Ibong Adarna

Karapatang-ari sa Pilipinas 2012
Rex Book Store, Inc.

Klasipikasyon: Batayang Akdang Pampanitikan (03-FP-00025)
RBS Serye sa Filipino –
Panitikan Obra Maestra I (Ibong Inilathala na may karapatang-ari 2012 at ipinamahagi ng Rex Book Store, Inc.
Adarna) Ikaapat na Edisyon (RBSI) na may punong tanggapan sa 856 Nicanor Reyes Sr. St., Sampaloc,
2012 Manila / Tel. Blg.: 735-1364, 736-0567
ISBN 978-971-23-6123-4
Mga Sangay ng RBSI:
LUZON
•MORAYTA: 856 N. Reyes Sr. St., Sampaloc, Manila / Tel. Blg.: 736-0567, 735-
1364; Telefax: 736-4191 •RECTO: 1977 C.M. Recto Ave., Sampaloc, Manila /
Tel. Blg.: 735-5527, 736-3063; Telefax: 735-5534 •MAKATI: Unit UG-2, Star
Centrum Bldg., Sen. Gil Puyat Ave., Makati City / Tel. Blg.: 818-5363; Telefax:
893-3744 •ROCKWELL: 1st Floor, Ateneo Professional School, Rockwell Center,
Bel-Air, Makati City / Tel. Blg.: 729-2015 •CUBAO: 36 Shopwise Arcade,
Araneta Center, Cubao, Quezon City / Telefax: 911-1070 •SHAW: 548 Facilities
Center Bldg., Shaw Blvd., Mandaluyong City / Tel. Blg.: 531-1306; Telefax: 531-
1339 •CAVITE: Block 4, Lot 20 Don Gregorio Heights 2, Zone 1-A Aguinaldo Hi-
way, Dasmariñas, Cavite / Telefax: (046) 416-1824 •NAGA: Rodson Bldg. I-II, J.
Hernandez Ave., Naga City, Camarines Sur / Telefax: (054) 811-6878 •LEGAZPI:
3rd Floor Bichara Mall, Magallanes cor. Alonzo St., Legazpi City, Albay /
Telefax: (052) 480-2244 •CALAPAN: Brgy. Salong, National Hi-way, Calapan
City, Oriental Mindoro / Telefax: (043) 288-1650 •BATANES: L. Lopez St.,
Kaywalungan, Basco, Batanes •TUGUEGARAO: 10 Arellano St., Brgy. Ugac Sur,
Tuguegarao, Cagayan / Telefax: (078) 844-8072 •CABANATUAN: Fontelera
Building, 1271 Del Pilar Ext., Sangitan East, Cabanatuan City, Nueva Ecija / Tel.
Blg.: (044) 464-2151; Telefax: (044) 600-5684 •URDANETA: Zone 6,
Pinmaludpod, Urdaneta City, Pangasinan / Telefax: (075) 568-3975 •ANGELES:
259 (Stall B) Sto. Rosario St., San Jose, Angeles City, Pampanga / Telefax: (045)
887-5371
VISAYAS
•TACLOBAN: Brgy. 74 Marasbaras, Tacloban City, Leyte / Tel. Blg.: (053) 323-
8976; Telefax: (053) 523-1784 •ILOILO: 75 Lopez Jaena St., Brgy. San Isidro,
Jaro, Iloilo City, Iloilo / Tel. Blg.: (033) 329-0332; Telefax: (033) 329-0336
•BACOLOD: 28 Brgy. 36, Purok Immaculada, Quezon Ave., Bacolod City, Negros
Occidental •CEBU: 11 Sanciangko St., Cebu City / Tel. Blg.: (032) 416-9684,
254- 6773; Telefax: (032) 254-6466
MINDANAO
•CAGAYAN DE ORO: J. Seriña St. cor. Vamenta Blvd., Carmen, Cagayan de Oro City, Misamis
Oriental / Telefax: (088) 858-6775
•DAVAO: 156 C.M. Recto St., Davao City, Davao / Tel. Blg.: (082) 225-3167, 221-7840; Telefax:
(082) 221-0272 •GENERAL SANTOS:
Aparante St., Dadiangas Heights, General Santos City, South Cotabato / Telefax: (083) 554-
7102
www.rexpublishing.com.ph
Walang bahagi ng aklat na ito ang maaaring kopyahin

o i-recopy sa mga aklat, polyeto, balangkas, o sulatin—
maging ito ay palimbag, mimyograp, makinilyado, kopyang
panlarawan, o sa anumang porma—para ipamahagi o
ipagbili nang walang pahintulot ng Tagapaglimbag at
ng/ng mga May-akda. Ang lalabag ay ipagsasakdal sang-
ayon sa batas sa karapatang-ari, tatak-pangkalakal,
patente, at iba pang kaugnay na batas.
RBSI’s Book Association Memberships: Philippine Booksellers Association, Inc.

(PBAI); Book Development Association of the Philippines (BDAP); Philippine
Educational Publishers Association (PEPA); Book Exporters Association of the
Philippines (BEAP); Academic Booksellers Association of the Philippines
Calvary Christian School - SY 2013-2014

(ABAP);
Children’s
Literature
Association of
the Philippines,
Inc. (CLAPI);
Asian Publishers
Resources
Center (APRC)
PEPA’s
International
Book
Association
Memberships:
International
Publishers
Association
(IPA); Asia Pacific
Publishers
Association
(APPA); ASEAN
Book Publishers
Association
(ABPA);
Philippine Book
Publishing
Development
Federation
(Philbook)
Inilimbag ng
rEx prinTing company,
inc.
84-86 P.
Florentino
St., Sta. Mesa ii
Heights,
Quezon City /
Tel. Blg.: 857-
7777

MGA NILALAMAN
Pasasalamat at Paghahandog ................................................................................................................................... vi

Panimula ..................................................................................................................................................................... vii
Ano ang Ibong Adarna? ................................................................................................................................................. ix
Buod ng Ibong Adarna ................................................................................................................................................... x
Mga Tauhan ..................................................................................................................................................................... xiii
UNANG BAHAGI
ANUMANG TUNGKULING INIATANG
BUONG PUSONG GAMPANAN
Aralin Panimulang
Aralin Isang Pahimakas ng May-akda ......................................................................................................... 2
1 Ang Mag-anak ni Haring Fernando ................................................................................................ 7
2 Nanaginip ang Hari............................................................................................................................... 14
3 Naglakbay Si Don Pedro ..................................................................................................................... 22
4 Nakipagsapalaran Si Don Diego ...................................................................................................... 30
5 Naglakbay Si Don Juan........................................................................................................................ 37
6 Nagpayo ang Ermitanyo ..................................................................................................................... 46
7 Hinuli ang Ibong Adarna .................................................................................................................... 51
8 Bumalik na ang Tatlong Prinsipe ..................................................................................................... 59
9 Ayaw Umawit ng Ibong Adarna....................................................................................................... 67
10 Naghinagpis Si Don Juan ................................................................................................................... 74
11 Umawit na ang Ibong Adarna .......................................................................................................... 83
iii
IKALAWANG BAHAGI
MASAMANG HANGARIN AY KALIMUTAN

KAILANMA’Y HINDI MAGTATAGUMPAY
Aralin
12 Gumaling ang Hari................................................................................................................................ 92
13 Ang Bundok ng Armenya ................................................................................................................... 100
14 Ang Dalawang Pag-ibig ni Don Juan ............................................................................................. 110
15 Muling Nagtaksil Si Don Pedro......................................................................................................... 121
IKATLONG
BAHAGI
ANUMANG SULIRANIN AY GAGAAN
KUNG SAMA-SAMANG MAGTUTULUNGAN
Aralin
16 Si Don Juan at ang Mahiwagang Lobo.......................................................................................... 132
17 Ang Muling Pagkikita Nina Don Juan at ng Ibong Adarna .................................................... 138
18 Ang Paghihintay ni Doña Leonora .................................................................................................. 147
19 Ang Hiwagang Naranasan ni Don Juan ........................................................................................ 157
20 Ang Tapat na Umiibig .......................................................................................................................... 167
21 Ang Paghahanap ni Don Juan sa Reino de los Cristales ......................................................... 174
22 Abot-kamay ang Tagumpay .............................................................................................................. 185
23 Ang Kagandahan ni Maria Blanca ................................................................................................... 191
iv
IKAAPAT NA BAHAGI
KAY SARAP MAMUHAY SA BAYANG KINAGISNAN

KUNG PINUNO AY MARUNONG MAGMAHAL
Aralin
24 Ang Paghaharap Nina Don Juan at Haring Salermo ................................................................ 204
25 Ang Labindalawang Ita at Pag-usad sa Bundok......................................................................... 214
26 Ang Pagtabon sa Maugong na Dagat............................................................................................ 225
27 Ang Paghahanap ng Singsing at ang Pagsupil sa Kabayong Taksil .................................... 236
28 Ang Pagpili kay Doña Maria at ang Pagtatanan Nina Don Juan .......................................... 248
29 Ang Hinihintay na Kasal at ang Mahiwagang Panauhin ......................................................... 263
30 Natauhan na Si Don Juan at Nagpaliwanag na Si Doña Leonora ........................................ 277
31 Ang Kasal.................................................................................................................................................. 288
Talasalitaan ..................................................................................................................................................................... 303

Talasanggunian................................................................................................306
Indeks.........................................................................................................................................................307
v
PASASALAMAT AT PAGHAH
Taos-puso naming inihahandog ang Ikaapat na Edisyon ng Obra Maestra I: Ibong Adarna sa lahat
ng mga Pilipinong nagmamahal sa bayan, nagpapahalaga sa kanilang pamilya, nagmamalasakit sa
kanilang kapaligiran at kalikasan at nagkakawanggawa sa kanilang kapwa, at higit sa lahat, sa mga
kabataang may mataas na adhikain o pangarap sa buhay.
Sa mga kapwa naming guro na aming katuwang sa pagdadala sa tuwid na landas ng mga kabataang
nasa ating pangangasiwa, sa inyo rin inihahandog ang aklat na ito.
Higit sa lahat, sa ating Panginoon, na aking manggagamot at gumagabay upang makapaghasik ng
kaalaman sa mga kabataan. Marami pong salamat.
Felicidad Q. Cuaño
Maraming salamat sa aking butihing asawa, Marvin, na walang sawa sa pagbibigay ng suporta sa
akin at mga anak na nagsisilbing inspirasyon sa bawat araw na nagdaraan.
Sa inyo, Panginoon, maraming salamat po sa ibinigay ninyong kakayahan at talino upang ang isang
pangarap ay maisakatuparan.
Gina P. Canlas
Ang pagod at hirap ay naibsan nang lahat nang ang aklat na ito ay mabuo. Hindi kayang
ipaliwanag ang labis na katuwaang namamahay sa aking puso ngayon sapagkat ang aklat na nabuo ay
maghahatid ng aming dakilang layunin para sa mga kabataan at ito ay maituro sila sa tamang landas at
higit sa lahat ay maunawaan ang mga aral na nakapaloob sa bawat aralin.
Sa aking mga magulang, mga kapatid, at mga kaibigan…Salamat…Salamat.
Panginoon ko, marami pong salamat sa lakas na ibinibigay sa akin at sa walang hanggan
ninyong patnubay.
Estrella E. de Vera
vi
PANIMULA
Ang mga kabataan ay dapat mulat sa mga nangyayari sa kanyang paligid hindi lamang dito sa
bansa kundi maging sa buong daigdig. Dapat ay alam nila ang kanilang gagawin kung paano sila kikilos
at haharap sa anumang pagsubok na daratal sa kanila. Paano matutulungan ang mga kabataan na
maihanda sa isang magandang kinabukasan? Saan papasok ang papel ng mga guro? Sa itinuturo sa loob
ng silid-aralan, hindi na ngayon sapat na palawakin lamang ang kaalaman at linangin ang kanilang
kasanayan. Ang mahalaga ay maipaunawa sa kanila ang lahat ng ipinapasok sa kanilang kaisipan at
kung paano isasabuhay ang mga ito upang maging kapaki-pakinabang na mamamayan ng Inang Bayan.
Ito ang handog ng OBRA MAESTRA, Ikaapat na
Edisyon. Walo ang elemento nito:
– bawat aralin ay may itinakdang tunguhin o hangarin na gustong ipaunawa sa mga

mag-aaral. Sa ilalim nito ay nakatala ang mahalagang kaalaman at mahalagang katanungan
na siyang pinakapokus ng aralin.
– binubuo ito ng mga layunin upang mapalawak ang talasalitaan, at ang

kaalaman at kung paano ito maisasabuhay at ang mga kasanayang pansaykomotor.
– sa Ibong Adarna at Florante at Laura ay ipinasok ang pagbabalik-

alaala sa nakalipas o nakaraang aralin. Ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo ay sadyang
pinagaan upang maging madali sa pang-unawa ng mga mag-aaral.
Halagahang Pangkatauhan: Nakasaad dito ang mga gintong-butil na gustong ipaunawa sa

mga mag-aaral na maaari nilang ipamana o ipasa sa susunod na salinlahi.
– may kulay ang mga salitang maaaring bago sa paningin at pandinig ng

mga mag-aaral at binigyang-kahulugan upang mapabilis ang pang-unawa sa kanilang
binabasa.
– binubuo ito ng dalawang bahagi:

Mga Katanungan – Mula sa pinakamadali patungo sa pinakamahirap ang mga katanungan na
hahasa sa kanilang Higher Order Thinking Skills.
Gawain – Sinimulan ito sa pagbibigay ng mahalaga at sariwang impormasyon,

napapanahong isyu na nais ipabatid at pagkatapos maunawaan ay isabuhay upang
maging mabuting anak ng kanyang Manlilikha. Nakapokus ang mga paksa sa edukasyong
transformative, edukasyong politikal, edukasyong pangkapaligiran, pangkatarungan at
pangkapayapaan, at paggalang sa kasarian. Upang mahasa ang talentong ipinagkaloob
ng Manlilikha, ang walong uri ng Multiple Intelligences ay ginamit.
vii
Makikita sa Batayang Kagamitang Pangguro ang iba pang gawain na inilaan para sa
mga magagaling sa klase, katamtaman ang galing, at mahihina upang makaagapay sa
mga kaganapan sa loob ng silid-aralan. Ito ang tinatawag na Differentiated Instruction.
Sa bawat gawain ay may inihandang rubric upang sukatin ang kakayahan ng
mga mag-aaral.
– ito ang susukat kung naunawaan ng mga mag-aaral ang aralin o kabanatang
tinalakay. Iba’t ibang estratehiya ng pagtatanong ang ginamit ng mga may-akda.
– ito ang tinatawag na follow-up sa Ingles. Kung naunawaan ng mag-aaral ang

aralin, madaling maisasakatuparan ang ipinagagawa sa kanya. Ito ang bunga ng kanyang
pagkatuto.
– makatutulong ito nang labis sa bahagi ng guro at mag-aaral sapagkat

magkakaroon ang huli ng ideya sa paksang tatalakayin sa kinabukasan samantalang ang
guro ay hindi na mahihirapang magdikta ng mga katanungan.
Naging instrumento ng OBRA MAESTRA ang Understanding by Design (UbD) na binibigyang-diin

ang kahalagahan ng paglikha at pakikilahok sa iba pang anyo ng programa na lilikha ng isang mayamang
konteksto para sa mabilis na pagkatuto at pagkaunawa.
Inaasahang sa tulong ng OBRA MAESTRA ay makalilikha ng mabubuting mag-aaral na
magiging dakila at tunay na magmamahal sa bayan at higit sa lahat sa ating Manlilikha na Siyang
dahilan kung bakit tayo ay naririto sa daigdig na ating ginagalawan.
Ang mga May-akda
viii
Ano ang Ibong
ong Adarna ?
iliwangbasahin
Ang Ibong Adarna ay isang korido na kinagigiliwang basahinng
ng marami
marami dahil
dahil tinatalakay
tinatalakay nito ang
pakikipagsapalaran ng mga prinsipe at prinsesamga at kabalyerong mandirigma
ng mga kabalyerong sa layuningsa layuning
mandirigma
palaganapin ang relihiyong Kristiyanismo. Ito ay palaganapin
binibigkas
paawit bagama’tnang
patulapaawit bagama’t patula
ang pagkakasulat. Binubuo ang
ito
pagkakasulat. Binubuo ito ng tig-apat na taludtod ay
at tigwalong
ang bawat taludtod ay may tigwalong pantig.
pantig.
Nakapaloob sa aklat na ito kung paano pinahalagahan
lagahan ng ama ang edukasyon sapagkat kahit sila ay
mayaman, iba pa rin ang mayroon kang pinag-araay an. Ipinakita rin dito kung paano magmahal ang mga
lan.
magulang sa kanilang mga anak at gayon din ang mga anaksasakanilang
ga anak kanilangmga
mgamagulang.
magulang.Binigyang-diin
Binigyang-diin
dito dito
Manlilikha sa panahon ng kagipitan,
ang pagpapatawad, pagpapasensiya, pagtawag sa pagpapakumbaba,
anlilikha sa panahon ng kagipitan,
pagmamahal at pag-iingat sa kapaligiran, pagigingpagpapakumbaba,
matulungin, pagtitiis,g pagtitiyaga,
matulungin, pagtitiis,
pagsasagawa ng
tamang desisyon sa buhay, pagiging tapat sa ipinangako,
pagtitiyaga, pagsasagawa
pagpapahalaga ng ngako, at
sa karangalan, pagpapahalaga
paglilingkod
nang tapat sa nasasakupan. sa karangalan, at paglilingkod
Marami ang nagtataka kung bakit hindialathala ang sumulat ng Ibong Adarna. Maaaring
nap ang
lathala ang sumulat ng Ibong Adarna. Maaaring ang
dahilan ay kahigpitan ng Comision Permanente de Censura
nsur nang
nang panahong
panahong iyon.
iyon. Subalit may
may naniniwala
naniniwala na
a sasana
si Jose dela Cruz ang sumulat ng koridong ito. Kabilang
ang mgakoridong
mga koridongnapalathala
napalathalaayayang
ang
sumusunod: sumusunod:
1. “Ang Haring Patay”
2. “Don Juan Tinoso”
3. “Rodrigo de Villas” ni Jose dela Cruz
4. “Dama Ines” ni Ananias Zorilla
5. “Prinsipe Florino” ni Ananias Zorilla
Inaasahang sa pagtalakay ng koridong ito, ang
g mga
mga natutuhan
natutuhan nila
nila ay
ay magsisilbing
magsisilbing sandata
sandata upang
upang
puksain ang mga kahinaang lumalapit sa kanila at t tuluyang
tuluyangmaitaboy
maitaboyoomaiwaksi
maiwaksiangangmga
mgaito
ito
upang
upang maging mabuting anak ng ating Manlilikha,yang
ng kan
mgaang mga magulang,
magulang, at ng Inang bayan.
at ng Inang
bayan.
ix
Buod ng Ibong Adarna
Ang kaharian ng Berbanya ay pinamumunuan ng haring si Don Fernando na tunay namang mabait,
mapagmahal, at mapag-aruga hindi lamang sa mga anak kundi sa kanyang nasasakupan. Ang kanyang
butihing maybahay ay si Doña Velariana na maasikaso at kinagigiliwan ng lahat. Mayroon silang tatlong
anak na pulos lalaki: sila Don Pedro na panganay, Don Diego, pangalawa at ang bunsong si Don Juan.
Kahit mayaman, pinag-aral ng ama ang mga anak upang hindi maging mangmang. Hindi nagtagal ay
pinag-aral silang humawak ng espada.
Isang araw ay nagkagulo sa kaharian dahil nagkasakit ang hari dala ng isang panaginip.
Napanaginipan daw niya ang bunsong anak na pinatay ng dalawang taong hindi niya kilala.
Nagpatawag agad ng manggagamot. Ang tanging lunas lamang daw sa sakit ng hari ay ang awit ng
Ibong Adarna.
Ninais ni Don Pedrong makipagsapalaran kaya siya ang nauna. Tatlong buwan siyang naglakbay.
Nang hindi dumating si Don Pedro, sinubok naman ni Don Diego na hanapin ang ibon. Tumagal din siya
nang limang buwan. Pareho silang naging bato. Bakit? Ano ang dahilan?
Ang Ibong Adarna ay nakatira sa Piedras Platas, isang uri ng punongkahoy na kumikislap ang mga
dahon at tunay namang maganda. Pag gabi na, dito nananahan ang ibon. Sa bawat awit ay nagpapalit
ito ng balahibo. Pagkatapos umawit, tiyak ito ay nagbabawas. Kapag napatakan ka ng kanyang dumi,
magiging bato ka. Para mahuli mo ang ibon dapat ay magbaon ka ng dayap, labaha, at gintong panali.
Dahil sa maganda ngang umawit ang ibon, nakatulog si Don Pedro at napatakan nga ng dumi.
Sinubok ni Don Juan na magpaalam sa ama makalipas ang tatlong taon. Kahit ayaw ay napapayag
na rin dahil nga sa pag-aalala. Tanging si Don Juan lamang ang naglakbay na hindi nalimutang humingi
ng patnubay sa Mahal na Birhen. Baon niya ay limang tinapay at sakay ng kabayo. Sa kanyang
paglalakbay ay nakilala niya ang matandang ketongin na nilimusan niya. Sinabi niya rito ang pakay at
itinuro sa kanya kung sino ang maaaring makatulong sa kanya. Sinunod niya ang lahat ng itinuro ng
ermitanyong nakilala at pinalad namang mahuli ang ibon. Naging tao muli ang dalawang kapatid.
Papauwi na sila nang maisipan ng magkapatid, Don Pedro at Don Diego, na pagtulungan si Don
Juan na bugbugin. Hindi magkagulapay ang bunsong kapatid. Ang motibo, gusto nilang maging bida sa
amang hari. Nagkatotoo ang panaginip ng hari. Siyempre, nagtaka ang ama kung bakit wala ang bunso.
Hindi mapaawit ang ibon dahil hindi naman sila ang nakakuha sa kanya. Samantala, gumaling si Don
Juan at nakabalik na sa kaharian. Umawit ang ibon at kanyang isinalaysay ang buong pangyayari.
Pinatatapon ng hari ang magkapatid pero nagmakaawa si Don Juan na patawarin ang mga ito.
Pinagbigyan. Naghalinhinan sila sa pagbabantay subalit totoong mga taksil ang magkapatid sapagkat
nagkaisa sila na pawalan ang ibon upang si Don Juan ay mapahamak dahil si Don Juan ang kasalukuyang
nagbabantay. Lumayo si Don Juan hanggang makarating sa Armenya.
Maganda ang lugar, tahimik, at payapa ang Armenya. Nasundan siya ng mga kapatid at hinimok na
doon na manirahan. Humanap sila ng paglilibangan kaya sa tuktok ng bundok nakarating. May nakita
silang balon pero walang mga bahay.
Bumaba sila sa balon pero nauna ang panganay ngunit hindi pa nakakalahati ay umakyat nang
takot na takot at nanghihina. Sinundan ni Don Diego at gayon din ang nangyari. Marahil dahil
masama ang hangarin kaya sila ay hindi nagtagumpay. Tanging si Don Juan lamang ang nakarating.
Nakilala niya rito si Doña Juana at umibig agad sa prinsesa. Nagkaibigan. Binalak umahon sa balon
subalit kailangan ay talunin ang higante na nag-alaga sa prinsesa. Sapagkat madasalin ang binata,
tinalo niya ang higante.

