1

Elektrostatiğe duyarlı cihazlar

Çoğu insan şu veya bu şekilde statik elektrik ile tanışmıştır. Bunun bir örneği,
naylon bir halıda yürümek ve metal bir kapı koluna dokunmak olabilir veya daha
yaygın olarak bir arabadan çıkarken ve kapıyı kapatırken genellikle vücudunuzdaki
elektrik araba metal aksamları üzerinden boşalmaktadır.

Statik elektrik genellikle "triboelektrik" olarak adlandırılır. Tribo, "ovmak"

anlamına gelen Yunanca bir kelimedir. Bu nedenle triboelektrik, sürtünme ile
üretilen bir elektrik türüdür. Statik yüklerin genellikle sürtünme veya kuvvet
direncinin sonucu olduğu söylenir, bu da bir ısı birikimi anlamına gelir. Gerçekte,
elektrik yüklerinin birikmesine neden olan, ısının etkisi değil, malzemelerin
teması veya dokunmasıdır. Neredeyse her iki katı nesne temas ettiğinde bir temas
potansiyeli ortaya çıkacaktır. Bu voltaj genellikle oldukça düşüktür ancak malzeme
türlerine göre değişir.

Günümüzün modern uçaklarının çoğunda, uçak sistemlerinin büyük bir kısmı,

yalnızca dokunma konusunda hassas değildir. LRU'lar aynı zamanda çeşitli
kaynaklardan gelen müdahaleden kaynaklanan hasar tehdidine de duyarlıdırlar.

2
LRU'nun içinde, elektrostatik deşarjlardan kaynaklanan hasara duyarlı bileşenler
içeren baskılı devre kartları vardır. Bu cihazlar genellikle Elektrostatiğe Hassas
cihazlar (ESD) olarak anılır.

Bu deşarj, farklı malzemeler birbirine sürtüldüğünde veya çekildiğinde oluşan

statik elektrik nedeniyle oluşur. Farklı yük seviyeleri, farklı malzeme grupları
arasında potansiyel farklılıklar yaratır ve farklı elektrik potansiyeline sahip
malzemeler birbirine yaklaştığında, potansiyel eşitlenirken bir deşarj meydana
gelir. Aşağıda gösterilen Triboelektrik Serisi, Pamuk'a (referans matris) kıyasla farklı
yükleri göstermektedir.
Malzemenin pamuğa göre konumuna bağlı olarak, iki malzeme bir araya
getirildiğinde deşarj büyüklüğünü belirleyecektir. Meydana gelebilecek tipik
voltajlar aşağıdaki tabloda gösterilmektedir, burada nemin önemine dikkat
edilmelidir

Sonraki tabloda, statik duyarlı cihazların ve hasara neden olabilecek voltajların bir
listesi görülmektedir. Hasar, aralıklı ve sahte belirtilere yol açan hafif bir
performans düşüşünden sistemin tamamen bozulmasına kadar giden sorunlara
neden olabilir. Hasar miktarı, bileşene çarpan enerji miktarını değiştirir. Daha az
belirgin olan hasar, ekipmana güven eksikliğine yol açabilecek önemli ve pahalı
bakım sorunlarına neden olabilir.

2
3
ESD LRU'ların veya ESD Devre Kartlarının Çıkarılması
Kirlenmiş veya istenmeyen materyalin hassas cihazlardan uzak tutulması gerektiği
unutulmamalıdır. Hassas cihazın yakınında bulunan kirli veya istenmeyen
malzeme, hassas cihazlarda arızaya neden olabilir.

Sistem güç kaynağı, hava aracı prosedürlerine uygun olarak çıkarılmalıdır. ESD
ekipmanının taşınmasında çalışan personel, minimum 250 Kohm ve maksimum
1,5 Mohm topraklama direncine sahip bir bileklik takmalıdır. Düşük dirençli
bileklik kullanılması, yüksek voltaj kaynağına dokunulursa personelin
yaralanmasına neden olabilir. Bir bileklik kullanmadan önce, aşağıdaki gibi
hurdaların kullanım öncesi kontrolü yapılmalıdır:

Bileklik tertibatının minimum 250 Kohm ve maksimum 1.5Mohm direncine sahip

olduğundan emin olmak için bir ohmmetre kullanın.
Bileklik bileğinize takın. Bilek kayışı üzerindeki topraklama kablosu, gerekli
korumayı sağlamak için cilde temas etmelidir.
bilekliğin doğru kullanılmaması ESD bileşenine zarar verebilir.

