İndüktör (Bobin) Nasıl Çalışır?

İndüktör, elektrik enerjisini manyetik alan formunda enerji

depolayan, pasif elektronik devre bileşenidir. Bir silindir çekirdeğin etrafına sarılmış
iletkenden oluşur. Üzerinden akım geçtiğinde, enerji geçici olarak manyetik
alan içerisinde depolanır. Geçen akım değiştiğinde zamanla değişen manyetik alan,
iletken üzerinde Faraday'ın Elektromanyetik İndüksiyon Kanunu'na göre bir gerilim
indükler.
 

Şekil 1: İndüktör Genel Yapısı

İndüktör, indüktans değeri ile karakterize edilir. Devre çizimlerinde L harfi ile

sembolize edilir ve birimi Henry'dir.
Her kablo ya da iletken, üzerinden akım geçirirken etrafında
bir manyetik alan üretir. İndüktör, düz bir telden farklı olarak, daha fazla manyetik
alan üretmek amacıyla telin bir çekirdeğin etrafına sarılmasıyla oluşur. Sarım
sayısı arttıkça indüktans ve böylece oluşan manyetik alan artacaktır.

İndüktörün çalışma prensibini somut olarak ifade edersek; belirli bir akım değişimi için
üretilen elektromotor kuvvete (voltaj) indüktans denir. Örneğin, 1 Henry indüktansa
sahip bir indüktörden geçen akım, saniyede 1 Amper değiştiğinde 1 Voltluk
bir elektromotor kuvvet üretilecektir.
Bobinlerin DC ve AC Akımlara Karşı Davranışı
DC devrelerde indüktörler kısa devre olarak görülür. Bu durum ideal indüktör için geçerli
olup nedeni DC gerilimde frekansın 0 olmasıdır. Gerçek hayatta ise DC akımlara karşı çok
küçük bir direnç gösterirler.

AC devrelerde ise indüktörler frekansa bağlı değişen bir direnç oluştururlar. AC sinyalin

frekansı arttıkça indüktörün gösterdiği direnç de artar.

Şekil 7: İndüktör Bulunmayan Devrede Akım Grafiği

Görüldüğü gibi, akım sabit olduğu sürece indüktör devreye karışmıyor. Fakat, akımı

değiştirmek istersek indüktörü karşımızda buluyoruz. İndüktör Lenz
Kanunu gereğince akımı ilk değerinde tutmaya çabalıyor. İndüktör, bu savaşı
sonunda kaybetse de değişimi geciktiriyor. Bu da indüktör olan devrede keskin akım
değişimleri yerine yumuşak geçişler görmemize neden oluyor.
 

Şekil 8: İndüktörlü Devrede Akım Grafiği

Şekil 7 ve 8'de ki iki durumdan ilkinde sadece direnç bulunan bir devreye kare
bir sinyal uygulanıyor. Bunun sonucunda elde ettiğimiz akım, kare bir dalga halinde
oluyor.

İkinci durumda ise devreye seri olarak bir indüktör eklenip gerilim veriliyor. Akım
grafiğine bakıldığında, ilk grafikten farklı olarak akım değişiminde gecikmeler
görüyoruz.
 

Şekil 9: İndüktör Devresinde Faz Kayması Grafiği

İndüktör olan bir devrede akım ve voltaj arasındaki 90 derecelik faz

kayması bulunuyor. Bu durum voltaj değişiminin akımda T/4 saniye sonra
görülmesine neden olur. Yani akım, voltaja göre geridedir.

İndüktör Nerelerde Kullanılır ?

► Filtreler

İndüktörler, sinyal işlemede, analog devrelerde filtreler konusunda geniş bir

kullanım alanına sahiptir. Bir direnç-indüktör (R-L) devresi, indüktörün empedansı
frekansla arttığından alçak-geçiren filtre işlevi görür. L-C devresinde ise kapasitör
ile birlikte bant geçiren filtre olarak kullanılır. İndüktör, kapasitör ve dirençleri farklı
topolojilerde birleştirerek bir çok ileri seviye filtre tasarlanabilir. 
 
 Şekil 1: LC Filtre Devresi

 
► Sensörler

Günümüzde temassız sensörler, güvenilirlikleri ve çalışma kolaylığı sebebiyle

oldukça revaçtalar. Bu noktada indüktörler, uzaktan manyetik alanı ölçmede ya da
manyetik geçirgenliğe sahip bir malzemeyi tespit etmede kullanılmaktadırlar.
İndüktif sensörler, trafik ışıklarında trafik yoğunluğunu tespit etmede
kullanılmaktadırlar.
 
Şekil 2: İndüktörün Metal Detektör Sensöründe Kullanımı

 
► Transformatörler

İndüktörlerin manyetik yol paylaşımı ile sonuçlanacak bir kombinasyonu bize bir
elektrik şebekelerinde ve güç kaynaklarında kullanılan transformatörü verir.  
 

Şekil 3: Transformatör

► Motorlar

İndüktif motorlar, indüktörlere uygulanan manyetik güç ile elektrik enerjisini

mekanik enerjiye dönüştürürler. Diğer tip motorlara göre en büyük avantajı
ise rotor ve motor arasında bir elektrik kontağına ihtiyaç olmamasıdır. Bu
özellikleriyle indüktif motorlar, sağlamlığı ve güvenilirliğiyle bilinirler.
 
 Şekil 4: Asenkron Motor

► Enerji Depolama

Kapasitörler gibi indüktörler de enerji depolamada kullanılırlar. Fakat

kapasitörlerin aksine, indüktörlerde daha kısıtlı bir durum vardır. İndüktörlerde
enerji manyetik alan formunda depolanır ve güç kesildiğinde manyetik alan
da sönümlenir. Bu durum, indüktörler uzun zamanlı enerji depolama
yapılamamasına neden olur. İndüktörlerin enerji depolamada temel kullanım alanı
bilgisayarlarda bulunan anahtar modundaki güç kaynaklarıdır.

► Ferrit Boğumları

Şekil 5, size bir yerden tanıdık geldi değil mi ? Evet, doğru bildiniz, kendisi laptop
şarj aleti kablosunun üzerinde bulunan silindir. Hatta, sadece şarj kablolarında
değil klavye, monitör ve yazıcı kablolarında ve daha bir çok yerde bulunurlar. Ferrit
boğumu adı verilen bu silindirler, temelde bir indüktans (endüktans) olup, yüksek
frekanstaki gürültüyü azaltmaya yarar. 
 
Şekil 5: Ferrit Boğumu