Rode Kruis: Europese Collecties

Gids voor gebruikers

Informatiebureau Rode Kruis, kort na de Tweede Wereldoorlog. Foto: Rode Kruis.

Inhoud
Gebruiksaanwijzing.................................................................................................................3
Cartotheekkaartjes..................................................................................................................4
Centraal Europese Cartotheek (toegangsnummer 2.19.287)........................................................4
Joodsche Raad Cartotheek (toegangsnummer 2.19.294).............................................................7
Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Cartotheek (toegangsnummer 2.19.313)........................12
Dossiers................................................................................................................................ 14
Europese Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.288)...........................................................14
B-persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.289).....................................................................14
Openbaar: D-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.290).....................................................14
Openbaar: S-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.291).....................................................14
Openbaar: X-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.292).....................................................14
Openbaar: Y-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.293)......................................................14
A-beperking: Netherlands Tracing Mission Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.308)..............15
Andere documenten...............................................................................................................16
Displaced Persons Cartotheek (toegangsnummer 2.19.297).......................................................16
ITS Tewerkgestelden Cartotheek (toegangsnummer 2.19.301)...................................................17
Opgave Representanten Formulieren (toegangsnummer 2.19.304).............................................18
Loketaanvragen Joodse Opsporing Amsterdam (toegangsnummer 2.19.312)................................18
Collectie Arbeidsinzet (toegangsnummer 2.19.323)..................................................................18
Kamp Amersfoort (toegangsnummer 2.19.315)........................................................................19
Kamp Westerbork (toegangsnummer 2.19.296).......................................................................19
Informatiebureau: eigen archief (toegangsnummer 2.19.322)....................................................20
Kampen en gevangenissen (toegangsnummer 2.19.321)...........................................................20
Zelf raadplegen......................................................................................................................21
A-beperking: Afdeling Voorlichting Joodsche Raad (toegangsnummer 2.19.295)...........................21
A-beperking: Nederlanders in Sovjet Zone of krijgsgevangenschap (toegangsnummer 2.19.299)....21
A-beperking: Centrale Documentatie (toegangsnummer 2.19.310).............................................21
Openbaar: Collectie Gravendienst (toegangsnummer 2.19.316).................................................21
Openbaar: Scheepsverklaringen (toegangsnummer 2.19.307)....................................................21
Openbaar: Mevrouw van Overeem (toegangsnummer 2.19.298)................................................22
Openbaar: M.M. Oosenbrug (toegangsnummer 2.19.303)..........................................................22
Onderzoek in andere archieven van het Nationaal Archief..........................................................22
Veelvoorkomende afkortingen...............................................................................................23
Bijlage: Suchstellecodes ITS..................................................................................................26
Suchstellecodes Hessen........................................................................................................26
Suchstellecodes Beieren.......................................................................................................26

2
Gebruiksaanwijzing

Het oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis is in twee delen te onderscheiden: deelcollecties met
betrekking tot personen in Nederlands-Indië, en deelcollecties met betrekking tot personen in Europa.
Afhankelijk van de aanvraag die u heeft gedaan zijn er verschillende deelcollecties van het Rode Kruis
archief voor u geraadpleegd. Deze deelcollecties zijn destijds door het Informatiebureau van het Rode
Kruis gebruikt om gedeporteerde en anderszins vermiste personen op te sporen, en om
informatieverzoeken over personen te kunnen beantwoorden.

De hoeveelheid Europese deelcollecties is groot. Sommige deelcollecties staan op zichzelf, andere

deelcollecties hebben een onderlinge relatie (bijvoorbeeld doordat de stukken naar elkaar verwijzen).
Zonder verdere contextinformatie kan het daardoor lastig zijn om goed te begrijpen wat er op de stukken
staat die u ter inzage krijgt. Deze gids is bedoeld om u daarbij te helpen.

De uitleg in deze gids is gericht op de verschillende soorten documenten die u eventueel ter inzage kunt
krijgen. Het begint met een toelichting op kaartjes uit de drie grote cartotheken die als voornaamste
zoeksystemen en informatiebronnen gelden. Daarna volgt een toelichting op de verschillende soorten
dossiers die u als gevolg van aangetroffen cartotheekkaartjes gevonden zouden kunnen worden, gevolgd
door een uitleg (per collectie) van andere archiefstukken die u eventueel ter inzage zou kunnen krijgen.
Achterin de gids vindt u een korte introductie op andere Europese deelcollecties die ook relevant kunnen
zijn, maar waar u zelf onderzoek in kunt doen en die u dus ook zelf kunt (laten) aanvragen. Mits het
reserveren op tijd gebeurt (tot een uur voor sluitingstijd van de studiezaal), liggen deze stukken dan
binnen een half uur voor u klaar.

Als u niet precies weet wat voor stukken u eigenlijk ter inzage heeft gekregen, kunt u de e-mail die u van
ons gekregen heeft met de gevonden resultaten erbij houden. In deze e-mail worden de deelcollecties
vermeld waar de stukken in gevonden zijn, met vermelding van het inventarisnummer. Dit
inventarisnummer kunt u opzoeken in de inventaris van de betreffende deelcollectie op de website. De
inventaris geeft een korte beschrijving van de stukken; dit kan u helpen om de juiste uitleg van de
documenten in deze gids te vinden. Om de stukken nog beter in context te kunnen plaatsen, kan het ook
helpen om de inleiding op de inventaris van de betreffende deelcollectie te bestuderen. Hierin staat vaak
meer informatie over hoe en door wie de stukken opgemaakt zijn.

Als laatste is het nog belangrijk om te melden dat het goed mogelijk is dat er minder informatie over een
persoon aangetroffen is dan u gehoopt had. Het oorlogsarchief van het Rode Kruis is helaas niet
uitputtend. Veel materiaal is niet bewaard gebleven of is door de Duitsers vernietigd naarmate de
geallieerden dichterbij de overwinning kwamen. Bovendien waren de werkzaamheden van het
Informatiebureau hoofdzakelijk gericht op het opsporen van personen, waarbij vooral feitelijkheden zoals
transportdata of verblijfplaatsen van belang waren. Daardoor is soms maar een beperkte reconstructie te
maken van iemands lotgevallen tijdens de oorlog.

3
Cartotheekkaartjes

Het Europese deel van het Rode Kruis archief bevat drie grote cartotheken: de Centraal Europese
Cartotheek (CEC), de Joodsche Raad (JR) cartotheek en de Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
(ABC) cartotheek. Deze drie cartotheken vormen de belangrijkste informatiebronnen binnen het archief:
de informatie die beschikbaar is over een persoon in andere deelcollecties is in de meeste gevallen op
een kaartje uit zo’n cartotheek genoteerd. De kaartjes kunnen bovendien allerlei verwijzingen naar
andere deelcollecties bevatten. Hieronder volgt per cartotheek een korte toelichting, inclusief voorbeelden
van kaartjes en uitleg van de verschillende verwijzingen die erop kunnen staan.

Centraal Europese Cartotheek (toegangsnummer 2.19.287)

De Centraal Europese Cartotheek (CEC) is aangelegd door afdeling C van het Informatiebureau van het
Nederlandse Rode Kruis, en was het grootste en belangrijkste kaartsysteem waarmee informatie over
personen verzameld en geregistreerd werd. Er waren verschillende aanleidingen om een kaartje over een
persoon aan te maken:
- De uitwerking van binnengekomen brieven en lijsten, voornamelijk lijsten van gedeporteerde
personen. Per individu werd dan een kaartje opgemaakt met deze gegevens. NB: niet alle lijsten
werden op deze manier uitgewerkt. Dat er geen CEC-kaartje over iemand is, hoeft dus niet te
betekenen dat er geen informatie over die persoon te vinden is.
- Het verwerken van een binnengekomen informatieverzoek naar een persoon. Er werd een dossier
aangelegd met de gevonden stukken over de betreffende persoon, en vervolgens werd er een
CEC-kaartje aangemaakt met een verwijzing naar het dossier.
- Er kon ook een CEC-kaartje aangemaakt worden in het kader van de vaststelling van de plaats en
datum van overlijden van de persoon. Dit werd gedaan voor de Commissie tot het doen van
aangifte van overlijden van vermisten, die na de oorlog was belast met het vergemakkelijken van
het opmaken van overlijdensaktes van (vooral) gedeporteerden.