4
ESD Malzeme taşıma
ESD'ye duyarlı malzeme, sertifikalı bir iş istasyonunda eğitimli personel tarafından
kullanılmalıdır. Tüm ESDS malzemeleri bir Faraday Kafesi statik koruyucu
muhafazasında paketlenmeli ve taşınmalıdır. Faraday Kafeslerinin örnekleri,
poşet üzerindeki bir ESD uyarı etiketi veya üstü örtülü bir iletken çanta ile
mühürlenmiş statik koruyucu poşetlerdir. Üzerinde çalışılmayan birimleri
koruyucu ambalajlarında tutun. ESD'ye duyarlı malzemeyi koruyucu ambalajından
yalnızca kesinlikle gerekli olduğunda çıkarın.
Molalara veya öğle yemeğine gitmeden önce tüm ESDS materyalleri bir Faraday
kafesinde yeniden paketlenmelidir.
ESD İş İstasyonları
ESD'ye duyarlı malzemeleri yalnızca sertifikalı iş istasyonlarında kullanılmalıdır.
Çalışma istasyonunda oturduğunuzda, bilekliğiniz her zaman topraklama jakına
takılmalıdır.
Kağıt ve plastik gibi statik üreteçler, ESD'ye duyarlı tertibatlardan en az 30 cm
uzakta tutulmalıdır.
ESD güvenli çalışma istasyonları etiketlenmiştir.
İletken yer örtüsünün uygun şekilde topraklandığından emin olunmalı ve kontrol
edilmelidir.

5
Paspasınızı temiz tutmak için topikal olarak onaylanmış bir sprey temizleyici
kullanın.
İyonlaştırıcı fanlar, iş istasyonundan elimine edilemeyen plastikler üzerindeki yük
oluşumunu ortadan kaldırmak için kullanılır.
Sadece işlemi gerçekleştirmek için gerekli araçlar masa yüzeyinde olmalıdır
Plastik (yalıtılmış) tutacaklara sahip aletler topikal bir antistatik ile işlemden
geçirilmelidir.
Mümkün olduğunda, işlenmemiş plastik, kağıt ve kauçuk gibi tüm statik
jeneratörler iş istasyonundan çıkarılmalıdır.
İş istasyonunda kullanılan tüm elektrikli ekipman uygun şekilde topraklanacaktır.
Elektrikli ekipmanın 3 uçlu fişi olmalıdır. Kişisel öğelere ESD çalışma istasyonlarında
izin verilmez.
Sandalyenin arkasında kazak, palto, önlük vb. Giyilmesine izin verilmemelidir.

5
Uçakta ESD yi Önlemek için Unutulmaması Gerekenler

• Bir üniteye bakım yapılması gerekiyorsa iyi bir zemin oluşturun (yakıt ikmali için
olduğu gibi).
• Metalik uçak yapısına dokunarak kendi vücut elektriğinizi boşaltın
veya topraklanmış bileklik kullanılmalı
• Test ekipmanını bağlarken, önce toprak bağlantısını kurulmalı.
• Test için pimler üzerindeki açık uçları kullanmaktan kaçının.
• Yalnızca onaylı test ekipmanı kullanın.
• Herhangi bir konektör pimine dokunmayın
• Konektörlerin üzerine koruyucu başlıklar koyarak üniteyi koruyun.
• Hizmet verilemeyen birimi yeniden kullanılabilir nakliye konteynerine koyun

6
Günümüzün modern uçaklarının çoğunda, uçak sistemlerinin büyük bir kısmı,
yalnızca dokunma konusunda hassas değildir, aynı zamanda çeşitli kaynaklardan
gelen müdahaleden kaynaklanan hasar tehdidine de duyarlı elektronik cihazlar
içeren Hat Değiştirme Üniteleri (LRU'lar) tarafından kontrol edilmekte ve
izlenmektedir. LRU'nun içinde, elektrostatik deşarjlardan kaynaklanan hasara
duyarlı bileşenler içeren baskılı devre kartları vardır. Bu cihazlar genellikle
Elektrostatiğe Hassas cihazlar (ESD) olarak anılır.
Çoğu insan şu veya bu şekilde statik elektrik ile tanışmıştır. Bunun bir örneği,
naylon bir halıda yürümek ve metal bir kapı koluna dokunmak olabilir veya daha
yaygın olarak bir arabadan çıkarken ve kapıyı kapatırken genellikle vücudunuzdaki
elektrik araba metal aksamları üzerinden boşalmaktadır.

