Podział układów koloidalnych ze

względu na stan skupienia fazy

rozproszonej i ośrodka rozpraszającego
oraz mechanizm stabilizacji

Weronika Życka
Chemia techniczna, rok II
Układ koloidalny (koloid)
• Niejednorodna mieszanina, zwykle dwufazowa, tworząca układ dwóch substancji,
w którym jedna z nich jest rozproszona w drugiej. Rozdrobnienie substancji
rozproszonej jest tak duże, że fizycznie mieszanina sprawia wrażenie homogenicznej,
jednak nie jest to wymieszanie na poziomie pojedynczych cząsteczek.

• Dowolną cząstkę będziemy uważali za koloidalną, jeżeli jej liniowe rozmiary zawarte są
w granicach od 10Å do 2000Å (1Å=10-10m).
Układ koloidalny, roztwór koloidalny,
substancja koloidalna
• Układem koloidalnym będziemy nazywać każdy układ dyspersyjny, w którym cząstki
substancji rozproszonej odpowiadają rozmiarom cząstek koloidalnych.

• Układ koloidalny będziemy także nazywać roztworem koloidalnym, gdy ośrodkiem

rozpraszającym będzie rozpuszczalnik w stanie ciekłym.

• Substancję występującą w stanie rozdrobnienia koloidalnego będziemy nazywać

substancją koloidalną, pamiętając o tym, że jest to określenie umowne, gdyż koloid to
stan a nie substancja.
W koloidach stopień dyspersji (stopień rozdrobnienia) wynosi od 105 do 107 cm−1 –
wówczas wielkość cząstek fazy rozproszonej sprawia, że ważne są zarówno
oddziaływania pomiędzy nią a fazą rozpraszającą, jak i oddziaływania wewnątrz obu faz.
Według IUPAC z układem koloidalnym mamy do czynienia, gdy rozmiary cząstek fazy
rozproszonej (cząsteczek chemicznych lub ich agregatów) albo rozmiary nieciągłości
układu koloidalnego są, przynajmniej w jednym kierunku, w przedziale od 1 nm do 1 µm.

Koloidu nie można rozdzielić przez sączenie, jego cząstki nie są widoczne pod zwykłym
mikroskopem.
Koloidy fazowy – faza ciągła i rozproszona
Typowy układ koloidalny (tak zwany koloid fazowy) składa się z dwóch faz:

• fazy ciągłej, czyli substancji rozpraszającej, zwanej też ośrodkiem dyspersyjnym lub
dyspergującym,

• fazy rozproszonej, czyli substancji zdyspergowanej w ośrodku dyspersyjnym i w nim

nierozpuszczalnej (liofobowej, hydrofobowej).
Koloidy izometryczne i anizometryczne
W morfologicznych badaniach układów koloidalnych ważny jest kształt cząstek
koloidalnych, który określa się przez podanie trzech wymiarów x, y i z (długość,
szerokość i wysokość). Biorąc pod uwagę kształt cząstek, koloidy można podzielić na
izometryczne (np. kulki, sześciany itp.) oraz anizometryczne (np. pręciki, płytki itp.).
Układy monodyspersyjne i polidysperyjne
Wyróżnia się układy monodyspersyjne - koloidy w których cząstki fazy rozproszonej mają
jednakową wielkość oraz - polidyspersyjne, w których cząstki mają różne wymiary.
Koloidy liofilowe i liofobowe
Jeżeli za podstawę podziału wziąć powinowactwo cząstek koloidalnych („substancji
rozpuszczonej”) do rozpuszczalnika (ośrodka rozpraszającego), to można wyróżnić
koloidy liofilowe i liofobowe (hydrofilowe i hydrofobowe, gdy ośrodkiem
rozpraszającym jest woda).

• Koloidy liofilowe mają duże powinowactwo do rozpuszczalnika – cząstki koloidalne

otaczają się otoczką solwatacyjną, która jest czynnikiem nadającym im trwałość (np.
żelatyna, białko).

• Koloidy liofobowe, gromadzące na swojej powierzchni ładunek elektryczny, mają

znacznie mniejsze powinowactwo do rozpuszczalnika i nie otaczają się otoczką
solwatacyjną (np. zole metali, soli metalicznych).
Koloidy asocjacyjne
Koloidy asocjacyjne (micelarne) – składają się z cząsteczek zasocjowanych, które tworzą
większą cząstkę, tzw. micelę, np. dodecylosiarczan sodowy (SDS). Przy większych
stężeniach łańcuchy oddziaływają na siebie siłami van der Waalsa.
Koloidy cząsteczkowe
Inny rodzaj koloidów to koloidy cząsteczkowe, gdzie fazą rozproszoną są
makrocząsteczki, na przykład polimery (żelatyna, skrobia, białka, węglowodany) – nie
występuje wówczas wyraźna granica fazowa, bo cząsteczki rozpuszczalnika mogą wnikać
do wewnątrz makrocząsteczki. Większość koloidów cząsteczkowych powstaje w sposób
samorzutny w wyniku rozpuszczania w rozpuszczalniku (koloidy liofilowe, hydrofilowe).
Niektóre ich właściwości są inne niż właściwości koloidów fazowych.
Podział ze względu na rodzaj ośrodka rozpraszającego
i fazy rozproszonej
Ośrodek rozpraszający Faza rozpraszana Rodzaj Przykład
gaz – –

gaz ciecz aerozol ciekły mgła, chmury

ciało stałe gazozole (aerozol stały) dym, kurz

gaz piany, zole piana mydlana
lakier do paznokci,
ciecz liozole, emulsoidy
mleko, majonez, krem
ciecz
pasta do zębów, muł
ciało stałe lizole, suspensoidy rzeczny, zole metali,
siarczków, klej, farba

gaz piany stałe pumeks, węgiel drzewny

ciało stałe ciecz emulsje stałe kwarc mleczny
ciało stałe zole stałe szkło rubinowe, opal
Trwałość układów koloidalnych
Układy koloidalne są układami nietrwałymi.

Czynniki wpływające na trwałość układów koloidalnych to:

• solwatacja cząsteczek koloidalnych przez cząsteczki

rozpuszczalnika,

• dodatek elektrolitu,

• zmiana temperatury,

• bodźce mechaniczne,

• ładunek elektryczny na powierzchni cząstek koloidalnych,

• układy liofobowe – stabilizacja podwójna warstwa

elektryczna.
 Peptyzacja
Proces przechodzenia żelu w zol nosi nazwę
peptyzacji i może być uważany za proces
odwrotny do koagulacji. Proces peptyzacji
wymaga wzrostu potencjału ξ. Związane jest to
z koniecznością ponownego naładowania
granuli i odbudowania warstwy dyfuzyjnej.

Działanie peptyzatora przedstawiono na

wykresie. W początkowym etapie (1) dodawany
peptyzator ulega adsorpcji bez rozpuszczania
żelu. Przy dalszym dodawaniu peptyzatora (2)
następuje szybkie przechodzenie żelu w zol
i proces ten ustala się (3). Dalszy dodatek
peptyzatora może nawet doprowadzić do
ponownej koagulacji (4).
Agregacja
Ogólny termin określający łączenie się mniejszych cząstek w większe. Agregacja wynika
z sumy sił interakcji między cząstkami. Jeśli siły przyciągania (takie jak siły van der
Waalsa) przeważają nad odpychającymi (takimi jak siły elektrostatyczne), to cząstki
skupiają się w skupieniach. Produkty agregacji nazywa się ogólnie agregatami. Np. formą
agregacji cząsteczek chemicznych mogą być między innymi micele tworzące koloidy.
Trwałość agregacyjna związana jest z odpornością układu koloidalnego do wiązania się
w większe agregaty. Micele na skutek agregacji mogą z kolei zlepiać się razem, co
prowadzi do powstania zwykłej zawiesiny.

Formą agregacji jest też proces koagulacji białek (proces przechodzenia zolu w żel).
Kontrolowana agregacja niektórych cząsteczek może prowadzić do powstania
struktur supramolekularnych.
Sedymentacja
W chemii to proces opadania zawiesiny ciała stałego w cieczy w wyniku działania siły
grawitacji lub sił bezwładności. Sedymentacji ulegają zawiesiny o gęstości większej niż
gęstość cieczy. Sedymentacja prowadzi więc do rozdziału substancji niejednorodnych,
a kryterium podziału jest gęstość Cząsteczki koloidu opadają na dno naczynia w którym
się znajdują pod wpływem siły grawitacji. Prędkość tego procesu jest niewielka. Zjawisko
to jest wykorzystywane do określenia masy cząsteczkowej makrocząsteczek.
 Stabilizacja elektrostatyczna
i stabilizacja steryczna
• Stabilizacja elektrostatyczna polega na wzajemnym odpychaniu podobnych ładunków
elektrycznych. Ogólnie rzecz biorąc, różne fazy mają różne powinowactwa ładunków,
tak że podwójna warstwa elektryczna tworzy się na każdym interfejsie. Małe rozmiary
cząstek prowadzą do ogromnych powierzchni, a efekt ten jest silnie wzmocniony
w koloidach. W stabilnym koloidzie masa fazy rozproszonej jest tak mała, że ​jej wypór
lub energia kinetyczna jest zbyt słaba, aby przezwyciężyć odpychanie elektrostatyczne
między naładowanymi warstwami fazy rozpraszającej. Odpychanie elektrostatyczne
pomiędzy zawieszonymi cząstkami koloidalnymi jest najłatwiej określane ilościowo
w kategoriach potencjału zeta , mierzalnej wielkości opisującej potencjał elektryczny na
płaszczyźnie poślizgu w podwójnej warstwie elektrycznej.