Ook de afdelingen B, D, E, H en J van het Informatiebureau hielden eigen kaartsystemen bij, die op den
duur aan de Centraal Europese Cartotheek werden toegevoegd. Er kunnen daarom verschillende soorten
kaartjes voorkomen in de CEC. Hieronder ziet u enkele voorbeelden van veelvoorkomende kaartjes:

Voorbeeld 1 Voorbeeld 2

4
Voorbeeld 3 Voorbeeld 4

Voorbeeld 5 Voorbeeld 6

5
Op de CEC-kaartjes kunt u verschillende verwijzingen tegenkomen:

Verwijzing Uitleg
Doss(ier) + nummer Het dossiernummer van het Europese persoonsdossier dat werd opgemaakt. Zie
voor meer informatie de sectie ‘Dossiers’ van deze gids.
S/X/Y + nummer Een verwijzing naar een S-, X-, of Y-dossier. Zie voor meer informatie de sectie
(zie voorbeeld 4) ‘Dossiers’ van deze gids.
Rode ‘B’-stempel Deze stempel verwijst naar afdeling B van het Informatiebureau, die belast was
(zie voorbeeld 1) met het vinden van informatie betreffende Nederlanders in Duitse dienst en
buitenlandse militairen. De persoon in kwestie viel hier kennelijk onder. Op het
CEC-kaartje staat vaak ook een B-nummer, dat verwijst naar een B-dossier. Zie
voor meer informatie over B-dossiers de sectie ‘Dossiers’ van deze gids.
Dagtek. St. Crt./ (Meest waarschijnlijke) datum van overlijden en datum dat het overlijden van
Dat. Overlijden – de persoon in de Staatscourant gepubliceerd werd. De stempel is aangebracht
stempel naar aanleiding van onderzoek door de Commissie tot het doen van aangifte
(zie voorbeeld 2) van overlijden van vermisten, in samenwerking met het Informatiebureau van
het Rode Kruis.
R + nummer, Verwijzing naar registraties of reconstruties (R), werklijsten levenden (W.L.) en
W.L + nummer, werklijsten doden (W.D.) waar de informatie over de persoon uit gehaald was.
W.D. + nummer Deze informatie is vrijwel altijd ook op het kaartje geschreven.
(zie voorbeeld 3)
IB + nummer Verwijzing naar een document uit het eigen archief van het informatiebureau
(zie voorbeeld 6) (IB), waar de informatie over de persoon uit gehaald was. Deze informatie is
vrijwel altijd ook op het kaartje geschreven. Een IB-nummer kan tevens
betekenen dat er ooit een aanvraag voor CADSU (Centraal Afwikkelingsbureau
Duitse Schade-uitkeringen) is gedaan, waarvoor onderzoek ter verificatie is
gedaan in het archief van het Rode Kruis.
PA + nummer Het nummer van de particuliere aanvraag die is gedaan naar een persoon.
(zie voorbeeld 5) Meestal te vinden op nieuwere CEC-kaartjes.
P + nummer Protocolnummer. Verwijst naar een getuigenverklaring van overlevenden
(afgenomen door het NRK), waarin de betreffende persoon voorkomt. Deze
informatie is vrijwel altijd ook op het kaartje te vinden.
CADSU + nummer Aanvraagnummer voor het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse
of A-nummer met 6 Schadeuitkeringen: naoorlogse uitkering voor slachtoffers van vrijheidsberoving
cijfers en hun nabestaanden ( Joden, politieke gevangenen etc.). CADSU-dossiers
(zie voorbeeld 5, 6) worden bewaard in het Nationaal Archief. Doorgaans worden deze daarom ook
voor u meegenomen in de resultaten als er een dergelijke verwijzing wordt
aangetroffen.
WUV + nummer of Aanvraagnummer voor de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1940-1945.
A-, B-, C- of D- Deze wet regelt sinds de jaren ’70 de toekenning van uitkeringen aan hen die
nummer (soms met tijdens de Duitse of Japanse bezetting werden vervolgd vanwege hun ras,
‘Cl.’ ervoor) geloof, wereldbeschouwing of seksuele geaardheid of vanwege onttrekking aan
(zie voorbeeld 5, 6) verplichte tewerkstelling. Voor inzage van documentatie rondom een dergelijke
aanvraag kunt u contact opnemen met de Sociale Verzekeringsbank (SVB).
WBP + nummer Aanvraagnummer voor de Wet Buitengewoon Pensioen. Deze wet voorziet in
pensioenen voor personen die als gevolg van hun deelname aan het verzet in
Nederland invalide zijn geworden en voor de nabestaanden van omgekomen
deelnemers aan het verzet in Nederland. Men kan bij de Stichting 1940-1945
om inzage in het sociaal rapport vragen. Voor inzage van documentatie rondom
een dergelijke aanvraag kunt u contact opnemen met de Sociale
Verzekeringsbank (SVB). Inzage in sociale rapporten en verzetsrapporten
rondom WBP-aanvragen kan via de Stichting 1940-1945.
WUBO + nummer Aanvraagnummer voor de Wet Uitkeringen Burger-Oorlogsslachtoffers 1940-
1945. Deze wet regelt sinds de jaren ’80 de toekenning van uitkeringen aan
hen die tijdens de Duitse bezetting, tijdens de Japanse bezetting of gedurende
de daaropvolgende Bersiap-periode, die eindigt met de
soevereiniteitsoverdracht in december 1949, als burgers zodanig door
oorlogsgeweld getroffen zijn, dat zij blijvend invalide zijn geworden. Voor

6
 inzage van documentatie rondom een dergelijke aanvraag kunt u contact
opnemen met de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Voor meer uitleg van afkortingen kunt u de lijst veelvoorkomende afkortingen achterin deze gids
raadplegen.

Joodsche Raad Cartotheek (toegangsnummer 2.19.294)

De Joodsche Raad (JR) was in februari 1941 opgericht om de Joodse gemeenschap in Nederland aan te
sturen, en was tot de opheffing in september 1943 verantwoordelijk voor het doorgeven van de anti-
Joodse maatregelen aan de Joodse Nederlanders. Het was een fors orgaan met meerdere afdelingen,
waarvan een aantal ook een eigen cartotheek bijhield. Wat er na de plotselinge opheffing van de
Joodsche Raad in september 1943 met deze cartotheken is gebeurd, is niet duidelijk. Na de bevrijding
zijn de cartotheken bij de gemeente Amsterdam terecht gekomen, en samengevoegd tot één Joodsche
Raad-cartotheek. In 1949 is de cartotheek overgedragen aan en in gebruik genomen door het
Nederlandse Rode Kruis in Den Haag. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van de meest
voorkomende kaartjes:

Voorbeeld 1

7
Voorbeeld 2

Voorbeeld 3

8
Voorbeeld 4. Deze kaart is na de oorlog door Volksherstel Amsterdam toegevoegd aan de JR-cartotheek. De persoon in
kwestie heeft óf nooit een originele JR-kaart gehad, of deze is op enig moment verloren gegaan.

Voorbeeld 5. Ook deze persoon heeft waarschijnlijk nooit een origineel JR-kaartje gehad. Het bureau Opsporing
Joodsche Personen in Amsterdam heeft een bedankkaartje van het Rode Kruis gebruikt als JR-kaartje.

9
Het is ook mogelijk dat er meerdere JR-kaartjes van iemand te vinden zijn, zoals in dit voorbeeld:

Voorbeeld 6

Tot ongeveer 1980 zijn er nog nieuwe aantekeningen op de (originele) kaartjes gemaakt, met als gevolg
dat de kaartjes wat onoverzichtelijk kunnen zijn. In feite zijn er drie ‘lagen’ met informatie op een kaartje
te lezen: de (getypte) basisinformatie die op het kaartje is aangebracht toen het werd opgesteld,
toevoegingen tijdens de oorlog, en naoorlogse aantekeningen. Per ‘laag’ volgt nu een toelichting van de
verschillende afkortingen en verwijzingen die u op een JR-kaartje kunt aantreffen.

Basisinformatie: betreft naam en adres, familiesamenstelling en functie/werkervaring. Bij

bijzonderheden is genoteerd wat iemands gezindte was (bijv. liberaal) en of hij/zij wel (‘positief’) of niet
(‘negatief’) praktiserend was.
Verwijzing/afkorting Uitleg
In rechterbovenhoek: Het Sperrenummer, uniek per persoon. Op basis van dit nummer is te
Getypt 5- of 6-cijferig achterhalen waarom iemand een Sperre (vrijstelling van transport) had
nummer (zie voorbeeld gekregen:
2). Soms vooraf
gegaan door ’1/’ of ‘4/’ 10.000-… Fremdstaatler
o.i.d. (zie voorbeeld 1, 20.000-… Protestants gedoopte Joden
3) 30.000-… Abstammungsjuden (Calmeyer-gevallen)
40.000-… Protektions- und Angebotsjuden (Blaue Reiter,
Frederiks-lijsten, van Dam-lijsten of Barnevelders)
60.000-… Rüstungsjuden (werkzaam in bont, confectie,
diamant, oud-metaal etc)
80.000-… gelieerd aan Joodsche Raad
100.000-… gemengd gehuwden
120.000-… Stammliste
In rechterbovenhoek: Nummer van het persoonsbewijs. De letter staat voor de woonplaats (A=
Getypte letter- Amsterdam). De getypte ‘J’ onder het persoonsbewijsnummer staat voor
cijfercombinatie, Bijv.: ‘Jood’.
A35/05906 (voorbeeld
1)