Si Doña Juana ay may kapatid at siya ay si Doña Leonora. Nang makita ito ng binata ay napaibig
muli. Nagkaibigan subalit dapat ay talunin muna ang serpiyenteng may pitong ulo. Nagapi na naman
ang kalaban sa tulong ng pagtawag sa Dakilang Lumikha at sa tulong na rin ni Doña Leonora sapagkat
binuhusan niya ng embalsamo ang bawat ulong mapuputol.
Nakaahon na sila sa balon. Sa unang tingin ni Don Pedro kay Leonora, nabihag agad siya. Nainggit
na naman ang nakatatanda kaya’t nang lumusong sa balon ang bunso, pinutol nito ang lubid.
Nasaksihan ito ni Doña Leonora kaya siya ay galit na galit.
Bumalik sila sa Berbanya pero pawang kasinungalingan ang isinalaysay sa ama. Hiniling ng
magkapatid na mapakasal sa magkapatid na prinsesa pero nagkunwari si Doña Leonora na siya ay
pakakasal makalipas ang pitong taon dahil siya ay may panata na makapag-isa. Nalungkot si Don Pedro
dahil iginalang ng hari ang pasya ng prinsesa. Samantala, siyam na araw na ipinagdiwang ang kasal nina
Don Diego at Doña Juana.
Hirap at dusa naman ang tiniis ni Don Juan ngunit sa kabila nito ay nagkaroon ng magandang
bunga. Sa tulong ng agila at ng ikatlong ermitanyo ay natagpuan niya ang kahariang nabanggit. Nakilala
ni Don Juan ang dalagang kanyang kapalaran. Si Doña Maria. Maraming pagsubok ang dinanas ni Don
Juan sa kamay ng amang hari ni Doña Maria, si Haring Salermo. Ngunit ang lahat ng pagsubok ay
nalagpasan ni Don Juan dahil sa tulong at mahika ni Doña Maria. Higit sa lahat sa patunay na paghingi
ng gabay ni Don Juan sa Panginoon.
Pagkatapos ng mga pagsubok, binigyan ng pagkakataon ni Haring Salermo si Don Juan na
makapamili sa tatlong niyang anak na kanyang nais pakasalan. Madaling nakapamili si Don Juan
dahil putol ang hintuturo ni Doña Maria. Dahil nga rito si Doña Maria ang kanyang napili subalit hindi
ito matanggap ni Haring Salermo. Dahil ayaw ni Haring Salermo na mawalay ang bunso at paborito
niyang anak na si Doña Maria nag-isip siya ng paraan upang hindi matuloy ang pagpapakasal nina Don
Juan at Doña Maria. Nang mabatid ito ni Doña Maria ay nagplano ang dalawa na magtanan. Hinabol sila
ni Haring Salermo ngunit sa mahika ni Doña Maria hindi sila inabutan ni Haring Salermo. Dahil sa galit
ng amang hari, isinumpa si Doña Maria. Namatay si Haring Salermo sa karamdaman at may sama ng
loob kay Doña Maria.
Nakarating sa isang nayon sina Don Juan at Doña Maria. Nagpaalam si Don Juan kay Doña Maria na
mauna muna siyang pumunta sa kahariang Berbanya upang mapaghandaan ang kanyang
pagbabalik. Pinagtagubilinan ni Doña Maria si Don Juan na huwag munang makipag-usap sa
sinumang babae dahl magiging sanhi ito ng pagkalimot kay Doña Maria. Ito ang sumpang binitiwan ni
Haring Salermo kay Doña Maria.
Nagalak ang lahat nang dumating si Don Juan sa kanilang kaharian. Si Doña Leonora naman
ay hinimatay. Nang mahimasmasan si Doña Leonora agad niyang niyakap si Don Juan. Sa pangyayaring
ito biglang naglaho sa isip ni Don Juan ang pag-ibig niya kay Doña Maria. Ito na ang sumpa ni Haring
Salermo sa anak na si Doña Maria. Isinalaysay ni Doña Leonora ang lahat ng pangyayari sa
magkakapatid na Don Juan at sabay hingi ng patawad. Sa pagkakalimot ni Don Juan kay Doña Maria ay
napahintulutang makasal sina Don Juan at Doña Leonora.
Nalaman ni Doña Maria ang kasalang magaganap sa kahariang Berbanya sa tulong ng
kanyang mahika kaya inihanda niya ang paghihiganti. Siya ay nag-ayos emperatris at tumungo sa
palasyo. Humanga ang lahat sa anyong pagdating kaya sa utos ni Haring Fernando, si Doña Maria ay
sinalubong ng musiko.
Ang inihandog ni Doña Maria sa ikakasal ay isang palabas na tungkol sa paghihirap nila ni Don Juan
sa pagsubok ni Haring Salermo. Ang nagsasadula ay dalawang Ita na nasa loob ng prasko. Anumang
palabas ang makita ni Don Juan ay hindi pa rin manumbalik ang mga alaala kay Doña Maria. Nagalit si
Doña Maria at sinabing babasagin ang prasko upang gunawin ang reyno. Ang lahat ay natakot sa
narinig. Nagkamalay bigla si Don Juan, niyakap si Doña Maria at inaming ang kanyang pakakasalan
ay si Doña Maria. Hindi matanggap ni Doña Leonora ang sinabi ni Don Juan. Pinaglaban kapwa nina
Doña Maria at Donna Leonora ang kanilang pag-ibig kay Don Juan. Pinili ni Don Juan na makasal kay
Doña Maria at si Doña Leonora naman ay napagtanto ang pag-ibig na iniaalay ni Don Pedro sa kanya.
xi
Nagkaroon ng kapayapaan at katiwasayan ang bawat isa. Ang kahariang Berbanya ay ipinamahala
kay Don Pedro at Doña Leonora. Ikinasal din sina Don Juan at Doña Maria at bumalik sila sa Reino de los
Cristales. Sa umpisa ay pinamunuan niDoña Mari ang kaharian ngunit di kalaunan ay hinirang niya si
Don Juan upang pamunuan ang kanilang kaharian. Naging mahusay ang kanilang pamamalakad. Naging
maunlad ang kaharian at mapayapang namumuhay ang mga taong kanilang nasasakupan. Nang sila ay
pumanaw, nagdamdam at nagluksa ang lahat ngunit ang ginawa nina Don Juan at Doña Maria ay
mananatiling buhay, nakaukit at nakatimo sa kanilang isip at puso.
xii

Mga Tauhan
Haring Fernando Reyna Valeriana
Don Diego
Don Pedro
Don Juan
xiii

Doña Leonora
Doña Maria
xiv

Haring Salermo
xv
xvi
UNANG BAHAGI
ANUMANG TUNGKULING INIATANG
UONG PUSONG GAMPANA
BUONG GAMPANAN

Panimulang Aralin Isang Pahimakas ng May-akda
Maipaunawa na maiaalis ang takot at pangamba kung ang tao ay magtitiwala lamang sa
kanyang sarili at sa Itaas
Mahahalagang Kaalaman
Mahalagang Katanungan
Ang takot at pangamba ay mga
lasong sumisira sa puso ng isang taong Paano gagamitin ang takot at
walang tiwala sa sarili. Dapat ay matuto pangamba sa pagharap sa hamon ng
siyang kumapit sa kanyang Manlilikha at buhay?
panghawakan ang tiwala sa sarili.
Ang pakikipaglaban ay sumusukat sa
tatag ng isang tao sa pagharap sa
hamon ng buhay.
A. Natutukoy ang salitang kasingkahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Nakalilikha ng isang tula bilang panagot sa may-akda na inilalahad kung paano maaalis sa
puso niya ang takot at pangamba
Isang Pahimakas ng May-akda

(saknong 1–6)
Halagahang Pangkatauhan: Alisin sa puso ang pangamba, sa halip ay pairalin ang tiwala sa
sarili at kumapit sa Kanya.
1
O, Birheng kaibig-ibig
Ina naming nasa langit,
liwanagin yaring isip
nang sa layo’y di malihis di magkamali
2 taong lupa ang katawan, 5

Kaya,
mahina ang kaisipan Inang
2
Ako’y isang hamak lamang

mapagmahal ako’y iyong pagbanghay
patnubayan,
nang mawasto sa pag-ayos
at ang pananaw. malabo nitong kakathing buhay.
3
Malimit na makagawa 6
At nariritong lahat
sa
tanang
ng hakbang na pasaliwa, nalilimping maginoo,
ang tumpak kong ninanasa kahilinga’y dinggin ninyo
kung mayari ay pahidwa. buhay na aawitin ko.
4
Labis yaring pangangamba
na lumayag na mag-isa
takot
baka kung mapalaot na
ang mamangka’y di makaya.
Piliin sa pangungusap ang salitang kasingkahulugan ng salita na nasa loob ng kahon. Isulat
ang sagot sa ilalim ng kahon.
di malihis 1. Upang hindi na muling magkamali ang mga mapupusok na kabataan, dapat
ay pag-isipan muna ang lahat ng kanilang gagawin.
maulap 2. Ang mga nais kumandidato sa pagka-Pangulo ay dapat maghain ng malinaw

at hindi malabong plataporma.
pangamba 3. Tunay na hindi maiaalis ang takot na namamahay sa puso ng mga nasalanta
ng baha tuwing may darating na bagyo.
pagbanghay 4. Kahilingan ng may-akda na sana siya ay patnubayan ng Inang mapagmahal

upang maging wasto at maayos ang kakathing buhay.
tanan 5. Sa lahat ng mga gustong tumulong sa mga nasalanta ng bagyo, maaari

silang makipag-ugnayan sa alinmang ahensiya na nagkakawanggawa maging
ito ay pribado o pampamahalaan.
Mga Katanungan
1. Ano ang layunin ng may-akda sa pagsulat ng koridong ito?

2. Bakit niya sinabing siya ay hamak lamang?
3. Bakit nangangamba siyang lumayag na mag-isa?
3
4. Kanino siya humingi ng patnubay sa kanyang isusulat?
5. May katwiran ba siyang mangamba? Ipaliwanag.
6. Sino ang mga maginoo na tinutukoy sa aralin?
Gawain
Ang isang bata ay laging naghahanap at ang isang napakalaking pangangailangan niya ay ang
pakiramdam ng seguridad. Kung hindi niya ito maramdaman sa sariling tahanan, hahanapin ito sa
labas.
Kadalasan, ang pangamba ay dahilan sa ipinakikitang ugali ng magulang. Mainam sana kung
ang bata ay nagiging malaya sa kanyang moral at pisikal at nagiging malakas at matapang. Kapag
nagkaganito, kayang-kaya niyang hawakan at dalhin ang anumang problema na darating sa kanya.
Pero kung siya ay natatakpan o nalalambungan ng takot, lalong tumataas ang kanyang
kawalan ng kapakinabangan. Hanggang sa kanyang pagtanda, makakaramdam pa rin siya ng
pagsandig sa magulang at madadala ito habang-buhay. Dahil dito, dala-dala niya ang senyales ng
takot at pangamba.
Kung ang mga magulang at mga magkakapatid ay nag-aaway-away sa bahay, ang seguridad
ng bata ay malalagay sa peligro. Mararamdaman niya na ang buhay ay masama, nakatatakot, at
ang mga tao pala ay agresibo.
Ang takot o pangamba ay maaaring magmula sa ibang bagay tulad ng kawalan ng tiwala sa
sarili at sa mundong kanyang ginagalawan na wala nang alam kung hindi takutin siya sa peligro ng
buhay, mga aksidenteng maaaring kaharapin, tulad ng sunog at mga taong hindi niya kilala.
Ganyan ang naramdaman ng may-akda. Natatakot siya sa sasabihin ng iba at iniisip niya na
baka hindi niya kayanin ang kanyang maririnig. Paano maaalis sa kanya ang pangamba?
Tatlong bagay ang dapat niyang gawin:
1. Dapat magkaroon ng tiwala sa sarili.
2. Dapat magkaroon sa tuwina ng positibong pananaw.
3. Dapat siyang matutong tumanggap ng kritisismo.
Gawain – Dyad
1. Kumuha ng kapareha. Maupo nang magkaharap.
2. Kumuha ng bolpen at papel.
3. Gumawa ng tula na nasa malayang taludturan na ang nilalaman ay ang sagot sa kanyang
pinangangambahan.
4. Kapag nakagawa na, ilipat sa nakikitang scroll.
5. Banggitin sa inyong tula kung paano niya maaalis ang takot at pangamba sa sarili sa pagharap
sa hamon ng buhay.
4
Rubric sa Pagsulat ng Tula sa Malayang Taludturan
Pangalan Taon/Seksiyon
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Nilalaman Mahina ang Hindi gaanong Natumbok ang Buong-buo na
pagpapaliwanag nasagot ang kasagutan sa naibigay ang
na ginawa. katanungan. katanungan; may kasagutan sa
Kulang na kulang Kulang sa pagkakataong katanungan.
at halos wala sa panghikayat. hindi ito Naipaliliwanag
paksa. nakapaghikayat nang magaling ang
na mabuti. nais sabihin.
Pagkakaugnay- Walang Maraming May mga taludtod Ang bawat taludtod
ugnay ng Taludtod pagkakaugnay taludtod na na nalilihis o ay kinakitaan ng
sa Bawat Isa ang mga nalilihis o hindi hindi tumutugma pagkakaugnay sa
taludtod. tumutugma sa sa kasunod na bawat isa.
iba. taludtod.
May Ritmo ang Walang ritmo ang Wala halos ritmo May ritmo ang Mahusay ang ritmo
Tula tula. ang tula. ilang taludtod. ng tula at parang
umaawit.
1 2 3
Mga Salitang Ginagamit Ang mga salitang May ilang salitang hindi Angkop na angkop
ginamit ay kung ano angkop na gamitin. sa nilalaman. Maingat
lamang ang maisip. at pili.
Mekaniks Hindi naging maingat May mangilan- Tama ang
sa pagbabaybay ngilang salita na pagkakabaybay ng mga
at kinakailangang hindi salita at tama ang mga
balikan ang batas sa nabaybay nang tama at bantas na ginamit.
pagbabantas. may mga bantas ding
kinakitaan ng kamalian.
Punan ang mga patlang upang mabuo ang buod ng araling ito.
Ang may-akda ay humingi ng gabay sa kaibig-ibig upang liwanagin ang

kanyang isip sapagkat natatakot siya na baka malihis ang kanyang mga hangarin. Siya ay lamang
sapagkat taong lupa ang katawan, may mahinang kaisipan at malabo ang pananaw. Inaamin niya
na malimit siyang makagawa ng mga na hindi tama. Sana raw sa pagkakataon na ito ay
maging na ang kanyang gagawin.
Nangangamba ang may-akda na lumayag nang . Mahirap na kasi ang
pumalaot nang walang katiyakan ang . Hinahangad na siya ay
patnubayan ng Inang mapagmahal upang maiwasto ang kakathaing . Sa lahat ng
mga magsisibasa raw ng kanyang lilikhaing , ang tanging hiling niya ay dinggin ito at
5
unawaing mabuti.
Kung naunawaan mo ang paksa gumawa ka ng lathalain na maaaring ipalathala sa inyong
pamahayagang pangkampus na may pamagat na “Ang Takot at Pangamba.”
Basahin: Aralin 1 – Ang Mag-anak ni Haring Fernando, mga pahina 7–8
Mga Katanungan
1. Paano mamuno sa kaharian ng Berbanya si Don Fernando?

2. Bakit mahalaga na ang tao ay nakapag-aral?
3. Bakit pinili ng magkakapatid na paglingkuran ang bayan kaysa magpari?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Isang Pahimakas ng May-
akda" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.
Para sa iba pang impormasyon tungkol sa paksang ito, mag-log in sa www.rexinteractive.com

upang ma-access ang Useful Links para sa mga kaugnay na website.
6
Aralin 1 Ang Mag-anak ni Haring Fernando
Maipaunawa sa mga mag-aaral na ang isang mabuting pinuno ay iniisip ang kapakanan ng
kanyang nasasakupan
Mahahalagang Kaalaman Mahahalagang Katanungan

Ang edukasyon ang sandigan ng Paano pinatatatag ng edukasyon
tao at lipunan. ang iyong pagkatao?
Ang kasanayan ng mabuting pinuno Paano naaapektuhan ang mga tao sa
ay sumasalamin sa pamumuhay ng mga uri o sistema ng isang pinuno?
mamamayan.
A. Naibibigay ang kahulugan ng ilang piling salita mula sa teksto sa tulong ng crossword puzzle
B. Nakasusulat ng isang sanaysay kung paano pupukawin ang interes ng mga kaibigang hindi
pinahahalagahan ang edukasyon
C. Nasusuri ang sarili kung ang mag-aaral ay naging isang mabuting pinuno batay sa ebalwasyon
ng samahang kanyang sinalihan
D. Naihahayag kung paano maging isang mabuting pinuno
Ang Mag-anak ni Haring Fernando

(saknong 7–27)
Halagahang Pangkatauhan: Ang isang mabuting lider ay naglilingkod nang tapat sa kanyang
nasasakupan.
7
Noong mga unang araw 8
Sa kanyang pamamahala
sang-ayon sa kasaysayan, Kaharia’y nanagana,
sa Berbanyang kaharian maginoo man at dukha
ay may Haring Tumanggap ng wastong pala.
hinangaan.
7
9
Bawat utos na balakin
kaya lamang pairalin,
kung kanya nang napaglining napag-isipan
na sa bayan ay magaling.
10
Kaya bawat kamalian
na sa kanya’y ipagsakdal,
bago bigyang-kahatula’y
nililimi sa katwiran.
11
Pangalan ng Haring ito
ay mabunying Don Fernando,
sa iba mang mga reyno’y
tinitingnang maginoo.
12
Kabiyak ng puso niya
ay si Doña Valeriana,
ganda’y walang pangalawa’t
sa bait ay uliran pa.
13
Sila ay may tatlong anak
tatlong bunga ng pagliyag,
binata na’t magigilas,
sa reyno ay siyang lakas.
14
Si Don Pedro ang panganay 19
May paniwala ang ama
may tindig na pagkainam, na di ngayo’t Hari siya,
gulang nito ay sinundan maging mangmang man ang bunga
ni Don Diegong malumanay. sa kutya ay ligtas sila. uyam
15
Ang pangatlo’y siyang bunso,
si Don Juan na ang puso’y
20
Alam niyang itong tao walang alam
kahit puno’t maginoo,
tibag
sutlang kahit na mapugto malagot kapag hungkag din ang ulo
ay puso ring may pagsuyo. Batong agnas sa palasyo.
16
Anak na kung palayawa’y 21
Kaya’t anong kagalakan
Sumikat na isang Araw, ng sa Hari ay kinamtan,
kaya higit kaninuman nang ang tatlong minamahal
sa ama ay siyang mahal. marurunong na tinanghal.
17
Salang mawalay sa mata 22
Tinawag na’t ang pahayag,
ng butihing ama’t ina, “Kayong tatlo’y mapapalad
sa sandaling di makita
akita angkin ninyo ang mataas paham, dalubhasa
ang akala’y nawala
la na. na pangalang mga
pantas.”
18
Sa pag-ibig ng magulang
agulang
mga anak ay dumangal,
mangal, 23
“Yamang ngayo’y panahon
maagang pinat uruan
ruan nang kayong tatlo’y tumalaga,
ng dunong na kailangan.
ilangan. mili kayo sa dalawa
magpari o magkorona?”
8
24
Tugon nilang malumanay 26
Taglay ang malaking hilig
sa magandang katanungan, sa sanaya’y nakasulit,
maghawak ng kaharia’t bawat isa kung ihagis
bayan nila’y paglingkuran. Ang sandata’y parang lintik.
25
Sa gayon ay minagaling 27
Natupad nang lahat-lahat
nitong amang may paggiliw, ang sa haring mga
tatlong anak ay sanayin hangad, ito namang
sa paghawak ng patalim. tatlong anak Sa ama’y
nagpasalamat.
Basahin ang mga pangungusap. Hanapin sa loob ng kahon at kulayan ang kahulugan ng
salitang may salungguhit na maaaring pababa o pahalang.
n a p a g l i m i n g
a l a m a t g a l i n
p a n t a s a p u l a
i b g u t o m u s a d
t h u n g k a g a l i
l a n a t a l t o t a
a r g i n t p o l i s
g i u s k l u s u l a
m a t i b a g c m a h
a k y o t n a a o w a
n o a r o a d r t y n
1. Napag-isipan at pinagkaisahan ng bumubuo ng CNN na si Efren Peñaflorida ang magwagi

bilang CNN Hero of the Year.
2. Magaling, matalino, at tapat sa kanyang tungkulin ang kailangan ng bansa at hindi yaong
walang alam.
3. Ang mga paham o eksperto sa larangan ng siyensiya ay unti-unti nang nawawala.
4. Kailangan natin ng isang pinunong mapag-aruga at mapagmahal lalo na sa mga mahihirap at
hindi tulad ng isang madaling maagnas sa oras ng kagipitan.
5. Nakaiinis ang marami sa ating mga kandidato sapagkat sa halip na ibigay ang kanilang
plataporma ay pang-uuyam ang ibinabato sa mga katunggali.
6. Si Ninoy Aquino ay hindi natakot umuwi ng bansa kahit alam niyang maaaring malagot
ang kanyang hininga pagtuntong sa kanyang bayang minamahal.
9
Mga Katanungan
1. Sino ang haring hinahangaan sa Berbanya?

2. Ilarawan ang pamamaraan ng kanyang pamamalakad.
3. Kailan lamang niya pinaiiral ang mga kautusan?
4. Ilarawan ang kabiyak ng kanyang puso.
5. Isa-isahin ang mga katangian ng kanyang mga anak na lalaki.
6. Paano pinalaki ng mga magulang ang tatlong anak?
7. Ano ang maaaring ibunga ng isang taong walang galing at talino?
8. Ano ang taguri na ibinigay sa kanila ng ama?
9. Sa pagitan ng paglilingkod sa Diyos at paglilingkod sa bayan, ano ang pinili ng tatlo?
10. Sa palagay mo, bakit pinili ng tatlo na makapaglingkod sa bayan kaysa magpari?
Gawain
Mahirap man o mayaman ay may karapatang makapag-aral sapagkat edukasyon lamang ang
tanging maipamamana ng mga magulang sa kanilang mga anak. Ilan kaya sa mga kabataan ngayon
ang nagpapahalaga sa edukasyon at dapat na mag-aral para sa kanilang kinabukasan? Ilan sa
kanila ang seryoso at patuloy na nag-aaral para mabigyan ng kasiyahan ang mga magulang? Ilan sa
kanila ang sa halip na nag-aaral ay kabaligtaran ang ginagawa—ang paninigarilyo, ang pag-inom ng
alak, ang pagsama sa masasamang barkada, panliligaw, at paggamit ng ipinagbabawal na gamot?
Alin ka sa mga nabanggit sa itaas? Kung ikaw ay totoong nag-aaral at iniisip mo ang
iyong kinabukasan at may mga kamag-aral kang hindi nagpapahalaga rito, paano mo kaya
pupukawin ang kanilang interes sa pag-aaral?
Sumulat ng isang sanaysay o komposisyon na may tatlong talata na binibigyang-diin ang
kahalagahan ng edukasyon.
10
Rubric sa Pagsulat ng Sanaysay
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4 5
Nilalaman Napakahina. Masyadong May alam sa Mabuti at Napakagaling.
Hindi nagpakita limitado ang paksa. Halos magaling kaya Malaman at
ng kaalaman sa kaalaman sa naiugnay sa lang ay mahusay na
paksa. paksa. paksa kaya limitado ang nalinang ang
lang kulang paglinang sa paksang-diwa.
sa detalye. paksang- diwa.
Organisasyon Napakahina. Kulang na Hindi Magaling. Napakagaling
Hindi kayang kulang sa gaanong Hindi gaanong ng pagkaka-
makapagpa- lohikal na kinakitaan organisado organisa.
hayag. pagkaka- ng mabuti o pero ang May lohikal
sunod-sunod magaling na pinakapunong na pagkaka-
na mga ideya. pagbabahagi ideya ay kitang- sunod-sunod
ng ideya. kita. ang mga
pangungusap.
1 2 3 4
Gamit ng Napakahina. Walang Hindi tiyak sa Magaling. Napakagaling.
Wika masteri sa pagbubuo mga salitang Epektibo pero Walang mali.
ng pangungusap. ginagamit at payak ang Epektibo ang ayos ng
nalilito. pagkakagamit. mga pangungusap.
1 2 3
Bokabularyo Napakahina. Kakaunti Mainam ang pagkakagamit Walang mali. Ang mga
ang kaalaman sa mga ng mga salita. salitang ginamit ay
salitang Pilipino. epektibo.
Mekaniks Napakahina. Bihirang kamalian sa Napakagaling. Kinakitaan
Nangingibabaw pagbabaybay, pagbabantas, ng masteri o kaalaman
ang mga kamalian paggamit ng malaking titik, at sa pagsasama-sama
sa pagbabaybay, wastong talataan. ng kaisipan.
pagbantas, paggamit Kaunting mali sa
ng malaking titik, at pagbabaybay,
wastong talataan. pagbabantas, paggamit
ng malaking titik, at
wastong talataan.
Sino ang Tunay na Lider?

Isang masikap, tapat, marunong maglingkod, mapagmahal, matulungin, maalalahanin, hindi
nagnanakaw, at sensitibo sa pangangailangan ng kanyang mga nasasakupan—iyan ang tunay
na lider. Hindi na kailangang humingi ang mga taong nagugutom sapagkat alam niya ang mga
hinaing nito. Marunong siyang humarap sa mga problemang dumarating sa kanya. Humihingi siya
ng tulong sa kanyang mga kasamahan kung kinakailangan. Mapagpakumbaba sa lahat ng oras at
wala sa ulo ang pagmamayabang. Marunong tumanaw ng utang na loob. Walang sinasagasaang
tao. Hangarin niya ay katarungan at kapayapaan. Ang inuuna niya ay kapakanan ng bayan bago
ang sarili. Ninanais niya na mahango ang bansa sa kahirapan, maiangat ang ekonomiya ng bansa,
at matulungan ang lahat ng taong naghihirap.
11
Mayroon bang ganyang lider? Perpekto. Mayroon. Kung gugustuhin niya. Ikaw ba ay
minsan nang naging lider sa inyong paaralan? Gaano ka kabuting pinuno?
Suriin mo ang iyong sarili sa pamamagitan ng pagsagot sa sumusunod na mga katanungan:
1. Anong samahan o organisasyon ang iyong sinalihan?
2. Ilang taon ka na sa samahan o organisasyon na iyon?
3. Anong posisyon o mga posisyon ang iyo nang hinawakan?
a.
b.
c.
d.
e.
4. Ano-ano ang layunin mo at ikaw ay sumali sa samahan o organisasyong iyon?
5. Ano-ano ang kontribusyon o pagtulong ang nagawa mo para sa samahan?
6. Ano-anong gawain ang ginagawa ng samahan na kapaki-pakinabang hindi lamang sa loob
ng paaralan kundi sa labas o marahil ay sa adopted barrios ng inyong paaralan?
7. May outreach program ba ang samahan upang ang bisyon at misyon ng paaralan ay
maisakatuparan? Ipaliwanag mo.
8. Batay sa mga naging karanasan, kailan nagiging mabuti ang isang pinuno? Isulat mo
sa isang puting papel.
Hanapin sa hanay B ang salita upang mabuo ang diwa. Titik lamang ang isulat sa patlang.
6.
1.
2.
3.
4.
5.
sagana, a. patalim
A tahimik, at payapa
K Haring hinahangaan b. maginoo
a dahil ang iniisip ay
h para sa bayan
a
Kung may nagkakamali c. katwiran
r
sa kaharian, bago hatulan
i
ito ay nililimi o pinag-
a
iisipan muna
n
g Katangiang taglay ni Don d. Doña
Valeriana Fernando ayon sa ibang hari
m
Kabiyak ng puso ng hari e. Don Juan
a
Panganay sa magkakapatid f. Berbanya
12
Anak na may palayaw na g. pag-ibig

7. Sumikat na Isang Araw
Ito ang ipinadama ng magulang h. Don Pedro
sa magkakapatid kaya sila ay
8. lumaking marangal
Kapag walang alam ang tao, i. batong madaling maagnas
ito ang katulad niya
9.
10. Pinili ng mga anak sa halip j. korona
na magpari k. Don Fernando
Batay sa paksang tinalakay, dalawang bagay ang binigyang halaga: ang edukasyon at ang
pagiging tunay na lider.
Kung naunawaan mo ang paksa, pumili ng isa na gusto mong gawin.
1. Kung edukasyon ang pinili, gumuhit ng isang bagay na maaaring isimbolo o isagisag ng
edukasyon. Sa ilalim ng larawan ay ipaliwanag kung bakit iyon ang iginuhit.
2. Kung ang ikalawa naman ang pinili, gumupit ng larawan ng isang tunay na lider na maaaring
noon at ngayon. Ipaliwanag sa ilalim ng larawan kung bakit ang lider na iyon ang pinili.
Basahin: Aralin 2 – Nanaginip ang Hari, mga pahina 14–15
Mga Katanungan
1. Bakit lalong tumibay ang kaharian ng Berbanya?