• Stabilizacja steryczna polega na pokryciu cząstek polimerami, co zapobiega zbliżaniu

się cząstki w zakresie sił przyciągania.

• Stabilizacja sieci żelowej jest głównym sposobem wytwarzania koloidów odpornych

zarówno na agregację, jak i na sedymentację.

Możliwe jest również połączenie tych dwóch mechanizmów (stabilizacja

elektrostatyczna). Wszystkie wyżej wymienione mechanizmy minimalizacji agregacji
cząstek opierają się na wzmocnieniu odpychających sił interakcji. Stabilizacja
elektrostatyczna i steryczna nie rozwiązuje bezpośrednio problemu sedymentacji/
unoszenia się na wodzie.
Oddziaływania elektrostatyczne
W interakcji cząstek koloidu ważną rolę odgrywają odziaływania elektrostatyczne.
Cząsteczki koloidalne często przenoszą ładunek elektryczny i dlatego przyciągają się lub
odpychają. Ładunek zarówno fazy ciągłej, jak i rozproszonej, a także ruchliwość faz są
czynnikami wpływającymi na tę interakcję.
Siły van der Waalsa
W interakcji cząstek koloidu ważną rolę odgrywają siły van der Waalsa wynika to
z interakcji między dwoma dipolami, które są trwałe lub indukowane. Nawet jeśli cząstki
nie mają stałego dipola, wahania gęstości elektronów powodują tymczasowy dipol
w cząstce. Ten tymczasowy dipol indukuje dipol w pobliskich cząstkach. Tymczasowy
dipol i indukowane dipole są następnie przyciągane do siebie. Jest to znane jako siła van
der Waalsa i jest zawsze obecne (chyba że współczynniki załamania światła faz
rozproszonej i ciągłej są dopasowane), ma krótki zasięg i jest atrakcyjne.
Wpływ dodatku substancji na stabilność układu
koloidalnego
Czasami dodatek substancji liofilowej powoduje zwiększenie stabilności koloidu
w wyniku adsorpcji na jego powierzchni – takie substancje nazywa się koloidami
ochronnymi lub substancjami ochronnymi. Działanie ich polegać może na: zwiększeniu
ładunku i potencjału elektrycznego koloidu (grupy jonizujące), obniżenie oddziaływań
van der Waalsa. Jeżeli zastosuje się makromolekuły w postaci łańcuchów polimerowych
to mogą one rozciągać się w głąb fazy dyspergującej. W czasie zbliżania się cząstek
występujące oddziaływania prowadzą do wzrostu uporządkowania czyli spadku entropii.
Jeżeli zmiana entalpii ∆ H jest niewielka i można ją zaniedba ć to zachodzą dodatnie
zmiany, ∆G = ∆H – T∆S, czyli zapobiega to procesowi samorzutnej koagulacji. Efekt ten
nazywamy steryczną lub entropową stabilizacją.

∆G = ∆H – T ∆S > 0

W niektórych układach koloidalnych mały dodatek zolu ochronnego do koloidu

liofobowego może spowodować „uczulenie” na działanie elektrolitu. Jest to
sensybilizacja.
 Hydrokoloidy
Hydrokoloidy są syntetycznymi lub naturalnymi polimerami.
Polimery liniowe są słabiej rozpuszczalne niż rozgałęzione.
Hydrokoloidy ulegają w wodzie hydratacji i pęcznieniu tworząc
roztwory koloidalne (hydrozole). Przy dużych stężeniach
hydrokoloidu rośnie lepkości w końcu powstaje hydrożel,
w którym cząsteczki wody nie przemieszczają się swobodnie.

Hydrokoloidy można podzielić na kilka grup:

• Naturalne i modyfikowane polisacharydy (glukany, galaktany,

gumy, śluzy, poliuronidy, pektyny),

• Polipeptydy (np. żelatyna),

• Hydrokoloidy syntetyczne (karbopol, PVA, PVP i żel

krzemionkowy),

• Hydrokoloidy nieorganiczne (glinokrzemiany – bentonit).

Dziękuję za uwagę!
Literatura:
• Lucjan Sobczyk, Adolf Kisza – „Chemia fizyczna dla przyrodników”, PWN, Warszawa
1975 (http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/FChUK-FCUK_Sobczyk.pdf)

• Hans Sonntag – „Koloidy”, PWN, Warszawa 1982

• https://pl.qaz.wiki/wiki/Colloid

• https://docplayer.pl/6211300-Hydrokoloidy-stosowane-w-przetworstwie-miesnym.html