10
Toevoegingen tijdens de oorlog: betreft verhuizingen, aankomst in kamp
Westerbork/Vught/Barneveld, en correspondentie tussen de Joodsche Raad in Amsterdam en
Westerbork
Verwijzing/afkorting Uitleg
‘Wbk’ + datum Datum van aankomst in kamp Westerbork.
(zie voorbeeld 1, 2)
‘B’ of ‘Bar.’ + nummer Nummer van de barak in Westerbork. Baraknummer 67 was een strafbarak.
(zie voorbeeld 1,2)
Rode ‘V’ + datum Datum van aankomst in kamp Vught. De documentatie van kamp Vught is te
raadplegen bij het NIOD.
Rode ‘B’ + datum Datum van aankomst in kamp Barneveld.
(zie voorbeeld 3)
Au. Be. ‘Ausnahme-Bescheinigung’: de nieuwe vrijstelling nadat de vorige Sperre
(zie voorbeeld 1) verlopen was.
Gestempelde data + Samenvatting van de correspondentie per datum tussen Amsterdam en de
geschreven Antragstelle in Westerbork. De Antragstelle was een onderdeel van de
aantekeningen over kampadministratie van Westerbork, en behandelde aanvragen voor
correspondentie vrijstellingen van deportatie. Men kon zo’n vrijstelling krijgen door bijv.
(zie voorbeeld 3) ontsterring, gemengde afkomst, gemengd huwelijk, sterilisatie en ziekte.
Geschreven nummer in Nummer van de aanvraag bij de Antragstelle.
rechteronderhoek
(zie voorbeeld 6)

Naoorlogse aantekeningen: betreft deportatiedatum, datum van terugkeer of datum van overlijden,
woonadressen, wettelijke regelingen en verwijzingen naar een dossier
Verwijzing/afkorting Uitleg
Doss(ier) + nummer Het dossiernummer van het Europese persoonsdossier. Zie voor meer
informatie de sectie ‘Dossiers’ van deze gids.
S/X/Y + nummer (zie Een verwijzing naar een S-, X-, of Y-dossier. Zie voor meer informatie de
CEC-voorbeeld 4) sectie ‘Dossiers’ van deze gids.
Schuin geschreven in Deportatiedatum (‘tr’ = transport). Meestal staat de (afkorting van de)
rood potlood: (‘Tr.’+) bestemming erbij (tevens in rood potlood).
datum
Rode ‘S’ ‘Strafgeval’. Persoon is behandeld als arrestant (bijv. omdat hij/zij
(zie voorbeeld 1) ondergedoken zat)
Rode ‘R’- stempel De ‘R’ staat voor repatriant/representant; dit betekent dat de persoon het
(zie voorbeeld 3) heeft overleefd en is teruggekeerd.
LA + nummer Verwijzing naar een loketaanvraag (LA) bij de afdeling Opsporing Amsterdam.
Zie voor meer informatie de sectie ‘Andere Documenten’ van deze gids.
P + nummer Protocolnummer. Verwijst naar een getuigenverklaring van overlevenden
(afgenomen door het NRK), waarin de betreffende persoon voorkomt. Deze
informatie is vrijwel altijd ook op het kaartje te vinden.
CADSU + nummer of A Aanvraagnummer voor het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse
+ zescijferig nummer Schadeuitkeringen: naoorlogse uitkering voor slachtoffers van
vrijheidsberoving en hun nabestaanden ( Joden, politieke gevangenen etc.).
CADSU-dossiers worden bewaard in het Nationaal Archief. Doorgaans worden
deze daarom ook voor u meegenomen in de resultaten als er een dergelijke
verwijzing wordt aangetroffen.
WUV + nummer of A, Aanvraagnummer voor de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1940-1945.
B, C of D + nummer Deze wet regelt sinds de jaren ’70 de toekenning van uitkeringen aan hen die
(soms met ‘Cl.’ ervoor) tijdens de Duitse of Japanse bezetting werden vervolgd vanwege hun ras,
(zie voorbeeld 2, 3) geloof, wereldbeschouwing of seksuele geaardheid of vanwege onttrekking
aan verplichte tewerkstelling. Voor inzage van de aanvraagdocumentatie kunt
u contact opnemen met de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Voor meer uitleg van afkortingen kunt u de lijst veelvoorkomende afkortingen achterin deze gids
raadplegen.

11
Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Cartotheek (toegangsnummer 2.19.313)
Het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen (ABC) werd op 26 november 1944 opgericht, meteen na de
bevrijding van het zuiden. De hoofdtaak van het Afwikkelingsbureau was het opsporen van (vermiste)
Nederlanders in allerlei kampen en gevangenissen in Europa. De gevonden gegevens (zoals plaats,
datum en reden van arrestatie, en de verschillende kampen waar iemand had gezeten) werden verwerkt
in een cartotheek. In 1946 werd het Afwikkelingsbureau opgeheven als zelfstandig orgaan en ging het
verder als afdeling van het Informatiebureau van het Rode Kruis. De cartotheek werd zo onderdeel van
het oorlogsarchief van het Rode Kruis. Hieronder ziet u een paar voorbeelden van kaartjes uit deze
cartotheek:

Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

12
Voorbeeld 3

Op de ABC-kaartjes kunt u een aantal verwijzingen aantreffen:

Verwijzing Uitleg
Doss(ier) + nummer Het dossiernummer van het Europese persoonsdossier. Zie voor meer
informatie de sectie ‘Dossiers’ van deze gids.
Rode ‘C’-stempel Verwijst naar afdeling C van het Informatiebureau van het Rode Kruis.
Rode ‘R’-stempel De ‘R’ staat voor repatriant/representant; dit betekent dat de persoon het heeft
overleefd en is teruggekeerd.
OR + nummer Verwijzing naar een Opgave Representanten (OR)-formulier. Zie voor meer
informatie het kopje ‘OR-formulieren’ in de sectie Andere Documenten van deze
gids.
I + nummer Verwijst naar correspondentie rondom verzoeken om inlichtingen over vermiste
personen.
B + nummer Verwijst naar een ‘B-lijst’, met gegevens over het lot van bepaalde personen.
Deze informatie is ook op het kaartje opgenomen.
IB + nummer Verwijzing naar een document uit het eigen archief van het informatiebureau
(IB), waar de informatie over de persoon uit gehaald was. Deze informatie is
vrijwel altijd ook op het kaartje geschreven. Een IB-nummer kan tevens
betekenen dat er ooit een aanvraag voor CADSU (Centraal Afwikkelingsbureau
Duitse Schade-uitkeringen) is gedaan, waarvoor onderzoek ter verificatie is
gedaan in het archief van het Rode Kruis.
Reveille Verwijst naar het blad Reveille (uitgebracht door het ABC), waarin oproepen
konden worden geplaatst met verzoeken om informatie over vermiste
personen.
Machtigingsnummer Betekent dat aan de betreffende persoon een levensmiddelenkaart is verstrekt
bij repatriëring.
Andere Verwijzingen naar brondocumentatie van het Afwikkelingsbureau
verwijzingen: A + Concentratiekampen. De informatie uit deze documenten is ook op het kaartje
nummer, C + opgenomen.
nummer, PRT.H/X +
nummer, etc.

13
Dossiers
Europese Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.288)
De serie Europese Persoonsdossiers is de grootste reeks persoonsdossiers in het oorlogsarchief van het
Rode Kruis. Deze dossiers werden aangemaakt naar aanleiding van een informatieverzoek van bijv.
familieleden/nabestaanden, of in het kader van onderzoek door instanties (zoals de Commissie tot het
doen van aangifte van overlijden van vermisten, of uitkeringsaanvragen). De grootte van een dossier kan
sterk variëren. Sommige dossiers bevatten heel veel stukken, anderen slechts een paar.
U kunt de volgende stukken aantreffen in een Europees Persoonsdossier:
- Originele (of kopieën van) cartotheekkaartjes
- Originele (of kopieën van) stukken uit andere deelcollecties die informatie bevatten over de
persoon in kwestie
- Correspondentie van familie, opsporingsorganisaties en overheidsorganen
- Correspondentie naar aanleiding van uitkeringsaanvragen

B-persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.289)

De persoonsdossiers van de afdeling B gaan over buitenlandse militairen en Nederlanders in Duitse
dienst. Deze dossiers zijn aangelegd tussen begin 1946 en eind december 1948. De dossierreeks is
gedeeltelijk opgenomen in de collectie Europese Persoonsdossiers. Als er na 1949 een dossier werd
heropend vanwege nieuwe correspondentie, dan werd het dossier uit de B-dossierreeks gehaald en
voortgezet in de Europese Persoonsdossiers. Deze verandering werd ook op het B-kaartje in de CEC
genoteerd. Als u een aanvraag heeft gedaan naar iemand in Duitse dienst of een buitenlandse militair, en
er is een dossier aangetroffen, krijgt u dus óf een Europees Persoonsdossier, óf een B-dossier ter inzage.
B-dossiers bevatten doorgaans dezelfde soort stukken als Europese Persoonsdossiers.