Bu deşarj, farklı malzemeler birbirine sürtüldüğünde veya çekildiğinde oluşan

statik elektrik nedeniyle oluşur. Farklı yük seviyeleri, farklı malzeme grupları
arasında potansiyel farklılıklar yaratır ve farklı elektrik potansiyeline sahip
malzemeler birbirine yaklaştığında, potansiyel eşitlenirken bir deşarj meydana
gelir. Aşağıda gösterilen Triboelektrik Serisi, Pamuk'a (referans matris) kıyasla
farklı yükleri göstermektedir.
Malzemenin pamuğa göre konumuna bağlı olarak, iki malzeme bir araya

7
getirildiğinde deşarj büyüklüğünü belirleyecektir. Meydana gelebilecek tipik
voltajlar aşağıdaki tabloda gösterilmektedir, burada nemin önemine dikkat
edilmelidir

Sonraki tabloda, statik duyarlı cihazların ve hasara neden olabilecek voltajların bir
listesi görülmektedir. Hasar, aralıklı ve sahte belirtilere yol açan hafif bir
performans düşüşünden sistemin tamamen bozulmasına kadar giden sorunlara
neden olabilir. Hasar miktarı, bileşene çarpan enerji miktarını değiştirir. Daha az
belirgin olan hasar, ekipmana güven eksikliğine yol açabilecek önemli ve pahalı
bakım sorunlarına neden olabilir.

7
İş istasyonunda ESD yi Önlemek için Unutulmaması Gerekenler
• Hat Değiştirilebilir Ünite (LRU) yalnızca ESD kontrollü bir iş istasyonunda
açılabilir.
• Teknisyen topraklanmış bir bileklik takmalıdır.
• Tüm test ekipmanı ve aletleri topraklanmıştır.
• Çıkarılan devre kartı iletken plastik torbalar veya sargı içinde saklanır ve
gönderilir.

8
9
10
ESD'yi Kullanırken Genel Kurallar
Birçok elektronik değiştirilebilir ünite yani LRU'lar, elektrostatik deşarjlarla dahili
olarak hasar görebilecek mikro devreler ve diğer hassas cihazlar içerir. Bu LRU'lar,
Elektrostatik Hassas Cihazlar (ESD) olarak tanımlanmıştır. ESD LRU’ya takılan
afişler, dikkatli olmanız gerektiğini gösterir.
ESD LRU'ları kaldıran, kaldıran ve hareket ettiren kişiler, statik elektriği ve gerekli
statik deşarjlardan korunmayı bilmelidirler.

Elektrostatik yükler; insan vücudu, saç, giysi, zeminler, ekipman rafları ve ekipman
birimlerinden kaynaklanabilir. Elektrostatik boşalma, elektriksel potansiyeldir.
Naylon giysilerden veya insan saçından, polietilen veya çelikten oluşabilecek
elektrostatik deşarjlar ESD bileşenlerine zarar verebilir. Burada ortaya çıkabilecek
arızalar iki şekilde etki oluşturabilir. Birincisinde arıza statik ark anında ortaya
çıkar. Diğer durumda ise arıza ark olayından dan sonra gecikmeli olarak ilerleyen
zamanlarda ortaya çıkar.
Hava aracı prosedürleri, bakım personeline ESD bileşenlerini nasıl bileceklerini ve
bunlara nasıl dokunacaklarını göstermektir. Prosedürler, ESD levhaları ile
tanımlanan birimlere güvenli bir şekilde dokunmak için gerekli olan önlemleri
içerir. ESD'ye duyarlı devreleri olan üniteleri tanımlamak için üç tip etiket

11
kullanılır. Çoğu ESD afişlerinde uluslararası semboller kullanılır. LRU'lar olan ESD
baskılı devre kartları, statik duyarlı bir afiş ile tanımlanır.

11
ESD LRU'ların veya ESD Devre Kartlarının Çıkarılması
Kirlenmiş veya istenmeyen materyalin hassas cihazlardan uzak tutulması gerektiği
unutulmamalıdır. Hassas cihazın yakınında bulunan kirli veya istenmeyen
malzeme, hassas cihazlarda arızaya neden olabilir.