• http://www.zzm.umcs.lublin.pl/Wyklad/FGF-Pol/8.F.G.F.Koloidy.Emuls.pdf

• http://www.chemia.uni.lodz.pl/acch/prezentacje/katarzyna_ludzik.pdf

• https://www.chemfiz.cm.umk.pl/data/pages/dydaktyka/chog/3-1.pdf
Są to związki powierzchniowo czynne (in. związki
kapilarnie czynne) zwane detergentami, tensydami,
kolektorami, czyli substancje (najczęściej organiczne),
które już przy małych stężeniach powodują znaczne
obniżenie napięcia powierzchniowego substancji.
 Zastosowania w przemyśle chemicznym:
 Produkcja tworzyw sztucznych i kauczuku
syntetycznego,
 Przetwórstwo włókien tekstylnych i skóry,
 Przerób ropy naftowej,
 Synteza chemiczna,
 Odczynniki flotacyjne.
 Funkcje:
1) substancje myjąco-piorące (usuwanie zanieczyszczeń),
2) substancje zwilżające (zwiększenie rozpływalności
cieczy),
3) substancje dyspergujące (rozdrabnianie większych
cząstek substancji na mniejsze),
4) substancje pianotwórcze (zdolność wytwarzania piany),
5) substancje antypienne (redukcja piany)
6) substancje solubilizujące (zwiększenie rozpuszczalności
substancji),
7) substancje emulgujące (np. łączenie oleju z wodą),
8) substancje deemulgujące (np. separacja wody od oleju).
 Budowa cząsteczek
 związki chemiczne o stosunkowo dużej cząsteczce
i amfifilowym (amfipatycznym) tzn. hydrofilowo-
hydrofobowym charakterze, które gromadząc się na
granicach faz mogą w znacznym stopniu zmieniać
napięcie międyfazowe.
 Cząsteczka surfaktantu ma budowę asymetryczną,
składające się z dwóch części o skrajnie różnych
właściwościach: niepolarnej (lub słabo polarnej) oraz
silnie polarnej.
 Budowa chemiczna cząsteczki
 część ,,głowa’’, czyli grupa polarna, hydrofilowa, grupa
funkcyjna
 część ,,ogon’’ , czyli grupa niepolarna, hydrofobowa,
łańcuch alifatyczny
 Przykład: cząsteczka surfaktantu zawierająca duży
organiczny kation lub anion, który posiada długi
rozgałęziony lub nierozgałęziony łańcuch
węglowodorowy.
 W budowie cząsteczki:
 Rodzaje grup hydrofobowych:
W części niepolarnej (hydrofobowej):
– łańcuch alifatyczny zawierający od 8 do 18 atomów węgla:
1) kwasy tłuszczowe i tłuszcze naturalne oraz ich pochodne – łańcuchy
nierozgałęzione,
2) reszty węglowodorowe pochodzenia naftowego lub syntetycznego –
łańcuchy bardziej rozgałęzione.
– reszta hydrofobowa utworzona z węglowodoru aromatycznego
alkilowanego:
1) alkilobenzeny, alkilotolueny, alkilofenole jednoalkilowe
o łańcuchach o 8-12 atomów węgla,
2) naftalen dwualkiowy o alkilach o 3-5 atomów węgla.
 w skład reszty hydrofobowej często wchodzi pirydyna.
 W budowie cząsteczki:
 Rodzaje grup hydrofilowych:
Najczęściej w części polarnej (hydrofilowej) występuje:
– grupa kwasowa:
1) grupa karboksylowa (– COOH)
2) grupa siarczanowa (– OSO3H)
3) grupa sulfonowa (– SO3H)
– grupa zasadowa:
1) grupa aminowa I-rzęowa – NH2
2) grupa aminowa II-rzędowa = NH
3) grupa aminowa III-rzędowa ≡ N
4) grupa amoniowa IV-rzędowa N+
5) grupa pirydyniowa C6H5N+
 Podział ze względu na charakter chemiczny grup
funkcyjnych:
I. Jonowe:
1) anionowe – aktywna część cząsteczki jest anionem,
2) kationowe – aktywna część cząsteczki jest kationem,
3) amfoteryczne – w cząsteczce obecne są dwie grupy
o charakterze kwasowym i zasadowym,
II. Niejonowe – cząsteczki nie tworzą soli.
 w rozcieńczonych roztworach – występują w postaci
pojedynczych jonów lub cząstek,
 w stężonych roztworach – ulegają samoasocjacji
(samoagregacji) w większe agregaty zw. micelami,
w wyniku przekroczenia stężenia charakterystycznego
dla danej substancji powierzchniowo czynnej tzw.
krytycznego stężenia micelizacji CMC (Critical
Micellization Concentration).
 W roztworach o niskim stężeniu związki te występują jako pojedyncze
cząsteczki. Zwiększenie stężenia surfaktantu prowadzi do stopniowego wzrostu
jego adsorpcji na granicy faz. Gdy powierzchnia faz jest całkowicie
wypełniona cząsteczkami surfaktantu, wtedy dalszy wzrost stężenia tego
związku powoduje zwiększenie jego ilości w całej objętości roztworu.
Konsekwentne zwiększanie ilości molekuł surfaktantu prowadzi do ich
organizacji w cząstki (micele). W roztworach wodnych cząsteczki związku
powierzchniowego spontanicznie grupują się w taki sposób, aby z fazą
rozpraszającą kontaktowały się tylko grupy hydrofilowe.
 Po osiągnięciu wartości CMC w głębi roztworu
w micelach części hydrofobowe grupują się tworząc wewnętrzny
rdzeń agregatu, natomiast części hydrofilowe zwrócone są
w kierunku fazy wodnej. Micele mogą mieć różne kształty
– najczęściej spotykane są micele sferyczne, elipsoidalne
i cylindryczne, liposomy oraz twory dwuwymiarowe, tzw.
lamelle.
 CMC wyznacza się nanosząc na wykres
zmierzone wartości badanej wielkości
fizycznej ( np. zdolność piorąca, zmiana
gęstości, napięcie powierzchniowe, napięcie
międzyfazowe, ciśnienie osmotyczne,
przewodnictwo elektryczne, współczynnik
załamania światła, rozproszenie światła, siły
elektromotorycznej, absorbancji światła)
w funkcji stężenia, a następnie ekstrapolując
do punktu przecięcia zależności z obszaru
nisko i wysoko-stężeniowego.
 Wartości CMC wykazują silną zależność od
struktury chemicznej surfaktantu,
parametrów intensywnych opisujących układ
tj. temperatura i ciśnienie, oraz obecności
w roztworze surfaktantu innych indywiduów
chemicznych.
 wyznacza się często
graficznie przedstawiając
zmierzoną właściwość
fizykochemiczną (zmiany
napięcia powierzchniowego
roztworu surfaktantu)
w funkcji stężenia log c,
przez ekstrapolację
krzywych poniżej i powyżej
CMC. Punkt przecięcia
prostych wyznacza CMC.
 Występują:
1) w pokarmach,
2) w kosmetykach,
3) środkach higieny osobistej,
4) środkach myjąco-czyszczących.
Sebastian Rodzik
Chemia techniczna
II rok III. Semestr
Równanie Stokesa.
Stosując omówione poprzednio metody otrzymywania emulsji uzyskuje się na ogół
emulsje o dość dużych cząstkach (1-5µm). Pod wpływem sił ciężkości następuje więc
opadanie lub unoszenie się cząsteczek fazy rozproszonej zwane sedymentacją (lub jak
w przypadku emulsji "śmietankowaniem"). Oddziaływanie między cząsteczkami, a
więc możliwość koalescencji (nieodwracalnej), spadek energii powierzchniowej w
wyniku zlewania się kropel itd., rozpoczynają się dopiero wówczas, gdy podczas
sedymentacji cząstki zderzają się ze sobą, albo gdy w osadzie lub "śmietanie" stężenie
cząstek staje się dostatecznie duże. Dopóki nie nastąpiło zniszczenie otoczek
ochronnych złożonych z cząsteczek emulgatora, proces śmietankowania jest
procesem odwracalnym - emulsję można odtworzyć w formie wyjściowej przez
ponowne zmieszanie (wstrząsanie).
 W rozcieńczonych emulsjach, a więc takich, dla których można
przyjąć, że cząsteczki fazy wewnętrznej opadają pojedynczo i nie
łączą się w większe zespoły o różnych rozmiarach (nie występuje
tzw. flokulacja, czyli kłaczkowanie), szybkość śmietankowania
dobrze opisuje prawo Stokes'a:
▸ Wskazuje, że jeśli faza rozproszona ma mniejszą gęstość
niż faza rozpraszająca (co ma na ogół miejsce w
emulsjach O/W), to prędkość sedymentacji jest ujemna,
tzn. śmietankowanie zachodzi pionowo w górę - np.
kuleczki tłuszczu w mleku. Jeżeli natomiast faza
wewnętrzna ma większą gęstość od fazy zewnętrznej, to
cząstki emulsji opadają w dół - występuje to głównie w
emulsjach W/O. Im większa jest różnica gęstości dwóch
faz, im większa jest średnica cząstek oraz im mniejsza
jest lepkość fazy zewnętrznej, tym większa jest szybkość
śmietankowania. Najistotniejszy jest wpływ średnicy
cząstek - można zauważyć, że w wzorze przy parametrze
„d” znajduje się potęga. Zatem dwukrotne zwiększenie
średnicy kuleczek emulsji zwiększa szybkość
śmietankowania czterokrotnie.
▸ Emulsje o zawartości jednej z faz powyżej 74% obj. są nietrwałe,
występuje silna tendencja do koalescencji i łamania emulsji. Takie
emulsje nazywamy stężonymi, często występuje w nich zjawisko
inwersji (odwrócenia) faz, ponieważ emulsja odwrotnego typu jest
bardziej stabilna.
▸ Emulsje o stężeniu fazy wewnętrznej poniżej 26% obj. nazywamy
emulsjami rozcieńczonymi. Z powyższych powodów stężenie fazy
wewnętrznej równe 74% obj. nazywamy punktem krytycznym.
▸ Ogólnie, punktem krytycznym emulsji nazywamy stężenie fazy
wewnętrznej, powyżej którego emulgator nie może wytworzyć stabilnej
emulsji określonego typu.
▸ W pewnych przypadkach (nieregularne kształty i
rozmiary cząsteczek) może ono przekroczyć
wartość 74%. Na ogół najtrwalsze emulsje
powstają przy stosunku objętości faz 50/50, który
jest zbliżony do warunków luźnego upakowania
cząstek. Fakt ten został ustalony empirycznie
przez farmaceutów wiele lat temu, stąd większość
preparatów leczniczych zawiera 50 części obj.
fazy olejowej na 50 części obj. wody.
 Kompromis pomiędzy siłami przyciągającymi pomiędzy cząstkami a siłami
odpychającymi (Van der Waals)

Dla koloidów liofobowych (hydrofobowych) korzystne są procesy:

▸ agregacji — koagulacja – łączenia się się w zwarte zespoły cząstek. (Jeszcze łatwiej jeżeli zobojętnić
ładunek odpychający, przez dodanie elektrolitu)
▸ flokulacja — proces łączenia się stałych cząstek układu zdyspersowanego w większe zespoły, zachodzący
w ośrodku ciekłym pod wpływem dodatku związków wielocząsteczkowych, zwanych flokulantami;
łańcuchowe cząsteczki flokulanta są adsorbowane jednocześnie przez kilka cząsteczek fazy stałej.
Prowadzi to do powstawania „kłaczkowatych” skupisk, o małym stopniu związania, opadających i dających
się stosunkowo łatwo filtrować. — prowadzące do ewentualnego rozdziału fazy stałej (substancja
rozpuszczona) i ciekłej (rozpuszczalnik).
▸ Wpływ temperatury na trwałość emulsji
jest pośredni. Wraz ze wzrostem
temperatury obniża się bowiem napięcie
międzyfazowe i lepkość fazy ciągłej.
Dlatego niewielkie podwyższenie
temperatury sprzyja na ogół
powstawaniu emulsji, natomiast
zwiększenie lepkości układu wywiera
działanie stabilizujące na emulsje. Zbyt
wysokie lub niskie temperatury działają
jednak niszcząco na emulsje
▸ Jedną z najważniejszych fizycznych właściwości układów
koloidalnych jest tendencja do agregacji cząstek.
▸ Główną przyczyną agregacji są przyciągające siły van der
Waalsa działające pomiędzy cząstkami.
▸ Natomiast głównymi siłami odpychającymi są siły
elektrostatycznego oddziaływania cząstek naładowanych o
tym samym znaku oraz oddziaływania cząstka –
rozpuszczalnik (ciecz).
▸ Także hydratacja (solwatacja) cząstek koloidalnych powoduje
ich odpychanie w roztworze, czyli stabilizuje system.
Praktyczne wykorzystanie tego zjawiska.
▸ Elementy obecne w wodzie możemy podzielić na trzy kategorie: zawieszone
cząstki stałe, cząsteczki koloidalne (mniej niż 1 μm) oraz substancje
rozpuszczone (mniej niż kilka nanometrów).
▸ Procesy koagulacji - flokulacji ułatwiają usuwanie z wody substancji
zawieszonej oraz cząsteczek koloidalnych. Są one stosowane w końcowym
etapie separacji typu substancja stała a ciecz: w sedymentacji, flotacji, filtracji.
▸ Flokulacja to łączenie się zdestabilizowanych cząsteczek w
mikroagregaty (mikrokłaczki) a następnie w większe agregaty
(kłaczki), które następnie sedymentują. Są one z angielskiego
nazywane "floc". Dodatek tzw. flokulantów indukuje
formowanie się agregatów.