Openbaar: D-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.290)

Deze dossiers zijn aangelegd door de afdeling D van het Informatiebureau (later opgenomen in afdeling
C). Afdeling D was belast met het opsporen van buitenlandse burgers. De dossiers bevatten
correspondentie tussen de familie, het Informatiebureau van het Rode Kruis, en instanties in het binnen-
en buitenland ter verkrijging van duidelijkheid omtrent het lot van de persoon in kwestie. Deze
deelcollectie is openbaar, dus u kunt de dossiers zelf via de website reserveren voor inzage.

Openbaar: S-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.291)

Deze dossiers bevatten verklaringen van overlijden, met plaats en datum van overlijden (soms bij
benadering). Doorgaans zijn deze dossiers opgenomen in het Europese Persoonsdossier van de
betreffende persoon. Als dat niet zo is, of als er geen Europees persoonsdossier is, maar u ziet wel een
verwijzing (S-nummer) op een cartotheekkaartje, dan kunt u het S-dossier opzoeken. Deze dossiers zijn
openbaar, dus u kunt ze zelf via de website reserveren voor inzage.

Openbaar: X-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.292)

X-dossiers bevatten formulieren waarin een overlevende van een bepaald transport kennis deelt over een
bepaald persoon. Soms zit er ook een verklaring van overlijden bij. Doorgaans zijn deze dossiers
opgenomen in het Europese Persoonsdossier van de betreffende persoon. Als dat niet zo is, of als er geen
Europees persoonsdossier is, maar u ziet wel een verwijzing (X-nummer) op een cartotheekkaartje, dan
kunt u het X-dossier opzoeken. Deze dossiers zijn openbaar, dus u kunt ze zelf via de website reserveren
voor inzage.

Openbaar: Y-Persoonsdossiers (toegangsnummer 2.19.293)

In deze dossiers zit correspondentie tussen het Informatiebureau van het Rode Kruis, personen en
instanties in binnen- en buitenland, omtrent het verkrijgen van informatie over het lot van Joodse
personen. Doorgaans zijn deze dossiers opgenomen in het Europese Persoonsdossier van de betreffende
persoon. Als dat niet zo is, of als er geen Europees persoonsdossier is, maar u ziet wel een verwijzing (Y-
nummer) op een cartotheekkaartje, dan kunt u het Y-dossier opzoeken. Deze dossiers zijn openbaar, dus
u kunt ze zelf via de website reserveren voor inzage.

14
A-beperking: Netherlands Tracing Mission Persoonsdossiers (toegangsnummer
2.19.308)
De Netherlands Tracing Mission (NTM) werd opgericht door de Nederlandse Missie tot Opsporing van
Vermiste Personen uit de Bezettingstijd (MtO) als verbindingsbureau bij de International Tracing Service
(ITS) in Arolsen. De inhoud van de dossiers bestaat uit correspondentie gevoerd tussen het Netherlands
Tracing Mission (NTM) en het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis en soms ook andere
instanties in Duitsland omtrent het lot van de persoon in kwestie. Er wordt niet naar de NTM-dossiers
verwezen door cartotheekkaartjes, maar een deel ervan is wel opgenomen in de Europese
Persoonsdossiers. Als dat niet zo is, of als er geen Europees persoonsdossier is, dan kunt u de inventaris
van de NTM-dossiers raadplegen (via onze website). Het grootste deel van de dossiers is alfabetisch
geordend. U kunt het gewenste inventarisnummer laten aanvragen bij de informatiebalie van de
studiezaal.

15
Andere documenten

Naast cartotheekkaartjes en persoonsdossiers, kunt u mogelijk ook andere stukken ter inzage krijgen.
Hieronder volgt per collectie een korte toelichting op de mogelijkheden.

Displaced Persons Cartotheek (toegangsnummer 2.19.297)

De Displaced Persons (DP)-kaarten zijn na de bevrijding opgemaakt door de Supreme Headquartes Allied
Expeditionary Forces (SHAEF), dat verantwoordelijk was voor de repatriëring van ‘displaced persons’
(zowel burger als militair) in Europa. De voorgedrukte kaarten bevatten persoonsinformatie van
repatrianten, opgemaakt tijdens hun registratie in ontvangstcentra (vooral in Duitsland) als Displaced
Persons. De kaarten geven het registratienummer en het tijdstip van overplaatsing naar een volgende
bestemming aan, het volgende DP-opvangkamp/ontvangstcentrum of de gewenste bestemming, veelal
het huisadres. Naast kaarten van repatrianten zijn er ook kaarten met informatie over personen die in de
oorlog in het Duitse Rijk waren overleden. Deze kaarten werden waarschijnlijk in de eerste jaren na de
bevrijding op het kantoor van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis in Den Haag
ingevuld naar aanleiding van informatie afkomstig van repatrianten (tijdens en na hun terugkeer
verstrekt) en buitenlandse instanties. Hieronder zit u een voorbeeld van een DP-kaart van de SHAEF:

U kunt uit deze collectie ook een ‘bevolkingskaart’ ter inzage krijgen. Deze reeks is opgemaakt door de
Dienst der Repatrieering. De kaarten bevatten soortgelijke informatie als de kaarten van de SHAEF.
Hieronder ziet u een voorbeeld van een bevolkingskaart:

16
ITS Tewerkgestelden Cartotheek (toegangsnummer 2.19.301)
Deze deelcollectie bevat een aantal kaartsystemen die informatie geven over hoofdzakelijk verplicht
tewerkgestelden, maar in mindere mate ook over politieke gevangenen, Joden en overleden personen.
De kaartjes zijn afkomstig van de International Tracing Service (ITS)-afdelingen in de Duitse deelstaten
Hessen en Beieren, die ieder hun eigen kaartjes opmaakten. Hieronder twee voorbeelden:

Voorbeeld van een ITS-kaartje uit Hessen Voorbeeld van een ITS-kaartje uit Beieren

Op een kaart kan rechts bovenin een cijfer staan (de Suchstellecode). Deze code verwijst naar de plaats
in Duitsland waar de betrokkene heeft verbleven. De lijst met Suchstellecodes en de plaatsen waar zij
naar verwijzen is opgenomen als bijlage op deze gids. Er kan ook een R-nummer op een kaartje staan,
verwijzend naar een registratielijst waar de persoon op staat. Een heel enkele keer kan er een
dossiernummer van een Europees Persoonsdossier op staan.

De onderste helft van de kaart bestaat uit kolommen waarmee men kon aangeven in wat voor soort
document de betrokkene wordt genoemd. Op de kaarten uit de deelstaat Hessen worden deze kolommen
met letters aangegeven, de kolommen op Beierse kaarten zijn genummerd:

17
Hessen Beieren Soort document
A 1 Lijsten van krijgsgevangen of arbeidsgegevens
B 2 Lijsten van niet-Duitsers in de betreffende regio ten tijde van de opmaak van
het document
C 3 Lijsten van overlijdensgevallen van niet-Duitsers
D 4 Lijsten van graven van niet-Duitsers
E1 5 Lijsten van niet-Duitse huwelijken
E2 6 Lijsten van geboortes van niet-Duitsers
F 7 Lijsten van niet-Duitsers die tijdens de oorlogsjaren in de betreffende regio
hebben verbleven
G 8 Inventaris van registers met betrekking tot persoonlijke eigendommen achter
gelaten door niet-Duitsers of gedenaturaliseerde Duitse Joden
H 9 Lijsten van medische onderzoeken van niet-Duitsers
J 10 Lijsten met alle rechtszaken of officiële gelegenheden met betrekking tot niet-
Duitsers
K 11 Lijsten met alle niet-Duitsers en gedenaturaliseerde Duitse Joden voorkomend
in de documenten van de sociale verzekering en arbeidsbureaus

De documenten waar deze letters/cijfers of R-nummers naar verwijzen, zijn niet altijd terug te vinden in
de collectie Arbeidsinzet. Helaas is deze collectie namelijk maar deels bewaard gebleven. Voor meer
informatie kunt u daarom ook contact opnemen met de Arolsen Archives in Duitsland, waar het archief
van de ITS ligt.

Opgave Representanten Formulieren (toegangsnummer 2.19.304)

Opgave Representanten (OR-) formulieren zijn enquêteformulieren die werden uitgedeeld aan
repatrianten die bij de Nederlandse grens aankwamen. Het doel van deze formulieren was om informatie
in te winnen over de kampen waar iemand had gezeten, de omstandigheden daar, de medegevangenen
enz. Sommige mensen hebben wel drie of vier formulieren ingevuld. Als de persoon die u zoekt zo’n
formulier heeft ingevuld, krijgt u deze ter inzage.