2. Ano ang nakita ni Haring Fernando sa kanyang panaginip?
3. Bakit nagpatawag ng mediko ang palasyo?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Ang Mag-anak ni Haring
Fernando" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

13
Aralin 2 Nanaginip ang Hari
Maipaunawa sa mga mag-aaral ang pakikiisa ng bawat isa sa panahon ng krisis ay

nakatutulong nang malaki para sa katahimikan ng bansa
Mahahalagang Kaalaman Mahahalagang Katanungan

Malaki ang bahagi ng Paano nakikiisa ang tao, malakas man
mamamayan sa isinusulong na realidad o mahina sa pagsulong ng isang tahimik
ng lipunan. na lipunan?
Ang sama-samang paggawa ng Hanggang kailan dapat sagipin o
paraan upang makatulong ay nakababa- tulungan ang isang tao?
was ng anumang pag-aalinlangan,
suliranin, o pighati sa buhay.
A. Naibibigay ang konotasyon at denotasyon ng ilang piling salita sa teksto

B. Natatalakay kung paano nakatutulong sa pagpapaunlad at pagpapanatili ng katahimikan ng
bansa
C. Nakagagawa ng isang leaflet na humihikayat sa kapwa kabataan at mga tao na tumulong sa
pagpapatrol sa halalan upang maging malinis at ligtas sa anumang kapahamakan
Nanaginip ang Hari

(saknong 28–45)
Halagahang Pangkatauhan: Anumang suliranin o pighati sa buhay ay magiging magaan kung
sama-samang magtutulungan.
talinghagang Ang Nakaraan

g mag-asawa sa kanilang mga anak kaya lumaki silang mabubuting tao. Naniniwala ang ama na hindi dahil mayaman sila ay hindi na sil
14
28
Ang kanilang kaharian 36
Dahil dito’y nangayayat
ay lalo pang naging parang buto’t balat,
nagtumibay, naratay na’t nababakas
walang gulong dumadalaw, ang dating ng huling oras.
umunlad ang kabuhayan.
37
Nagpatawag ng mediko
29
Kasayaha’y walang oras yaong marunong sa reyno,
sa palasyo’y may halakhak, di nahulaan kung ano
ibong laya’t walang hirap, ang sakit ni Don Fernando.
ang lahat na ay pangarap.
38
Kaya ba ang mga anak
30
Ngunit itong ating buhay kalungkutan suliranin
hiwaga katulad ang reynang liyag,
di malaman, dalamhati’y di masukat
matulog ka nang mahusay araw-gabi’y may bagabag.
magigising nang may lumbay.
39
Sa kalooban ng Diyos
may nakuhang manggagamot
ito nga ang nakatalos
sa sakit ng Haring bantog.
40
“Sakit mo po, haring mahal
ay bunga ng panagimpan,
mabigat man at maselan
may mabisang kagamutan.
41
“May isang ibong maganda
ang pangalan ay Adarna,
pag narinig mong kumanta
sa sakit ay giginhawa.”
31
Ganito ang napagsapit
ng haring kaibig-ibig, 42
“Ibong ito’y tumatahan
nang siya ay managinip sa Tabor na
isang gabing naidlip. kabundukan, kahoy na
hinahapuna’y
32
Diumano’y si Don Juang Piedras Platas na makinang.”
bunso niyang minamahal
ay nililo at pinatay 43
“Kung araw ay wala roo’t
ng dalawang tampalasan. sa malayong mga burol,
suwail kasama ng ibang ibong
33
Nang patay na’y inihulog nangagpapawi ng
sa balong hindi matarok, gutom.”
ang hari sa kanyang tulog
nagising na nalulunos. nahahapis 44
“Gabi nang katahimika’t
payapa sa kabundukan,
34
Sa laki ng kalumbayan kung umuwi at humimlay
di na siya napahimlay, sa kahoy na kanyang bahay.”
nalimbag sa gunamgunam
ang buong napanagimpan. 45
“Kaya, mahal na Monarka
iyan po ang ipakuha’t,
35
Mula noo’y nahapis na gagaling na walang sala
kumain man ay ano pa! ang sakit mong dinadala.”
luha at buntong-hininga
ang aliw sa pag-iisa.
15
Dalawang uri ang pagbibigay ng kahulugan. Ito ay sa pamamagitan ng konotasyon at
denotasyon. Ang konotasyon ay ang talinghagang pagpapakahulugan sa isang salita at ang
denotasyon ay ang literal na kahulugan.
Ibigay ang konotasyon at denotasyon ng mga salitang nasa parihaba. Upang maging madali
ang pagbibigay ng kahulugan, mabuting basahin muna ang pangungusap.
Konotasyon
1.talinghaga
Denotasyon
1. Isang talinghaga ang nangyari kay Father Anthony sapagkat nang siya ay mamatay,
pagkalipas ng ilang segundo siya ay muling nabuhay.
Konotasyon
2.tampalasan
Denotasyon
2. Tampalasan ang isang anak kapag siya ay lumalaban sa kanyang magulang.
Konotasyon
3.nakalulunos
Denotasyon
3. Nakalulunos ang kalagayan ng mga taong hanggang ngayon ay mataas ang tubig sa kanilang
lugar.
Konotasyon
4.dalamhati
Denotasyon
16
4. Ang dalamhating kanyang naramdaman ay tulad sa apoy na walang tigil sa pagningas.
Konotasyon
5.bagabag
Denotasyon
5. Araw-gabi ay bagabag ang bumabalot sa kanyang pagkatao.
Mga Katanungan
1. Bakit umunlad ang kabuhayan ng kaharian?

2. Ilarawan ang napanaginipan ng hari kay Don Juan.
3. Nabatid ba ng mediko na tagakaharian ang karamdaman ng hari?
4. Ano ang natuklasan ng kinuhang manggagamot sa labas ng kaharian?
5. Ano raw ang maaaring gamot sa karamdaman ng hari?
6. Saang bundok matatagpuan ang Ibong Adarna?
7. Kailan humahapon ang Ibong Adarna sa punongkahoy?
Gawain
Malaki ang maitutulong ng isang kabataan para sa katahimikan ng bansa.

Una – Siya ang dapat maging modelo o huwaran sa kanilang pamayanan o komunidad. Ipakita niya
ang nararapat gawin.
Ikalawa – Makilahok sa kampanya o programa ng kanilang pamayanan at
pamahalaan. Ikatlo – Mag-anyaya ng mga kabataan sa pakikilahok sa nasabing
programa.
Ikaapat – Anumang insidente na taliwas sa kagandahang-asal na makikita lalo na sa lugar ng
pinangyarihan ay dapat na ireport agad sa kinauukulan.
Nang magkasakit si Haring Fernando, ang mga mamamayan ng kaharian ay nagulantang
at nagkagulo sa loob ng palasyo. Hindi nila alam kung paano makatutulong sa hari nila na
nagdadalamhati at malubha ang sakit.
Kung bibigyan natin ng malalim na pakahulugan, si Haring Fernando ay kumakatawan sa
Pilipinas na naghihingalo dahil sa napakaraming problemang kinakaharap nito. Ang mga
mamamayan ay sumasagisag naman sa mga Pilipinong nagmamahal, nagmamalasakit, at
nahahandang ipagtanggol ang bansa. Iyan ang ilan lamang sa mga paglilingkod na maaaring
gawin ng isang Pilipino kapag
17
nahaharap sa mga problema ang bansang sinilangan. Ang isang taong nagmamalasakit sa bansa ay
hindi inuuna ang sarili. Inilalayo niya ang bansa sa tiyak na kapahamakan. Kapag may gustong
sumakop dito, tiyak, dadanak ng dugo. Ang lahat ay gagawin at hindi susuko mabawi lamang ang
bansa. Bakit ginagawa ito ng mamamayan? Sapagkat nakikita nila na itinataguyod at
pinangangalagaan ng bansa ang kanilang karapatan at pinahahalagahan ang kalusugan ng bawat
isa. Ang nagiging pakiramdam mo tuloy ay talagang mamahalin, pagmamalasakitan, at
ipagtatanggol mo ang bansa.
Ikaw, tunay ka bang Pilipino na nagmamahal sa iyong bansa? Ano ang gagawin mo para
mapaunlad ang bansa at ilayo ito sa kapahamakan?
Natapos na ang halalan noong Mayo 10, 2010. Ang karahasan at masaker sa Maguindanao na
kung saan ang limampu’t pitong katao ay namatay ay hindi biro. Ito ay patunay lamang na
nawawala na ang takot sa Manlilikha, nawawala na ang pagpapahalaga sa buhay ng tao, at ang
paggalang sa karapatang pantao. Dahil dito, marami na ang takot na tumulong at nakiisa upang
mailigtas at malayo sa kapahamakan ang bansa.
1. Magpangkat sa anim.
2. Kayo, bilang mga kabataan na pag-asa raw ng bayan, paano kayo makatutulong sa
pagpapaunlad at pagpapanatili ng katahimikan ng bansa?
3. Pag-usapan ng bawat isa ang maaari ninyong kontribusyon.
4. Pagkatapos ay magtulong-tulong sa paggawa ng isang leaflet na humihikayat sa kapwa
kabataan at mga tao na tumulong sa pagpapatrol sa inyong barangay o komunidad upang
maging malinis at ligtas sa anumang kapahamakan. Ito ay ipamamahagi sa paaralan, pamayanan,
at iba’t ibang lugar.
Mga Hakbang sa Paggawa ng Leaflet
1. Unang Hakbang – Kumuha ng atensiyon
Mainam na kaakit-akit ang pamagat. Gumamit ng mga salitang hindi nanggaling sa
diksiyonaryo. Maging malayo sa paggamit ng mga salita at sagisag o simbolo. Maaaring
mga tanong na mapanghamon at tiyak mag-iisip ang mambabasa. Ang paggamit ng mga
imahe at mga kulay ay makatutulong din.
2. Ikalawang Hakbang – Gawin itong madali
Hindi maiiwasan na may mga taong may katamaran. Isipin mo na ang mga ito ay
sinusubok mong kunin upang makilahok sa iyo o sumapi. Gawin mong madali ito hanggang
maaari. Mas marami ang puting espasyo sa paligid ng pamagat para madaling tingnan at
basahin. Gawing maikli ang teksto o mensahe. Ang layout dapat ay natural sa paningin ng
tao. Ang tinitingnan kasi ng tao ay ang mga larawan, pagkatapos ang pamagat, captions, at
ang huli ay ang sinasabi ng mensahe. Gawing madali kung paano ka kokontakin o kung ano
ang hinihingi mo.
3. Ikatlong Hakbang – Makipagtalastasan nang malinaw
Maging malinaw kung ano ba ang gusto mong sabihin. Kung alam mo na, sabihin ito.
Dapat nakatala kung ano ba ang nakahain para sa kanila at hindi para sa iyo. Sabihin ang
mga benepisyo at hindi ang mga katangian. Dapat ay malinaw kung ano ang inaasahang
maaaring ipagawa sa kanila at sa huli sila ay kikilos.
4. Ikaapat na Hakbang – May konsistensi
Ang kulay, imahe, at gamit ng mga salita ay dapat magkakaugnay-ugnay sa gusto o nais
mong iparating. Dahil diyan, masasabi na ito ay may kredibilidad. Maaari din itong kaugnay
sa iba’t ibang media tulad ng web, ulong liham (letterhead), flyers, at iba pa.
18
5. Ikalimang Hakbang – Pamamahagi
Ang pag-uulit at dami ay kinakailangan para sa isang mabuting bunga o resulta. Mainam
kung ang pamamahagi ay uulitin sa pareho ring lugar. Kung ang pamamahagi ng leaflet
ay bahay-bahay, kailangan ay alam ang daming ipamimigay.
ISANG PAG-ALAALA SA MGA BIKTIMA NG MASAKER SA MAGUINDANAO- IKATLONG LINGGO

NG DISYEMBRE
KAYONG MGA NANGASAWI AY HINDI MALILIMUTAN SAPAGKAT NAKATATAK KAYO SA

AMING MGA PUSO AT ISIPAN
Rubric sa Paggawa ng Leaflet
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Pamagat Hindi nakapukaw Hindi gaanong Halos nakapukaw Nakapukaw
ng interes ang nakapukaw ng interes ang ng interes ang
pamagat sapagkat ng interes ang pamagat. pamagat. Kakaiba
pangkaraniwan pamagat. na hindi makikita
itong nababasa o mababasa
kahit saan. sa anumang
babasahin.
Mensahe Hindi maunawaan Medyo mabaha Maikli kaya Maikli pa sa
ang mensaheng ang mensahe at madaling inaasahan
ibinigay. hindi gaanong naunawaan ang kaya madaling
maunawaan. mensahe. naunawaan ang
mensahe.
19
Gamit Hindi magkaka- May ilang salitang Halos Lubos na
ng mga Salita ugnay ang mga ginamit na hindi magkakaugnay magkakaugnay ang
salitang ginamit. kaugnay sa ang mga salita. mga salita.
pamagat.
1 2 3
Paggamit ng Imahe at Hindi pinagsikapang Hindi gaanong Maganda ang mga

Kulay pagandahin ang maganda ang larawan larawan at kulay.
larawan at kalat ang at kulay.
mga kulay.
May Hikayat sa Hindi nakahikayat ang Hindi gaanong Labis na nakahikayat ang
Mambabasa ginawang leaflet sa nakahikayat ang ginawang leaflet sa mga
mga mambabasa. ginawang leaflet. mambabasa.
1 2
Kalinisan Hindi gaanong malinis ang Napakalinis ng ginawang leaflet.
ginawang leaflet.
Buuin ang mga pangungusap sa ibaba ng mga kaisipang ipinahayag sa mga saknong.
1. Ang kaharian ni Haring Fernando ay matatag, walang gulong dumadalaw kaya

.
2. Ang buhay ay lubhang mahiwaga sapagkat
.
3. Ang nangyari kay Don Juan ay nakita ni Haring Fernando sa kanyang
.
4. Naging parang buto’t balat at nangangayayat si Haring Fernando dahil
.
5. Mapalad na may nakuhang manggagamot ang mga tauhan ni Haring Fernando kaya nabatid
na siya ay may .
6. Ang sakit ng hari ay bunga ng .
7. Kapag narinig na kumanta ang Ibong Adarna ang sakit ay .
8. Ang ibon ay tumatahan sa .
9. Ang oras ng pag-uwi ng ibon ay sa gabi kapag ang lahat ay .
10. Kapag nakuha ang ibon, ang hari ay tiyak na .
20
Naipaliwanag sa aralin na malaking papel ang ginagampanan ng isang lider sa ikatatahimik ng
bansa. Gumawa ng isang pagsusuri sa lugar na inyong kinaroroonan kung taglay nito ang
katahimikan. Gumawa ng isang diorama na ipinakikita ang kabutihan ng isang tahimik na lugar
dahil sa mabuting pamumuno ng inyong mga lider.
Basahin: Aralin 3 – Naglakbay Si Don Pedro, mga pahina 22–25
Mga Katanungan
1. Sino ang inutusan ng hari upang hanapin ang gamot?

2. Ilang buwang binagtas ni Don Pedro ang kaparangan?
3. Bakit hindi nagtagumpay si Don Pedro na makuha ang lunas sa karamdaman ng ama?

21
Aralin 3 Naglakbay Si Don Pedro
Maipaunawa sa mga mag-aaral na hindi dapat magpatalo sa kabiguan at sa halip ay harapin

ito nang buong tapang dahil laging may pag-asa
Mahalagang Kaalaman Mahalagang Katanungan

Ang pakikipaglaban sa kabiguan at Paano maaaring maibalik ang
kasiphayuan sa buhay ay sumusukat sa pag- asang nawala na?
katatagan ng isang tao.
A. Natutukoy ang kahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Natatalakay kung paano maaaring mapaglabanan ang kabiguan at kawalang pag-asa
C. Nakapagsasaliksik kung saan-saang bansa malaki ang bilang ng pagpapakamatay dala ng
kabiguan at kawalang pag-asa
Naglakbay Si Don Pedro

(saknong 46–80)
Halagahang Pangkatauhan: Huwag magpatalo sa kabiguan sa buhay, sa halip; kumilos upang pag-
asa ay marating.
Ang Nakaraan
Napanaginipan daw niya ang bunsong anak na pinatay at inihulog sa balon. Nagpatawag sila ng pinakamagaling na mediko sa kaharian
22 46
Nang sa Haring mapakinggan ang hatol na kagamutan,
kapagdaka’y inutusan
ang anak niyang panganay 53
Sa masamang kapalaran
ang Prinsipe’y nakatagal,
47
Si Don Pedro’y tumalima sumunod narating ding mahinusay mapayapa
sa utos ng haring ama, ang Tabor na kabundukan.
iginayak kapagdaka
kabayong sasakyan niya. inihanda 54
May namasdang punongkahoy
maraming dahon
mga sanga’y mayamungmong,
48
Yumao nang nasa hagap sa nagtubong naroroo’y
kabundukan ay matahak, bukod-tangi’y yaong dahon.
kahit siya mapahamak
makuha lamang ang lunas. 55
Magaganda’t kumikinang
diyamante yaong kabagay,
49
Mahigit na tatlong buwang ‘pag hinahagkan ng araw
binagtas ang kaparangan, sa mata’y nakasisilaw.
hirap ay di ano lamang
sa haba na ng nalakbay. 56
Sa kanyang pagkabighani
nalakbay. sa sarili ay niyaring
doon na muna lumagi
nang ang pagod ay mapawi.
57
Habang siya’y naglilibang
biglang nasok sa isipang
baka yaon na ang bahay
ng Adarnang kanyang pakay.
58
Takipsilim nang sumapit
sa itaas ay namasid,
daming ibong
lumiligpit, kawan-kawa’t
umaawit.
59
Bawat ibong dumaraa’y
walang hindi tinatanaw,
nais niya’y mahulaan
ang sa kahoy ay may bahay.
50
Isang landas ang nakita
mataas na pasalunga,
inakyat nang buong sigla
katawan man ay pata na.
51
hindi sukat na asahan
nang sumapit sa ibabaw
kabayo niya ay namatay.
52
Di ano ang gagawin pa’y
wala nang masasakyan siya,
dala-dalaha’y kinuha’t
sa bundok ay naglakad na.
60
Ngunit laking pagtataka 61
Walang isa mang dumapo pagtapat ay lumalayo, mano
ni Don Pedro sa napuna, bagang marahuyong sa sanga muna’y maglaro.
ang kahoy na pagkaganda
sa mga ibo’y ulila. 62
May maghagis man ng tingin saglit lamang kung mag-aliw, sa
lipad ay nagtutulin
23
parang ayaw na mapansin. 66
Sinisipat bawat sanga
kaunting galaw, tingala na’t
63
Latag na ang kadiliman, baka hindi napupuna’y
ang langit kung masaya man, nakadapo ang Adarna.
ang lungkot sa kabundukan
kay Don Pedro’y pumapatay. 67
Datapwat wala, walang
ibong makita sa
64
Ngunit kahit anong lungkot punongkahoy, kaluskos na
inaaliw rin ang loob umuugong daho’t sangang
sa kahoy siya ay nanubok, umuugoy.
baka anya may matulog.
68
Pagkabigo’t pagtataka’y
kapwa nagbibigay-dusa,
hanggang pati ng pag-asa
sa sarili’y nawala na.
69
Natira sa pamamanglaw
at inip ng kalooban,
yamang walang hinihintay
mamahinga ang mainam.
70
Magparaan ng magdamag
sa umaga na lumakad,
pagod kasi, kaya agad
nagulaylay nang panatag. nakatulog
71
Tila naman isang tukso’t
kasawian ni Don Pedro,
ang Adarnang may engkanto
dumating nang di naino.
72
Ibo’y marahang lumapag
sa sanga ng Piedras Platas
balahibo’y pinangulag
nagbihis na ang magilas.
65
Patuloy ang paglalayag
ng buwan sa alapaap, 73
Sinimulan ang pagkanta
sa dahon ng Piedras Platas awit ay kaaya-aya,
ay lalong nagpapakintab. kabundukang tahimik na
ay natalik sa ligaya.
24
74
Liwanag sa punongkahoy
nag-aalimpuyong apoy,
mawisikang daho’t g
usbon nangagbiting mga
parol.
75
At lalo pang pinatamis
ang sa Adarnang pag-
awit, bawat kanta’y isang
bihis ng balahibong
marikit.
76
Pitong kanta ang ginawa’t
p ong bihis na magara,
i natapos na tuwang-tuwa’t
t ang langit pa’y tiningala.
77
Ang lahat na’y di napansin 78
Ugali nitong Adarna
ng Prinsipeng nagupiling, matapos ang kanyang
sa pagtulog na mahimbing kanta, Ang siya’y magbawas
patay wari ang muna bago matulog sa
kahambing. sanga.
79
si Don Pedro’y napatakan,
biglang naging batong-buhay
sa punong kinasandalan.
80
Wala na nga si Don
Pedro’t sa Tabor ay
naging bato, at sa di
pagdating nito ang
Berbanya ay nagulo.
Hanapin sa hanay B ang kasingkahulugan ng salitang nakahilig sa mga pangungusap sa

hanay A. Titik lamang ang isulat.
A B
1. Mabilis na tumalima si Don Pedro sa iniutos labis na pagod.

ng ama na hanapin ang ibong magpapagaling
sa kanya.
2. Iginayak ni Don Pedro ang kabayong sasakyan
niya.
3. Narating nang mahinusay ni Don Pedro ang
bundok ng Tabor.
4. May isang bukod-tanging puno na ang mga
sanga ay mayamungmong subalit walang
ibong dumadapo.
5. Nagulaylay nang panatag si Don Pedro sa
a. maraming dahon
d. humiga
b. mapayapa
e. inihanda
c. nakatulog
f. sumunod
25
Mga Katanungan
1. Sino ang inutusan ng hari upang hanapin ang gamot para sa kanyang sakit?
2. Nababakas ba sa mukha ni Don Pedro ang reklamo sa paghahanap ng lunas para sa amang
may sakit? Patotohanan.
3. Ipinagpatuloy pa ba niya ang paglalakbay kahit wala na siyang kabayong masasakyan? Patunayan.
4. Bakit sa kagandahang taglay ng puno na maraming dahon ay walang ibon ang naliligaw rito?
5. Bakit nagdulot ng kabiguan at kawalang pag-asa kay Don Pedro ang mga sandaling
walang makitang ibon sa punongkahoy?
6. Ano ang tinutukoy na mga parol sa punongkahoy?
7. Bakit tumitingala ang ibon tuwing matatapos umawit?
8. Anong masamang kapalaran ang nangyari kay Don Pedro?
9. Bakit nangyari ang masamang kapalaran na iyon kay Don Pedro?
10. Kung ikaw si Don Pedro, paano mo mapaglalabanan ang antok, hirap, at pagod upang hindi
ka maging batong buhay?
Gawin
Isa na namang masamang balita ang inihayag kamakailan lamang at ito ay ang tangkang
pagpapakamatay ng ina kasama ang dalawang anak niya. Inuna niyang inihagis ang mga anak sa
ilog at sa kasawiang-palad ang mga bata ay namatay. Nang siya ay tumalon, pinalad na mailigtas
ng isang lalaki. Nang siya ay tanungin kung bakit niya ginawa iyon, dala raw ng kahirapan. Sa
kuwento niya, namahay sa kanyang puso ang kawalan ng pag-asa at labis na kabiguan. Inisip niya
na upang hindi na maghirap ang pamilya ay magpakamatay na lamang. Naramdaman niya na ang
buhay ay mapanganib, masama, at ang mga tao ay manhid. Walang pakiramdam.
Paano maaaring mapaglabanan ang kabiguan at kawalang pag-asa?
1. Ang pangangailangan na maranasan sa tuwi-tuwina ang lakas ng Manlilikha sa pamamagitan
ng pagdarasal.
2. Ang pangangailangan na paniwalaan ang tunay na kahulugan ng buhay at ito ay pambihirang
aginaldo na dapat pahalagahan at pagyamanin minu-minuto at sa oras na ito ay
magawa, makikita ang kagandahan sa halip na kapangitan at mapag-aruga sa halip na hindi
mapag-aruga at biyaya sa halip na kamalasan.
3. Ang pangangailangan na magkaroon ng values, mga priyoridad, at komitment sa buhay
na sumesentro sa integridad, katarungan, at pagmamahal sapagkat ang mga ito ay magiging
gabay niya sa pagiging responsableng tao. Ito rin ang tutulong sa kanya upang
magdesisyon nang tama.
4. Ang pangangailangan na mahalin ang sarili at ang kapwa.
5. Ang pangangailangang pataasin ang espiritwal na aspekto na gagamot sa masakit na
sugat dulot ng kalungkutan, kabiguan, kawalan ng pagpapatawad at hindi pagkilala sa sarili
bilang mahalagang tao.
Ang lahat ng nabanggit ang magpapalalim ng pagtitiwala sa sarili, pagkakaroon ng pag-asa,
kaligayahan, at pagmamahal sa buhay.
Sanggunian: Peace Ideas No. 38
26
Sa aralin ay nakaramdam si Don Pedro ng kabiguan hanggang pati ang pag-asa ay mawala na
sa kanya. Nangyari ito nang mainip at hindi makita ang ibong hinihintay sa puno ng Piedras
Platas. Napakadali niyang manghina.
1. Magpangkat sa anim. Magdala ng kuwaderno at bolpen.
2. Pumunta sa silid-aklatan. Magsaliksik kung saang bansa malaki ang bilang ng
pagpapakamatay dala ng kabiguan at kawalang pag-asa sa buhay.
3. Sagutin ang sumusunod na mga katanungan:
a. Saang bansa malaki ang bilang ng pagpapakamatay dala ng kabiguan at kawalang-pag-
asa?
b. Ilang porsiyento o bahagdan ang napaulat na nagtatangkang magpakamatay o nagpaka-
matay sa bansa?
c. Magtala ng mga kadahilanan kung bakit ito nangyayari.
d. Ano ang ginagawa ng kanilang pamahalaan upang mahinto ang ganitong kahibangan?
e. Paano ninyo tutulungan ang mga taong nawawalan ng pag-asa?
Rubric sa Pagsasaliksik na Ginawa
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Dami Masyadong Hindi gaanong Marami-rami rin Napakaraming
ng Nakalap kakaunti ang marami ang ang nakalap na nakalap na
na Impormasyon nakalap na nakalap na impormasyon. impormasyon.
impormasyon. impormasyon.
Bilang Isa lang ang May tatlong May isang Mahusay

ng Nasagot nasagot na tanong na hindi tanong na hindi na nasagot
na Katanungan katanungan. nasagot. natugunan. ang lahat ng
katanungan.
Kaangkupan Hindi kinakitaan Hindi gaanong Angkop at Angkop na

at Napapanahon ang ng kaangkupan kinakitaan ng napapanahon ang angkop at
Kasagutan at hindi kaangkupan ang kasagutan. napapanahon
napapanahon ang kasagutan. ang kasagutan.
kasagutan.
1 2 3
Kaayusan at Hindi gaanong maayos at Malinis at maayos Napakaayos at napakalinis
Kalinisan maraming bura. ang ipinasang ng ipinasang pananaliksik.
pananaliksik.
27
Itiman ang bilog na katapat ng pangungusap na hindi dapat kasali sa pangungusap.
A. 1. Inutusan ng hari si Don Pedro na hanapin ang gamot na makapagpapagaling sa kanya.
2. Ayaw ni Don Pedrong sumunod sapagkat hindi niya alam kung saan iyon hahanapin.
B. 1. Tinahak ni Don Pedro ang kabundukan pero siya ay sumuko kaagad.
2. Kahit mapahamak si Don Pedro ay hindi niya alintanang makuha lang ang gamot na
kailangan ng ama.
C. 1. Binagtas ni Don Pedro ang kaparangan nang dalawang buwan.
2. Kahit hirap na hirap si Don Pedro sa haba ng paglalakbay ay hindi niya pansin.
D. 1. Nang makita ni Don Pedro ang mataas na lugar, inakyat niya ito nang masama ang
loob.
2. Kahit pata ang katawan, sinikap ni Don Pedro na akyatin ang mataas na lugar.
E. 1. Hindi inaasahan na namatay ang kabayo ni Don Pedro.
2. Pinalad si Don Pedro na makasakay sa isang kalabaw.
F. 1. May nakita siyang punongkahoy pero walang kadahon-dahon.
2. Kapag ang mga dahon ay nasisinagan ng araw, tulad nito ay diyamanteng kumikinang.
G. 1. Nagtataka si Don Pedro dahil ang napakagandang punongkahoy ay walang naliligaw

kahit isang ibon.
2. May isang dumapong ibon subalit umalis kaagad.
H. 1. Kahit nalulungkot si Don Pedro ay nakukuha pa rin niyang magsaya.
2. Sa kanyang kalungkutan, pinilit niyang manubok at baka may dumating na tao.
I. 1. Dahil bigo sa kanyang inaasahan, tuluyan na siyang umalis.
2. Dahil bigo na hindi nakita ang ibon, tuluyan na siyang nawalan ng pag-asa.
J. 1. Tiniis ni Don Pedro na huwag makatulog dahil alam niyang darating ang ibon.
2. Nang dumating ang ibon, nakatulog si Don Pedro.
Malaking tulong ang nagagawa o naidudulot ng awitin sa buhay ng isang tao lalo na kung siya
ay nalulungkot, bigo, at nawawalan ng pag-asa. Lumikha ng isang awiting magbibigay ng
inspirasyon para sa lahat ng taong nagdadalamhati. Gawin mong pamagat ang ” Pag-asa ay
Darating.”
28
Basahin: Aralin 4 – Nakipagsapalaran Si Don Diego, mga pahina 30–33
Mga Katanungan
1. Nang hindi dumating si Don Pedro, sino ang kasunod na inutusan ng ama upang hanapin ang
gamot na makapagpapagaling sa kanya?
2. Nakita rin ba ni Don Diego ang ibon? Paano?
3. Bakit naging bato rin si Don Diego?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Naglakbay Si Don Pedro"
na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