Czynniki mogące wpływać na koagulację - flokulację to m.in.

czas oraz pH. Czas oraz gradient prędkości są ważne w celu
zwiększenia prawdopodobieństwa łączenia się cząsteczek.
Ponadto pH jest istotnym czynnikiem w usuwaniu koloidów.
 Dwuetapowy proces
▸ Flokulacja jest
dwuetapowym
procesem agregacji
cząstek, w którym duża
liczba małych cząstek
tworzy małą liczbę
dużych skupisk.
Flokulant- związek wiążący
Flokuły-substancje
polimerowe o łańcuchowej
budowie cząsteczki,
rozpuszczalne w wodzie
Małe cząstki zwykle mają ujemne ładunki
powierzchniowe, które utrudniają agregację i
osiadanie (1a). Środki koagulujące mogą
adsorbować do cząstek i równoważyć ładunki.
Wprowadzenie przeciwnych ładunków umożliwia
łączenie się cząstek tworzących stabilne i dobrze
zawieszone submikronowe agregaty (1b). Szybkie
mieszanie jest wymagane do właściwego
rozproszenia substancji koagulujących w celu
ułatwienia zderzeń cząstek i tworzenia
submikronowych agregatów (1c).
▸ Flokulacja wymaga łagodnego mieszania i zastosowania
flokulantu polimerowego o wysokiej masie cząsteczkowej.
Flokulant adsorbuje się na agregatach submikronowych i
ułatwia mostkowanie przerw między nimi (2a). Zbliżanie się
cząstek do siebie na odpowiednią odległość umożliwia
działanie sił przyciągania Van Der Waalsa. Pozwala to
zmniejszyć barierę energetyczną dla flokulacji i w luźno
upakowanych formach agregatów. Agregacja, wiązanie i
wzmacnianie agregatów zachodzi aż do uformowania się
widocznych zawieszonych makroagregatów materiału (2b).
Przy odpowiedniej masie, rozmiarze i wytrzymałości następuje
sedymentacja. Makroagregaty są bardzo wrażliwe na
mieszanie, a po rozerwaniu na skutek silnych naprężeń
ścinających ich ponowne uformowanie jest trudne lub
niemożliwe.
 W wodzie
▸ Flokulacja zawiesin, czyli nierozpuszczonych
w wodzie substancji, polega na tworzeniu większych
cząstek, które są łatwiejsze w odseparowaniu od wody
w różnych procesach filtracji. Flokulację można
wywołać stosując substancje chemiczne – flokulanty
lub poprzez procesy fizyczne ułatwiające łączenie się
mniejszych cząsteczek w większe. Większe zawiesiny
są łatwiejsze do odfiltrowania. Za pomocą flokulacji
można poprawić skuteczność filtracji przy
jednoczesnym zastosowaniu filtrów o większej gradacji
(tz. większym oczku).
▸
▸ Flokulacja zawiesin w cieczy – dowolnej cieczy nie koniecznie będącej
na bazie wody. Podobnie jak i zawiesiny w wodzie można przeprowadzić
flokulację cząsteczek zawieszonych (nierozpuszczonych) w innych
cieczach. Tworzenie większych agregatów za pomocą substancji
chemicznych lub metod fizycznych poprawia jakość filtracji w cieczach
o odpowiedniej lepkości. Widoczna poprawa występuje w procesie mikro,
makro i nano-filtracji oraz w procesie sedymentacji. W przypadku
stosowania filtrów odśrodkowych (cyklonowych), ze względu
na wstępujące siły dynamiczne nie zawsze zastosowanie flokulacji
przynosi oczekiwane efekty.
▸ Przy oczyszczaniu ścieków
▸ W procesach technologicznych (w których istnieje potrzeba szybkiego wyodrębnienia produktów zawieszonych w
postaci koloidalnej.)
▸ W przemyśle papierniczym zjawisko niepożądane, powodujące trudności w procesie formowania dobrej jakości
wstęgi papierniczej.
▸ przy oczyszczaniu zasolonych wód po przeróbce wielu surowców mineralnych, na przykład po płukaniu piasków i kruszyw
▸ Przy oczyszczaniu wód technologicznych zanieczyszczonych produktami wzbogacania w przeróbce węgla, rud miedzi,
cynku i ołowiu, żelaza, siarki
▸ Przy odwadnianiu drobnoziarnistych produktów wzbogacania; dodatek flokulanta powoduje przyspieszenie sedymentacji i
konsekwencji pozwala na znaczne zmniejszenie objętości osadników, to jest urządzeń, w których ten proces jest
przeprowadzany
▸ Przy odwanianiu zawiesin surowców ilastych stanowiących finalną operację klasyfikacji i równocześnie wzbogacania tych
surowców. Wprowadzenie do zawiesiny flokulanta znacznie przyspiesza ten proces.
Flokulanty anionowe są szczególnie przydatne przy klarowaniu i odwadnianiu zawiesin mineralnych
w ośrodkach z odczynem zasadowym lub obojętnym.
Flokulanty obojętne mają najszersze zastosowanie zarówno w przeróbce węgla, soli i rud.
Flokulanty kationowe używane są przede wszystkim do klarowania zawiesin substancji
organicznych. Można je stosować do zawiesin charakteryzujących się odczynem kwaśnym (np. w
metalurgii).
 Flokulanty znalazły szerokie zastosowanie wszędzie tam, gdzie w procesach technologicznych
operujemy wodą i konieczne jest oczyszczanie wody lub roztworów z zawieszonych cząstek stałych
trudno sedymentujących o rozmiarach koloidalnych, lub ogólnie tam gdzie konieczna jest separacja
drobnoziarnistych cząstek mineralnych od wody.
▸ https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/zaklad-chemii-fizycznej/cwiczenie_13_i_14_-_koloidy_i_emulsje.pdf?fbclid=IwAR15aFpgCFO1oy1goIikMD4f-nVa0U-nUR4FLmed8pQuS4newmeCaTZ9bNY

▸ https://biotechnologia.pl/kosmetologia/destabilizacja-emulsji-omowienie-mechanizmow,16674

▸ https://www.ippt.pan.pl/_download/doktoraty/2016zuk_p_doktorat.pdf?fbclid=IwAR2QF1uyH4aywNEiyGWWPFliWHgEk97V0-_J0Cv35Sbe7WAApkWd1vL72DQ

▸ http://zbm.home.amu.edu.pl/miekka-materia/oddzialywania-w-zawiesinach-oddzialujacych-czasteczek/

▸ http://www.fis.agh.edu.pl/~lenda/wt3.pdf

▸ https://www.mt.com/pl/pl/home/applications/L1_AutoChem_Applications/L2_ParticleProcessing/Formulation_Flocculation.html

▸ https://www.lenntech.pl/koagulacja-flokulacja.htm

▸ http://www.minproc.pwr.wroc.pl/materialy/dydaktyka/twsm/labTWSM10.pdf

▸ https://hydropath.pl/flokulacja/

▸ http://dydaktyka.polsl.pl/rg5/slaczka/spec_w_11.html

▸ http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/FChUK-FCUK_Sobczyk.pdf

▸ http://www.kib.uz.zgora.pl/zib/dydaktyka/4_BadanieKoloidow.pdf

▸ http://www.zzm.umcs.lublin.pl/Wyklad/FGF-Pol/8.F.G.F.Koloidy.Emuls.pdf?fbclid=IwAR2XXPokEWU9qDvYiuCEKFemwWi3RsSjURs0Ib-LPkLhNFkyWlVHjsWaeb8

▸ https://www.pum.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0017/173204/Uklady-koloidalne.pdf

▸ https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/zaklad-chemii-fizycznej/cwiczenie_13_i_14_-_koloidy_i_emulsje.pdf

▸ https://www.grundfos.com/pl

▸ https://www.chemfiz.cm.umk.pl/data/pages/dydaktyka/chog/3-1.pdf

▸ https://www.umlub.pl/gfx/umlub/userfiles/beatapolak/kosmetologia/uklady_dyspersyjne/seminaria/zjawiska_miedzyfazowe/koloidy3.pdf?fbclid=IwAR2UlqSioGsyU3KMrC2yo4q-hlEqzgB_Z8430B5UQMAt9TdDtn2Hh1DykMo

▸ https://dbc.wroc.pl/Content/3496/PDF/Drzymala_fizykochemiczna_charakterystyka.pdf?fbclid=IwAR3EwOO-pmErvCeupnDizf1n-XriR5AmLBdLsdTqkbk6vC5SOLm0uN0_lTE

▸ https://pl.wikipedia.org/wiki/Flokulacja
NAPIĘCIE
POWIERZCHNIOWE

Wykonała: Agata Pietroń

Chemia techniczna, rok 1
1.NAPIĘCIE POWIERZCHNIOWE.

Pomiędzy cząsteczkami cząsteczkowego. Siły

każdej substancji, która kohezji między drobinami-
znajduję się w jednym ze równoważą się w głębi fazy.
stanów skupienia- działają W ciałach stałych lub
siły kohezji (Van der cieczach atomy lub drobiny
Waalsa). Siły te ujawniają znajdujące się na
się dopiero gdy cząsteczki powierzchni lub jej pobliżu
znjadują się w odpowiedniejpodlegają działaniu
odległości rzędu kilku mμ. niezrównoważonych sił
Największa odległość przyciągania, skierowanych
między cząsteczkami, przy prostopadle do płaszczyzny
której siły Van der Waalsa powierzchni.
dalej działają są nazywane
promieniem oddziaływania
2. ADSORPCJA NA GRANICY FAZ CIECZ-GAZ.
Niezrównoważone siły powierzchniowe wciągane do wnętrza fazy, dzięki temu
powodują, że na powierzchni wielkość powierzchni swobodnej cieczy
graniczących faz następuje gromadzenie wykazywać będzie tendencję do
się drobin substancji gazowej lub zmniejszania się. W wyniku tego warstwa
rozpuszczonej, takie zjawisko nosi nazwę powierzchniowa wywiera ciśnienie na całą
adsorpcji. Dzięki niej równowaga sił zostaje pozostałą masę cieczy. Siły kohezji między
częściowo przywrócona. cząsteczkami cieczy powodują, że w
warstwie powierzchniowej, obok siły
W przypadku drobin, dla których odległość działającej prostopadle do powierzchni
fazy ciekłej od jej powierzchni jest mniejsza skierowanej w głąb cieczy, występuje
od największej odległości między jeszcze siła napięcia powierzchniowego Ϭ,
cząsteczkami, część ich sfer oddziaływania działająca w kierunku stycznym do
cząsteczkowego znajduję się w fazie powierzchni.
gazowej. Dzięki temu istnieje silniejsze
oddziaływanie na te drobiny od strony
drobin, które znajdują się w fazie ciekłej.
Drobiny cieczy mogą przemieszczać się
względem siebie. Drobiny znajdujące się
na powierzchni cieczy ulegając
jednostronnemu działaniu sił mogą być
 3. TERMODYNAMICZNA CHARAKTERYSTYKA
POWIERZCHNI CIECZY