Loketaanvragen Joodse Opsporing Amsterdam (toegangsnummer 2.19.312)

De meeste verzoeken omtrent de lotgevallen van Joodse personen liepen via het Informatiebureau van
het Rode Kruis in Den Haag. Er zijn echter ook rechtstreekse verzoeken (‘loketaanvragen’) gedaan bij de
Amsterdamse afdeling, de zogenoemde Afdeling Amsterdam Opsporing Joodsche Personen. Als er geen
Europees Persoonsdossier van de persoon gevonden is, maar er wel een LA-nummer op het JR-kaartje
staat, is het mogelijk dat u een formulier van zo’n loketaanvraag ter inzage krijgt. Deze formulieren
betreffen de uitkomsten van opsporingsverzoeken.

Collectie Arbeidsinzet (toegangsnummer 2.19.323)

De collectie Arbeidsinzet bevat allerlei documenten over Nederlanders die (veelal gedwongen)
tewerkgesteld zijn in Duitsland. Deze gegevens en documenten werden na de oorlog in de Duitse steden
(Stadtkreis) en platteland (Landkreis) opgespoord en verzameld via de zonale geallieerde
opsporingsbureaus in Duitsland. Het betrof informatie over Nederlanders die zich in Duitsland (hadden)
bevonden of waren overleden. Deze documenten uit de Kreisen worden bij het Informatiebureau
aangeduid als ‘Kreismateriaal’. Omdat ze per geallieerde zone zijn overgedragen is het belangrijk om te
weten in welke zone de plaats lag waar de persoon tewerk was gesteld.
De collectie is bij lange na niet compleet; een deel ervan is helaas verloren gegaan. Als er wel stukken
zijn gevonden over de persoon die u zocht, kan het zijn dat u één of meerdere van de volgende soorten
documenten ter inzage krijgt:
 Krankenkasse-kaart: tewerkgestelden in Duitsland hadden verplicht een Duitse zorgverzekering.
Een klein deel van deze registratie is bewaard gebleven in de vorm van kaartenbakken. Een
Krankenkasse-kaart bevat voornamelijk persoonsgegevens en gegevens over iemands
tewerkstelling.

18
  Kreis namenlijsten: de collectie Arbeidsinzet bevat een grote hoeveelheid lijsten van
tewerkgestelden per Kreis. De lijsten kunnen informatie bevatten over het bedrijf waar iemand
tewerkgesteld was of het adres waar iemand verbleef.
 Kreis kaartenbakken: Per geallieerde zone waar Duitsland na de oorlog in verdeeld was, is er ook
een kaartenbak waar een tewerkgestelde een kaartje in kan hebben. De Britse en Franse zone
hadden ieder een eigen kaartenbak; de kaartenbakken van de Russische en Amerikaanse zone
zijn samengevoegd onder ‘divers’.
 Kreis patiëntenstatussen: Als uw aanvraag of de vervolgens aangetroffen stukken aanleiding
gaven om te veronderstellen dat een persoon in een ziekenhuis heeft gelegen tijdens zijn
tewerkstelling, is het mogelijk dat hier documenten over zijn gevonden in de vorm van
patiëntenstatussen. Hierin werden de gezondheidsklachten en de daaropvolgende behandeling
van een persoon bijgehouden. Soms zitten er zelfs röntgenfoto’s bij.

Kamp Amersfoort (toegangsnummer 2.19.315)

De collectie van Kamp Amersfoort bestaat vooral uit documenten (of kopieën daarvan) uit de tijd dat het
kamp door de Duitsers als gijzelaars- en gevangenkamp in gebruik was. Daarnaast bevat het rapporten,
correspondentie en verslagen van na de oorlog, voornamelijk gericht op opsporing van de (voormalig)
gevangenen. Als uw aanvraag of de vervolgens aangetroffen stukken aanleiding gaven om te
veronderstellen dat een persoon in Kamp Amersfoort heeft gezeten (en de betreffende informatie niet al
op het CEC-kaartje genoteerd staat), kan het zijn dat u één van de volgende stukken ter inzage krijgt:
 Registratiekaarten: er zijn verschillende soorten registratiekaarten van de kampadministratie die
over een persoon aanwezig kunnen zijn. Deze kaarten bevatten persoonlijke gegevens, maar
kunnen ook datum van vertrek/transport, vervolgbestemming en gevangenenummer geven. Er
zijn ook een drietal kaartsystemen betreffende het ingeleverde geld en goederen bij binnenkomst
in het kamp. Soms zijn er meerdere registratiekaarten aanwezig over een persoon.
 Medische gegevens: Als blijkt dat iemand een medisch consult nodig had en/of in een
ziekenbarak terechtkwam tijdens het verblijf in het kamp, kan het zijn dat u een kaart uit het
kaartsysteem met medische gegevens ter inzage krijgt.
 Transportlijsten: een groot deel van de documentatie van Kamp Amersfoort bestaat uit
transportlijsten. Als de transportdatum en/of bestemming van een persoon niet op een
cartotheek-kaartje (of in het dossier) terug te vinden is, maar de persoon wel op een
transportlijst voorkomt, krijgt u deze lijst ter inzage.

Kamp Westerbork (toegangsnummer 2.19.296)

De collectie van Kamp Westerbork bevat documenten uit de periode dat het kamp dienst deed als het
Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork en daarna als Durchgangslager (doorgangskamp) Westerbork.
Als uw aanvraag of de vervolgens aangetroffen stukken aanleiding gaven om te veronderstellen dat een
persoon in Kamp Westerbork heeft gezeten (en de betreffende informatie niet al op een cartotheek-
kaartje staat), kan het zijn dat u één of meerdere van de volgende soorten documenten ter inzage krijgt:
Persoonsbewijzen: Er is een verzameling van persoonsbewijzen bewaard gebleven van personen die zich
na de bevrijding nog in het kamp bevonden (en de oorlog dus overleefd hebben). Een persoonsbewijs
bevat personalia en het woonadres van de houder, een pasfoto en een vingerafdruk. Persoonsbewijzen
van Joden hebben ook een J-stempel. ‘Voljoden’ hadden een zwarte J, gemengd gehuwde Joden hadden
een rode J. Er kan ook een Sperrestempel op staan, die tijdelijk vrijstelling van transport gaf. Het
nummer van de Sperre gaf aan op welke grond iemand een Sperre had gekregen. Zie hiervoor de
toelichting van verwijzingen op de Joodsche Raad-kaarten in de sectie ‘Cartotheekkaartjes’.
 Transportlijsten: een groot deel van de kampadministratie in de collectie betreft transportlijsten.
Als de transportdatum en/of bestemming van een persoon niet op een cartotheek-kaartje (of in
het dossier) terug te vinden is, maar de persoon wel op een transportlijst voorkomt, krijgt u deze
lijst ter inzage. Als de persoon in kwestie een strafgeval was (bijv. vanwege onderduiken), kwam
hij/zij op een aparte deportatielijst voor strafgevallen te staan.
 Documentatie van het hulpsecretariaat: Van alle gedeporteerden moest een gemeentelijke
registratie gemaakt worden. Om de gemeente Westerbork hierbij te helpen werd er een
hulpsecretarie opgezet in Kamp Westerbork. Daarvan is een reeks bevolkingskaarten bewaard
gebleven, daterend vanaf 1939 (van Joodse mensen zijn er pas vanaf 1943 bevolkingskaarten
opgemaakt). Deze kaarten bevatten informatie over het laatste adres voordat men in Kamp

19
 Westerbork zat. Met de stempel ‘Buitenland’ werd aangegeven dat iemand Kamp Westerbork had
verlaten. Daarnaast werden er ook stukken betreffende geboorten, huwelijken en
overlijdensgevallen in het kamp opgemaakt.
 Documentatie van het vluchtelingenkamp: Tussen 1939 en 1942 was Westerbork een kamp voor
Joodse vluchtelingen uit Nazi-Duitsland. Als dit ook geldt voor de persoon naar wie u op zoek
bent, kan het zijn dat u een lijst van aangekomen en vertrokken vluchtelingen ter inzage krijgt,
waar de persoon op voor komt.