29
Aralin 4 Nakipagsapalaran Si Don Diego
Maipaunawa sa mga mag-aaral na kayang makaiwas sa tukso kung gugustuhin at ito ay sa

pamamagitan ng pagtitimpi

Nasusubok ang pagpipigil at disiplina Kailan mo masasabing kapag puno
sa sarili sa panahong ikaw ay nagigipit na ang salop ay kailangan mo na itong
at naaapi. kalusin?
A. Natutukoy ang mga salitang hindi kasama sa pangkat ng mga salitang magkakasingkahulugan
B. Natatalakay ang mga kaparaanan kung paano makaiiwas sa mga tuksong dumarating sa buhay
C. Naibabalik-alaala ang naipangako sa sarili upang hindi na muling matukso kung dumatal man
ito muli sa buhay
Nakipagsapalaran Si Don Diego

(saknong 81–109)
Halagahang Pangkatauhan: Kung gusto mong hangarin ay maisakatuparan, tukso ay iyong
iwasan.
Ang Nakaraan
kahoy, siya ay nagpahinga. Pinagmamasdan niya ang lahat ng ibong lumilipad at nagtataka siya kung bakit wala ni isa mang ibong dum
30
81
Si Don Diego’y inatasang
hanapin ang naparawal,
ang Prinsipe’y di
napahamak
sumuway at noon di’y
nagpaalam.
82
Baon sa puso at dibdib
ay makita ang kapatid,
magsama sa madlang sakit
sa ngalan ng amang ibig.
83
Hanapin ang kagamutang
siyang lunas ng magulang,
kahit na pamuhunan
ng kanilang mga buhay.
84
Parang, gubat, bundok, ilog
tinahak nang walang takot,
tinutunton ang bulaos daan
ng Tabor na maalindog.
85
Sa lakad na walang humpay
nang may mga limang buwan
ang kabayong sinasakyan
ay nahapo at namatay.
86
Sa ngayon ay kinipkip na
ang lahat ng baon niya
kabunduka’ysinalunga’t
sinalubong
nilakad na lang ng paa.
91
Sa tabi ng punong ito
87
Salungahing matatarik may napunang isang bato,
inaakyat niyang pilit, sa kristal nakikitalo’t
ang landas man ay sa mata’y tumutukso.
matinik inaari ding malinis.
92
Muli niyang pinagmalas
88
Hindi niya nalalamang ang puno ng Piedras Platas,
siya pala’y nakadatal, ang lahat ay gintong
sa Tabor na sadyang wagas ‘naki’y may batong hiyas
pakay rikit di ano lamang! piedrerias.
89
Noon niya napagmalas 93
Sa kanyang pagkaigaya
ang puno ng Piedras Platas, sa kahoy na anong
daho’t sanga’y kumikintab ganda, inabot ng ikalima’t
ginto pati mga ugat. madlang ibo’y nagdaan na.
90
Biglang napagbulay-bulay 94
Sa gayong daming
ni Don Diegong namamaang,
nagtataka
nagdaang mga ibong kawan-
punong yaong pagkainam kawan, walang dumapong
baka sa Adarnang bahay. isa man sa kahoy na
kumikinang.
31
95
Kaya ba’t ang kanyang wika
“Ano bang laking hiwaga,
punong ganda’y di sapala!
di makaakit sa madla!
96
“Ganito kagandang kahoy
walang tumitirang ibon?
Hiwagang di ko manuoy,
sa aki’y lumilinggatong.
97
“Sa kahoy na kaagapay
mga ibon ay dumuklay,
punong ito’y siya lamang
tanging ayaw na dapuan!
98
“Dapwat anumang masapit
ako dito’y di aalis,
pipilitin kong mabatid
ang himalang nalilingid.”
99
Ano nga nang lumalim na
ang gabing kaaya-aya,
si Don Diego’y namahinga
Sa batong doo’y nakita.
100
Sa upo’y di natagalan
ang Prinsipeng naghihintay,
Ibong Adarna’y dumatal
Mula sa malayong bayan.
101 Dumapo sa Piedras Platas,
mahinahong namayagpag,
hinusay ang
nangungulang balahibong
maririlag.
102
Prinsipeng napagmasdan
ang sa ibong kagandahan
“Ikaw ngayo’y pasasaan
at di sa akin nang kamay.”
103
Nang makapamayagpag na
itong ibong engkantada,
sinimulan na ang pagkantang
lubhang kaliga-ligaya.
104
Sa lambing ng mga awit
ang prinsipeng nakikinig,
mga mata’y napapikit
nakalimot sa daigdig.
105
Sa batong kinauupua’y
mahimbing na nagulaylay,
naengkanto ang kabagay,
nagahis nang walang laban.
32
106
Sino kaya’ng di maidlip 108
Matapos ang pagkokoplas
sa gayong lambing ng tinig? ang Adarna ay nagbawas,
Ang malubha mang maysakit si Don Diegong nasa tapat
gagaling sa kanyang awit. inabot ng mga patak.
107
Pitong awit, bawat isa 109
Katulad din ni Don Pedro
balahibo’y iniiba siya’y biglang naging bato,
at may kani-kaniyang gandang magkatabi at animo’y
sa titingin ay gayuma. mga puntod na may multo.
Bilugan ang salitang naiiba ang kahulugan sa bawat pangkat ng pangungusap.

1. Si Don Diego ay inutusang hanapin ang kapatid at inisip ng ama na baka ito ay naparawal
na. ( a. napahamak b. namasyal c. nadisgrasya )
2. Pilit niyang tinutunton ang bulaos nang walang takot kahit mag-isa lang
siya. ( a. landas b. daan c. lawa )
3. Gaano man katataas ang bundok ay pilit na sinalunga ni Don Diego makarating lang sa puno ng
Piedras Platas.
( a. sinalubong b. tinahak c. pinutol )
4. Nang makita ni Don Diego ang isang puno na ang mga dahon at sanga ay nangingintab, siya
ay namaang kung bakit walang ibon ang humahapon dito.
( a. nagtaka b. namangha c. nagulantang )
5. Akala ni Don Diego ay may piedrerias ang mga dahon ng puno ng Piedras Platas.
( a. batong buhay b. batong hiyas c. makikislap na bato )
Mga Katanungan
1. Ano ang hangarin ni Don Diego at siya ay lumisan ng kaharian?

2. Ano-ano ang tinahak ni Don Diego nang walang takot makita lamang ang bundok ng Tabor?
3. Ilang buwan nang nakapaglalakbay si Don Diego nang mamatay ang kanyang kabayong
sinasakyan?
4. Paano niya nalamang siya ay nakarating na pala sa bundok ng Tabor?
5. Paano niya inilarawan ang puno ng Piedras Platas?
6. Anong hiwaga mayroon ang puno at hindi makaakit ng mga ibon?
7. Bakit nakatulog din ang prinsipe?
8. Ilang beses nagpalit ng balahibo ang ibon?
9. Anong masamang kapalaran ang nangyari kay Don Diego?
10. Kung ikaw si Don Diego, paano mo pipigilin ang ikaw ay maging bato?
33
Gawain
Si Don Diego ang kumakatawan sa maraming anak na may mabuting hangarin upang mailigtas
ang ama sa tiyak na kamatayan. Ngunit hindi naisagawa sapagkat siya ay naging bato dahil sa
lambing at lamyos ng awitin ng Ibong Adarna. Hindi niya napigil ang isang tukso na sumubok
sa kanyang katatagan.
Tulad ng napakaraming kabataan, may mga mabubuting hangarin sila at pagnanais na
makatapos ng kanilang pag-aaral. Kaya nga lamang ay maraming tukso ang humaharang upang
makapagpatuloy.
Ano ang dapat gawin upang makaiwas sa tukso?
1. Magkaroon ng tiwala sa sarili.
2. Ilagay sa puso at isipan ang pangako sa sarili.
3. Isipin ang mga taong masasaktan.
4. Mahalagang may disiplina at kontrol sa sarili.
5. Hindi dapat maniwala sa mga taong hindi lubos na kilala.
6. Matutong magsabi ng ”hindi” kung hindi mo kaya.
Dyad
1. Kumuha ng kapareha at magharapan.
2. Magbahagi ng karanasan ukol sa iyong hangarin sa buhay na naudlot dahil may tuksong hindi
naiwasan.
3. Pag-usapan kung pagkatapos mangyari iyon ay may naipangako sa sarili upang hindi na
muling matukso tulad ni Don Diego sa aralin.
4. Magkaroon kayo ng sariling talaan kung paano makaiiwas sa tukso. Isulat ang mga kasagutan sa
web organizer.
Mag-aaral 1 Hangarin Hindi maiwasang Naipangako sa

tukso sarili
Hangarin Hindi maiwasang Naipangako sa

Mag-aaral 2 tukso sarili
Paraan Upang Makaiwas sa Tukso
34
Rubric sa Paggawa ng Talaan ng Karanasan
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Nilalaman Hindi malaman Hindi gaanong Malaman ang Malamang
ang ginawang malaman ang ginawang talaan. malaman ang
talaan. ginawang talaan. ginawang talaan.
1 2 3
Paglalahad Hindi gaanong maayos Maayos ang Maayos na maayos
ang ginawang paraan ng ginawang paraan ng ang ginawang paraan
paglalahad. paglalahad. ng paglalahad.
Wastong Gamit Napakaraming salita May ilang salita na Mainam at wasto ang
ng Salita ang hindi wasto ang hindi wasto ang pagkakagamit ng
pagkakagamit. pagkakagamit. salita.
Dugtungan ang sumusunod upang mabuo ang diwa ng pangungusap:

1. Hindi nakabalik si Don Pedro kaya .
2. Hahanapin ni Don Diego ang kapatid kahit na .
3. Walang takot na tinalunton ni Don Diego ang .
4. Halos walong buwang walang tigil sa paglalakad si Don Diego sakay ng kanyang .
5. Nang namatay ang kabayo, siya ay .
6. Ang mga dahon at sanga ng Piedras Platas ay .
7. May napuna si Don Diego na isang bato na .
8. Kawang-kawang na mga ibon ang nagdaan subalit .
9. Napagmasdan ng prinsipe ang kagandahan ng ibon at sinabing .
10. Pagkatapos magkoplas ng ibon, .
Paganda na nang paganda ang aralin. Alin sa bahagi ng aralin ang nagbigay sa iyo ng aral?
Kung nauunawaan mo, gumawa ng isang pop-up na diorama.
Sumulat ng isang talata ukol sa aral na nakuha sa aralin. Isulat ito sa puting papel.
35
Basahin: Aralin 5 – Naglakbay Si Don Juan, mga pahina 37–41
Mga Katanungan
1. Bakit lumubha ang karamdaman ng hari?

2. Paano napapayag ni Don Juan ang ama?
3. Mayroon ka bang ugali noong bata ka pa na tumutulong sa mga nangangailangan? Isalaysay.
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Nakipagsapalaran Si Don
Diego" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

36
Aralin 5 Naglakbay Si Don Juan
Maipaunawa na ang pagtulong sa kapwa ay walang katapusan

Ang pakikipagkapwa ay hindi Ano ang sukatan ng tunay na
nasusukat sa dami ng taong tinutulungan, pagkakawanggawa?
bagkus sa naging positibong epekto nito
sa iyong kapwa dahil sa tunay na
pagtulong at kalinisan ng iyong puso.
A. Natutukoy ang salitang kasingkahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Natatalakay kung paano nakikilala ang isang mabuting tao
C. Nakapagbabahagi ng karanasan ng ilang pagtulong na ginawa noong sila ay bata pa
Naglakbay Si Don Juan

(saknong 110–161)
Halagahang Pangkatauhan: Gawing bahagi ng buhay ang pagtulong.
Ang Nakaraan
parangan, at kabundukan kasama ang kanyang kabayo. Namatay ang kabayo dala ng labis na kapaguran. May nakita siyang isang pun
37
116
Ngayon po’y tatlong taon na
di pa bumabalik sila,
labis ko pong alaala
ako ang hahanap naman
ang sakit mo’y lumubha pa.”
117
“Bunsong anak kong Don
Juan,” ang sagot ng haring
mahal, “kung ikaw pa’y
mawawalay
ay lalo kong kamatayan.”
118
“Masaklap sa puso’t dibdib
iyang gayak mong pag-
alis, hininga ko’y
mapapatid pag nawala ka
sa titig.”
110
Nainip sa kahihintay
ang Berbanyang kaharian, 119
“O, ama kong minamahal,”
ama’y hindi mapalagay muling samo ni Don Juan,
lumubha ang karamdaman. “sa puso ko nama’y
subyang makita kang
111
Ibig niyang ipahanap nakaratay.”
ngunit nag-aalapaap,
utusan ang bunsong anak 120
“Kaya po kung pipigilin
sa takot na mapahamak. itong hangad kong magaling,
di ko kasalanang gawin
112
Saka hindi niya nais ang umalis nang palihim.”
ito’y malayo sa titig,
ikawalay nitong saglit nag-aalinlangan 121
Sa ganitong napakinggan
libo niyang dusa’t sakit. hari’y biglang natigilan,
na tiyak na magtatanan
113
Si Don Juan naman pala ang prinsipeng si Don Juan.
naghihintay lang sa
ama, ang puso ay
nagdurusa sa nangyari sa
dalawa.
114
Lalo niyang iniluha
ang lagay ng amang mutya,
kaya nga ba at nagkusa
Lumapit nang pakumbaba.
115
“Ama ko’y iyong tulutan
ang bunso mo’y
magpaalam, ako ang
hahanap naman may maba-
ng iyo pong kagamutan.” bang loob
122
Kaya tinik man sa puso
ang hiling ng mutyang bunso,
a g ama’y di makakibo
n luha lamang ang tumulo.
38
a
n
g
B
i
r
h
e
n
g
I
n
a
n
g
123
Si Don Jua’y lumuhod na
sa haring may bagong dusa, m
“bendisyon mo, aking ama a
babaunin kong sandata.” r
i
124
Ang bendisyo’y iginawad l
na ang luha’y nalalaglag, a
gayundin ang inang liyag g
kalungkuta’y di .
masukat.”
125
Halos ayaw nang bitiwan
ang anak na mawawalay,
ang palasyo’y namanglaw
nang wala na si Don Juan.
126
Di gumamit ng kabayo
sa paglalakbay na ito,
tumalaga nang totoo
sa hirap na matatamo.
127
Matibay ang paniwala
di hamak magpakababa,
pag matapat ka sa nasa
umaamo ang biyaya.
128
Baon ay limang tinapay
siya kaya ay tatagal?
ngunit para kay Don Juan
gutom ay di kamatayan.
tinatalunton
129
Habang kanyang binabagtas
ang parang na malalawak,
sa puso ay nakalimbag
130
a 132
Tuwing makaisang buwan
Hin n ng paglalakad sa parang,
ihi g saka lang naiisipang
ngi kanin ang isang tinapay.
ng n
pat a 133
Gutom ay di alumana
nu p lakas nama’y walang bawa,
bay a walang hindi binabata
an g mahuli lang ang Adarna.
ang s
ulil a 134
Apat na buwan nang ganap
ang p ang haba ng nalalakad,
pag i ang nakain na may apat
lala t sa tinapay na tumigas.
kba
y, n
hir a
ap w
na a
wa’ ’
y y
ma
tag l
ala i
n g
sa t
pag a
- s
ibi
g s
sa a
ma
gul p
ang a
. n
g
131
At makita ang kapatid a
na laon n
135
Sinapit ding maginhawa
nang i ang landas na pasalungat,
nangawa b si Don Jua’y lumuhod na’t
glit, . tumawag sa Birheng
anuman Maria.
39
136
“Ako’y iyong kahabagan sa Diyos, Haring mataas.
Birheng kalinis-linisan
nang akin ding matagalan 138
Sa baong limang tinapay ang natira’y isa na lang, di rin
itong matarik na daan.” niya gunamgunam na sa gutom ay mamatay.
137
Nang sa Birhe’y makatawag 139
Landas na sasalungahin inakyat nang walang lagim, sa itaas
ay sandaling namanatag nang dumating katuwaa’y sapin-sapin.
lubusang nagpasalamat
140
Doo’y kanyang natagpuan 142
Anang matandang may dusa
isang matandang sugatan, “Maginoo, maawa ka,
sa hirap na tinataglay kung may baon kayong dala
lalambot ang pusong bakal. ako po ay limusan na.”
141
Ang matanda ay leproso 143
“Parang habag na ng Diyos
sugatan na’t parang lumpo, tulungan na ang may
halos gumapang sa damo’t lunos, Kung sa sakit ko’y
kung dumaing... Diyos ko! matubos ako nama’y
maglilingkod.”
144
Sagot nitong si Don Juan:
“Ako nga po ay may taglay,
natirang isang tinapay
na baon sa paglalakbay.”
145
Sa lalagya’y dinukot na
yaong tinapay na dala,
iniabot nang masaya
sa matandang nagdurusa.
146
Kaylaki ng katuwaan
ng matanda kay Don Juan,
halos ito’y kanyang
hagkan sa ganda ng
kalooban.
147
Muli’t muling pasasalamat
ang masayang binibigkas,
at sa nais makabayad
sa prinsipe’y nagpahayag.
148
“Huwag maging di paggalang
ano po ang inyong pakay?
Ako po ay pagtapatan,
baka kayo’y matulungan.”
149
“Kung gayon po ay salamat,
hari na ngang maging dapat,
ang dito po’y aking hanap
sa ama ko ay panlunas.”
150
“Ama ko po’y nakaratay
sa malubhang karamdaman,
Ibong Adarna nga lamang
ang mabisang kagamutan.”
151
“Bukod dito’y may isa pa,
ngayon po’y tatlong taon na,
ang kapatid kong dalawa’y
nawawala’t di makita.”
40
152
Aba, naku, O Don Juan!” 155
“Doo’y huwag kang titigil
anang matandang nalumbay; at sa ganda’y mahumaling,
“malaki pang kahirapan sapagkat ang mararating
ang iyong pagdaraanan.” ang buhay mo ay
magmaliw.”
156
“Sa ibaba’y tumanaw ka
may bahay na makikita;
ang naroong tao’y siyang
magtuturo sa Adarna.”
157
“Itong limos mong
tinapay dalhin mo na, O
Don Juan, nang mabaon
mo sa daan malayo ang
paroroonan.”
158
Ang prinsipe’y di kumibo iniisip
ngunit nasaktan ang puso;
ang matanda’y hinuhulo
baka siya’y binibiro. nagsabi
159
Pagkakuwan ay
nagbadya, “Maginoo,
bakit po ba’t iya’y ibabalik
153
“Kaya ngayon ang bilin mo pa gayong naibigay ko
ko ay itanim sa puso mo, na?”
mag-ingat kang totoo
at nang di ka maging bato.” 160
“Ugali ko pagkabata
na magmalimos sa kawawa,
154
“Sa pook na natatanaw ang naipagkawanggawa
ay may kahoy kang bawiin pa’y di magawa.”
daratnan, dikit ay di ano
lamang 161
Pinipilit ding ibigay
kawili-wiling titigan.” ang limos niyang tinapay
sa pagtanggi ni Don Juan
ang matanda ay nilisan.
Salungguhitan ang salita sa loob ng pangungusap na kasingkahulugan ng mga salitang

nasa kahon.
nag-aalinlangan 1. Ibig sanang ipahanap ni Haring Fernando ang dalawang prinsipe kay
Don Juan kaya lang siya ay nag-aalapaap na baka mapahamak
ang bunso.
mabait
2. Lumapit nang pakumbaba si Don Juan sa amang hari at nakiusap na
siya ay payagang hanapin ang mga kapatid.
tinatalunton 3. Habang binabagtas ni Don Juan ang parang, naiisip niyang tumawag
kay Birhen Maria.
iniisip 4. Hinuhulo ni Don Juan na baka binibiro lang siya ng matanda
nang isinasauli ang ibinigay na tinapay.
41
nagsabi 5. Hindi nakatiis si Don Juan at nagbadya na bakit kailangang ibalik ng
leproso ang ibinigay na tinapay.
Mga Katanungan
1. Bakit lumubha ang karamdaman ng hari?

2. Bakit nag-aalinlangan ang hari na utusan ang bunsong anak?
3. Paano nakiusap ang prinsipe sa ama na payagan siyang hanapin ang mga kapatid?
4. Ilang taon nang hindi bumabalik ang kanyang mga kapatid?
5. Ano sana ang gagawin ni Don Juan kung hindi pinayagan ng ama?
6. Paano malalamang pinayagan ng hari si Don Juan?
7. Tumagal ba si Don Juan sa kanyang limang tinapay na baon?
8. Ilarawan ang matandang nakilala ni Don Juan.
9. Ano ang ibinilin ng matanda kay Don Juan?
10. Bakit ibinabalik ng matanda ang tinapay na ibinigay ni Don Juan?
Gawain
Sabi ng matatanda, kung paano ka pinalaki ng iyong magulang ay iyon ang iyong kalalakihan.
Kung mabuti kang bata, magiging mabuti ka kapag tumanda ka. Paano nakikilala ang isang
mabuting tao?
1. Siya ay magalang at masunurin sa kanyang magulang at mga matatanda.
2. Sa himig ng kanyang pananalita.
3. Kung paano niya ituring ang kanyang kapwa.
4. Sa linis at ayos ng kanyang pananamit.
5. Kabuuan ng kanyang ugali na sumasalamin sa kanyang pagkatao
6. Siya ay mapagpakumbaba. Kahit hindi siya ang may kasalanan, siya pa rin ang
nagkukusang bumati.
7. Ang kanyang pagiging tapat, pagiging matulungin, at magiliw sa kanyang kapwa
8. Hindi siya makasarili.
9. May mabuti at marubdob na hangarin para sa bayan.
10. May malasakit at marunong magmahal sa mga maliliit.
11. Nakikilahok sa mga gawaing pampamayanan at pambayan.
12. Ibinabahagi ang kanyang talino at talento sa mga nangangailangan.
13. May isang salita at marunong tumupad sa pangako.
14. Hindi nagmamalabis kahit may kaya.
15. Siya ay madasalin at may takot sa Diyos.
42
Sa panahon ngayon, mahirap makilala kung sino ang tunay at mabuting tao.
Hindi lahat ng taong tumutulong ay buo sa loob ang pagtulong. May tumutulong dahil gustong
makilala at maging bida. Kung susuriin mo ang mga commercials ng mga kandidato sa pagka-
Pangulo ng Pilipinas, lahat sila ay nagnanais ng tumulong sa mahihirap at maiangat ang antas ng
kanilang kabuhayan. Kung susuriin pa rin, kahit hindi ka Pangulo ng Pilipinas o kung ano man ang
posisyon mo sa pamahalaan, maaari kang tumulong.
Kahit mga bata ay maaaring tumulong sa pinakamaliliit na paraan. Hindi kailangang maging
mayaman ka o makapangyarihan upang tumulong. Ang mahalaga, tumutulong ka nang buong
paggiliw sapagkat mahal mo ang iyong kapwa.
2. Pag-usapan at magbahagi ang bawat isa ng karanasan noong bata pa sa ginawang pagtulong
sa kapwa. Mahalagang maitala ito sapagkat dito malalaman kung sino ang likas na
matulungin.
3. Humandang ibahagi ito sa klase.
Pangkat Bilang
Mga Kasapi Naitulong Maitutulong
1.
2.
3.
4.
5.
6.
4. Sagutin ang mga katanungan pagkatapos magbahaginan.

a. Ano ang epekto ng pagtulong na ginagawa?
b. Paano mo nalalamang nasisiyahan ka kapag tumutulong?
c. Ano ang nagbunsod sa iyo upang tumulong?
d. Ano ang nararamdaman mo sa iyong pagtulong na ginagawa?
e. Hanggang kailan ang iyong gagawing pagtulong?
43
Rubric sa Pagsasalaysay
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Nilalaman Halos walang masabi Tumitigil nang ilang Halatang tapat sa
sapagkat hindi galing sa ulit dala ng pagkalimot sinasabi sapagkat tuloy-
puso ang nais subalit naipadadama tuloy ang kanyang
iparating. nang bahagya ang nais sinasabi.
ipaabot.
Tinig Hindi maunawaan dahil May kalakasan subalit Malakas ang tinig na
mahina ang tinig. malamlam magsalita. naihahatid sa kausap ang
nais sabihin.
Tiwala sa Sarili Hindi naipahayag nang Hindi gaanong kinakitaan May tiwala sa sarili at
mabuti ang nais sabihin ng pagtitiwala sa sarili marunong gamitin ang
sapagkat para siyang sapagkat takot gumalaw mga kumpas ng
tuod sa kinalalagyan. mula sa kanyang kamay at ulo.
kinalalagyan.
Kilos o Galaw Walang tiwala sa sarili Hindi gaano ang tiwala Kinakitaan ng lubos
at kitang-kita ito sa sa sarili sa ipinakitang na tiwala sa sarili sa
ipinakitang kilos o kilos o galaw habang ipinakitang kilos o galaw.
galaw. nagsasalaysay.
Kakayahang Walang kakayahang Hindi gaanong Naipadama at nahikayat
Makapanghikayat makapanghikayat nahikayat ang nang husto ang
sapagkat hindi tagapakinig dahil hindi tagapakinig sa nais
naipadama ang nais nadama ang kanyang sabihin.
sabihin. sinasabi.
Isulat sa patlang ang K kung katotohanan ang isinasaad ng bawat pahayag at KK kung kuro-
kuro o opinyon ang isinasaad.
1. Ang amang hari ay hindi mapalagay kaya lumubha ang karamdaman.