Ciecz dąży do zmniejszenia swej

powierzchni, zatem dla jej powiększania
potrzebna jest praca przeciwko
napięciu powierzchniowemu. Na
rysunku obok przedstawiony jest układ
złożony z pewnej ilości cieczy
wypełniającej pudło o przesuwanej
pokrywie. Pomiędzy pokrywą a cieczą
napięcie powierzchniowe jest równe
zeru. Przesuwamy pokrywę w ten
sposób, że odsłoni ona część Jeżeli powyższy proces będzie prowadzony w stałej
powierzchni cieczy równą dA temperaturze i pod stałym ciśnieniem, to praca
potrzebna do utworzenia tej powierzchni będzie
równa przyrostowi swobodnej entalpii, to:
𝑑𝑔𝑠 =бdA Przechodząc do różnic mamy:
Ogólnie można zapisać: 𝑔𝑠 =бA Δℎ𝑠 =ΔA[б-T(
δб
) ]
δ𝑇 𝑝
Z zależności między funkcjami
Zmianę entalpii związaną z
termodynamicznymi wynika, że:
utworzeniem jednostki
𝑠𝑠 =-(
δ𝑔𝑠
) powierzchni oznaczamy jako
δ𝑇 𝑝 Δ𝐻𝑠 :
Zaniedbując zmianę powierzchni z δб
temperaturą możemy zapisać Δ𝐻𝑠 =б-T( )𝑝
δ𝑇
wyrażenie na entropię tworzenia Δℎ
nowej powierzchni: Ponieważ: 𝑠 =Δ𝐻𝑠
ΔA
δ𝑔 Δ𝐻𝑠 -obejmuje wszystkie straty
𝑠𝑠 =-A( )
δ𝑇 𝑝
energetyczne podczas tworzenia
Wiadomo, że: nowej powierzchni, możemy
zapisać, że:
h -entalpia
𝑔𝑠
h =g+𝑇𝑠 б=
𝐴

δб
ℎ𝑠 =A[б-T( ) ]
δ𝑇 𝑝
4.JEDNOSTKI NAPIĘCIA POWIERZCHNIOWEGO.
Z powyższych rozważań wynika, że jednostkami napięcia
powierzchniowego są:
1) erg∙𝑐𝑚−2
Lub
2) dyna∙𝑐𝑚−1
Gdzie:
Erg-jednostka pracy i energii
1erg=10−7 J
Dyna-jednostka siły, jest to siła nadająca ciału o masie 1g
przyspieszenie równe 1cm/𝑠 2
1erg=1dyna∙cm=1g∙1𝑐𝑚2 /1𝑠 2
1dyna=10−5 N
Napięcie powierzchniowe odpowiada:
1) pracy, jaką należy włożyć na utworzenie nowej powierzchni
2) Przyrostowi swobodnej entalpii związanemu z utworzeniem
jednostki nowej powierzchni
5. METODY POMIARU NAPIĘCIA
POWIERZCHNIOWEGO

Rozróżniamy 4 metody pomiaru napięcia

powierzchniowego.
1)Metoda kapilarnego wzniesienia
2)Metoda kroplowa (stalagmometryczna)
3)Metoda odkrywania pierścienia
4)Metoda maksymalnego ciśnienia baniek
METODA KROPLOWA (STALAGMOMETRYCZNA)

Metoda ta opiera się na wyznaczaniu wielkości

kropli (jej masy lub objętości) wypływającej z
rurki kapilarnej z oszlifowanym płasko końcem.
Ciężar odrywającej się kropli można przyjąć z
wystarczającym przybliżeniem za
proporcjonalny do napięcia
powierzchniowego.
Zależność tę podaję tzw. prawo Tate’a:
W=2πrϒ

W praktyce otrzymujemy ciężar w’ mniejszy od ciężaru w, a mianowicie:

w’= 2πrϒf
f- funkcja promienia kapilary, objętości odrywającej się kropli i konstrukcji przyrządu
Ponieważ w’=mg, to:
𝑚𝑔
ϒ=2π𝑟𝑓
m- masa kropli
Z tego wynika, że:
𝑉ρ𝑔
ϒ=
𝑘
V- objętość kropli
Ρ- gęstość cieczy
k= 2πf- stała stalagmometru
Jeżeli ze stalagmometru wyciekło V ml cieczy, co daje n kropel, to masa kropli m=Vg/n, czyli:
𝑉ρ𝑔
ϒ=
𝑛𝑘
DOŚWIADCZENIE- METODA STALAGMOMETRYCZNA
Pomiar napięcia powierzchniowego przeprowadzamy przy użyciu stalagmometru o promieniu ,,stopki”
równym 0.3705 cm. Stalagmometr jest umieszczony w termostatowanej komorze. Roztwór wciągamy
do stalagmometru przy użyciu strzykawki połączonej ze śrubą mikrometryczną. Wyciekające ze
stalagmometru krople cieczy zbieramy w małych naczyńkach wagowych, zważonych uprzednio na
wadze analitycznej. Ważymy po 5 kropli z dokładnością do 0.0001g. Następnie obliczamy masę jednej
kropli.
Napięcie powierzchniowe wyliczamy ze wzoru:
𝑚𝑔
ϒ= 𝑟
F
Sporządzamy roztwór dodecylosulfonianiu sodu o stężeniu mniejszym niż CMC=7x10^-3 mol/dm^3.
Następnie mierzymy jego napięcie powierzchniowe przy użyciu stalagmometru. Małe naczyńko
wypełnione badanym roztworem umieszczamy w komorze stalagmometru w taki sposób aby stopka
stalagmometru była zanurzona w roztworze. Wykręcając śrubę strzykawki stalagmometru wciągamy
roztwór do wysokości 1/3 bańki przyrządu. Następnie osuszamy delikatnie stopkę i podstawiamy pod
nią dokładnie wysuszone i zważone małe naczyńko wagowe. Wyciskamy do niego powoli 5kropli.
Ważymy naczyńko ponownie, obliczamy masę jednej kropli i napięcie powierzchniowe. Aby wykonać
następny pomiar usuwamy resztki badanego roztworu. Następnie roztwór podstawowy mieszamy
energicznie w krystalizatorze do uzyskania piany, którą zgarniamy. Pobieramy do stalagmometru
roztwór po pierwszym wypienieniu i wykonujemy kolejny pomiar napięcia powierzchniowego.
 6. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA NAPIĘCIE
POWIERZCHNIOWE
1) Temperatura
W miarę wzrostu temperatury napięcie powierzchniowe maleje niemal prostoliniowo.
2/3
ϒ𝑉𝑚 =k(𝑇𝑐 -T)
Gdzie:
𝑉𝑚 -objętość molowa cieczy
𝑇𝑐 − temperatura przy której zanika menisk cieczy
K- stała
2) Gęstość cieczy
Pomiędzy napięciem powierzchniowym cieczy a jej gęstością istnieje zależność:
ϒ=c(ρ𝑐 -ρ𝑝 )4
Gdzie:
ρ𝑐 -gęstość cieczy
ρ𝑝 -gęstość pary
C-stała
3) Rodzaj rozpuszczalnika, rodzaj W przypadku tzw. elektrolitów
substancji rozpuszczonej i jej stężenie. koloidalnych napięcie powierzchniowe
gwałtownie maleje już przy bardzo
Substancje, które już w niewielkich
małych stężaniach tego typu substancji w
stężeniach powodują obniżenie napięcia
roztworze. Substancje koloidalne mają
powierzchniowego są to tzw. substancje
zdolność do tworzenia tzw. miceli
powierzchniowo czynne. W przypadku
wody, która ma duże napięcie
powierzchniowe liczne ciała są względem
niej powierzchniowo czynne, gdyż ich
napięcie powierzchniowe jest mniejsze od
wody, np. alkohole, estry, kwasy
tłuszczowe itp..
Jeśli rozpuszczalnikiem jest ciecz o małym
napięciu powierzchniowym, mogą je w
tym przypadku podwyższać.
Wodne roztwory elektrolitów posiadają
napięcie powierzchniowe nieco wyższe
niż czysta woda i wzrastające w miarę
zwiększania się stężenia.
7. MECHANIZM DZIAŁANIA SUBSTANCJI
POWIERZCHNIOWO-CZYNNYCH

Substancje powierzchniowo-czynne są to znaczniejsze jest obniżenie napięcia

związki wykazujące dużą skłonność do powierzchniowego
gromadzenia się na granicy faz. Są to
związki dwubiegunowe, zbudowane z
części hydrofilowej i hydrofobowej reszty.
Zagęszczanie cząsteczek tych substancji
na granicy faz zachodzi już przy bardzo
niewielkich stężeniach.
Im silniejsze jest oddziaływanie między
cząsteczkami wody a cząsteczkami
substancji powierzchniowo-czynnej oraz
im gęstsze jest upakowanie
zaadsorbowanych cząsteczek, tym
8.ZASTOSOWANIE SUBSTANCJI POWIERZCHNIOWO
CZYNNYCH
Substancje powierzchniowo czynne są stosowane jako środki
powierzchniowo-czynne (detergenty, surfaktanty, tensydy)
9. BIBLIOGRAFIA