Informatiebureau: eigen archief (toegangsnummer 2.19.322)

Het Informatiebureau van het Rode Kruis had ook een eigen collectie documentatie. De stukken hierin
zijn zeer divers. Het bevat allerlei documenten over de eigen organisatie (jaarverslagen, correspondentie,
beleidsstukken etc.), maar ook stukken betreffende geïnterneerden en vermisten. Afhankelijk van uw
aanvraag en/of de vervolgens aangetroffen informatie, kunt u inzage krijgen in één of meerdere van de
volgende soorten stukken:
 Kaartenbakken: De collectie bevat meerdere kaartenbakken betreffende allerlei categorieën
personen en onderwerpen. U kunt bijvoorbeeld een kaartje ter inzage krijgen uit een kaartenbak
van gevangenen uit een bepaald kamp, of een uit een kaartenbak van personen die zijn
gerepatrieerd zijn uit de Sovjet Unie.
 Namenlijsten: Er zijn ook een heleboel namenlijsten over allerlei onderwerpen te vinden in de
collectie, bijvoorbeeld betreffende Nederlanders in Duitse krijgsdienst, gesneuvelde dan wel
gewonde Nederlandse militairen, Nederlandse krijgsgevangen, repatrianten, etc.
 Vonniskaarten: In de deelcollectie bevinden zich ook een aantal vonniskaartenbakken en
registratieboeken van mensen die in de gevangenissen in Scheveningen en Utrecht hebben
gezeten. De vonniskaarten kunnen (naast personalia) informatie geven over celnummer en
periode en reden van gevangenschap. De reeks is helaas niet compleet, en de kaarten zijn
bovendien lang niet altijd volledig ingevuld.
 Kostwinnerskaarten: De zogenoemde kostwinnerskaarten vormen een kaartsysteem met
persoons- en adresgegevens van familie van Nederlanders in Duits krijgsgevangenschap. Helaas
is dit kaartsysteem slechts deels bewaard gebleven. De kaarten kunnen verwijzen naar het
(Romeinse) nummer van het ‘Stammlager’ (‘stalag’) waar de persoon zat. Soms staat ook het
betreffende baraknummer erbij.
 Stammlagerkaarten: Dit betreft persoonskaarten van Nederlanders in Duitse
krijgsgevangenkampen. Ook dit kaartsysteem is fragmentarisch bewaard gebleven. Hierin kan
gezocht worden als het nummer van het betreffende stammlager bekend is (bijv. dankzij een al
aangetroffen kostwinnerskaart). Op de kaarten zijn persoonsgegevens en medische gegevens van
de gevangenen te vinden, en in sommige gevallen ook een pasfoto.

Kampen en gevangenissen (toegangsnummer 2.19.321)

Deze deelcollectie bestaat uit verzamelde archiefstukken over kampen en gevangenissen waarvan bekend
was dat er Nederlanders gevangen zaten. Een klein deel ervan is direct afkomstig van verschillende
concentratiekampen, maar de meeste stukken zijn na de oorlog opgemaakt door hulporganisaties. Veel
bronmateriaal van het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen is bijvoorbeeld in deze collectie te vinden.
Afhankelijk van uw aanvraag en/of de vervolgens aangetroffen informatie, kunt u inzage krijgen in één of
meerdere van de volgende soorten stukken:
 Kaartenbakken: de collectie bevat veel kaartenbakken van personen die in concentratiekampen
hebben gezeten. Als er een kaartje wordt aangetroffen van de persoon die u zoekt, met
informatie die niet al op een cartotheekkaartje staat, kunt u dit kaartje ter inzage krijgen.
 Namenlijsten: in de collectie bevinden zich allerlei namenlijsten van onder andere
geïnterneerden, overledenen, gerepatrieerden, etc. Deze lijsten zijn vaak per kamp opgesteld.

20
Zelf raadplegen

Een aantal Europese deelcollecties uit het archief van het Rode Kruis zijn openbaar, of hebben slechts een
A-beperking. Ook deze deelcollecties kunnen interessante informatie voor u opleveren, en zijn het waard
om te raadplegen. In de inventarissen van de deelcollecties kunt u zien wat voor stukken er in de
collecties zitten. De stukken zijn via onze website of via de informatiebalie van de studiezaal te
reserveren voor inzage. Hieronder volgt per deelcollectie een korte introductie.

A-beperking: Afdeling Voorlichting Joodsche Raad (toegangsnummer 2.19.295)

Deze deelcollectie bevat hoofdzakelijk correspondentie (met bijv. Kamp Westerbork), beleidsstukken en
andere organisatiedocumenten van de Joodsche Raad. U kunt de gewenste stukken laten aanvragen voor
inzage via de informatiebalie van de studiezaal.

A-beperking: Nederlanders in Sovjet Zone of krijgsgevangenschap (toegangsnummer

2.19.299)
In deze deelcollectie vindt u lijsten van geïnterneerde, gerepatrieerde en overleden krijgsgevangenen in
de Sovjet Unie, en brieven en documentatie over het lot van krijgsgevangenen in de Sovjet Unie.
Daarnaast zijn in het archief drie kaartsystemen te vinden over Nederlanders in Sovjet
krijgsgevangenschap (inv.nrs 194-196, 197 en 198) en een index op de getuigenverklaringen van
teruggekeerden uit Sovjet krijgsgevangenschap (inv.nr 199). U kunt de gewenste stukken laten
aanvragen voor inzage via de informatiebalie van de studiezaal.

A-beperking: Centrale Documentatie (toegangsnummer 2.19.310)

De deelcollectie Centrale Documentatie functioneerde als een soort werkbestand voor het
Informatiebureau. Veel archiefbestanden en andere bronnen die door hulporganisaties naar het
Informatiebureau verstuurd werden, werden opgenomen in de Centrale Documentatie. Het materiaal is
binnen de collectie geordend in 67 categorieën onderwerpen, zoals ‘Nederlanders in het buitenland’,
‘Repatrianten’ en ‘Duitse krijgsgevangenen’. Als u verder wilt zoeken (bijv. op basis van informatie in de
stukken die u ter inzage heeft gekregen), is de collectie Centrale Documentatie een goede start. In een
aantal gevallen is het in het bijzonder aan te raden om deze collectie te raadplegen:
 Als de persoon tewerkgesteld is buiten het Duitse rijk (en het land bekend is)
 Als de persoon Nederlands krijgsgevangene was
 Als de persoon in Duitse krijgsdienst was
 Als de persoon repatriant was (zowel volwassenen als kinderen)
U kunt de gewenste stukken laten aanvragen voor inzage via de informatiebalie van de studiezaal.

Openbaar: Collectie Gravendienst (toegangsnummer 2.19.316)

De stukken in deze deelcollectie bevatten informatie over de graven en identificatie van met name Duitse
militairen, maar ook van Nederlandse burgers en geallieerde piloten. U kunt er onder andere gedrukte
en getypte formulieren, (exhumatie)rapporten, brieven en doorslagen en registratiekaarten in
aantreffen. De collectie is openbaar, dus u kunt de gewenste stukken zelf via de website reserveren voor
inzage.

Openbaar: Scheepsverklaringen (toegangsnummer 2.19.307)

Als u op zoek bent naar iemand die (als bemanningslid) is omgekomen aan boord van een schip, kunt u
de deelcollectie Scheepsverklaringen raadplegen. Hierin vindt u (o.a.) notariële akten waarin verklaard
wordt op welk schip wie onder welke omstandigheden aan boord is overleden. Als u wel de datum van
overlijden weet, maar niet het schip, kunt u dit achterhalen via de index in inventarisnummer 127.
De collectie is openbaar, dus u kunt de gewenste stukken zelf via de website reserveren voor inzage.

21
Openbaar: Mevrouw van Overeem (toegangsnummer 2.19.298)
Loes van Overeem was een medewerker van het Rode Kruis die (dankzij goede contacten met de Duitse
kampleiding) als vertegenwoordiger van het NRK de belangen van de gevangenen in Kamp Amersfoort
mocht behartigen en naar eigen inzien mocht handelen. Op 19 april 1945 werd de leiding van het kamp
officieel overgedragen aan mevrouw van Overeem. Ze bleef de leiding voeren tot 7 mei 1945, de intocht
van de Canadezen.
Deze deelcollectie is ontstaan uit haar werkzaamheden in Kamp Amersfoort, en bevat documentatie over
de zorg voor de gevangen van het kamp (zowel voor als na de overdracht van de leiding). Deze stukken
kunnen interessante inzichten bieden in de dagelijkse omstandigheden in kamp Amersfoort .
De collectie is openbaar, dus u kunt de gewenste stukken zelf via de website reserveren voor inzage.

Openbaar: M.M. Oosenbrug (toegangsnummer 2.19.303)

Marcus Marinus Oosenbrug was tijdens de oorlog actief in het verzet, en is na de oorlog betrokken
geweest bij het totstandbrengen van onder andere het monument op de Waalsdorpervlakte en het
bevrijdingsmonument Loosduinen. De heer Oosenbrug is tevens een lange periode penningmeester en
voorzitter geweest van de stichting Stichting Herdenkingsmonument Den Haag 1940-1945.
Deze deelcollectie bevat stukken met betrekking tot de verschillende werkzaamheden van de heer
Oosenbrug voor de Stichting Herdenkingsmonument Den Haag 1940-1945 en de Stichting 40-45, zoals
notulen, correspondentie, maar ook een verzameling privédocumentatie met gegevens over
verzetsgroepen, collaborateurs en verraders.
De collectie is openbaar, dus u kunt de gewenste stukken zelf via de website reserveren voor inzage.

