printf("%-3d %-5d %-20s %-5.1f\n",++i,SV.SBD,
SV.Ten, SV.Diem);
471
26/09/2019
471

Ví dụ 3
printf("\n\n Tao file CNTT.Dat\n");
i = 0;
rewind(f1);
f2 = fopen("CNTT.Dat","wb");
if(strcmp(SV.Khoa,"CNTT")==0 )
fwrite(&SV,sizeof(SinhVien),1,f2);
fclose(f2);
f2 = fopen("CNTT.Dat","rb"); //doc lai file
printf("%-3d %-5d %-20s %-5.1f\n",
++i, SV.SBD, SV.Ten, SV.Diem);
fclose(f2);
472
26/09/2019
472
236
Ví dụ 3
printf("\n\nTim Sinh Vien\n");
printf(" So Bao Danh ");scanf("%d",&SBD);
rewind(f1);
while(fread(&SV,sizeof(SinhVien),1,f1))
if(SV.SBD==SBD){
printf("Tim thay sinh vien %s",SV.Ten);
break;
}
if(feof(f1)) printf("Khong thay ");
fclose(f1)
473
26/09/2019
473
237

THDC 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

THDC 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG

Phần 3: LẬP TRÌNH C

Phần 3: Lập trình C

1. Lịch sử phát triển của ngôn ngữ C

2. Các phần tử cơ bản của ngôn ngữ C

3. Cấu trúc cơ bản của chương trình C

4. Biên dịch chương trình C

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

Ngôn ngữ lập trình C

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

Ngôn ngữ lập trình C

1. Lịch sử phát triển

2. Các phần tử cơ bản của ngôn ngữ C

3. Cấu trúc cơ bản của chương trình C

4. Biên dịch chương trình C

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

Các phần tử cơ bản

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

1. Tập ký tự→ Tập ký tự trong C

• Được định nghĩa sẵn trong mỗi NNLT

• Dành riêng cho các mục đích xác định

– Mô tả các lệnh, các cấu trúc lập trình

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

2. Từ khóa→Từ khóa hay dùng trong Turbo C

break case char const continue default

Lưu ý:Tất cả từ khóa trong C đều viết bằng

3. Định danh (Identifier)

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

3. Định danh→ Quy tắc đặt tên định danh trong C

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

3. Định danh→ Một số quy ước (code convention)

4. Các kiểu dữ liệu

• Trên một kiểu dữ liệu, xác định một số phép

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

4. Các kiểu dữ liệu→Ví dụ kiểu int

Tên phép toán Ký hiệu Ví dụ

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

5. Hằng → Hằng số nguyên

Giá trị Giá trị Giá trị

5. Hằng → Hằng số thực

Số thực dấu phẩy tĩnh Số thực dấu phẩy động

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

Ký tự Dùng nháy đơn Dùng mã ASCII

5. Hằng → Hằng chuỗi/xâu kỹ tự

• Hằng chuỗi/xâu kí tự được biểu diễn bởi đặt

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

• Hàm không trả lại một giá trị: Thủ tục

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

7. Hàm → Một số hàm toán học

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

9. Câu lệnh (statement)

• Câu lệnh diễn tả một hoặc một nhóm các

• Các câu lệnh trong C, được kết thúc bởi

9. Câu lệnh → Phân loại

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

10. Chú thích (comment)

1. Lịch sử phát triển

2. Các phần tử cơ bản của ngôn ngữ C

3. Cấu trúc cơ bản của chương trình C

4. Biên dịch chương trình C

Chương 1: Tổng quan về ngôn ngữ lập trình C

Các phần cơ bản

Định nghĩa hàm main()