1. Jarosław Ościk ,,Adsorpcja”, Część 1 – Opis i teorie procesu.

 Józefczyk Dominika
UMCS WZP Chemia techniczna
Rok II / Semestr III
◦ Jest to proces polegający na łączeniu się
cząstek fazy rozproszonej koloidu w
większe agregaty tworzące fazę ciągłą o
nieregularnej strukturze.
◦ Istnieje koagulacja odwracalna i
nieodwracalna, a także spontaniczna i
wymuszona.
◦ W wyniku koagulacji może następować
zjawisko żelowania, tworzenia się past i
materiałów stałych, sedymentacji lub
pokrywania powierzchni mieszaniny warstwą
fazy rozproszonej.
◦ O stabilności zoli liofobowych
decyduje efektywność zderzeń
pomiędzy cząstkami. Jeżeli wszystkie
zderzenia są efektywne, to następuje
szybka koagulacja, w przeciwnym
razie koagulacja jest powolna, co
oznacza, że koloid jest stabilny. Do
ilościowego opisu tego zjawiska
stosuje się współczynnik stabilności, W,
który definiuje się jako stosunek liczby
wszystkich zderzeń do liczby zderzeń
efektywnych. Wysokie wartości W
odpowiadają układom stabilnym,
natomiast W równy lub bliski jedności
odpowiada szybkiej koagulacji (układ
niestabilny).
◦ Dla koloidów liofobowych W zależy od
siły jonowej. Przecięcie liniowego
odcinka wykresu W(logc) z prostą W=1
wyznacza tzw. krytyczne stężenie
koagulacji, ckryt. (c.c.c.). Dla
określonego koloidu i danego typu
elektrolitu.
◦ Koloidy o powinowactwie do rozpuszczalnika,
silnie solwatujące* (hydratują** w wodzie),
stabilne, mniej wrażliwe na czynniki koagulujące.
◦ Już niewielkie ilości elektrolitu mogą wywołać
koagulację zoli liofobowych. Następuje ona w
wyniku zmniejszenia ładunku miceli wskutek
zwiększenia stężenia jonów elektrolitu w warstwie
przeciwjonów i warstwie dyfuzyjnej.
◦ W przypadku miceli AgI byłyby to jony ujemne,
natomiast w przypadku As2S3 - jony dodatnie
◦ Hardy i Schultz stwierdzili, że w przypadku
koloidów naładowanych dodatnio, np.
AgI, koagulację powodują aniony,
natomiast naładowanych ujemnie (np.
As2S3) - kationy. Schultz wykazał również, że
zdolność jonu do wywołania koagulacji jest
tym większa, im większy jest ładunek jonu.
◦ Reguła Hardy’ego-Schultzego, dotycząca
koloidów liofobowych, stwierdza, że
działanie koagulacyjne jonów
posiadających ładunek podwójny jest 80
razy większe niż posiadających tylko
jeden ładunek elementarny i ok. 640 razy
mniejsze niż jonów z ładunkiem potrójnym.
◦ Koagulację zolu AgI wywołują aniony, a ich zdolność koagulacji rośnie wraz ze
wzrostem ładunku i tylko w niewielkim stopniu zależy od rodzaju oraz ładunku
towarzyszących im kationów.
◦ Stosując np. roztwory KCl i K2SO4 można wyznaczyć najniższe stężenie (stężenie
progowe) jonów Cl- I SO4 2- konieczne do przeprowadzenia koagulacji miceli AgI.
◦ Wynoszą one:
◦ Oznacza to, że aby skoagulować zol AgI należy użyć około 44 razy większego stężenia
KCl niż K2SO4. Oczywiście gdyby do koagulacji użyć jonu trójwartościowego, np. PO4
3- to jego stężenie powodujące koagulację byłoby niższe niż w przypadku SO4 2- .
Ruch względem siebie stykających się faz ciekłej i stałej (lub rozproszonej i rozpraszającej w koloidach) wymuszony
przez zewn. pole elektr. albo zjawisko odwrotne — powstawanie różnicy potencjałów wywołane ruchem fazy
ciekłej względem stałej lub stałej względem ciekłej.
Rozróżnia się
◦ elektroforezę — ruch cząstek koloidalnych w polu elektr.,
◦ elektroosmozę — ruch cieczy względem ciała stałego w polu elektr.; do zjawisk wywołujących różnicę
potencjałów należą:
▪ potencjał przepływu — wymuszony ruch cieczy,
▪ efekt sedymentacji, zw. efektem Dorna — opadanie cząstek ciała stałego w ośr. ciekłym.

◦ Mechanizm zjawiska elektrokinetycznego wyjaśnia się na podstawie budowy i teorii elektrycznej warstwy
podwójnej. Zjawisko elektrokinetyczne wykorzystuje się w przemyśle, medycynie, farmacji i rolnictwie.
◦ Cząstki koloidów liofobowych adsorbują
jony dodatnie i ujemne z fazy
rozpraszającej, w wyniku czego uzyskują
odpowiedni ładunek zapewniający ich
trwałość. Ilość zaadsorbowanych jonów
może się zmieniać w zależności od
sposobu otrzymywania koloidu.
◦ Cząstki koloidów liofilowych (np.: białka,
skrobia) są także obdarzone ładunkiem
elektrycznym. Jego źródłem jest kwasowa
lub zasadowa dysocjacja cząsteczki, o
czym świadczy zmiana ładunku takiej
cząstki pod wpływem zmian pH
środowiska,
◦ Istnienie ładunku elektrycznego cząstki
koloidalnej jest bezpośrednią przyczyną
charakterystycznych zjawisk (elektroforeza,
elektroosmoza) zachodzących w układzie
koloidalnym umieszczonym w polu
elektrycznym.
◦ Różnica potencjałów pomiędzy nieruchomą warstwą
dyfuzyjną cząstek fazy rozproszonej a fazą rozproszoną.
◦ Potencjał elektrokinetyczny jest potencjałem elektrycznym
występującym na granicy fazy stałej i ruchomej. Powstaje
w wyniku gromadzenia się jonów elektrolitu z roztworu.
◦ Powłoka adsorpcyjna (wewnętrzna) powstaje poprzez
gromadzenie się jonów na powierzchni fazy stałej,
nadając cząstkom koloidalnym ładunek elektryczny.
Natomiast powłoka rozmyta (zewnętrzna) tworzy się na
skutek przyciągania elektrostatycznego jonów
naładowanych przeciwnie.
◦ Dzięki temu, że cząstki koloidalne mają ładunek
elektryczny mogą się poruszać w polu elektrycznym.
Efektem tego jest występowanie zjawisk
elektrokinetycznych.
◦ Obszar na granicy 2 faz,
odznaczający się
statystycznie
nierównomiernym
rozmieszczeniem elektronów
lub jonów, takim, że warstwa
o ładunku dodatnim przylega
do warstwy o ładunku
ujemnym, powodując
powstawanie różnicy
potencjałów.
◦ Elektroforeza jest zjawiskiem
elektrokinetycznym, w którym pod
wpływem przyłożonego pola
elektrycznego przemieszczają się
makrocząsteczki obdarzone
niezrównoważonym ładunkiem
elektrycznym. Prędkość
przemieszczania się naładowanej
elektrycznie makrocząsteczki zależy od
jej ładunku, rozmiaru, kształtu oraz
oporów ruchu środowiska.
Wykorzystując te zależności można
dokonać szybkiej separacji różnych
makrocząsteczek przy zastosowaniu
stosunkowo prostych urządzeń i przy
relatywnie niskim nakładzie kosztów.
◦ Zjawisko przechodzenia cieczy przez
porowate przegrody pod wpływem
zewnętrznego pola elektrycznego
stosowana jest np. do oczyszczania
żelatyny, odwadniania torfowisk,
osuszania zawilgoconych murów oraz
niektórych materiałów biologicznych.
◦ Związana jest z ruchem cząsteczek
ośrodka dyspersyjnego (cieczy) pod
wpływem przyłożonego pola
elektrycznego.
 Czynniki
wpływające na
prędkość migracji
elektroosmotycznej