Onderzoek in andere archieven van het Nationaal Archief

Naast de verschillende deelcollecties van het oorlogsarchief van het Rode Kruis, zijn er meer archieven bij
het Nationaal Archief die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog. Een aantal van deze archieven
wordt al meegenomen als daar aanleiding toe blijkt tijdens het behandelen van uw aanvraag, en kunt u
tijdens uw afspraak ook al ter inzage krijgen (met name archieven die een B-beperking hebben, zoals
CADSU). Er zijn echter ook archieven die u zelf kunt aanvragen. U kunt hiervoor de zoekhulp
‘Oorlogsarchief Rode Kruis’ raadplegen op onze website. Onder het kopje ‘Relevante informatie in
verwante archieven’ vindt u een lijst met archieven die u ook nog zou kunnen bekijken.

22
Veelvoorkomende afkortingen1
a.A. aus Amersfoort (lijst)
abger. abgereist (vertrokken, m.a.w. gedeporteerd)
A.B. Apeldoornsche Bosch (Psych. Inrichting), rechtsboven; doorgaans getypt
A.B.C. Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
A.C.D./A.K.D. Arbeitscontroledienst
afd. afdeling
Ak. Arbeitskommando (handgeschreven, ballpoint)
A.L. Alte Lager(insasse) soms: Alte Kampinsasse (persoon die voor mei 1940 in het
vluchtelingen kamp zat)
A.O. Afstammingsonderzoek
Asd. Amsterdam
Au Be Ausnahme-Bescheinigung (handgeschreven, in kader)
A.V. Antrag Vorbereitung ook: Algemene Voorlichting (op werkkaart, Antragstelle)
a.V. aus Vught (lijst)
Antr. Antrag
B Barneveld (rode B, handschrift, rechtsboven)
B. / Bar + Barak met nummer (handgeschreven, rechtsboven)
BB + Bergen-Belsen, datum diagonaal, rood potlood)
BdS Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
Bev. R(eg). Bevolkingsregister (potlood/ballpoint)
bezw. beziehungsweise
B.(uitens.)J.Z. Buitenschoolse Jeugdzorg (vermeld bij functie)
B.R. Bevolkingsregistratie
C.B.J.B. Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen (vermeld bij functie)
Cal(l)m. Calmeyer (vermeld op werkkaart, Antragstelle)
C.C. Centrale Commissie (vermeld bij functie)
C.C.C. Centrale Culturele Commissie (vermeld bij functie)
C.A.A. Centrale Assurantie Administratie (vermeld bij functie)
C.A.A.J.R. Centrale Assurantie Administratie van de Joodsche Raad (vermeld bij functie)
C.C.J.O. Centrale Commissie voor het Joodse Onderwijs (vermeld bij functie)
C.D.K. Centraal Distributiekantoor (persoonskaart gemeente)
C.d.P. Café de Paris, Beethovenstraat, Amsterdam (vermeld bij functie)
C.B.C.G.B Centraal Bureau Commissie voor Geldelijk Beheer (vermeld bij functie)
C.F.A. Commissie Financiële Aangelegenheden (vermeld bij functie)
C.F.S. Commissie voor Financiële Steun (vermeld bij functie)
C.G.B. Commissie voor Geldelijk Beheer (vermeld bij functie)
C.I.K. (Vereniging) het Centraal Israëlitisch Krankzinnigengesticht in Nederland (vermeld
bij functie) soms ook bij gegevens Antragstelle
C.I.Z. Centraal Israëlitisch Ziekenhuis (vermeld bij functie)
C.K. Centrale Keuken (vermeld bij functie)
CKp Centraal Vluchtelingenkamp (op persoonskaart, genoteerd achter Westerbork)
C.P. Centrale Postafdeling (vermeld bij functie)
C.V. Centrale Voorlichtingsdienst Lijnbaansgracht 366 (vermeld bij functie)
D. Duitsland
D.B. Dienstbereich (Lager Westerbork)
Dikal Darf in kein anderes Lager (=mag hoofdkamp niet verlaten)
D.S.K. Distributie Stam Kaart
D.S.K. Devisenschutzkommando
Dtl. Duitsland
EK Eiserne Kreuz. Militaire onderscheiding Eerste Wereldoorlog. Zie ook: FK
(Frontkämpfer).
entl. Entlassen (vrijgelaten; ook overgeplaatst)
Est. Estafette
Ev. Evangelisch (protestants gedoopt)
evtl. eventuell
Expo Expositur, afdeling Joodsche Raad
FK Frontkämpfer. Zie ook: EK

1
Afkomstig uit R.Schütz, ‘Vermoedelijk op transport. De Joodsche Raadcartotheek als
informatiesysteem binnen sterk veranderende kaders: repressie, opsporing en herinnering. Een
archiefwetenschappelijk onderzoek naar de herkomst, het gebruik en het beheer van een bijzondere
historische bron’. Masterscriptie Archiefwetenschappen, Leiden 2010.

23
FK Fliegende Kolonne
G.A.B. Gewestelijk Arbeidsbureau
G.B.J.I. Gemeentelijk Bureau voor Joodse Inkwartiering
G1/ G I Mischling Ersten Grades
geh. gehuwd
G.H. Gemengd Huwelijk
g.s. geen sleutel, vermelding in verband met sleutellijsten en het leeghalen van de
woning
H Häftling (gevangene)
HAV Hulp Aan Vertrekkenden
HBS Hogere Burgerschool
IB + Informatiebureaunummer: naoorlogs CADSU aanvragen
int. interniert; Joden met een geallieerde nationaliteit werden tot nader order
geïnterneerd
J.C.B. Joodse Centrale voor Beroepsopleiding
J.C.C. Joodsche Coördinatie Commissie
J.G. 1 Joods Geloof eerste graad (twee grootouders geregistreerd als lid van de Joodse
geloofsgemeenschap)
J.I. Joodsche Invalide, Weesperplein 1/Nwe Achtergracht 100
JLokZ Joodsch Lokaal Zaak (Sperre)
J.R. Joodsche Raad
J.R. v. A. Joodsche Raad voor Amsterdam
J.R. A.D. Joodsche Raad Algemene Dienst (vermeld bij functie)
J.V.v.V.V Joodsche Vereniging voor Verpleging en Verzorging (vermeld bij functie)
J.W. Joodsch Weekblad
K [Stempel] onbekende aantekening
K.H. Krankenhaus (vermelding datum binnenkomst).
K.L. Konzentrations Lager (de afkorting KZ is naoorlogs).
Kp.no. Kampnummer (linksboven op persoonskaart Hulpsecretarie). Betreft de oude
kampbewoners.
K.S. Kriminalsekretär. Functie bij de Sicherheitsdienst
L.A. + Loketaanvragen met volgnummer, naoorlogse aantekening
Laka Lager Kantine (ook wel Casino)
Lawa Lager Warenhaus
Leg. Nr. Legitimatienummer (Joodsche Raadpas)
Leg Z Legitimatiebewijs Joodsch Lokaal Zaak. (vermeld bij functie)
Lfd. Nr. Laufende Nummer (kolom op deportatielijst).
Lok Z Joodsch lokaal/Zaak Sperre, (vermeld bij functie)
L.W. + datum Lager Westerbork. Bij de ondertekening van begeleidende brieven, notities.
M.A. Mit Aufruf/Antrag
M.E. Misch-Ehe. Gemengd gehuwd.
Mech. Mechelen
M.O.B. Medisch Opvoedkundig Bureau (vermeld bij functie)
M.H. Mischlingenheim (Rapenburg 96, Amsterdam)
MtO Missie tot Opsporing van vermiste personen uit de bezettingstijd.
Naoorlogse afdeling van het Ministerie van Sociale Zaken.
Mulo Middelbaar Uitgebreid Lager Onderwijs
N nummer nieuw nummer (oproep), zie O nummer
naar D. naar Duitschland (deportatie)
naar R. naar Ravensbrück
N.A. Niet aanwezig (m.a.w.: betrokkene is reeds gedeporteerd)
n.A. nach Amersfoort (lijst)
N.A.F. Nederlands Arbeidersfront
nat. nationaliteit
N.K. / N.Kgrt Nieuwe Keizersgracht (zetel voorzitters)
N.R. Nicht registriert
N.E.E.P. N.V. Noord-Europeesche Erts- en Pyriet Maatschappij.
Bedrijf van Joodsche immigranten dat vluchtelingen bijstond en later Sperres
verzorgde. Zie archief NIOD.
N.I. Nederlands Israëlitsch (geloofsgemeenschap)
N.I.Z. Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis (vermeld bij functie)
N.I.H.S. Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge.
N.I.G. Nederlands Israëlitische Gemeente.