2. Nag-aalala ang ama na utusan ang bunsong anak baka ito ay mapahamak.
3. Mamamatay ang hari kapag wala sa paningin niya ang bunsong anak.
4. Kapag umalis si Don Juan, ang buong kaharian ay malulungkot.
5. Inihanda na ni Don Juan ang hirap na kanyang matatamo.
6. Umaamo ang biyaya kung ang tao ay palabigay.
7. Hiniling ni Don Juan na makaya niya ang paghihirap alang-alang sa pagmamahal
sa magulang.
44
8. Lahat ng biyayang tinatanggap dapat ay sa itaas ipagpasalamat.
9. Ang isang bagay na ibinigay ay dapat may kapalit.
10. Ugali ni Don Juan noong bata pa ay magbigay ng tulong sa mga nangangailangan.
”Hindi awa ang kailangan kundi pagkilos o paggawa.” Iyan ang isang magandang islogan na
maaaring sabihin sa mga taong puro awa pero kulang sa gawa. Ngayon ay hindi lang dapat
unawain ang kuwento kundi gumawa na ng paraan kung paano makatutulong nang buong paggiliw
sa mga nangangailangan.
Ikaw, may naisip ka na bang islogan? Gumawa ka ng isa, sauluhin at isagawa. Magandang
ilagay ito sa isang matigas na karton, lagyan ng dekorasyon ang paligid nito at gawing
bookmarker.
Basahin: Aralin 6 – Nagpayo ang Ermitanyo, mga pahina 46–49
Mga Katanungan
1. Kanino inihalintulad si Don Juan sa labis na paghanga sa puno ng Piedras Platas?

2. Ano ang pinagtatakhan ni Don Juan habang sila ay kumakain ng ermitanyo?
3. Paano tinulungan ng ermitanyo ang prinsipe sa kanyang suliranin?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Naglakbay Si Don
Juan" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

45
Aralin 6 Nagpayo ang Ermitanyo
Maipaunawa na ang isang taong nais magtagumpay ay kailangang may determinasyon na

maabot ito sa tulong ng sipag at tiyaga
Mahahalagang Kaalaman
Determinasyon ang magpapanatili
Paano mo masusukat ang totoong
sa mabuti mong adhikain sa buhay.
tagumpay ng buhay?
Ang tagumpay ay nararanasan at
nakukuha sa proseso ng iyong pagpu-
punyagi.
A. Natutukoy ang kahulugan ng ilang piling salita mula sa teksto

B. Nakapag-uusap at nakapagtatala ng mga kaparaanan kung paano mapagtatagumpayan
ang isang bagay na mahirap abutin
Nagpayo ang Ermitanyo

(saknong 162–196)
Halagahang Pangkatauhan: Walang bagay na mahirap abutin kung gugustuhin.
Ang Nakaraan
ay. Sa kanyang paglalakbay ay hindi niya nalilimutang magdasal. Nakarating siya sa kaparangan at dito ay nakilala niya ang matandang
46
167
Saka pa lang nagunita
ang bilin niyong
matanda, tumanaw na sa
ibaba nakita ang isang
dampa.
168
Humayo na si Don Juan
sa dampang kanyang
natanawan, pag-“Tao po!” ay
dinungaw
ng ermitanyong may-bahay.
169
Inanyayahang pumanhik,
maya-maya pa’y nagniig, nag-usap
162
Tinulinan ang paglakad
ermitanyo ay kaybait
parang ibong lumilipad,
kay Don Jua’y may pag-ibig.
kaya’t ang malayong
hangad narating din niya 170
Mga payo at pangaral
agad.
ng ama sa bunsong mahal,
ang aliw na ibinigay
163
Natambad sa kanyang mata
sa prinsipeng namamanglaw.
ang tahanan ng Adarna,
punong pagkaganda-ganda
sa mundo’y siya nang una.
164
Mga daho’y malalabay
pati usbong, kumikinang,
maging sanga’y gintong lantay
yamang dapat na pagtakhan.
165
Sa paghangang di masukat
para siyang natiyanak,
gising nama’y nangangarap
pagkatao’y di mahagap.
166
Marahil sa awa na rin
ng Inang Mahal na 171
At naghanda ng pagkain
Birhen, nagliwanag ang
nagsalo silang magiliw,
paningin pati diwang
sa sarap ng mga hain
nangulimlim.
tila sa langit nanggaling.
172
Ngunit higit sa lahat na
sa prinsipeng pagtataka,
tinapay na bigay niya
ano’t doon ay nakita?
173
Kaya nga ba at nawika
sa kanyang buong paghanga,
“Ito’y isang talinghaga
kayhirap na maunawa!”
174
“Yaong aking nilimusa’y
isang matandang sugatan
saka dito’y iba naman,
47
e rmitanyo ang may alay?”
175
Hindi kaya baga ito 183
“Don Juan, iyang hanap mo’y
ay sa Diyos na sikreto? paghihirapan mong totoo,
Kawangis ni Jesukristo ang Adarna’y may engkanto
ang banal na ermitanyo!” na wala pang tumatalo.”
176
At nang sila’y makakain, 184
“Kung tunay po ang
ermitanyo ay nagturing, pahayag, titiisin ko ang lahat,
“Don Juan, iyong maging hangga man ang palad
sabihin mabatid tutupdin ko yaring hangad.”
ang layon mo’t nang malining.”
185
“Sa Maykapal manawagan
177
“Marangal na Ermitanyo tayong lahat na nilalang,
ituring nang anak ako, ang sa mundo ay pumanaw
na ngayon po’y naririto tadhana ng kapalaran.”
nagsasabi ng totoo.”
186
“Don Juan, masusubok ko
178
“Matagal na pong di hamak katibayan ng loob mo,
ang aking paglalagalag, kung talaga ngang totoo
walang bundok, mga gubat ako’y tutulong sa iyo.”
na di ko yata nalakad.”
187
“Punongkahoy na makinang
179
“Dumanas ng kahirapan: na iyo nang naraanan,
pagod, puyat, gutom, uhaw, ay doon nga namamahay
sa hirap ng mga daan ang Adarnang iyong pakay.”
palad ko ang di namatay.”
188
“Ibong ito kung dumating
180
“Lahat na po ay binata hatinggabi nang malalim,
nang dahilan sa ang pagkantang malambing
Adarna, ibong matamis katahimikan kung gawin.”
kakanta na lunas sa
aking ama.” 189
“Pitong awit na maganda,
pito rin at iba’t iba,
181
“Ama ko po ay may sakit sa balahibong itsurang
nakaratay po sa banig, ilalabas ng Adarna.”
siya kong itinatangis
mula nang ako’y umalis.” 190
“Upang iyong matagalan
pitong kantang
182
“Mabilis kong alaalang maiinam, kita ngayon ay
baka ipanaw ni Ama, bibigyan ng sa antok ay
kung hindi ko madadala panlaban.”
ibong dito ay makukuha.”
191
“Naririto ang labaha’t
pitong dayap na hinog lemon
na,
Iyong dalhi’t nang huwag kang
talunin ng Engkantada.”
192
“Bawat kantang pakikinggan,
ang palad mo ay sugatan,
saka agad mong pigaan
ng dayap ang hiwang laman.”
48
193
“Matapos ang pitong kanta
magbabawas ang Adarna,
ilagang mapatakan ka
nang walang isa’y magdusa.”
194
“At kung hindi, aba’y naku
ikaw ay magiging bato!
matutulad kang totoo
kay Don Pedro’t Don Diego.”
195
“Dalhin mo rin itong sintas,
pagkaginto ay matingkad,
itali mo pagkahawak
sa Adarnang mag-aalpas.” huhulagpos
196
“Kaya, bunso, hayo ka na
sa gabi’y lalalimin ka,
ito’y oras na talaga
ng pagdating ng Adarna.”
Hanapin sa tsart at kulayan ang kahulugan ng may salungguhit na mga salita. Maaaring nasa
pahalang, pababa, o dayagonal ang mga kasagutan. Isulat sa patlang ang nakuhang kasagutan.
U M N N A G N I I G H I
P A G L A L A G A L A G
A A U M U A G O O N N A
S L G N P T A T A D A R
A S U L O I G D R S T A
L I T A N A T A N G I S
A N L M U S I K O H J U
P I E D R A S P L A T A
I N N O P U N O S O A N
M G O P I E D R A S N A
M A G Q A A L P A S Y K
A I Q R D A Y A P U O D
1. Inanyayahan ng ermitanyo si Don Juan na pumanhik at sila ay nag-usap.

2. Nais ng ermitanyo na mabatid ang problema ni Don Juan kaya inanyayahan siya
na pumanhik upang mag-usap.
3. Sa haba ng kanyang paglalakbay ay naramdaman niya ang pagod at hirap.
49
4. Sabi ni Don Juan iniiyak niya ang ama niyang may karamdaman.
5. Kapag nahuli na ang ibon, pilit na humuhulagpos ito, kaya binigyan ng
ermitanyo si Don Juan ng sintas.
Mga Katanungan
1. Kanino itinulad ang paglalakbay ni Don Juan?

2. Paano inilarawan ni Don Juan ang tahanan ng Ibong Adarna?
3. Kaninong dampa ang namataan ni Don Juan?
4. Bakit pinatuloy ng ermitanyo si Don Juan?
5. Ano ang pinagtakhan ni Don Juan nang sila ay kumakain ng ermitanyo?
6. Sino ang kawangis ng banal na ermitanyo?
7. Nag-alinlangan ba si Don Juan na ipagtapat ang kanyang tunay na hangarin? Patunayan.
8. Ano ang naging puhunan ni Don Juan upang marating ang kinaroroonan ng ermitanyo?
9. Isa-isahin ang mga ipinayo ng ermitanyo kay Don Juan upang mahuli ang Ibong Adarna.
10. Bumanggit ng ilang personalidad na pinaghirapan muna ang anumang hangarin bago
nagtagumpay.
Gawain
Walang bagay sa mundo na hinangad o ginusto mong makuha na hindi muna pinaghihirapan.
Nangangailangan ito ng determinasyon na makuha ang pinakamimithi, ng sigasig na magbibigay ng
lakas ng loob na ito ay ipagpatuloy, ng sipag at tiyaga kaakibat ng pagmamahal para sa taong pag-
aalayan at higit sa lahat ng pananalig o pananampalataya sa Itaas.
Isa sa pinakamagandang maaaring masabing halimbawa ay ang taong nagdala ng
tagumpay sa bansa sa larangan ng boksing, si Manny ”Pacman” Pacquiao. Sa katunayan,
maituturing siyang isa sa pinakamayaman sa bansa. Kung babalikan ang kanyang nakaraan, si
Manny ay iniwan ng kanilang ama at siya na ang tumutulong sa ina. Bata pa lang, siya ay
naghahanapbuhay na upang mabuhay. Lingid sa kaalaman ng kanyang ina, siya ay lumalaban sa
ibabaw ng ring sapagkat matibay ang kanyang hangaring maging boksingero. Hindi maiwasan na
siya ay matalo subalit hindi iyon hadlang upang tumigil sa pagboboksing. Ipinagpatuloy niya ang
kanyang hangarin hanggang marating niya ang kanyang kinalalagyan. Ngayon, siya ay isa nang
congressman sa Saranggani. Si Manny ngayon ang isa sa kinikilalang pinakamayaman sa bansang
Pilipinas.
1. Magpangkat sa apat.
2. Bawat pangkat ay magtatala ng mga kaparaanan kung paano maaaring makamit o
mapagtagumpayan ang isang bagay na napakahirap abutin. Bibigyan lamang kayo ng pitong
minuto upang pag-usapan ang katanungan.
3. Pagkatapos ng pitong minuto, ang pinuno ng bawat pangkat ay mag-uusap-usap sa kanilang
itinala at pagsasama-samahin ang mga ito. Aalisin ang anumang paraan na inulit o binanggit
na ng ibang pangkat.
50
Rubric sa Pangkatang Pagmamarka
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Pakikiisa sa Hindi nakiisa sa Hindi masyadong Lubos ang pakikiisa sa
Gawain gawain. nakiisa sa gawain. gawain.
Ginagampanan Hindi ginagampanan Nagampanan ang Lubos na ginampanan
ang Gawaing Nakaatang ang gawaing gawaing nakaatang. ang gawaing
nakaatang. nakaatang.
Ayusin ayon sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Isulat ang tambilang 1–10.

Nagtaka ang prinsipe nang makita niya ang tinapay na ibinigay sa matandang humingi
ng limos.
May nakita siyang dampa at tumungo siya rito.
Narating kaagad ni Don Juan ang lugar na kanyang hinahanap.
Itinanong ng ermitanyo kung ano ang kanyang suliranin at baka siya ay makatulong.
Binigyan ng babala ang prinsipe sa mga pagsubok na pagdaraanan.
Pinalakad na ng matanda si Don Juan sapagkat darating na ang ibon.
Ibinigay na ng matanda ang sintas na gagamiting panghuli sa ibon.
Ipinagtapat ng prinsipe ang kanyang tunay na pakay sa matanda.
Inanyayahan siya ng ermitanyo na saluhan siya sa pagkain.
Nang makita niya ang puno, napahanga siya dahil kumikinang ang mga dahon nito.
Kung gugustuhin talaga ng isang tao na magtagumpay, kakayanin niya. Kung naunawaan mo
ang paksa, gumuhit ng isang larawan na ipinakikita ang simbolismo ng kabaligtaran ng bagay
na mahirap abutin. Iguhit sa isang puting papel at kulayan pagkatapos.
Basahin: Aralin 7 – Hinuli ang Ibong Adarna, mga pahina 52–55
Mga Katanungan
1. Bakit dumating ang ibon na tila hapo?

2. Paano napawi ang antok ni Don Juan?
3. Paano nanumbalik ang dating anyo ng magkakapatid?
51
Aralin 7 Hinuli ang Ibong Adarna
Maipaunawa na ang pamilya ay isang yunit ng pagsasamahan na pinatitibay ng

pamamahal, pag-aaruga, at pag-uunawaan

Handang gawin ang pagpapakasakit Paano mo masusuri ang mga
para lamang sa pagmamahal sa pamilya. tauhan bilang kasapi ng pamilya sa
sosyolohikal at kultural na perspektiba?
A. Natutukoy ang panlapi, salitang-ugat, at kahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Nakapagbabahagi ng karanasan kung alin sa mga senyales ng pagiging malusog na pamilya
ang hindi nila taglay
C. Nakapagbibigay ng iba pang kaparaanan kung paano maaari pang mapalusog ang isang pamilya
Hinuli ang Ibong Adarna

(saknong 197–232)
Halagahang Pangkatauhan: Malusog na pamilya ay pagtibayin sapagkat makatutulong sa pag-
unlad ng isang mapayapang bansa.
Ang Nakaraan
akita ang isang dampa. Agad niya itong tinungo at siya ay pinatuloy ng ermitanyo. Siya ay pinayuhan at pinangaralan ng matanda. Nag
52
204
Natutukso nang matulog
si Don Juang nanunubok,
labaha ay dinukot
at ang palad ay binusbos. sinugatan
205
Lamang ngumiti sa
balat pinigaan na ng
dayap,
sa hapdi’y halos maiyak
dugo’y bumukal sa sugat.
206
Napawi ang pag-aantok
dahil sa tindi ng kirot,
si Don Juan ay lumuhod,
nagpasalamat sa Diyos.
197
Yumao na si Don Juan 207
Pitong kanta’y pinagwakas
sa Tabor na kabundukan, nitong ibong sakdal dilag,
nang maagang maabangan pito rin ang naging sugat
yaong ibong kanyang pakay. ni Don Juang nagpupuyat.
198
Dumating sa punongkahoy 208
Ang ibon ay nagbawas na
nang wala pa yaong ibon, ugali pagtulog niya,
kaya’t sandaling nagnuynoy nag-isip ang prinsipeng nakakita
ng marapat gawin doon. ay umilag kapagdaka.
199
Ngunit hindi natagalan 209
Kaya hindi tinamaa’t
sa ganitong paghihintay naligtas sa kasawian,
at kanya nang inantay nang mapahimlay
natanawan ang Adarna’y ang Adarnang susunggaban.
dumaratal.
210
Kung matulog ang Adarna
200
Napuna pa nang dumapo ang pakpak ay nakabuka,
ang Adarna’y tila hapo, nabatid dilat ang dalawang mata
kaya’t kanyang napaghulo kaya’t gising ang kapara.
ibo’y galing sa malayo.
201
Pagkalapag ay naghusay
ng kanyang buong katawan,
ang pagkanta’y sinimulan
tinig ay pinag-inam.
202
Ginamit na unang gayak
sa prinsipe’y nakabihag,
kung malasi’y sadyang
perlas nagniningning sa
liwanag.
203
Nagbago ng kanyang bihis
na lumalo pa ang dikit,
katugon ng inaawit
na malambing at matamis.
53
211
Nang prinsipe’y makatiyak 219
Isinunod si Don Diego
tulog ng ibo’y panatag, na nang muling maging tao
dahan-dahan nang umakyat di mawari itong mundo,
sa puno ng Piedras Platas. kung ang dati o nabago.
212
Agad niyang sinunggaban 220
Tuwa’y umapaw sa
sa paa’y biglang dibdib ng tatlong
tinangnan, at ginapos magkakapatid, bawat isa
nang matibay ng sintas na ay may sambit ng sa puso
gintong lantay. ay pag-ibig.
213
Sa katuwaang tinamo 221
Lalo na nga ang dalawang
halos di magkantututo, natataranta sa dalita’y natubos na,
ang Adarna ay pinangko anuman ang ialala
dinala sa ermitanyo. kay Don Juan ay kulang pa.
214
Magalak namang kinuha
ang nahuli nang Adarna,
hinimas pa nang masaya
nang ipasok na sa
hawla.
215
Saka anang ermitanyo:
“Iyang banga ay kunin
mo, madali ka at sa iyo’y
merong iuutos ako.”
216
“Punuin mo ng tubig iya’t
ang dalawang bato’y busan,
nang sa bato’y magsilitaw
ang dalawang iyong mahal.” 222
Wala silang mahagilap
na salitang matitimyas,
o anumang maitumbas
kay Don Juang mga hirap.
223
Ang kanilang pagsasaya
di na hangad matapos
pa, ngunit biglang
naalala ang may sakit
nilang ama.
224
Kaya agad napatungo
sa bahay ng
ermitanyo,
ipagsulit ibalita
upang dito
218
Si Don Pedro ay nagtindig at niyakap ang kapatid,
sa ng dibdib
217
Si Don Juan ay sumalok
pagkadaop kapwa sila napatangis.
ng tubig na iniutos,
at sa batong
nakapuntod dahan-
dahang ibinuhos.
ang ligaya nilang tatlo. ama’y hinainan ng
pagkaing inilaan,
225
bilang isang pagdiriwang
S sa tagumpay ni Don Juan.
i
l 226
Ang piging nang matapos
a na ermitanyo ay kumuha
pagkadikit ng lamang nasa botelya
n lunas na kataka-taka.
54
227
Mga sugat ni Don Jua’y
magiliw na pinahiran,
gumaling at naghiluman
walang bakas bahagya man.
228
“Ngayon,” anang ermitanyo,
“maghanda’t umuwi kayo,
magkasundo kayong tatlo,
wala sanang may maglilo.”
229
“At, Don Juan, kunin mo na
ng pagkaing inilaan,
ang ligaya nilang tatlo.
baka di datnang buhay pa
ang inyong mahal na
ama.”
230
Nang sila ay magpaalam
ay lumuhod si Don Juan,
hiniling na bendisyunan
ng ermitanyong
marangal. 232
Nagsilakad na ang tatlo
katuwaa’y nag-ibayo,
231
Ermitanyo ay naakit ngunit itong si Don Pedro
sa gayong banal na may masama palang
nais, nagsaamang sa tungo.
pag-ibig sa anak ay di
nagkait.
Isulat sa bawat kolum ang panlapi, salitang-ugat, at kahulugan ng mga salitang may salungguhit.
Panlapi Salitang-ugat Kahulugan

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.
5. 5. 5.
6. 6. 6.
1. Nagnuynoy sandali si Don Juan kung bakit hindi pa dumarating ang ibon sa puno.
2. Ang ibon ay nakita niyang parang hapo kaya’t napaghulo niyang ito ay galing sa malayo.
3. Natutukso nang matulog ang prinsipe kaya binusbos niya ang palad.
4. Sa pagkakadaop ng dibdib ni Don Pedro kay Don Juan, kapwa sila napaiyak.
5. Tumungo sila sa bahay ng ermitanyo upang ipagsulit ang ligayang nararamdaman.
55
Mga Katanungan
1. Ano ang napuna ni Don Juan nang dumapo ang ibon sa puno?
2. Ano ang nakatawag-pansin at nakabihag kay Don Juan habang umaawit ang ibon?
3. Ilarawan ang mga awitin ng ibon.
4. Paano sinugatan ni Don Juan ang palad?
5. Paano napawi ang antok ng prinsipe?
6. Nakita ba ng prinsipe ang pagbabawas ng ibon? Ano ang kanyang ginawa?
7. Paano matulog ang Ibong Adarna?
8. Paano hinuli ng prinsipe ang ibon?
9. Paano nanumbalik ang pagiging tao ng magkapatid na Don Pedro at Don Diego?
10. Sa iyong palagay, ano ang masamang balak ni Don Pedro kay Don Juan? Patunayan.
Gawain
Ang isang malusog at masayang pamilya ang nagpatibay sa samahan at pagmamahalan

ng tatlong prinsipe sa kamay at kalinga ng kanilang mga magulang.
Ano-ano ang senyales ng isang malusog na pamilya?
1. Ang isang malusog na pamilya ay pinananatili ang kanilang espiritwal na pundasyon. Ito ang
nagpapalakas at nagbibigay ng stability sa bawat kasapi at buhay ng pamilya.
2. Ang isang malusog na pamilya ay ibinibilang ang mga kasapi ng pamilya na nangunguna
sa kanilang priyoridad. Ang bawat kasapi ng isang malusog na pamilya ay gumagawa ng
paraan na magkasama-sama lagi. Hindi nila hinahayaan na ang kanilang hanapbuhay ay
maging hadlang sa kanilang pagsasama-sama lalo na tuwing araw ng Linggo. Minsan ngang
nasabi ni Mother Teresa na baligtad na ang mundo ngayon sapagkat kakaunti na ang
nararamdamang pagmamahalan sa tahanan. Walang gaanong oras sa mga anak, sa sarili
upang magsaya.
3. Ang isang malusog na pamilya ay iginagalang ang bawat kasapi. Ipinauunawa sa bawat kasapi
na ang paggalang ay may dalawang daan—para sa mga magulang at sa anak. Kung
iginagalang ng anak ang mga magulang ay dahil gayon din ang kanilang ibinibigay.
4. Ang isang malusog na pamilya ay nakikinig sa bawat kasapi ng pamilya. Ang bawat isa ay
binibigyan ng kalayaan o ng pagkakataon na maipahayag at sinisikap na maunawaan ang
kanilang damdamin at ideya. Isinasantabi ang paghuhusga sa isang tao.
5. Ang isang malusog na pamilya ay nagpapahalaga sa paglilingkod sa kapwa. Itinuturo sa mga
anak na maging makatao sa pamamagitan ng pagtulong lalo na sa mga mahihirap.
6. Ang isang malusog na pamilya ay ipinararamdam sa bawat kasapi na sila ay ligtas sa anumang
kapahamakan.
a. Magpangkat sa anim.
b. Pag-usapan ang mga senyales ng malusog na pamilya.
56
c. Alin sa mga senyales na nabanggit ang wala ang iyong pamilya? Magbahagi kayo ng
inyong karanasan. Pagkatapos ay pag-isipan pa kung paano magiging malusog ang
inyong pamilya.
Rubric sa Pangkatang Pagmamarka
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Pakikiisa sa Hindi nakiisa sa Hindi masyadong Lubos ang pakikiisa sa
Gawain gawain. nakiisa sa gawain. gawain.
Ginagampanan Hindi ginagampanan Nagampanan ang Lubos na ginampanan
ang Gawaing Nakaatang ang gawaing gawaing nakaatang. ang gawaing
nakaatang. nakaatang.
Kung naniniwala ka sa sinasabi ng pangungusap, isulat sa patlang ang NS at kung hindi

ka naniniwala ay isulat ang HN.
1. Dali-daling tumungo si Don Juan sa bundok ng Tabor upang abangan ang ibon.
2. Hindi naman nainip sa paghihintay ang prinsipe sapagkat dumating agad ang ibon.
3. Hindi nagtagal ay dumating na ang ibon subalit umalis muli dahil may nakitang tao.
4. Pinaghusay ng ibon ang pag-awit sapagkat gusto niyang magpakitang gilas.
5. Nang inaantok na si Don Juan, inilabas niya ang labaha at binusbos ang palad.
6. Halos maiyak ang prinsipe nang pigaan ng dayap ang balat ng palad na bumuka.
7. Nakailag ang prinsipe nang magbabawas na ang ibon.
8. Kung matulog ang Ibong Adarna ang dalawang mata ay nakapikit.
9. Gumamit ng sintas na ginto si Don Juan sa paghuli ng ibon.
10. Nang binuhusan ng tubig ang kanyang dalawang kapatid, sila ay muling
naging tao.
Marami nang may watak-watak na pamilya dahil sa kakulangan ng quality time sa bawat isa na
siyang susi sa isang malusog na pamilya. Gumawa ng isang scrapbook ng inyong kamusmusan.
Sa bawat larawan ay ilagay ang caption na nagsasabi kung anong mahalagang karanasan ang
natatan- daan.
Bilang pangwakas ay sumulat ng isang liham pasasalamat sa inyong magulang sa quality
time, pagmamahal, at pag-aaruga na ibinibigay sa inyo.
57
Basahin: Aralin 8 – Bumalik na ang Tatlong Prinsipe, mga pahina 59–61
Mga Katanungan
1. Anong kataksilan ang ibinulong ni Don Pedro kay Don Diego?