• Potencjał
elektrokinetyczny (zeta)
(wprost proporcjonalnie)
• Lepkość układu
(odwrotnie
proporcjonalnie)
◦ Powstaje, gdy ciecz przepływa obok
nieruchomego ciała stałego (np. na
skutek różnicy potencjałów między
punktami po dwóch stronach przegrody
lub kapilary, przez którą ciecz jest
przetłaczana)
 Schemat
Rozmieszczenie jonów w podwójnej
rozmieszczenia jonów w podwójnej
warstwie elektrycznej otaczającej
warstwie elektrycznej na
cząstkę koloidu liofobowego
ściankach kapilary
1 – potencjał powierzchni
1 – warstwa adsorpcyjna
2 – potencjał Sterna
2 – warstwa dyfuzyjna
3 – potencjał dzeta (na granicy poślizgu)
◦ Jedno ze zjawisk elektrokinetycznych związanych z
występowaniem na granicach
międzyfazowych potencjału
dzeta (elektrokinetycznego), polegające na
powstawaniu napięcia elektrycznego w czasie
przemieszczania się w rozpuszczalnikach cząstek
otoczonych elektryczną warstwą podwójną, np. w
czasie sedymentacji lub odwirowywania
cząstek koloidów lub zawiesin mineralnych
◦ Pomiary potencjału sedymentacji są prowadzone
w celu wyznaczenia wartości potencjałów
elektrokinetycznych, ważnych m.in. z punktu
widzenia badań stabilności układów koloidalnych
lub prowadzenia procesów
przetwarzania kopalin np. metodami flotacji
ŹRÓDŁA:
◦ http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/fizykochemia_powierzchni_skany/12/dutkiewicz_12.pdf
◦ https://www.chemfiz.cm.umk.pl/data/pages/dydaktyka/chog/3-1.pdf
◦ http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/FChUK-FCUK_Sobczyk.pdf
◦ https://www.chemfiz.cm.umk.pl/data/pages/dydaktyka/chog/3-1.pdf
◦ http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/fizykochemia_powierzchni_skany/08/dutkiewicz_r8.pdf?fbclid=IwAR0CTWy55tEVDkLMiQ-
WpFzBDWJtA9NbJTYs6Yr2iaBPywJBFlwUIWdQGoE
◦ https://dbc.wroc.pl/Content/3496/PDF/Drzymala_fizykochemiczna_charakterystyka.pdf?fbclid=IwAR3EwOO-pmErvCeupnDizf1n-
XriR5AmLBdLsdTqkbk6vC5SOLm0uN0_lTE
◦ https://www.umlub.pl/gfx/umlub/userfiles/beatapolak/kosmetologia/uklady_dyspersyjne/seminaria/zjawiska_miedzyfazowe/koloidy3.pdf?fbclid=IwAR2UlqSio
GsyU3KMrC2yo4q-hlEqzgB_Z8430B5UQMAt9TdDtn2Hh1DykMo
◦ http://www.zzm.umcs.lublin.pl/Wyklad/FGF-Pol/8.F.G.F.Koloidy.Emuls.pdf?fbclid=IwAR2XXPokEWU9qDvYiuCEKFemwWi3RsSjURs0Ib-LPkLhNFkyWlVHjsWaeb8
◦ https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/zaklad-chemii-fizycznej/cwiczenie_13_i_14_-_koloidy_i_emulsje.pdf
◦ http://www.kib.uz.zgora.pl/zib/dydaktyka/4_BadanieKoloidow.pdf
◦ http://home.agh.edu.pl/~nmos1/FUK/fizykochemia_powierzchni_skany/09/dutkiewicz_r9.pdf
◦ https://www.pum.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0017/173204/Uklady-koloidalne.pdf
◦ http://nanoczastki.pl/potencjal-elektrokinetyczny-2/
◦ https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2018/0608/143250-chemia-koloidow-cwiczenie-6.pdf
• Ładunek na powierzchni tlenku metalu powstaje na skutek reakcji między grupami
hydroksylowymi na powierzchni tego tlenku a składnikami fazy ciekłej.
• Uważa się, że ładunek na granicy faz nierozpuszczalny tlenek metalu–wodny
roztwór elektrolitu powstaje na skutek reakcji powierzchniowych grup
hydroksylowych z jonami wodorowymi lub wodorotlenowymi oraz z jonami elektrolitu
nośnego np.:

1. ≡SO𝐻2+ = ≡SOH + H+
2. ≡SOH = ≡SO- + H+

-W wyniku powyższych reakcji na powierzchni tlenku gromadzony jest ładunek dodatni

(reakcja 1) oraz ładunek ujemny (reakcje 2).
-W związku z tym jony wodorowe (reakcje 1,2) kreują ładunek na powierzchni tlenków
i są uznawane dla tych układów jako jony potencjałotwórcze.
3. ≡ SO𝐻2+ 𝐴− = ≡ SOH + 𝐴− + H+
4. ≡ SOH𝐾 + = ≡ 𝑆𝑂 − 𝐾 + + H+
_ W wyniku powyższych reakcji na powierzchni tlenku gromadzony jest ładunek dodatni
(reakcja 3) oraz ładunek ujemny (reakcje 4).
- W klasycznych teoriach podwójnej warstwy elektrycznej (pwe) początkowo
przyjmowano, że jony elektrolitu nośnego te ulegają adsorpcji nie specyficznej,
natomiast w bardziej złożonych modelach pwe jony elektrolitu nośnego mogą ulegać
również adsorpcji specyficznej. Według charakterystycznej dla układów tlenkowych
teorii site binding jony elektrolitu nośnego reagują z powierzchniowymi grupami
hydroksylowymi tlenku tworząc połączenia o charakterze kompleksowym.

-Podsumowując: Aniony (𝐴− ) reagując z powierzchniowymi grupami hydroksylowymi

(reakcja 3) powodują powstanie ładunku dodatniego na powierzchni tlenku same zaś
lokują się w warstwie zwartej podwójnej warstwy elektrycznej w tzw. Wewnętrznej
Płaszczyźnie Helmoltza. Natomiast kationy (𝐾 + ) elektrolitu podstawowego, adsorbując
się, przyczyniają się do wzrostu ładunku ujemnego na powierzchni tlenku i podobnie jak
aniony kompensują ten ładunek zajmując położenie w płaszczyźnie Helmoltza.
-Gęstość ładunku powierzchniowego na granicy faz tlenek metalu–wodny roztwór
elektrolitu najczęściej wyznacza się metodą miareczkowania potencjometrycznego
suspensji.
-Natomiast jeżeli powierzchnia tlenku jest zanieczyszczona substancjami o
właściwościach kwasowych lub zasadowych, to aby określić właściwą wielkość
ładunku konieczne jest wprowadzenie poprawek uwzględniających obecność tych
zanieczyszczeń.-> jedyną metodę zaproponował Lyklema. Metoda ta pozwalała na
poprawne skorygowanie wyników miareczkowania ze względu na obecność
zanieczyszczeń.
- Gęstości powierzchniowych grup kompleksujących anion lub kation elektrolitu
nośnego można obliczyć z danych adsorpcji jonów. Najczęściej w tym celu stosuję się
technikę wskaźników radioizotopowych. Natomiast zgodność między danymi z
pomiarów adsorpcji a odpowiednimi wartościami uzyskanymi z obliczeń modelowych
pwe uzyskuje się jedynie dla pewnych zakresów pH. Obliczone gęstości adsorpcji
anionów dobrze pasują do eksperymentalnych danych dotyczących adsorpcji anionu
dla zakresu pH < pHpzc. Podobnie obliczone za pomocą modelu site binding
stężenia grup kompleksujących kation zgadzają się z danymi adsorpcji w zakresie pH
> pHpzc.
-Podsumowując: Pomiary adsorpcji jonów przeprowadzone podczas miareczkowania
potencjometrycznego suspensji wykazały, że adsorpcja anionów powyżej pHpzc i
adsorpcja kationów poniżej pHpzc jest znacząca.
Tlenki metalu mogą zawierać w swoim składzie zanieczyszczenia, które mogą
wpływać nie tylko na wyniki miareczkowania potencjometrycznego suspensji, ale
również na pomiary adsorpcyjne.
Metoda wskaźników radioizotopowych jest również czuła na ewentualne reakcje
wymiany jonowej lub izotopowej przebiegające na granicy faz tlenek metalu –
wodny roztwór elektrolitu.

-Przykładowe wykresy:
-Płaszczyzna Helmoltza -> zgodnie z propozycją Sterna, że w jej ramach można
wyodrębnić warstwy o różnych właściwościach – warstwę Helmholtza (adsorpcyjną),
w której potencjał zmniejsza się liniowo ze wzrostem odległości, i „warstwę rozmytą”,
wewnątrz której przebiega powierzchnia poślizgu.

-Metoda radioizotopowa -> jest czuła na ewentualne reakcje wymiany jonowej lub
izotopowej przebiegające na granicy faz tlenek metalu –wodny roztwór elektrolitu.
Procesy te w radioizotopowej metodzie pomiaru adsorpcji polegającej na pomiarze
ubytku aktywności z roztworu wywołują taki sam efekt jak adsorpcja jonu, obserwuje
się je zatem jako łączny efekt ubytku aktywności. Obecność takich zanieczyszczeń
spowoduje „podwyższenie adsorpcji” jonów w pomiarach adsorpcji jonów elektrolitu
nośnego.
-Potencjał dzeta -> potencjał na powierzchni ciała stałego, powstający w wyniku
zetknięcia z roztworem elektrolitu. Potencjał Dzeta powstaje na styku ciał, czyli w
miejscu „spotkania” jonów fazy stałej z jonami fazy płynnej. „Dzeta” jest tak
naprawdę miarą oddziaływania elektrostatycznego między cząstkami, które są
zdolne do przemieszczania się względem siebie. Wartość potencjału Dzeta ciała jest
zależna od pH roztworu, w którym jest zanurzone.

Wyróżniamy 4 rodzaje zjawisk elektrokinetycznych (w zależności od sposobu

generowania ruchu):
• elektroosmoza,
• elektroforeza,
• potencjał przepływowy,
• potencjał sedymentacyjny (efekt Dorna).
-Potencjał Dzeta – cechy:
Bezpośredni wpływ na potencjał dzeta mają cechy zarówno powierzchni cząstki, jak
i powierzchni medium. Wartość potencjału dzeta zależy od pH – dzięki temu może
on być modyfikowany poprzez zmianę stężenia jonów wodorowych. Dla różnych
układów można przypisać wartość pH, dzięki której potencjał elektrokinetyczny jest
równy zero – nazywamy to punktem izoelektrycznym. Potencjał Dzeta jest
wykorzystany m.in. do oceny stabilności zjawiska dyspersji.