Sistem güç kaynağı, hava aracı prosedürlerine uygun olarak çıkarılmalıdır. ESD
ekipmanının taşınmasında çalışan personel, minimum 250 Kohm ve maksimum
1,5 Mohm topraklama direncine sahip bir bileklik takmalıdır. Düşük dirençli
bileklik kullanılması, yüksek voltaj kaynağına dokunulursa personelin
yaralanmasına neden olabilir. Bir bileklik kullanmadan önce, aşağıdaki gibi
hurdaların kullanım öncesi kontrolü yapılmalıdır:

Bileklik tertibatının minimum 250 Kohm ve maksimum 1.5Mohm direncine sahip

olduğundan emin olmak için bir ohmmetre kullanın.
Bileklik bileğinize takın. Bilek kayışı üzerindeki topraklama kablosu, gerekli
korumayı sağlamak için cilde temas etmelidir.
ilekliğin doğru kullanılmaması ESD bileşenine zarar verebilir.

12
13
14
ESD Malzeme taşıma
ESD'ye duyarlı malzeme, sertifikalı bir iş istasyonunda eğitimli personel tarafından
kullanılmalıdır. Tüm ESDS malzemeleri bir Faraday Kafesi statik koruyucu
muhafazasında paketlenmeli ve taşınmalıdır. Faraday Kafeslerinin örnekleri,
poşet üzerindeki bir ESD uyarı etiketi veya üstü örtülü bir iletken çanta ile
mühürlenmiş statik koruyucu poşetlerdir. Üzerinde çalışılmayan birimleri
koruyucu ambalajlarında tutun. ESD'ye duyarlı malzemeyi koruyucu ambalajından
yalnızca kesinlikle gerekli olduğunda çıkarın.
Molalara veya öğle yemeğine gitmeden önce tüm ESDS materyalleri bir Faraday
kafesinde yeniden paketlenmelidir.

15
ESD İş İstasyonları
ESD'ye duyarlı malzemeleri yalnızca sertifikalı iş istasyonlarında kullanılmalıdır.
Çalışma istasyonunda oturduğunuzda, bilekliğiniz her zaman topraklama jakına
takılmalıdır.
Kağıt ve plastik gibi statik üreteçler, ESD'ye duyarlı tertibatlardan en az 30 cm
uzakta tutulmalıdır.
ESD güvenli çalışma istasyonları etiketlenmiştir.
İletken yer örtüsünün uygun şekilde topraklandığından emin olun ve kontrol edin.
Paspasınızı temiz tutmak için topikal olarak onaylanmış bir sprey temizleyici
kullanın.
İyonlaştırıcı fanlar, iş istasyonundan elimine edilemeyen plastikler üzerindeki yük
oluşumunu ortadan kaldırmak için kullanılır.
Sadece işlemi gerçekleştirmek için gerekli araçlar masa yüzeyinde olmalıdır
Plastik (yalıtılmış) tutacaklara sahip aletler topikal bir antistatik ile işlemden
geçirilmelidir.
Mümkün olduğunda, işlenmemiş plastik, kağıt ve kauçuk gibi tüm statik
jeneratörler iş istasyonundan çıkarılmalıdır.
İş istasyonunda kullanılan tüm elektrikli ekipman uygun şekilde topraklanacaktır.
Elektrikli ekipmanın 3 uçlu fişi olmalıdır. Kişisel öğelere ESD çalışma

16
istasyonlarında izin verilmez.
Sandalyenin arkasında kazak, palto, önlük vb. Giyilmesine izin verilmemelidir.

16
Uçakta ESD yi Önlemek için Unutulmaması Gerekenler

• Bir üniteye bakım yapılması gerekiyorsa iyi bir zemin oluşturun (yakıt ikmali için
olduğu gibi).
• Metalik uçak yapısına dokunarak kendi vücut elektriğinizi boşaltın
veya topraklanmış bileklik kullanılmalı
• Test ekipmanını bağlarken, önce toprak bağlantısını kurulmalı.
• Test için pimler üzerindeki açık uçları kullanmaktan kaçının.
• Yalnızca onaylı test ekipmanı kullanın.
• Herhangi bir konektör pimine dokunmayın
• Konektörlerin üzerine koruyucu başlıklar koyarak üniteyi koruyun.
• Hizmet verilemeyen birimi yeniden kullanılabilir nakliye konteynerine koyun

17
İş istasyonunda ESD yi Önlemek için Unutulmaması Gerekenler
• Hat Değiştirilebilir Ünite (LRU) yalnızca ESD kontrollü bir iş istasyonunda
açılabilir.
• Teknisyen topraklanmış bir bileklik takmalıdır.
• Tüm test ekipmanı ve aletleri topraklanmıştır.
• Çıkarılan devre kartı iletken plastik torbalar veya sargı içinde saklanır ve
gönderilir.

18