2. Pumayag ba si Don Diego sa plano ng panganay na kapatid? Bakit?
3. Ano ang tunay na pakay at pinag-isipan ng masama ang bunsong kapatid?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Hinuli ang Ibong Adarna"
na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

58
Aralin 8 Bumalik na ang Tatlong Prinsipe
Maipaunawa na ang tao ay kayang paglabanan ang kahinaan kung magpapasya siya nang tama
Mahahalagang Kaalaman Mahalagang Katanungan

Ang tao ay likas na mahina lalo na Bakit nagiging mahina ang tao
kapag lumalapit ang tukso. Nagiging ma- pagdating sa tukso?
hina siya dulot na rin ng sariling
kapabayaan sa tamang pagpapasya. Ito
ay maiiwasan kung ang bibigyan ng
pansin ay ang kanyang kinabukasan.
Ang nagpapatatag sa tao ay ang
kanyang personal na pagharap at
pagtugon sa laban.
A. Natutukoy ang pinakamalapit na kahulugan ng ilang piling taludtod

B. Nakapipili ng isang paksang pagtatalunan ukol sa ikinahihina ng tao na ang bunga ay
pagkakalihis ng landas
C. Napagtatalunan ang higit na nagiging dahilan ng pagiging mahina ng isang tao
Bumalik na ang Tatlong Prinsipe

(saknong 233–256)
Halagahang Pangkatauhan:
Maiiwasan ang tukso kung ang bawat tao ay iisipin ang kanyang
kinabukasan.
Ang Nakaraan
a nais niyang ibalik sa dating anyo ang dalawang kapatid kaya’t pinasalok siya ng tubig sa banga at dahan- dahan niyang ibinuhos sa ba
59
240
Kaya’t kanyang pinag-isip
kung saang dako papanig,
doo’t dito’y naririnig:
“Tayo ay magkakapatid!”
241
Nakahambing ni Don Diego
yaong si Bernardo Carpio,
nagpipilit na matalo
ang nag-uumpugang bato.
242
Datapwa nga sa dahilang
ang tao’y may kahinaan,
ayaw man sa kasamaa’y
nalihis sa kabutihan.
233
Nagpahuli kay Don Jua’t
kay Don Diego umagapay,
ito’y kanyang binulungan
ng balak na kataksilan.
234
“Mabuti pang hindi hamak
si Don Juan,” kanyang
saad, “at sa ama nating
liyag
ay marangal na haharap.”
235
“Pagkat ipaglilihim nama’y
mabubunyag din ang malalantad
tunay, ang Adarna’y kay Don
Juan, ang sa ati’y
kabiguan.” 243
Kaya sa kauukilkil
ni Don Pedro’y sumagot
236
“Kaya ngayon ang magaling din, na kung ating lilimii’y
si Don Juan ay patayin, umiiwas na sagutin.
kung patay na’y iwan natin,
ang Adarna nama’y dalhin.” 244
“Iyang iyong panukala,
tila mandin anong
237
Si Don Diego ay nasindak sama, alaming ang
sa mungkahing kahahayag, mawawala kapatid
matagal ding nag-apuhap nating dakila.”
ng panagot na marapat.
245
Malabo man yaong sagot
238
Inaaming may matuwid si Don Pedro ay nalugod,
kay Don Juan ay pagkat para nang
mainggit, ngunit bakit natalos kataksila’y
naman, bakit aapihin ay masusunod.
kapatid?
246
“Kung tunay nga,” kanyang saysay,
239
Urong-sulong magsalita “na masama ang pumatay,
tumutol ay di magawa, gawin nati’y pagtulungan
sa takot na mapalisya mapalihis umugin saktan
umayon nama’y masama. na ang katawan.”
60
247
“Kung siya’y mahina na’t
may sala ang mga paa,
walang daang makasama
sa pag-uwi sa Berbanya.”
248
“Maiiwan siya ritong
nag-iisa’t lumpong-lumpo;
walang kakanin mang ano
maliban sa mga damo.”
249
“Sa gayon ay maligayang
dadalhin ta ang Adarna,
pagharap sa ating ama
hiya natin ay wala na.”
250
“Taglay ta ang karangalang
magsabi na ng anuman, 254
Itong abang inuumog
sampung mga kahirapan ang panlaban ay
sa ginawang paglalakbay.” himutok, sa tama ng mga
dagok dumaraing,
251
“Sino naman ang pupuwing napalugmok.
ganito man ang sabihin,
sa narito’y dala natin 255
Ano ang kasasapitan
ang katunayang magaling?” ng isang pinagtulungan,
di ang humantong nga lamang
mapagtaksil
252
Itong huling pangungusap sa tiyak na kasawian.
ni Don Pedrong mapagsukab,
pikit-mata nang kinagat bulagta
256
Nang makitang gulapay na’t
ni Don Diegong napabulag.
halos hindi humihinga,
hawla’t ibon ay
kinuha’t nagsiuwi sa
Berbanya.
253
Inumog na si Don Juan
na di naman lumalaban,
suntok, tadyak sa katawan
kung dumapo’y walang patlang.
61
Bilugan ang titik ng pinakamalapit na kahulugan ng bawat taludtod.
1. ’Pagkat ipaglilihim nama’y mabubunyag din ang tunay
a. Kahit ipaglihim ang tunay na nangyari, malalantad din ang katotohanan.
b. Kung ano ang tunay dapat ay ilihim.
2. Sa takot na mapalisya umayon nama’y masama
a. Natatakot na mapalihis pero umayon kahit masama.
b. Nag-alala na mapaalis siya kaya sumama sa masama.
3. Gawin nati’y pagtulungan na umugin ang katawan
a. Pinagkaisahan na umugin ang katawan.
b. Inamag ang katawan ni Don Juan dahil pinagtulungang bugbugin.
4. Nang makitang gulapay na’t halos hindi humihinga
a. Halos wala nang buhay at hindi na gumagalaw.
b. Halos gulay na nang siya ay makita.
Mga Katanungan
1. Bakit nagpahuli sa paglakad si Don Pedro?

2. Ano ang binubuyo ni Don Pedro kay Don Diego?
3. Pumayag ba si Don Diego sa ibinubuyo ng panganay na kapatid? Bakit?
4. Bakit inihahambing si Don Diego kay Bernardo Carpio?
5. Dahil masama raw ang pumatay, ano na lamang ang gagawin nila kay Don Juan?
6. Ilarawan kung paano inumog si Don Juan ng magkapatid.
7. Nagkaroon ba ng pagkakataon na lumaban si Don Juan? Patunayan.
8. Bakit hindi lumaban si Don Juan?
9. Saan humantong ang ginawa ng magkapatid?
10. Kung ikaw si Don Diego, paano mo sasagutin ang pambubuyo ni Don Pedro?
Gawain
Ang tao ay likas na mahina. Minsan pa itong pinatunayan ng mga taong nalululong sa droga,
ng mga taong nagbibili ng panandaliang aliw, ng mga magnanakaw, ng mga taong salawahan ang
62
puso, ng mga taong mayaman na ay nagpapayaman pa, ng mga taong mapanlinlang, ng mga taong
mainggitin at marami pang uri ng bisyo.
Bakit nangyayari ito?
Dahil nga ba sa kamangmangan? curiosity? matinding pangangailangan? mabigat na suliranin?
o madaling mabuyo dahil mahina ang tao?
Bakit nagiging mahina ang tao pagdating sa tukso at tuloy ay nalilihis ng
landas? Dahil nga ba sa...
a. kulang o mahina ang pundasyon ng pamilya?
b. kahirapan?
c. kulang ng pinag-aralan?
d. walang edukasyon?
e. masamang impluwensiya ng sinasamahang mga kaibigan?
f. hindi pinahahalagahan ang buhay?
g. hindi tinatanggap ng lipunan?
1. Magpangkat sa dalawa.
2. Kumuha ng apat na pinakamagaling magsalita at mangatwiran.
3. Pumili ng pinuno at tatlong mahuhusay na kasaping magaling makipagtalo. Ang mga
natitirang kasapi ay magbibigay ng kanilang opinyon o ebidensiya ukol sa paksa. Isusulat
nila ito sa kalahating bahagi ng papel at ibibigay sa pinuno kapag nagtatanungan na.
4. Magpupulong ang dalawang pangkat at pipili ng paksa na gustong pagtalunan. Kukunin ninyo
ang paksa sa itaas.
Halimbawa: Pagpasiyahan: Na ang Tao ay Nagiging Mahina Dala
ng Kanyang Kahirapan
Ang uri ng pagtatalong gagawin ay Oregon-Oxford. May dalawa o tatlong tagapagsalita o

ispiker. Narito ang paraan:
Sang-ayon
Unang Tagapagsalita – ibibigay niya ang panimula na gusto niyang sabihin sa sang-ayong
proposisyon.
Salungat
Unang Tagapagsalita
– magtatanong siya sa unang tagapagsalita ng sang-ayon
– ang nilalaman ng talumpati ay pabubulaanan ang inihayag ng sang-ayong
proposisyon
Ikalawang Tagapagsalita – ihahayag niya ang gusto niyang sabihin sa salungat na propo-
sisyon
Sang-ayon
Ikalawang Tagapagsalita
– magtatanong na sa ikalawang tagapagsalita nang pasalungat
63
– unang tagapagsalita ng salungat ay bibigkasin o sasabihin ang kanyang katwiran na
pinabubulaanan ang sinabi ng katunggali.
– unang tagapagsalita ng sang-ayon ang magsasalita nang huli at ang nilalaman
ng kanyang katwiran ay pinabubulaanan din ang sinabi ng katunggali.
5. Ang guro ay pipili ng tagapamagitan. Maaaring tatlo ang kuning tagahatol mula sa labas
ng klase.
Rubric sa Pagtatalo
Petsa Marka
Pamantayan 1 2 3 4
Paksa Malayong Hindi kawili-wili Ang piniling Napapanahon at
kawilihan ang ang paksa. paksa ay kawili-wili ang
ganitong paksa. bahagyang paksa.
umaakit ng
kawilihan.
Katwirang Inilahad Walang laman Hindi gaanong May mga Ang mga
ang mga ipinasok nakapagbigay katwirang katwirang
na katwiran. ng katwirang malaman. inilahad ay
inilahad ang isyu. malaman o
masustansiya.
Katotohanan ng Halos walang May mangilan- Kapani-paniwala Kapani-paniwala
Sinasabi katuturan ang ngilang maaaring ang marami ang mga inilahad
mga sinabi paniwalaan. pero may ilang batay sa mga
dahil hindi inilahad na hindi ebidensiya.
pinaghandaan. kapani-paniwala.
Kumpas at Parang tuod Paminsan-minsan Mahusay ang Napakagaling
Galaw habang lang gumagamit paggamit ng ang paggamit
nagsasalita ng kumpas ilang kumpas ng ng kumpas ng
sapagkat walang kamay at galaw kamay at galaw
kumpas at ni ng katawan. ng katawan.
hindi kinakitaan
ng paggalaw ng
katawan.
Hikayat Parang patay Hindi gaanong Nakahikayat Sa tulong ng
sa Madla ang madla kahit nakahikayat. naman bagama’t malakas na tinig
tahimik. hindi lahat ay napaniwala
ay nakitang at nahikayat
nakikinig. ang madla.
64
Mula sa mga taludtod na hinango sa aralin, isulat sa patlang ang tinutukoy ng mga salitang
may salungghuit.
1. Nagpahuli kay Don Jua’t

kay Don Diego umagapay.
2. At sa ama nating liyag

ay marangal na haharap.
3. Kung patay na’y iwan natin

ang Adarna nama’y dalhin.
4. Ngunit bakit naman, bakit

aapihin ang kapatid?
5. Sa takot na mapalisya
umayon nama’y masama.
6. Iyang iyong panukala

tila mandin anong sama.
7. Pagharap sa ating ama

hiya natin ay wala na.
8. Sa narito’y dala natin

ang katunayang magaling.
9. Suntok, tadyak sa katawan

kung dumapo’y walang patlang.
10. Hawla’t ibon ay kinuha’t

nagsiuwi sa Berbanya.
Ngayon ay alam mo na ang mga kahinaan ng tao. Maging matatag ka sana sa pagharap sa mga
kahinaang iyon.
Gumawa ng isang journal at itala ang iyong mga kahinaan sa araw-araw na dumarating sa
iyong buhay. Ilagay ito sa unang kolum ng iyong kuwaderno at sa ikalawang kolum ay ang
damdamin mo. Maging malaya ka sa pagpapahayag ng iyong nararamdaman.
65
Basahin: Aralin 9 – Ayaw Umawit ng Ibong Adarna, mga pahina 67–68
Mga Katanungan
1. Ano ang isinagot ng magkapatid nang hanapin ng ama si Don Juan?

2. Ilarawan ang ibon nang iharap sa hari.
3. Bakit malakas ang kutob ng ibon na buhay pa si Don Juan?

66
Aralin 9 Ayaw Umawit ng Ibong Adarna
Maipaunawa sa mga mag-aaral na ang pagtulong ay dapat bukal sa puso

Ang tunay at wagas na pagtulong Paano nakaaapekto sa pagbuo ng
ay isang hakbang sa pagbabagong iyong pagkatao ang wagas na
hinahangad ng lipunan. pagtulong sa kapwa?
A. Natutukoy ang kasingkahulugan at katumbalik ng ilang piling salita sa teksto

B. Naisasalin ang mga mensaheng ”Ikaw” sa mensaheng ”Ako”
C. Nakabubuo ng kongklusyon kung paano dapat tumulong ang tao sa kanyang kapwa
Ayaw Umawit ng Ibong Adarna

(saknong 257–274)
Ang pagtulong ay nasa puso.
Ang Nakaraan
Diego na patayin ang kapatid at kung patay na ay iwan at dalhin ang ibon sa amang may sakit. Bagama’t nagulat si Don Diego, siya ay p
257
Sa palasyo nang dumating 258
Amang malubha ang lagay
ang magkapatid na taksil, sukab nangiti sa napakinggan,
sa ama’y agad natuturing mga anak ay hinagka’t
“Ang Adarna’y dala namin! katawa’y gumaan-gaan.
67
259
Ngunit nang kanyang mapunang 266
“Kung ito raw ay kumanta
si Don Jua’y di kasama, maysakit ay giginhawa,
nag-usisa sa dalawa bakit ngayon ay para bang
sagot nito’y ewan nila. tinitikis yaring dusa?” tinitiis
260
Naghimutok na ang hari 267
“Ano kaya ang dahilan
katuwaan ay napawi, ng sa ibong pamamanglaw,
ibigin ma’y di mangiti kung ang ibong ito’y
ang hininga ay may tali. ganyan lalo ko lang
kamatayan.”
268
Sa gayong pag-aakala
si Don Jua’y nagunita,
sa daloy ng kanyang luha
may larawang napabadha. nakita
269
Yaong dating panaginip
na sanhi ng kanyang
sakit, ang nakitang
nakaguhit sa larawang
pagkalupit.
270
Kaya’t biglang pinag-agaw
ang buhay ng haring mahal,
salamat sa karununga’t
naligtas sa kamatayan.
261
Ang kangina’y kagaanan
sa laon nang
271
Ibo’y ayaw ring kumanta
karamdaman, ngayo’y pagkat dinaramdam niyang
isang kabigatan tila ibig yaong may-ari sa kanya
nang mamatay. sa palasyo ay wala pa.
262
Bakit ang Ibong Adarna
272
Malaki ang kanyang nais
sinasabing anong ganda, na ang kanyang mga kasama
ngayo’y ayaw nang kumanta
a’y awit, sakali mang iparinig
si Don Juan ay kaniig.
nanlulugo’t pumangit pa! nanlalata 273
Labis ang kanyang pag-asa
ang prinsipe ay buhay pa,
263
At sa haring pananabik kung tunay mang nasa dusa
na ang ibon ay gagaling ding walang sala.
umawit, hayok na sa di
pag-idlip pinapatay pa 274
Uuwi sa kaharian
ng inip. sa pag-ibig sa magulang,
may araw ring malalaman
264
“Ito baga ang Adarna?” ang nangyaring kataksilan.
naitanong sa dalawa,
“Kung ito nga’y ano baga
pagkapangit pala niya.”
265
“Sinasabi ng mediko
na ito raw ibong ito,
ay may pitong balahibong
pawang likha ng
engkanto.”
68
Hanapin sa hanay B ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa unang patlang at ang katumbalik nito sa ikalawang patlang.
A
B
1. Ipinagmalaki sa ama ng magkapatid na taksil
na a. tinitiis
nakuha nila ang Ibong Adarna. b. nakita
2. Ayaw kumanta at nanlulugo pa ang Ibong c. traydor o sukab
Adarna sapagkat wala si Don Juan.
d. kasama
3. Alam ng ibon na siya ang lunas o gamot
para e. mapanlinlang
gumaling ang hari pero tinitikis pa rin niya ang f. nanlalata
haring nagdurusa.
4. Napabadha sa mukha ng hari ang isang lara-
wang nakita niya sa panaginip.
5. Nais ng Ibong Adarna na kaniig si Don Juan
kapag siya ay umawit.
Mga Katanungan
1. Kanino nagpakita ang magkapatid nang dumating sa palasyo?

2. Bakit naibsan nang kaunti ang kalungkutan ng amang hari?
3. Bakit naghimutok ang hari?
4. Bakit ayaw kumanta ng ibon?
5. Kung ang ibon ang lunas sa karamdaman ng hari, bakit nakukuha ng ibon na siya ay tiisin?
6. Ano ang nagunita ng ama na lalong nagpasidhi ng kanyang pagdurusa?
7. Sino ang nais ng ibon na makarinig ng kanyang awit?
8. Bakit malakas ang kutob ng ibon na buhay pa si Don Juan?
9. Sa palagay mo ba ay malalaman pa sa palasyo ang kataksilan ng magkapatid? Ano ang iyong
batayan?
10. Kung ikaw ang ibon at nakikita mo nang nagdurusa ang amang hari, hihintayin mo pa ba si
Don Juan? Patunayan.
Gawain
Napakaraming uri ng tao sa daigdig na ito. Iba-iba. Makasarili. Mapagpanggap. Takot

humarap sa katotohanan. Taksil. Palamara. Mandaraya. Ang lahat ng iyan ay nagpapatunay na
maraming tao ang mapagsamantala. Subalit ito ay maiiwasan o kayang iwasan. Mayroon ding mga
taong gagawa nga ng kabutihan pero sa isang taong kinikilala lang niya o sa taong gusto niya.
Kahit nagdurusa na ang taong nasa harap niya, kahit may kakayahan siyang tumulong ay hindi niya
gagawin sapagkat naghihintay siya ng utos.
69
Sumaya nang bahagya ang amang hari nang malamang ang ibon ay dumating dala ng
magkapatid. Nakita niyang siya lamang ang tanging pag-asa subalit hindi niya ipinarinig ang
kanyang awit sa hari. Ginawa ito ng ibon hindi dahil masama ang kanyang ugali kundi dahil ayaw
niyang mangi- babaw ang kasamaan ng mga taksil.
Ang tao, kung gustong tumulong, ay gagawin niya nang bukal sa kanyang kalooban o taos sa
puso.
Upang masubok kung ikaw ang taong tumutulong dahil bukal sa iyong puso o tumutulong
dahil may nag-uutos sa iyo, gawing “ako” ang mensahe na nakasulat sa diyalogo na “ikaw.”
Halimbawa: Nag-contest ba ang mga tamad sa pagdating nang huli at nangunguna ka?
Kailan ka kaya magbabago? Siguro, hindi na, ano?
Ako ay concerned lamang sa iyong attendance. Gusto

1. Personal na impact
mo bang pag-usapan kung bakit nangyayari ito?
2. Obhetibong paglalarawan ng hindi Ang mga kasamahan mo ay nahihirapan kung wala

tanggap na pag-uugali ka.
Ang ating gawain ay naaapektuhan kung hindi

3. Maaaring mangyari o kahinatnan ng
tayo buo sa simula ng trabaho. Nagiging
ugaling iyon sa iyo
mabagal tayo kung wala ang tulong mo.
A. Kahit kailan ay wala ka sa aking tabi lalo na kapag kailangan kita. Hindi ka ba talaga maaasahan?
Kailangan ay may iba pang tumulong na tao.
2. Obhetibong paglalarawan ng hindi

tanggap na pag-uugali

ugaling iyon sa iyo
B. Hindi ko na kailangan ang tulong mo. Patay na ang kapatid ko. Noong kinailangan kita ay
hinintay mo pa ang ate mo at itinanong kung tutulungan mo ako.
2. Obhetibong paglalarawan ng hindi

tanggap na pag-uugali

ugaling iyon sa iyo
70
Sa iyong mga nabuong mensahe, bumuo ng kongklusyon kung paano nakaaapekto sa pagbuo
ng iyong pagkatao ang wagas na pagtulong sa kapwa.
Kongklusyon
Rubric sa Paglilipat ng Mensahe (Mula sa “Ikaw” Tungo sa “Ako”)
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Paglilipat ng Hindi naisalin Hindi lahat ay Mahusay na Napakahusay
Mensaheng nang maayos baka naisalin nang nailipat ang na nailipat ang
Nakasulat sa hindi naunawaan maayos ang mensaheng mensaheng
“Ikaw” ang panuto. mensaheng nakasulat sa nakasulat sa “Ikaw”
na Diyalogo nakasulat sa “Ikaw” na diyalogo na diyalogo sa
sa “Ako” na “Ikaw” na sa “Ako” na “Ako” na mensahe.
Mensahe diyalogo. mensahe.
Pagkakahalay- Walang May ilang mga Mahusay na Buong ingat na

hay o Pagkaka- organisasyon o mensahe na naiayos ang mga naiayos ang mga
sunod-sunod ng halo-halo ang mga nalihis. mensahe nang mensahe nang
mga Mensahe gustong sabihin. sunod-sunod. sunod-sunod.
Pili at Maingat Gumamit ng iba’t May kaangkupan Maingat na pinili Pinag-isipan nang
ang Gamit ng mga ibang uri ng din ng mga salita ang mga salita. buong husay ang
Salita salita at halatang kaya lang ay mga salita.
hindi pinag- kinakitaan ng mga
isipan. salitang hiram at
hindi angkop.
1 2 3
Kalinisan Marumi ang ginawang Malinis ang ginawang Napakalinis ng
ipinasa. ipinasa. pagkakagawa.
71
Isulat ang tambilang na kinakitaan ng kamalian. Kung walang mali, isulat ang bilang lima 5 sa
patlang.
1. Tuwang-tuwa na ipinagmalaki ng magkapatid na dala nila ang Ibong Adarna.

1 2 3 4
2. Nang mapakinggan ng ama ang sinabi ng mga anak, siya ay napaiyak.

1 2 3 4
3. Itinanong ng hari sa magkapatid si Don Juan at ewan ang isinagot sa kanya.

1 2 3 4
4. Ibig nang mamatay ng hari dahil naging mabigat ang kanyang pakiramdam.
1 2 3 4
5. Ayaw kumanta ng Ibong Adarna sapagkat wala si Don Juan.

1 2 3 4
6. Sinasabi ng mediko na ang ibon ay may siyam na balahibong pawang likha

1 2 3
ng engkanto.
4
7. Kung ang ibon ay kakanta, ang maysakit ay giginhawa.

1 2 3 4
8. Naalala ng amang hari si Don Juan kaya siya ay napaluha.

1 2 3 4
9. Nag-agaw buhay ang hari subalit nailigtas ng karunungan.

1 2 3 4
10. Paniniwala ng hari na magbabalik si Don Juan sa kaharian.

1 2 3 4
Mahirap magpanggap kung hindi tunay sa puso ang pagtulong. Kung bukal sa puso mo talaga
ang pagtulong, sumulat ng isang salaysay ukol sa ginawa mong pagtulong kahit sa maliit man lang
na paraan.
Isulat sa isang puting papel.
72
Basahin: Aralin 10 – Naghinagpis Si Don Juan, mga pahina 74–78
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang katawan ni Don Juan pagkatapos na bugbugin ng kanyang mga kapatid.
2. Bakit niya nasabi na sa lupang ito ay mabuti ang masama at ang masama ay dakila?
3. Bakit pinauuwi kaagad ng matanda si Don Juan sa kanilang kaharian?