-Potencjał Dzeta – metody pomiaru:

• Laserowy efekt Dopplera podczas Elektroforezy – polega na przepuszczeniu
wiązki lasera przez próbkę umieszczoną w tzw. celce kapilarnej poddanej
procesowi elektroforezy.
• Elektroforetyczne Rozpraszanie Światła – do cieczy (w której zawieszone są
naładowane cząsteczki), przykładane jest pole elektryczne. Pod jego wpływem
cząsteczki – zgodnie z zasadami przyciągania -zaczynają się poruszać.
-obliczanie potencjału elektrokinetycznego:
Potencjał elektrokinetyczny oblicza się ze wzoru M.Smoluchowskiego:

ζ=k∗h∗u
H∗e
Gdzie:
h – lepkość ośrodka dyspersyjnego,
u – prędkość ruchu cząstek koloidalnych w polu elektrycznym o
gradiencie potencjału H,
k -współczynnik liczbowy zależny od kształtu cząstek koloidalnych,
e – stała przenikalności dielektrycznej ośrodka dyspersyjnego,
-Przykładowy wykres:

1 – definicja potencjału dzeta (ζ – potencjał w punkcie d),

2 – zależność ζ od pH i stężenia soli oraz punkt izoelektryczny,
3 – zależności ζ od rodzaju cząstek faz rozproszonych i pH
-Punkt zerowego ładunku elektrycznego (pzc) -> jest jednym z ważniejszych
parametrów służących do opisu właściwości powierzchniowych ciał stałych w
roztworach wodnych.
W punkcie zerowego ładunku ciało stałe w roztworze wykazuje charakterystyczne
właściwości takie jak maksimum hydrofobowości, twardości, szybkości koagulacji i
sedymentacji, oraz minimum rozpuszczalności. Oznacza to, że pzc jest kluczowym
parametrem w wielu procesach, w tym flotacji, filtracji, koagulacji czy wymianie
jonowej.
Punkt zerowego ładunku jest to wartość pH, przy którym powierzchnia roztworu lub
zawiesiny ciała stałego w wodzie ma elektryczny ładunek zerowy. Jest to związane z
tym, że suma powierzchniowych ładunków dodatnich i ujemnych jest równa zero.
Jeżeli pH zawiesiny ciała stałego jest powyżej punktu zerowego ładunku oznacza to,
że jego powierzchnia jest naładowana ujemnie i posiada zdolność do adsorbowania
kationów oraz bierze udział w reakcji ich wymiany.
Natomiast gdy pH jest mniejsze od pzc, wówczas powierzchnia jest naładowana
dodatnio i posiada zdolność do wymiany anionów.
Wartość pH, przy którym znajduje się wartość punktu zerowego ładunku danej
substancji zależy jej od charakteru powierzchni.
Istnieje wiele metod służących do wyznaczania punktu zerowego ładunku m.in. metoda
miareczkowania, efekt suspensyjny, pomiar potencjału dzeta.
-Przykładowe wykresy:
-Punkt izoelektryczny (iep) -> wartość pH, przy której populacja cząsteczek
amfolitycznych, tj. posiadających kationowe i anionowe grupy funkcyjne (np.
aminokwasy białkowe), zawiera średnio tyle samo ładunków dodatnich co
ujemnych, na skutek czego ładunek całkowity całej populacji wynosi zero.
Stężenie jonu obojnaczego przyjmuje wtedy maksymalną wartość, a stężenia
form anionowej i kationowej mają jednakowe, minimalne stężenie.
W przypadku związków słabo rozpuszczalnych występują wtedy też
niezdysocjowane cząsteczki.

W przypadku białek zależy ona głównie od siedmiu naładowanych

aminokwasów: kwasu glutaminowego (grupa δ-karboksylowa), kwasu
asparaginowego (grupa ß- karboksylowa), cysteiny (grupa tiolowa), tyrozyny
(grupa fenolowa), histydyny (pierścień imidazolowy), lizyny (grupa ε-amidowa) i
argininy (grupa guanidynowa). Ponadto wpływ mają także grupy NH2 i COOH
znajdujące się na końcach białka. Każda z nich charakteryzuje się inną wartością
stałej dysocjacji pK.
-Sytuacja taka może mieć miejsce w dwóch przypadkach:
• w roztworze istnieją wyłącznie jony obojnacze (tzw. zwitterjony),
• w roztworze istnieje taka sama liczba anionów i kationów

-W punkcie izoelektrycznym cząsteczki mają:

• najmniejszą rozpuszczalność,
• najmniejszą lepkość,
• najmniejsze ciśnienie osmotyczne

-Zastosowanie iep:
• wartość ta jest oznaczana często w odniesieniu do białek i aminokwasów,
• wykorzystanie w inżynierii materiałowej, gdzie istotne jest wyznaczanie punktu
izoelektrycznego tlenków metali np. hematyt, krzemionka, magnetyt, tlenek
cynku
-obliczanie punktu izoelektrycznego:
Ładunek elektryczny białka odnosi się do pH roztworu (bufor) w którym się ono znajduję w związku z
czym ma ono także wpływ na obliczanie iep. Uwzględniając te wszystkie parametry i wykorzystując
równanie Hendersona-Hasselbacha możemy wywnioskować następujące wzory pozwalające obliczyć
ładunek cząsteczki w określonym pH buforu:

- dla cząsteczek obdarzonych ładunkiem ujemnym:

gdzie:
pKn oznacza wartość,
pK analizowanego aminokwasu zawierającego grupę negatywną,

-dla cząsteczek obdarzonych ładunkiem dodatnim:

gdzie:
pKp oznacza wartość,
pK analizowanego aminokwasu zawierającego grupę pozytywną
-Podsumowując: Jak widać z równań jedyną zmienną jest pH buforu. Zmieniając jego
wartość możemy ustalić punkt izoelektryczny danego białka. Wyznaczenie tej wartości
ma duże znaczenie w biochemii w technikach elektroforetycznych i ogniskowaniu
izoelektrycznym, ponieważ umożliwia dobranie odpowiedniego środowiska.
Ogólnie w pH poniżej iep białka mają ładunek dodatni, zaś powyżej ich ładunek jest
ujemny. Ma to duże znaczenie w czasie rozdziału metodą elektroforezy. pH żelu
elektroforetycznego zależy od użytego buforu. Jeżeli pH buforu jest wyższe od iep
białka, to będzie ono migrować w kierunku anody (ujemny ładunek jest przyciągany do
niej). Z drugiej strony jeśli pH buforu jest niższe od iep białka będzie ono się poruszać w
kierunku ujemnie naładowanej stronie żelu. Białko nie będzie migrować jeśli pH buforu i
iep danego białka będą sobie równe.
Stosując powyższe wzory możemy obliczyć teoretyczny punkt izoelektryczny.
Teoretyczny, ponieważ wartość wyliczona będzie prawie na pewno odbiegać od
zaobserwowanej z kilku względów: po pierwsze samo założenie, że iep zależy jedynie
od wartości pK wspomnianych wyżej aminokwasów jest raczej uproszczeniem. Nie
bierzemy także pod uwagę modyfikacji białek, które mogą modyfikować ładunek
białka (np. fosforylacja). Problematyczna jest także obecność cysteiny, ponieważ jeśli
tworzy ona mostki siarczkowe to takich cystein nie należy brać pod uwagę przy
obliczeniach. Pomimo tych wad można teoretycznie wyliczyć iep z dokładnością plus
minus 0.5.
Krytycznym momentem wyznaczania punktu izoelektrycznego jest użycie odpowiednich
wartości pK.
 -Przykładowe wykresy:

Populacje różnych form glicyny w

zależności od pH roztworu. Zielona linia
wskazuje punkt izoelektryczny.
GlyH2: H3N+CH2COOH
GlyH: H3N+CH2COO−
Gly: H2NCH2COO−
-Gęstość ładunku powierzchniowego określa się z różnicy objętości kwasu lub
zasady, jakie należy dodać by suspensję doprowadzić do określonej wartości pH
wg następującego wzoru:

gdzie:
∆V – jest to różnica objętości zasady, jaką należy dodać do doprowadzenia
elektrolitu i suspensji do określonej wartości pH ∆V= Vs - Ve,
F – stała Faradaya,
c - stężenie zasady,
Sw – powierzchnia właściwa tlenku,
m – masa tlenku w suspensji,
-Można również obliczyć ładunek powierzchniowy porównując zmianę stężenia jonów
wodorowych lub wodorotlenowych dla określonej objętości kwasu lub zasady. W takim
przypadku ładunek oblicza się z następującego wzoru:

gdzie:
pHe – pH roztworu elektrolitu,
pHs – pH suspensji,
Vel – objętość elektrolitu.

Druga metoda ze względu na obliczenia jest nieco bardziej skomplikowana i w związku

z tym znacznie rzadziej stosowana. Jedynie w przypadku pomiaru ładunku przez
wprowadzenie określonej naważki osadu do roztworu o różnych pH metoda ta może być
bardziej przydatna. Zwłaszcza wówczas, gdy liczba punktów dla odtworzenia krzywej
miareczkowania elektrolitu nośnego jest zbyt mała. Metodą tą można obliczyć gęstość
ładunku powierzchniowego nawet dla jednej próbki.
• Literatura:
- Encyklopedia chemia wyd. Greg,
- Chemia koloidów aut. Alexei Scheludko,
- Zarys fizykochemii koloidów aut. Antoni Basiński,
- Chemia koloidów aut. Alfred Kuhn,
- Słownik PWN,
- Artykuł pt. „Wyznaczanie parametrów podwójnej warstwy elektrycznej na
granicy faz ZrO2–wodny roztwór NaCl metodą optymalizacji numerycznej”
aut. Władysław Janusz,
- Skrypt ćw. 4 „Wyznaczania ładunku powierzchniowego i punktu zerowego
PZC trudno rozpuszczalnych tlenków metali metodą miareczkowania
potencjometrycznego” aut. Zakład Radiochemii i Chemii Koloidów UMCS

Anna Trojanowska
Chemia techniczna rok 2, sem.III
Listopad 2020r