24
N.I.M Nederlands Israëlitisch Meisjesweeshuis.
N.N.J. (Beirat voor) Niet Nederlandse Joden
n.V. nach Vught (lijst)
O nummer oud nummer (oproep), zie N: nummer
O Onderduik (linksboven) naoorlogs
O.A. Ohne Aufruf
O.D. Ordedienst
onbek. onbekend
O.P.K. (Bureau) Oorlogspleegkinderen, naoorlogs; betreft ‘opgedoken’ kinderen
Oph. D. Ophaaldienst (onderdeel van HAV, vermeld bij functie)
opr. no. oproepnummer
Ort Orthodox. Joodse religieuze oriëntatie
Ostuf Obersturmbannführer (kampcommandant Lager Westerbork).
ovl. overleden
P Per post
P.B. Persoonsbewijs
P.I.G. Portugees Israëlitische Gemeente
P.I.Z. Portugees Israëlitisch Ziekenhuis
P.K. Persoonskaart
Pos. Positief, lid van Joodse religieuze gemeenschap (bij ‘bijzonderheden’).
R Repatriant/representant. Rode stempel duidt op naoorlogse verklaring
R.A.F. Rückstellung Aus der Fünten. Persoonlijke vrijstelling.
R.K. Rode Kruis (i.v.m. Palestina-verklaring, emigratie). Er was via het Rode Kruis
contact met de Jewish Agency in Palestina.
Rwk Rijkswerkkamp
Schbg. Hollandsche/Joodsche Schouwburg.
Sb. Sachbearbeiter. Behandelaar van het dossier
S.B. Sonderbehandlung. Bijzondere behandeling, vaak eufemisme voor doden en laten
verdwijnen.
S.D. Sicherheitsdienst
S.H./S.h. Schutzhaft. Administratieve hechtenis zonder vorm van proces.
S.H.Lag Schutzhaftlager (concentratiekamp)
Sipo Straftransport. Categorie op deportatielijst met gearresteerde Joden.
S. Tr. + datum Straftransport. Categorie op deportatielijst met gearresteerde Joden.
S.S. Schutzstaffel
S.Sh/S.S.H. Sammelschutzhaft. Apart vermelde categorie op de deportatielijst met
gearresteerde half-Joden en gemengd gehuwden.
S.P.B. Sociaal Psychiatrisch Bureau. Vermeld bij functie
SR ‘J’ Sonderreferat Juden. In augustus 1941 door Sipo-SD (Harster) opgericht bureau
binnen de BdS om de anti-Joodse politiek te bepalen en Seyss-Inquart te
passeren
St Stammliste (vermelding op de lijst: ST/St)
Stamml. Stammliste
Stl./Statenl. statenloos. In november 1941 verloren Duitse Joden hun nationaliteit.
Stubaf Sturmbannführer
T telefonisch (indien vermeld bij proceduregegevens Antragstelle)
T+ Transportdatum; diagonaal, rood potlood
Tr. + Transportdatum; diagonaal, rood potlood
Transp. Transportdatum; diagonaal, rood potlood
Trp. Transportdatum; diagonaal, rood potlood
T.D. Technische Dienst, Nieuwe Keizersgracht 58
Tel. Telegraaf. In Hooghalen bevond zich een postkantoor met telegrafeerinrichting.
Th. + Theresienstadt transportdatum diagonaal, rood potlood
van Ap. uit Apeldoornsche Bosch
V Kamp Vught/Konzentrationslager Herzogenbusch (rood potlood, rechtsboven op
JR-kaart)
verst. verstorben (lijst)
Vit. Vittel (in Frankrijk; uitwisseling)
V-lijst Veteranen-lijst (Palestina-veteranen).
Vrkp Vreemdelingenkamp
(Afd.) X Afdeling X, Sociale Zaken, Nieuwe Keizersgracht 58
W. overl. overleden in Westerbork
Wbk Westerbork

25
wed. weduwe
Z Zurückstellung
ZAL. Zwangsarbeitslager Tewerkstellingskamp
z.B. zum Beispiel (= Bijvoorbeeld)
zkh. ziekenhuis
z.o.z. zie omme zijde
Zentr.St.Nr. Zentralstellenummer

26
Bijlage: Suchstellecodes ITS

Suchstellecodes Hessen
1 SK Darmstadt 17 SK Marburg/Lahn 33 SK Frankfurt/Main
2 SK Giessen 18 Eschwege 34 SK Hanau
3 SK Offenbach a.M. 19 Frankenberg 35 SK Wiesbaden
4 Alsfeld 20 Fritzlar-Homberg 36 Biedenkopf
5 Bergstrasse 21 Fulda 37 Dillkreis
6 Büdingen 22 Hersfeld 38 Gelnhausen
7 Darmstadt 23 Hofgeismar 39 Hanau
8 Dieburg 24 Hünfeld 40 Limburg
9 Erbach 25 Kassel 41 Main-Taunuskreis
10 Friedberg 26 Marburg/Lahn 42 Oberlahnkreis
11 Giessen 27 Melsungen 43 Obertaunuskreis
12 Gross-Gerau 28 Rotenburg 44 Rheingaukreis
13 Lauterbach 29 Waldeck 45 Schlüchtern
14 Offenbach a.M. 30 Witzenhausen 46 Untertaunuskreis
15 SK Fulda 31 Wolfhagen 47 Usingen
16 SK Kassel 32 Ziegenhain 48 Wetzlar

Suchstellecodes Beieren
1 SK Freising 57 SK Regensburg 113 Kronach
2 SK Ingolstadt 58 SK Weiden 114 Kulmbach
3 SK München 59 Amberg 115 Lichtenfels
4 SK Rosenheim 60 Beilngries 116 Münchberg
5 Aichach 61 Burglengenfeld 117 Naila
6 Altötting 62 Cham 118 Pegnitz
7 Bad Aibling 63 Eschenbach 119 Rehau
8 Bad Tölz 64 Kemnath 120 Stadtsteinbach
9 Berchtesgaden 65 Nabburg 121 Staffelstein
10 Dachau 66 Neumarkt 122 Wunsiedel
11 Ebersberg 67 Neunburg v.W. 123 SK Aschaffenburg
12 Erding 68 Neustadt a.d.W. 124 SK Schweinfurt
13 Freising 69 Oberviechtach 125 SK Würzburg
14 Fürstenfeldbruck 70 Parsberg 126 Alzenau
15 Garmisch-Partenkirchen 71 Regensburg 127 Aschaffenburg
16 Ingolstadt 72 Riedenburg 128 Bad Kissingen
17 Landsberg 73 Roding 129 Bad Neustadt/S
18 Laufen 74 Sulzbach-Rosenb. 130 Brückenau
19 Miesbach 75 Tirschenreuth 131 Ebern
20 Mühldorf 76 Vohenstrauss 132 Gmünden a.Main
21 München 77 Waldmünchen 133 Gerolzhofen
22 Pfaffenhofen 78 SK Ansbach 134 Hammelburg
23 Rosenheim 79 SK Erlangen 135 Hassfurt
24 Schongau 80 SK Fürth 136 Hofheim
25 Schrobenhausen 81 SK Nürnberg 137 Karlstadt
26 Starnberg 82 Ansbach 138 Kitzingen
27 Traunstein 83 Dinkelsbühl 139 Köningshofen/Gr
28 Wasserburg 84 Eichstätt 140 Lohr. a.Main
29 Weilheim 85 Erlangen 141 Marktheidenfeld
30 Wolfratshausen 86 Feuchtwangen 142 Mellrichtstadt

27
31 SK Landshut 87 Fürth 143 Miltenberg
32 SK Passau 88 Gunzenhausen 144 Obernburg a.M.
33 SK Straubing 89 Hersbruck 145 Ochsenfurt
34 Bogen 90 Hilpoltstein 146 Schweinfurt
35 Deggendorf 91 Lauf/Pegnitz 147 Würzburg
36 Dingolfing 92 Neustadt a.d.A. 148 SK Augsburg
37 Eggenfelden 93 Nürnberg 149 SK Kempten
38 Grafenau 94 Rotenbrug/Taub 150 Augsburg
39 Griesbach 95 Scheinfeld 151 Dillingen/Donau
40 Kelheim 96 Schwabach 152 Donauwörth
41 Kötzing 97 Uffenheim 153 Friedberg
42 Landau/Isar 98 Weissenburg 154 Füssen/Allgäu
43 Landshut/Isar 99 SK Bamberg 155 Günzburg
44 Mainburg 100 SK Bayreuth 156 Illertissen
45 Mallersdorf 101 SK Coburg 157 Kaufbeuren
46 Passau 102 SK Hof a.d. Saale 158 Kempten/Allgäu
47 Pfarrkirchen 103 SK Kulmbach 159 Krumbach
48 Regen 104 SK Neustadt b.Cob 160 Markt Oberdorf
49 Rottenburg/Lasber 105 SK Selb 161 Memmingen
50 Straubing 106 Bamberg 162 Mindelheim
51 Viechtsch 107 Bayreuth 163 Neuburg/Donau
52 Vilsbiburg 108 Coburg 164 Neu-Ulm
53 Vilshofen 109 Ebermannstadt 165 Nördlingen
54 Wegscheid 110 Forchheim 166 Schwabmünchen
55 Wolfstein 111 Höchstadt a.d.A. 167 Sonthofen
56 SK Amberg 112 Hof a.d. Saale 168 Wertingen

28