73
Aralin 10 Naghinagpis Si Don Juan
Maipaunawa na ang tao ay hindi nabubuhay para sa sarili lamang kundi para sa kanyang kapwa

Nasusukat ang tunay na pagka- Anong bahagi ng iyong buhay
kawanggawa sa layuning iyong isinusu- ang nabago dulot ng
long. pagkakawanggawa sa kapwa?
A. Natutukoy ang kasingkahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Nakasusulat ng isang liham ukol sa planong pagtulong sa ilang adopted barrios ng kanilang
paaralan
C. Nakapagpaplano kung paano ang gagawing pagtulong sa adopted barrios ng kanilang paaralan
Naghinagpis Si Don Juan

(saknong 275–337)
Halagahang Pangkatauhan: Kung magkakawanggawa ay huwag maghintay ng kabayaran.
Ang Nakaraan
an ng ama, ang naisagot lamang nila ay ewan. Nanabik ang hari na ang ibon ay umawit subalit hindi man lang ito nagparinig kahit himi
74
283
“Ito’y di naman pagsisi
o pagsumbat sa sarili,
salamat kung
makabuti
ang munti kong naisilbi.”
284
“Di ko maubos-isipin
kapatid ko ay nagtaksil,
kung sa ibon po ang dahil
kanila na’t di na akin.”
275
Samantalang sa palasyo magulang ko’y guminhawa.”
pangyayari ay ganito,
si Don Jua’y lugung-lugo patang-pata
gagapang-gapang sa damo.
276
Maga ang buong katawan
may bali ang mga tadyang,
at ang lalong dinaramdam
ay gutom at sobrang uhaw.
277
Sa ilang na pagkalawak
na wala ni kubong
hamak, sino kaya’ng
matatawag
dumamay sa gayong hirap?
278
Sa kawalan ng pag-asa
sa Diyos na tumalaga,
kung gumaling ay ligaya
kung masawi’y palad niya.
279
Hindi niya nalimutang
tumawag sa Birheng Mahal,
lumuluhang nanambitang
tangkilikin kung mamatay.
280
“O, Birheng Inang marilag
tanggulan ng nasa hirap,
kahabagan di man dapat
ang aliping kapuspalad.”
281
“Kung wala nang
kapalarang humaba pa
yaring buhay, loobin mo,
Inang mahal
ang ama ko ang mabuhay.”
282
“Madlang hirap at parusa
di ko sasapitin sana,
kung di po sa aking pitang
bagay ay di iba at ako
nga ang kumuha,
maging ako’t maging
sila kung tuusin ay iisa.”
286
“Di nga ba kaming
tatlo anak ng iisang tao,
iwasan ang pagtatalo
At di gawang
maginoo.”
287
“Kaya kami nangaglakbay
sa kay amang kagalingan,
ano’t ngayong magtagumpay
hahangga sa pag-aaway?”
285
“
288
“Sila nawa’y patawarin
K ng Diyos na maawain,
u kung sila man ay nagtaksil
n kamtin nila ang magaling.”
g
289
“Sa akin po ay ano na
s sinadlak man nga sa dusa,
a kung may daan pang magkita
pag-ibig ko’y kanila pa.”
290
Kirot ng buong katawan 75
298
Muling kumirot ang sugat
sa tindi’y di natagalan, luha sa mata’y nalaglag,
sa bato’y napalupaypay nagunitang lahat-lahat
nahinto ang panambitan. ang ligayang nagsilipas.
291
Ipinako ang paningin 299
Bayan niyang sinilangan
sa taas ng panginorin, ang palasyong nilakihan,
pagkaganda ng bituing magulang na mapagmahal
ilaw na lubhang maningning. tagapayo’t kaibigan.
292
“O, bituing nasa langit 300
Mula pa nang pagkabata
bulaklak na walang hapis, sa pagsuyo’y nanagana,
inyo kayang nasisilip munting magkabahid-luha
akong sawi’t nasa sakit?” ama’t ina’y may dalita.
293
“Kaila kaya sa inyo 301
Nadama ang laking dusa
na rito ang mga malayo sa isang ina,
tao, sa ilang ay nag-iisa
kapatid man at katoto katawan ay sugatan pa.
ay lihim na kaaway mo?”
302
“O, ina kong mapagmahal
294
“Kung ikaw ay kung ngayon mo mamamasdan,
masasawi sa lupa ay ang bunso mong si Don Juan
mapagawi, ang sa iyo ay malabis kang magdaramdam.”
ngumiti may paglibak at
aglahi.”
76
303 “Katawan ko ay bugbog na’t sa sugat ay natadtad pa, ako kaya’y
304 “Naririto’t nakalugmok gagapang-gapang sa gulod, tumatawag n
295 “Lahat dito’y pasaliwa walang hindi balintuna, ang mabuti ay masama’t ang masama ay dakila.”
katumbalikan,
kabaligtaran
296 “Dito mo nga makikita ang papuring palamara, ang yakap na lumayas ka at pagsuyong lason pala.”
taksil
297 “Kaya naging kasabihan ng lahat na ng lipunan: Sa langit ang kabanalan sa lupa ang kasalanan.”
305
“Sino ang mag-aakalang m ngayo’y sa palasyo napaamo ng pagod ko,
ang bunso mo’y g ngunit sa paghihintay mo Inagaw ng paglililo.”
madudusta, sa ganito kong a
pagluha anak mo rin ang a 311
“Kaya, Ama, nang tanggapi’y di sa kamay ko
may gawa.” n nanggaling, gayon pa ma’y tuwa ko rin ang lunas
a mo’y sumaatin.”
306
Nagunita yaong amang k
may sakit nang iwan niya, m 312
Sugat sa buong katawa’y nag-ulol sa
hiniling sa Birheng Mariang o kaantakan,
sila nawa’y magkita pa. r ang prinsipeng gumagapang sa bato’y
i napalungayngay.
307
“Amang magiliw sa anak n
sa gitna ng aking hirap, s 313
Mga mata’y napapikit sa kirot na tinitiis,
ikaw rin ang nasa hagap il matagal ding di umimik hindi naman
danga’t ako’y a mapaidlip.
napahamak.” .
”
308
“Dalangin kong
310
mataimtim kay Bathalang
maawain, ang sakit mo ay “
gumaling datnan kitang I
nasa aliw.” b
o
309
“Pag-asa ko’y nariyan na’t n
tinanggap mo ang Adarna, g
di man ako ang may dala
314 akakilos,
maaalipusta N sa luha rin at himutok
a inaliw ang madlang lungkot.
n
g
315
Muli siyang nanalangin
sa Inang Mahal na
m Birhen,
a luha’y agos ang kahambing
g sa matang nangungulimlim.
b
a
316
Diyos nga’y di natutulog
w at ang tao’y sinusubok;
a ang salari’y sinusunog!
ang banal ay
n kinukupkop!
a
317
Maging isang katunayan
a ng ganitong kasabihan,
n ang pagdinig sa matamang
g pagdalangin ni Don Juan.
k 318
Sa libis ng isang bundok
i may matandang sa-
r susulpot, mahina’t uugud-
o ugod
t sa prinsipe ay dumulog.
b 319
Paglapit ay hinawakan
a tiningnan ang kalagayan
h saka kanyang dahan-dahang
a inihiga nang mahusay.
g
y 320
Ang salanta at nalamog
a na katawan ay hinagod,
sugat at lamang nalasog
n pinaglalagyan ng gamot.
sakit ng sariwang sugat a
n 321
Samantalang ginagawa
g ang ganitong kawanggawa,
kay Don Juan, ang
n matanda ay masuyong
nagsalita:
77
322
“O, Prinsipe, pagtiisan di na maglalaong araw
ang madla mong kahirapan ang ginhawa ay kakamtan.”
328
“Utang ko sa inyong
323
Parang isang panaginip habag ang buhay kong di
ang nangyari sa maysakit, nautas, ano kaya ang
noon din ay nakatindig marapat iganti ng abang
dating lakas ay nagbalik. palad?”
329
Ang matanda ay tumugon:
“Kawanggawa’y hindi gayon,
kung di iya’y isang layon
ang damaya’y walang gugol.”
330
“Saka iyang kawanggawa
na sa Diyos na tadhana,
di puhunang magagaw
nang sa yama’y magpasasa.”
331
“Huwag nating tutularan
ang ugaling di mainam,
na kaya lang
dumaramay
ay nang upang madamayan.”
332
“Lalong banal na tungkulin
nasa dusa’y tangkilikin,
sa mundo ang buhay nati’y
parang nagdaraang hangin!”
324
Ang sarili ay minalas
bakas ma’y wala ang 333
“Don Juan, hindi ko hangad
sugat naayos ang butong tapusin ang pag-uusap,
linsad
kiyas ngunit iyong isahagap
niya’y walang bawas. ang ama mong nililiyag.”
325
Di masukat ang paghanga 334
“Malaon nang naiinip
sa nakitang talinghaga’t sa hindi mo
sa sarili ay nawika: pagbabalik,
“Tila Diyos ang matanda.” tikas karamdama’y lumalawig
baka di na makatawid.
326
Kung hindi man ay totoong
himala ng Diyos ito, 335
“Kaya nga magmadali ka
na pakita nga sa tao’t ng pag-uwi sa Berbanya,
nang ang loob ay magbago. ikaw lamang ang lagi nang
pangarap ng iyong ama.”
327
Saka makailang saglit
sa matanda ay lumapit, 336
Ang dalawa ay nagkamay
yumapos nang buong bago sila naghiwalay,
higpit at ang wikang matanda’y sa kabundukan
nananangis: sa Berbanya si Don Juan.
337
Sa tulin ng kanyang
lakad wari’y ibong
lumilipad, ang hangari’y
agad-agad sapitin ang
bayang liyag.
78
Bilugan ang titik ng kahulugan ng salitang may salungguhit.
1. Maraming nangyayaring kabalintunaan sa bansa ang hindi ko matanggap.
a. katumbalikan
b. kasingkahulugan
c. kagiliw-giliw
2. Hindi akalain ni Don Juan na siya ay madudusta na ang may gawa ay ang kanyang mga kapatid.
a. kukutyain
b. maaalipusta
c. gugulpihin
3. Napalungayngay na muli ang prinsipe dahil sa naramdamang kaantakan ng buong katawan
dala ng kanyang mga sugat.
a. kalagayan
b. panlalamog
c. sakit
4. May mga taong palamara na napakahuhusay na magbigay ng papuri.
a. lilo
b. palapintas
c. dakila
Mga Katanungan
1. Ano ang ipinanalangin ni Don Juan sa Inang Mahal?

2. Inakala ba ni Don Juan na magtataksil ang dalawang kapatid? Pangatwiranan.
3. Bakit hindi gawang maginoo ang magtalo?
4. Inihingi niya ng kapatawaran ang magkapatid sa Diyos. Anong magandang ugali ang ipinakita
ni Don Juan?
5. Bakit naitanong ni Don Juan sa itaas kung siya ay naaalala Niya?
6. Iugnay ang tinuran ni Don Juan sa kasalukuyang pangyayari na nagaganap sa bansa na
ang mabuti ay masama at ang masama ay dakila.
7. Bakit kahit hindi siya ang nagdala ng Ibong Adarna ay natutuwa pa rin siya?
8. Sino ang tumulong kay Don Juan?
9. Ano ang katuturan ng kawanggawa? Pareho ba ito sa salitang damayan? Ipaliwanag.
10. Kung ikaw si Don Juan, uuwi ka pa ba sa inyong kaharian gayong alam mong madaratnan mo
ang mga kapatid mong nagtaksil sa iyo?
79
Gawain
Ang kawanggawa at pagdadamayan ay dalawang magkaibang salita. Ang pagkakawanggawa

ay may layuning tumulong nang walang kabayaran. Dito ay may iniaabot ka at palagian ang
pagtulong. Samantalang ang pagdamay ay pagtulong din na maaaring nag-aabot subalit hindi
palagian.
Narito ang apat na taludtod ng isang awitin para sa Philippine Charity Sweepstakes Office. Suriin
mo ang isinasaad.
Ikaw ang kanlungan ng nangangailangan
Ikaw ang pag-asa at kinabukasan
Haplos mo ang lunas sa bawat pagal
Salamat sa iyong dampi ng pagmamahal
PCSO
Ang tinutukoy na “ikaw” sa awitin ay ang PCSO na isang institusyong sagot sa kadustaan ng
karamihan sa mga mamamayan ng ating bansa. Ang dukha sa Pilipinas ay bumubuo ng may
88% ng ating populasyon. Ito ay batay sa mga estadistika mula sa Ibon Foundation. Ang PCSO pa
rin ang nakikitang pag-asa ng mga mahihirap.
Sa huling dalawang taludtod ay pagpapahalaga at pasasalamat sa mga itinuturing na
paglilingkod ng PCSO sa kapos-palad.
Tunay na malaki ang nagagawa ng haplos at dampi ng mga kamay. Ito ay nakababawas sa
hirap at sakit na nararamdaman ng isang taong nagdadalamhati. Halimbawa ay taong namatayan,
nasunugan, binaha, iniwan ng minamahal, pinagtaksilan ng mga kapatid, at iba’t ibang krisis.
Kung magkakawanggawa ang isang tao, hindi kailangang siya ay humingi ng kapalit. Ito
ay kusang ibinibigay at palagiang ginagawa sapagkat nasa puso na niya ang pagtulong.
Ang gawaing pagdamay ay mataimtim kung hindi rin naghahangad ng kapalit.
1. Mag-isip ang klase ng adopted barrios na maaaring tulungan na malapit sa inyong paaralan.
2. Magplano kung paano tutulungan ang mga taong nasa adopted barrios na nakatakda sa
inyong pangkat.
3. Alamin ang kanilang mga pangunahing pangangailangan sa pamamagitan ng pakikipagpulong
sa kapitan ng barangay.
4. Humingi ng petsa at oras na maaaring makausap o makapanayam sila.
5. Gumawa ng liham na ang nilalaman ay para sa kapitan ng barangay upang makapulong ang
mga taong naninirahan sa adopted barrios na nakatakda sa inyo.
80
Rubric para sa Paggawa ng Liham
Marka
Petsa
Nilalaman Ang ginawang Hindi gaanong Ang mga Mahusay at Napakahusay

liham ay hindi naglalaman ng laman ay malaman ang at napakamala-
naglalaman ng ipinagawa sa mabuting ginawang man ang
ipinagagawa sa kanila. nailahad. liham. ginawang
kanila. liham.
1 2 3
Mga Bahagi Halos hindi alam ang May isang bahagi ng Buo ang mga bahagi ng
ng Liham mga bahagi ng liham. liham na nakalimutan. liham.
Wastong Gamit Kinakailangan pang pag- Gumagamit din ng Gumagamit ng wastong

ng Bantas aralan ang wastong wastong bantas subalit bantas at wastong
at Malaking Titik gamit ng bantas at may ilang salita na hindi malaking titik.
malaking titik. nasimulan sa malaking
titik.
Kaangkupan Marami sa mga salitang May ginamit na ilang Pili at angkop ang
ng mga Ginamit ginamit ay hindi salita na hindi angkop sa ginamit na salita.
na Salita tumutugma sa liham na liham.
ipinagawa.
Kaganyakan Hindi alam kung paano Sa simula ay Nakagaganyak na
sisimulan ang liham nakagaganyak subalit basahin upang magalak
sapagkat paligoy-ligoy. nang magwawakas na ay ang pagbibigyan.
naging paligoy-ligoy.
Kalinisan Marumi ang binuong Malinis ang nabuong Napakalinis ng nabuong
liham. liham. liham.
Piliin sa loob ng kahon ang mga sagot upang mabuo ang diwa ng mga taludtod.
lugong-lugo palad ama

pagtatalo dakila nagtaksil
Diyos lupa layon
sugat banal
1. Si Don Jua’y 81
gagapang-gapang sa damo. 6. Sila nawa’y patawarin
2. Kung gumaling ay ligaya ng na maawain.
kung masawi’y niya. 7. Ang mabuti ay masama
3. Loobin mo, Inang mahal ang masama ay .
ang ko ang mabuhay. 8. Sa langit ang kabanalan
4. Di ko maubos-isipin sa ang kasalanan.
kapatid ko ay . 9. Kawanggawa’y hindi gayon
5. Iwasan ang kung di iyo’y isang
at di gawang maginoo. .
10. Ang sarili ay minalas
bakas ma’y wala ang .
Natutuhan mo na ang inaawit nang madalas sa telebisyon at radyo para sa PCSO. Gumawa ka
rin ng awit na may apat na taludtod na ang mensahe ay pagkakawanggawa at ang nagagawa nito
sa iyong tinutulungan. Isulat mo sa isang magandang stationery.
Basahin: Aralin 11– Umawit na ang Ibong Adarna, mga pahina 83–87
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang magkapatid nang dumating si Don Juan.

2. Ano ang nagbunsod sa magkapatid upang pagtaksilan ang kapatid?
3. Ano ang pag-aming ginawa ng ibon kaya siya lulugo-lugo at ayaw umawit?

82
Aralin 11 Umawit na ang Ibong Adarna
Maipaunawa na ang nagkasala ay dapat patawan ng kaparusahan ayon sa pagkakasalang

kanyang ginawa
Mahalagang Kaalaman Mahahalagang Katanungan

Ang paggawa ng kasalanan ay natu- Paano mo maiiwasan ang paggawa
tutuhang pag-uugali kaya mahalagang ng kasalanan na bahagi ng buhay ng tao?
pansinin ang mga bagay na
humuhubog ng isang pagkatao o Bakit makapagpapabago sa tao
katauhan. ang pagpapatawad?
A. Natutukoy ang kahulugan ng ilang matatalinghagang mga taludtod

B. Naibibigay ang depinisyon ng pagkakasala at pagpapatawad
C. Nakapagbabahaginan ng mga karanasan nang sila ay magkasala at magpatawad sa kapwa
Umawit na ang Ibong Adarna
(saknong 338–391)
Halagahang Pangkatauhan: Kung nagkasala ay humingi ng patawad; subalit huwag na muling
magkasala.
Ang Nakaraan
patid. Subalit nasabi niya na ang nangyari ay kalimutan na lamang sapagkat ang mahalaga ay nakuha na ang ibon upang gumaling ang
ay gumaling at himalang nanumbalik ang dating lakas ng katawang nalamog. Siya ay pinauwi na sa Berbanya ng matanda upang abuta
83
341
Magkagayo’y ang Adarna
namayagpag na sa hawla,
balahibong pangit niya’y
hinalinhan ng maganda.
342
Umawit na nang
matamis kawili-wili ang
tinig,
mga matang may pag-ibig
sa monarka nakatitig.
343
Bawat isang pangungusap
anong linaw at liwanag,
kaya sa tanang kaharap
daming bagay ang nabunyag.
344
“Aba, Haring Don Fernando
Monarka ng buong reyno,
338
Abutan pa niyang buhay
si Don Juan pong bunso mo
ang amang may
kaharap na’t naririto.”
karamdaman, inang lubhang
namamanglaw maaliw ng 345
“Ang iyo pong bunsong anak
pagmamahal.
nagtiis ng madlang hirap,
kamatayan ay hinamak
339
Sa palasyo nang sumapit
sa utos mo ay tumupad.”
ang tuwa ng ina’y tigib,
sindak namang di malirip 346
“Yaong anak mong dalawang
ang sa dalawang kapatid. puspos inutusang nangauna,
kabiguan ang nakuha’t
340
Lumuhod sa nakaratay
kapwa naging bato sila.”
upang humalik ng kamay,
ang hari sa kalubhaan 347
Ibo’y muling namayagpag
bunso’y hindi namukhaan.
nagbihis ng bagong kiyas,
higit sa una ang dilag
kanta’y lalong pinatimyas.
348
“Sa kasawiang tinamo
ni Don Pedro’t ni Don Diego,
kung hindi po sa bunso mo
habang araw silang bato.”
349
“Sila nga’y binusan lamang
ng tubig na merong ‘lalang,’
nang mabasa’y nangabuhay
at sa bato’y nagsilitaw.”
350
“Ang nagturo nitong tubig
ay ermitanyong mabait,
nahabag sa kahihibik
ng bunso mong iniibig.”
84
351
“Sinalok sa isang ilog 359
“Nang pauwi silang tatlo
sa libis ng isang bundok, dito po sa iyong reyno,
sa linaw ay parang bubog nagbilin ang ermitanyong
mabisa ang dalang gamot.” huwag nawang may maglilo.”
352
“Silang tatlo ay piniging 360
“Masasaya sa lakaran
ng ermitanyong butihin, kung may sukat
kasayaha’y walang maliw ikalumbay, ito ay sa
habang sila’y kumakain.” kainipan
sa haba ng nilalakbay.
353
Ang Adarna ay nagbihis
ng pang-apat na kilatis, 361
“Patuloy ang saya nila
sa kislap na umaakit ngunit noong sumapit na,
ay d’yamanteng pagkarikit. sa bundok na pangalawa’y
nagbago ang pagsasama.”
354
“Kasayahan nang matapos
ermitanyo ay pumasok, 362
“Sa apoy ng kainggitan
sa silid na maalindog nitong anak mong panganay,
at kumuha po ng gamot.” nagbuko ng kataksilan
na patayin si Don Juan.”
355
“Hari, iyo pong alaming
si Don Jua’y nagtiis 363
“Dahilan po nito’y ako,
ding palad niya ay nahihiya si Don Pedrong,
hiwain mabalitang naging
nang gabing ako’y hulihin.” bato’t kabiguan ang
tinamo.”
356
“Pitong malalim na sugat
na pinigan pa ng dayap,
nang humapdi, o kay-
antak
lama’y parang nginangatngat!”
357
“Dusang ito ay tiniis
nang dahil sa kanyang nais
na ang taglay mo pong sakit
ay huwag nang pakalawig.”
358
Nanahimik ang Adarna
nagbihis ng ikalimang
balahibong tinumbaga Monarka:
at ang sabi sa
ginintuang tanso
85
364
“Salamat at nasansala
ni Don Diego yaong nasa
at kung hindi ang kawawang
bunso mo po ay nawala.”
365
“Nasansala ang pagpatay
ngunit sila’y nagbulungan
nang malayo’y may kindatang
babala ng kasawian.”
366
Awit ng ibo’y pinatid
muling nagbago ng bihis,
ito’y lalo pang marikit
sa limang naipamasid.
367
“O, kaylupit! Haring mahal, 374
“Tatapusin ko ang awit
ng nayari sa kindatan, ang sa bunsong mga
pagdaka’y pinagtulungang sakit, mahal na Hari’y
umugin po si Don Juan.” makinig
nang lubusan mong mabatid.”
368
“Bunso mo po’y humihibik
na tigilan ang pasakit 375
“Sa habag ng Poong Diyos
ngunit itong mga ganid sa prinsipe ay dumulog,
ay lalo pang nagmabangis.” ang isang uugud-ugod
na matandang manggagamot.”
369
“Sa suntok at mga tadyak
si Don Juang kulang- 376
“Ang matanda ay
palad, mapasigaw, nahabag sa daing ng
mapaliyad iyong anak, kaya kahit
masubsob
at sa bato’y masungadngad.” anong hirap ang Prinsipe
ay hinanap.”
370
“Kaya lamang tinigila’y
nang lugmok na’t walang 377
“Sa parang nang matagpuan
malay, iniwan sa kaparangan ang anyo ay tila bangkay,
at ako nga ang tinaglay.” buong suyong pinagyaman
ginamot ang karamdaman.”
371
“Laking galak ng dalawa
nang ako po’y maagaw na, 378
“Sa himala po ng Langit
habang daa’y anong sigla matapos ang ilang saglit,
ng halakhak at pagtawa.” si Don Jua’y nakatindig
malakas na’t walang
372
Ikapito’t katapusang sakit.”
awit nitong ibong
mahal, bago niya 379
“Tuluyan nang umuwi na
sinimulan dito sa reynong Berbanya,
sa tayo’y nagpakahusay. ang nasa ay makita kang
buhay pa rin at masigla.”
373
“Balahibong inilabas
ay karbungkong nagniningas, 380
“Ang sinapit ni Don Jua’y
kaya’t lalong nanggilalas dinamdam ko, Haring mahal,
ang tanang doo’y kaharap.” kaya nga po gayon na lang
yaring dusa’t kalumbayan.”
86
381
“Kaya rin nga namasdan mong 386
Nang balingan ang dalawang
ako’y laging nanlulugo, katabi noon ng ina,
ni kumain ay ayoko nangamutla at nangamba
o maringgan ng awit ko.” sa darating na parusa.
382
“Pagkat di pa dumarating 387
Gayon na lamang ang poot
ang may-ari po sa akin, sa dalawang nagbalakyot,
ayoko sa mga taksil at kung walang isang Diyos
na anak mong masasakim.” ang talaga’y ipasunog.
383
“Yamang ngayo’y natalos mo 388
Pinulong kara-karaka
ang matapat at ang lilo, lahat ng kagawad niya,
kay Don Juan, O Hari ko inilagda ang parusang
ipamana itong reyno.” ipatapon ang dalawa.
384
Nang matapos na ang awit 389
Ipatapon at bawian
hari’y tila nanaginip, ng lahat ng karapatan,
nagbalikwas na sa banig upang hindi pamarisan
parang hindi nagkasakit. ng pinuno’t
mamamayan.
385
Ang Adarna’y
nilapitan at niyakap si 390
Ang hatol nang maigawad
Don Juan, ibo’t anak si Don Juan ay nahabag,
ay hinagkan sa laki ng sa ama agad humarap
katuwaan. at hiningi ang patawad.
391
Lumuluha nang sabihing
“O, ama kong ginigiliw,
ang puso mong mahabagin
sa kanila’y buksan mo rin.”
Piliin ang pinakamalapit na kahulugan ng sumusunod na mga taludtod. Bilugan ang titik
ng tamang sagot.
1. Sa palasyo nang sumapit ang tuwa ng ina’y tigib.
a. Nang siya ay dumating sa palasyo, tuwang-tuwa ang kanyang ina.
b. Tuwang-tuwa ang ina nang makita ang palasyo.
2. Nanahimik ang Adarna nagbihis ng ikalimang balahibong tinumbaga.
a. Nanahimik ang Adarna at nagpalit ng kanyang ikalimang balahibong ang kulay ay
ginintuang tanso.
b. Matagal na hindi kumibo ang ibon at limang balahibo ang nalagas sa kanya.
3. Salamat at nasansala ni Don Diego yaong nasa.
a. Nagpasalamat si Don Diego at napigil niya ang masamang balak ng kapatid.
b. Mabuti na lamang at napigil ni Don Diego ang masamang balak ng kapatid.
4. Balahibong inilabas ay karbungkong nagniningas.
a. Ang balahibo ng ibon ay nag-aapoy.
b. Muling nagpalit ng kulay ng balahibo ang ibon at sa pagkakataong ito ay tulad sa
isang hiyas na kulay pula.
87
Mga Katanungan
1. Ipaliwanag ang namahay sa puso ng magkapatid nang makita si Don Juan.

2. Bakit biglang nahalinhan ng ganda ang pangit na balahibo ng ibon?
3. Ilarawan ang ikaapat na pagbibihis ng ibon.
4. Ano ang sinabi ng ibon sa hari pagkatapos na magpalit ng balahibo sa ikalimang pagkakataon?
5. Ano ang namuo sa isipan ni Don Pedro para pagtaksilan ang kapatid na bunso?
6. Hanggang ilang ulit nagpalit ng balahibo ang ibon?
7. Batay sa salaysay ng ibon, bakit noong una ay ayaw niyang umawit?
8. Ano ang pumigil sa hari upang ipasunog ang dalawang prinsipe?
9. Ano ang parusang iginawad ng hari sa magkapatid?
10. Nang marinig ni Don Juan ang parusa, ano ang ipinakiusap niya sa amang hari?
Gawain
Ang sinumang nagkasala ay dapat bigyan ng karampatang parusa upang hindi na muling ulitin
ang pagkakasalang iyon. Ang taong nagkasala ay dapat tanggapin at harapin ang parusang iyon.
Ang tao ay dapat magising at matuto sa kanyang ginawang pagkakasala. Kung ang tao tuwing
magkakasala ay patatawarin, ano ang maaaring mangyari sa mundo?
Kung ang ating bansa ay walang batas na paiiralin, maraming tao ang magkakasala at ang
ating mundo ay mababalot sa gitna ng lagim. Ang tao ay patuloy na magkakasala kung siya ay
patatawarin lamang. Ang parusa ay nararapat lamang upang hindi siya pamarisan ng kahit na
sinong mamamayan o pinuno kaya.
Hindi kaila sa inyo na marami sa ating mga pinuno ang nagkasala subalit patuloy na
namamayagpag sa paglabag sa ating batas. Ito ay dahil madaling makalimot ang taong-bayan.
Madali silang magpatawad. Sa katunayan, nasa tabi- tabi lang ang nagnakaw at nangurakot sa
kabang yaman ng Pilipinas. Nasaan ngayon ang bansang Pilipinas?
Tama ang amang hari ng Berbanya na parusahan ang kanyang dalawang anak na nagkasala.
Siya ay dapat pamarisan sapagkat siya ay makatarungan.
Ang isang tao na lumabag sa batas at sinasabi ng kanyang konsiyensiya na mali ito, at
tinatanggap ang parusang pagkabilanggo ay ang tunay na nagpapahayag ng mataas na pagtanggap
at paggalang sa batas.
Hindi inaalis na magpatawad sa tao subalit kinakailangang ang taong patatawarin ay
humihingi ng kapatawaran nang bukal sa kanyang puso. Siya ay mapagpakumbaba at nahahandang
harapin ang anumang kaparusahan at mangangakong hindi na muling magkakasala.
1. Kumuha ng kapareha. Magharapan.
2. Pag-usapan:
a. Depinisyon ng pagkakasala at pagpapatawad
b. Kailan dapat magpatawad ang tao sa kasalanang ginawa ng kanyang kapwa?
88
3. Magbahaginan ng mga karanasan kung ano ang pagkakasalang nagawa at maaaring kung
sino ang nagkasala sa inyo. Maaari ding sabihin kung pinatawad ninyo o kung napatawad
kayo.
4. Isama sa bahaginan ang damdamin nang magkasala at pagkatapos magpatawad.
Bakit
Pangalan ng Depinisyon ng Depinisyon makapagpapabago sa
Mag-aaral Pagkakasala ng Pagpapatawad tao ang
pagpapatawad?
1.
2.
Ayusin ayon sa pagkakasunod-sunod ang mga pangyayari. Lagyan ng tambilang 1–10.
Nang makita ng magkapatid si Don Juan sila ay nasindak.
Hindi namukhaan ng amang hari si Don Juan.
Nagsimula nang magpalit ng balahibo ang ibon nang makita si Don Juan.
Maliwanag na isinalaysay ng ibon sa kanyang awitin ang kataksilang ginawa ng

dalawang prinsipe sa kapatid.
Ipinagtapat na ng ibon ang dahilan ng kanyang hindi pag-awit agad.
Hiniling ng ibon sa hari na sana ay ipamana ang reyno kay Don Juan.
Biglang tumayo ang hari nang marinig ang buong salaysay ng ibon.
Nilapitan ng hari si Don Juan at ang ibon.
Pinulong ng amang hari ang lahat ng kagawad niya at ipinatatapon ang dalawang prinsipe.
Nang iginawad na ang hatol, inihingi ni Don Juan ng patawad ang magkapatid sa ama.
89
Ngayon ay kilala mo na kung anong uri ng tao si Don Juan. Kahit sinalbahe na ng sariling mga
kapatid ay nakuha pa rin niyang ihingi ito ng kapatawaran. Kaya mo ba iyon? Gumawa ng
isang liham na bumabati ka sa iyong kaaway. Mahirap ngunit mangyayari kung gugustuhin. Isulat
sa isang stationery at ipasok sa isang malinis na envelope.
Basahin: Aralin 12 – Gumaling ang Hari, mga pahina 92–95
Mga Katanungan
1. Ano-ano ang sinabi ni Don Juan at nabagbag na rin ang loob ng amang hari?
2. Ano ang babala na ibinigay ng hari sa mga nagkasala?
3. Paano iniayos ng magkakapatid ang oras sa pagbabantay sa ibon?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Umawit na ang Ibong
Adarna" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

90
IK LAWANG BAHAGI
MASAMANG HANGARIN AY KALIMUTAN KAILANMA’Y HINDI MAGTATAGUMPAY
91

Aralin 12 Gumaling ang Hari
Maipaunawa na mahalaga ang pagtitiwala subalit ibigay lamang ito sa mga taong karapat-
dapat at hindi ka ipapahamak

Ang pagtitiwala ay hindi binibili. Ito Paano ka muling magtitiwala sa
ay ibinibigay nang minsan lamang. Kung taong sa iyo ay nagpahamak?
ikaw ay nalinlang na noong una, huwag
nang hintaying magkaroon pa ng ikalawa.
A. Natutukoy ang mga salitang magkakasingkahulugan

B. Natatalakay ang mga uri ng panlilinlang na ginagawa ng tao sa kapwa
C. Nakagagawa ng komik istrip na may anim na kuwadro na ipinakikita ang kaparaanan kung
paano maaaring mapanumbalik ang pagtitiwala
Gumaling ang Hari

(saknong 392–440)
Halagahang Pangkatauhan: Pagtitiwala ay ingatan kahit na siya ay kaibigan o kamag-anak man.
Ang Nakaraan
ian na umaasang ang ama ay magaling na. Ang dalawang taksil ay gulat na gulat sapagkat hindi nila akalaing darating ang kapatid at bu
ang Ibong Adarna. Isinalaysay niya ang buong pangyayari mula nang mahuli siya ni Don Juan, sa pag-iisip ng masama ni Don Pedro han
92

399
“Kaya nga pakaingatan
sasabihin ko’y tandaan:
magkasala’y minsan lamang
pag umulit, kamatayan!”
400
Nanumbalik ang liwanag
na sa palasyo’y tumakas,
hari at reynang marilag
may ngiti nang
masasarap.
401
At ang tatlong magkapatid
sa dati ring pagniniig,
pasunura’y anong tamis nagkagalit, nag-away
bahagya ma’y di nag-alit.
392
“Malaki man po ang
sala nagawa nila,
sa aki’y
yaon po ay natapos na’t
dapat kaming magkasama.”
393
“Ako naman ay narito
buhay pa ri’t kapiling mo,
wala rin ngang nababago
sa samahan naming tatlo.”
394
“Sila’y aking minamahal
karugtong ng aking buhay,
kami’y pawang anak naman
sa lingap mo nananangan.” pagmamahal
395
“Hindi ko po mababatang
sa aki’y malayo sila,
402
Muling ipinagpatuloy
kaya po ibigay mo na ng hari ang panunungkol,
ang patawad sa kanila.” kaharia’y mahinaho’t
ang lahat na’y umaayon.
396
Haring noon ay may galit
nagdalang habag, naawa403 Buhat nang siya’y
nabagbagan din ng dibdib,
ang dalawang napipiit gumaling ang Adarna’y
sa palasyo’y pinapanhik. naging aliw, oras-oras kung
dalawi’t parang bata kung
397
Haring ama’y nagsalita laruin.
mabalasik yaong mukha:
“Kayo ngayon ay lalaya
404
At sa kanyang pagmamahal
sa pangakong magtatanda.” pati reyna’y namamaang,
kung ang ibo’y tao lamang nagliyab, nag-apoy
398
“Sa araw na kayo’y muling panibugho ay naglatang.
magkasala kahit munti,
patawarin kayo’y hindi
405
Sa sarili’y di nagkasya
sinuman nga ang humingi.” ng pagdalaw sa
Adarna, naisipang pag
93
g bi na pabantayan ang
a hawla.
406
Di sa iba ibinigay 414
Kapatid na pangalawa’y
ang ganitong katungkulan, niyayang magsabay sila,
baka anya pabayaang ng pagtanod sa
makawala o mamatay. Adarna’t
magsabay ring mamahinga.
407
Hinirang ang tatlong
anak at nagbala nang 415
Si Don Diego ay nagtanong:
marahas: “Ang sa inyo ay “Sasabay ba ako ngayon?
magsukab sa akin ay Mamaya’y sino kung gayon
magbabayad.” ang magbabantay sa ibon?”
408
Nakatadhana sa utos 416
Kay Don Diegong kasaguta’y
ang gawaing pagtatanod, “Gisingin mo si Don Juan,
ang tatlo ay sunud-sunod pagdating dito ay iwa’t
sa magdamag walang tulog. huwag na siyang halinhan.”
409
Tatlong hati sa magdamag 417
“At paano naman siya
bawat isa’y tatlong oras, tatanod nang makalawa?”
para nilang hinahatak “Huwag ka nang mag-alala’t
ang gabi sa pagliwanag. bukas tayo magkikita.”
410
Ang panaho’y pumapanaw 418
Ang dalawa’y nagkasundo
araw ay di matulusan, nag-agapay na sa upo,
ang tatlo sa halinhina’y sa k’wentuha’t mga biro
panatag sa katungkulan. tumugtog ang ikasampu.
419
Ginising na si Don Juan
sa tulog na kasarapan,
di man oras ng
pagbantay nagbigay na
sa pumukaw.
420
Sa silid ay lumabas na
bagaman nag-aantok pa,
at hiniling sa dalawang
halinhan siyang maaga.
411
Subalit O! yaong inggit
sawang maamo’y bumangis!
Pag sinumpong maging
ganid panginoo’y nililingkis.
412
Si Don Pedrong pinatawad
sa gawaing di nararapat,
sa sarili’y naging galak
kapatid ay ipahamak!
413
Naisipan isang gabi
sa kanyang pagsasarili,
kahihiyan ng sarili
lihim na ipaghihiganti.
94 431
Ang dalawa’y binalaang
421
Palibhasa’y nahirapan huwag siyang paglihiman,
nang mga gabing sinundan, piringan sagot nila’y “Ama, ewan
mga mata ma’y sikangan Ang bantay po’y si Don Juan.”
antok din ang sumasasal. 432
Ipinahanap ang bunso
422
Bakit ba nang gabing yao’y ngunit saan masusundo?
pagkasarap pa ng simoy, Matagal nang nakalayo
ang prinsipe’y napalulong di sa hangad na magtago.
nawili
matulog nang mahinahon. 433
Saka bakit hahanapin
423
Walang kaba kamunti mang sa kaharap yaong taksil?
humilig na sa upuan, Itong anak na suwail
himbing niya’y gayon magbulaan ay magaling!
lamang nang
nagmamadaling-araw.
434
Umalis na ang dalawang
nagmamagaling sa ama,
424
Lumapit na ang dalawa’t ang pangako’y pag nakita
pinawalan ang Adarna, iuuwi’t nang magdusa.
kaya’t nang magising siya
takot agad ang nadama.
435
Mga bukid, burol, bundok
bawat dako’y sinalugsog,
425
Di takot na kagalitan lakad nila’y walang lagot
o parusa ng magulang, sinisipat bawat tumok.
kundi pa’nong matatakpan
ang nangyaring kataksilan.
436
Wala, wala si Don Juan
napagod na ang pananaw,
426
Noon niya napagsukat “Siya kaya’y napasaa’t
ang sa tao palang palad, hindi natin matagpuan?”
magtiwala ay mahirap
daan ng pagkapahamak.
437
Lakad, tanaw, silip, sipat
sa kahuyan at talampas,
427
Bago mitak ang umaga sa kanilang kahahanap
si Don Jua’y umalis na, nangahapo at namayat.
wika’y “Ito ang maganda,
natatago ang may sala.”
438
Gayon pa ma’y patuloy rin
tulad nila’y mamamansing, mamimingwit ng isda
428
Nang magising yaong hari nang sa dagat ay alatin
araw’y masaya ang ngiti, walang huli’y naroon din.
pagbangon ay dali-daling
ibon ang kinaurali.
439
Ngunit sila’y may matuwid
na huwag munang magbalik,
429
Gaano ang panginginig kung ang bawat pagsasakit
mga mata’y nanlilisik, di man dapat ay may langit.
nang sa hawla’y di mamasid
Adarnang aliw ng dibdib.
440
At tunay ngang nagtagumpay
ang tiyagang pinuhunan,
430
Nagngangalit na tinawag nakita rin si Don Juan
ang tatlong prinsipeng sa Armenyang kabundukan.
anak, dadalawa ang
humarap kapwa hindi
nangapuyat.
95
Piliin sa loob ng kahon ang mga salitang magkasingkahulugan at ipuno sa naaangkop na mga
pangungusap.
pagtingin natinag nag-alab

pagmamahal nagdalang-habag nagkagalit
piringan takpan nagliyab
nag-away
1. Nakiusap si Don Juan na patawarin ang mga kapatid sapagkat nabuhay naman daw sila
sa at ng kanilang mga magulang.
2. naman ang kalooban ng amang hari at dahil sa pakiusap ng bunso.
3. Mula nang magkasundo ang magkakapatid ay hindi na sila ni kaya naging maligaya
ang palasyo.
4. Kung ang ibon ay tao lamang, na at ang panibugho ng reyna sa hari.
5. Napuyat nang labis si Don Juan sa pagbabantay sa ibon kaya mga mata man ay
at , nanaig pa rin sa kanya ang antok.
Mga Katanungan
1. Ano-ano ang ipinakiusap ng bunso upang mabagbag ang puso ng hari?

2. Ano ang parusang matatanggap ng magkapatid kung sakaling maulit na magkasala?
3. Ano ang muling nanumbalik sa palasyo nang magkasundo na ang lahat?
4. Kanino pinabantayan ang ibon?
5. Paano hinati ng tatlo ang oras sa pagbabantay sa ibon?
6. Ano ang naisipan ni Don Pedro habang siya ay nag-iisa sa kanyang pagbabantay?
7. Sumagi ba sa isipan ni Don Juan na siya ay pagtataksilang muli ng mga kapatid?
8. Ano ang ikinatakot ni Don Juan kung sakaling malaman ng hari kung bakit nawala ang ibon?
9. Nakuha bang maglihim ng dalawang prinsipe sa ama nang sila ay tanungin ukol kay Don Juan?
Patotohanan ang kasagutan.
10. Kung ikaw ang amang hari, maniniwala ka ba agad sa ipinagtapat ng dalawa? Bakit?
Gawain
Sa panahon ngayon ay mahirap magtiwala sapagkat maaaring ito ang daan ng iyong
pagka- kapahamak. Napakaraming tao ngayon ang mapanlinlang, manloloko, at mahirap
pagkatiwalaan. Iba-iba kasi ang nalalamang panloloko ngayon tulad ng panlilinlang ng kunwari ay
kilala ka, mala-
96
yong kamag-anak sila, dati silang mag-aaral mo, nagkakawanggawa sila, ulilang lubos, nasa travelling
agency at nagpapaalis ng mga tao sa bansa, pari, o alagad sila ng Diyos, manager sila ng isang recruit-
ing agency at marami pang iba. Pero, paano kung ang nanlinlang sa iyo ay ang sarili mong
magulang at kapatid? Ano ang gagawin mo? Uupo ka na lang ba o magmumukmok at tatanungin
ang sarili kung bakit nila ito nagawa sa iyo?
Maraming dahilan kung bakit ang sariling dugo mo ang nakukuhang manlinlang sa iyo:
1. Una, labis na pagkainggit dahil nahihigitan mo siya sa napakaraming aspekto.
2. Ikalawa, hindi niya matanggap na may nakahihigit sa kanya.
3. Ikatlo, marami ang humahanga o pumupuri sa iyo at sa kanya ay wala.
Iba ngayon ang tao. Kahit sa pakikipagnobyo ay hindi dapat ipinagkakatiwala ang sarili. Tiyakin
mo muna ang uri ng kanyang pagkatao at ang kanyang pamilyang pinanggalingan. Ang totoo, dahil
nga sa pagtitiwalang iyan, maraming buhay ang nasawi at napalungi.
Narito ang isang halimbawa ng pagtitiwalang ibinigay sa matalik na kaibigan subalit nilinlang
lamang. Basahin mo.
Sina Glo at Jane ay matalik na magkaibigan mula noong sila ay nasa elementarya.
Lalong umigting ang kanilang pagsasamahan nang sila ay sumapit sa kanilang unang taon sa
mataas na paaralan. Wala silang inililihim sa isa’t isa kaya gayon na lamang ang pagtitiwala nila
sa isa’t isa.
Minsan ay nagkaroon ng group study ang pangkat nila at kinailangang pumunta sa bahay
ng isang kamag-aral upang magbalik-aral sa iba’t ibang subjects. Nang sila ay nasa bahay na,
binigyan ni Jane si Glo ng inuming pampatulog upang hindi makapagbalik-aral. Si Jane pala
ay lihim na naiinggit kay Glo dahil consistent itong nangunguna sa klase. Nang sumapit ang
ikaapat na markahang pagsusulit, walang naisagot sa pagsusulit si Glo. Nalaman na ni Glo
ang ginawa ni Jane nang siya ang nagkamit ng unang karangalan. Ipinagtapat ito ng isa pang
malapit na kaibigan ni Glo sapagkat sinusurot siya ng kanyang budhi. Humihingi ng tawad si
Jane subalit hindi siya kayang patawarin ng kanyang matalik na kaibigan.
Paano kaya maaaring manumbalik ang pagtitiwala sa isang dating matalik na kaibigan na sa
kanya ay nanloko?
2. Igawa ng komik istrip ang istorya na may anim na kuwadro. Ang huling kuwadro ay ang kasa-
gutan sa katanungan. Lagyan ito ng diyalogo.
Rubric sa Paggawa ng Komik Istrip
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
May Pagkakasunod- Walang patutunguhan Mainam ang Bawat kuwadro
sunod ang mga ang mga kuwadro pagkakasunod-sunod ay kinakitaan ng
Pangyayari sapagkat hindi sunod- ng bawat kuwadro pagkakasunod-sunod
sunod. bagama’t may isang na pangyayari.
nalihis.
97
Angkop na Hindi nasunod ang May kaugnayan Angkop na angkop
Paglalarawan Batay sa nais ilarawan sa bawat ang bawat kuwadro ang paglalarawan sa
Istoryang Ibinigay kuwadro. maliban sa huling istoryang ibinigay.
bahagi.
Kaangkupan ng Ang mga diyalogo Mainam ang Angkop na angkop
Diyalogo Batay sa ay hindi tumugon sa pagbibitiw ng mga ang diyalogo batay sa
Hinihingi ng Istorya hinihingi ng istorya. diyalogo subalit may istoryang inihain.
bahaging kinakitaan
ng kahinaan.
Pagiging Makulay at Medyo marumi at hindi Makulay subalit Ginamitan ng sining sa
Malinis ang makulay. may ilang bahagi pagguhit at pagkulay.
Pagkakagawa na hindi pantay Napakalinis.
ang pagkakulay.
Pagiging Makatarungan sa Hindi pinag-isipan ang Maaari nang tanggapin Katanggap-tanggap
ibinigay na Paliwanag ibinigay na kasagutan. ang ibinigay na ang paliwanag.
paliwanag.
Isulat sa patlang ang tinutukoy ng mga salitang may salungguhit.
Yaon po ay natapos na’t

1.
dapat kaming magkasama.
At sa kanyang pagmamahal
pati reyna’y namamaang.
2.
Nakatadhana sa utos
ang gawaing pagtatanod.
3. Subalit O yaong inggit
sawang maamo’y bumangis.
Sa silid ay lumabas na
4. bagaman nag-aantok pa.
Ito ang maganda
natatago ang may sala.
5.
Nang sa hawla’y di mamasid
Adarnang aliw ng dibdib.
Itong anak na suwail
6.
magbulaan ay magaling.
Ang pangako’y pag nakita
iuuwi’t nang magdusa.
7.
8.
9.
10. Diyos na magpaparusa
kung ang bawat pagsasakit
di man dapat ay may langit.
98
Sa aralin ay natutuhan na hindi dapat agad magtitiwala kahit pa siya ay iyong kamag-anak o
kaibigan. Gumawa ng isang bookmark at ilagay ang pangalan ng taong iyong pinagkakatiwalaan.
Isulat ang mga salitang ”Nagtitiwala Ako sa Iyo.” Maaaring idikit ang larawan ninyong dalawa at ibigay
ito sa kanya.
Basahin: Aralin 13 – Ang Bundok ng Armenya, mga pahina 100–106
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang bundok ng Armenya.

2. Bakit sa Armenya nagtungo si Don Juan?
3. Ipaliwanag ang isinasaad ng mga saknong 472–474.
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Gumaling na ang
Hari" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

99
Aralin 13 Ang Bundok ng Armenya
Maipaunawa na ang pagpili ng isang mamahalin ay pinag-aaralan upang hindi magsisi sa

kinabukasan

Sangkap ng tunay na pag-ibig ang Bakit kailangang piliin ang
ligaya, sakripisyo, at pagpaparaya para mamahalin?
sa minamahal.
A. Nasusuri ang ilang mga paris ng pangungusap kung magkasingkahulugan, magkasalungat,

o walang kaugnayan
B. Naiisa-isa ang mga batayan sa pagpili ng kasintahan
C. Naisasatao at nalalapatan ng diyalogo ang isang sitwasyong ukol sa tamang pagpili ng
isang kasintahan
Ang Bundok ng Armenya

(saknong 441–534)
Mag-ingat sa pagpili ng mamahalin upang hindi mapalungi
pagdating ng araw.
Ang Nakaraan
t ito palang si Don Pedro ay may iniisip na namang masama kay Don Juan kaya kinasapakat si Don Diego. Sinabi niya sa kapatid na kapa
100 Itong bundok ng Armenya’y naliligid ng lahat ng tanawing kaaya-aya.

441
isang pook na maganda,

mga bungang mapupupolmapipitas
Pagkain ng nagugutom.
448
Munting bagay na makita
isang buhay at pagsinta,
iyong kunin at wala kang
maririnig na pagmura.
449
Doo’y payapa ang buhay
malayo ka sa ligamgam, bagabag, takot
sa tuwina’y kaulayaw
ang magandang kalikasan.
450
Matutulog ka sa gabi
na langit ang nag-iiwi,
sa magdamag ay
katabi
ang simoy na may pagkasi.
451
Magigising sa umaga
katawan mo ay masigla,
kausap na tumatawa
ang araw na walang dusa.
443
Pagbubukang-liwayway na 452
Sa Armenya nga tumahan
mga ibon ay may kanta,
ang prinsipeng si Don Juan,
maghapunang masasaya’t
upang doon pagsisihan
nadapo sa mga sanga.
ang nagawang pagkukulang.
444
At kung hapon, sa damuhan 453
Minarapat na nga niya
lalo’t hindi umuulan,
ang lumayo’t di pakita,
mga maya, pugo’t kalaw
sa hangad na ang may sala
may pandanggo at kumintang.
mailigtas sa parusa.
445
Sa taas ng papawirin 454
Nagkita na’t nagkaharap
mga limbas, uwak, lawi’y, ang hanap at humahanap,
makikitang walang
si Don Diego nang mangusap
maliw sa palitan ng
hiya’t takot ang nahayag.
paggiliw.
455
Namagitan kapagdaka
446
Sa batisan yaong tubig si Don Pedro sa dalawa,
pakinggan mo’t umaawit,
si Don Diego’y nayaya nang
suso’t batong magkakapit
magpanayam na mag-isa.
may suyuang matatamis.
456
“Ikaw sana’y huwag
447
Simoy namang malalanghap ganyan ang loob mo ay
may pabangong pagkasarap, lakasan, ang takot at
langhapin mo’t may kahihiya’y ipaglihim kay
pagliyag ng sampaga at Don Juan.”
milegwas.
457
“May lunas na magagawa
kung payag ka sa
pithaya, sa akin
ipagtiwala
ang anumang iyong nasa.”
101
458
“Kung ibig mo ay huwag nang 465
Kinatigan ang mungkahi
balikan ang ating ama, yamang mabuti ang mithi,
pabayaan ang Berbanya’t kung wala nang salaghati
dito na tayo tumira.” saka isiping umuwi.
459
“Sumama na kay Don Juan 466
Siya’y walang kalungkutan
tayong tatlo ay magpisan, sa Armenyang kabundukan,
tumuklas ng kapalaran ang araw ay nagdaraan
sa iba nang kaharian.” sa panay na paglilibang.
467
Kung wala sa mga batis
nasa parang o sa libis,
sa batis ay
namimingwit
at nangingibon sa bukid.
468
Sa malawak na kahuyan
nangungusa araw-araw,
pagbabalik sa tahanan
may pagkain at pang-
ulam.
469
Sa mga araw ng Linggo
walang alis silang tatlo,
sa kanila namang kubo
460
Napagmuni ni Don Diegong may masayang salo-salo.
mainam ang mga payo,
di man ibig na totoo 470
Sila’y mga panginoon
umoo na kay Don Pedro. ng lahat ng hayop
doon, sa kapatagan at
461
Tinawag na yaong bunso burol kabuhaya’y
at niyakap nang masuyo, mapupupol.
“Kami,” anya’y “nagkasundong
magliwaliw sa malayo.” 471
Ano pa nga’t
pagkainam ng kanilang
462
“Ibig nami’y sumama ka kapalaran, kanila ang
nang mabuo ang ligaya, kalawakan ng ibaba’t
sa anumang maging hangga kataasan.
tayong tatlo’y magkasama.”
472
Ano pa ang hahanapin
463
Sa dibdib ma’y nakapako kung ang hangad lang ay aliw?
subyang Ngunit likas na sa ating
ang wala ay paghanapin.
473
Tayo’y hindi masiyahan
ang ng pagsiphayo, tinik sa abot na ng pananaw,
ang nanaig din sa kuro’y ang pag-ibig na dalisay
hinahon ng kanyang puso. sa kapatid, walang hanggan.
464
Kung siya’y may kahinaang
sukat maging kapintasan,
i t pa rin naman ang lahat
n na ay malaman.
i
i 474
Langit man ay mararating
m sapilitang aakyatin,
b matapos lang yaong lihim
o na balot ng salamisim.
102
475
Ang ganitong paghahaka 482
Kaya mahirap sabihing
ay nasok na biglang-bigla, balo’y walang nag-aangkin,
sa kanilang mga diwa ngunit saan man tumingin
minsang sila’y walang gawa. walang bahay na
mapansin.
476
Naisipang yaong bundok
na hindi pa napapasok, 483
Si Don Juan ay nagwika:
paglibanga’t nang “Balong ito’y may hiwaga,
matalos kung ano ang ang mabuting gawin kaya’y
nasa loob. lusungi’t nang maunawa.”
477
Noon din nga ay lumakad 484
“Ngayon din ako’y talian
bagaman tanghaling tapat, ihugos nang dahan-dahan,
araw’y pagkatingkad-tingkad tali’y huwag bibitiwan
nakapapaso sa balat. hanggang di ko
tinatangtang.”
478
Inakyat ang kabatuhan
nang dumating sa ibabaw, 485
Wika naman ni Don Diego:
sa gitna ng kasabikan “Ako’y matanda sa iyo,
ay may balong natagpuan. Kaya marapat ay ako
ang ihugos muna
ninyo.”
486
“Ako ang siyang tatarok
ang hangganan kung maabot,
at doo’y matatalos
malalaman ninyong lubos.”
487
Si Don Pedro ay humadlang:
“Wala ka ring karapatan,
pagkat ako ang panganay
nasa akin ang katwiran.”
488
“Kung gayon,” anang
dalawa “ikaw ang siyang
mauna, kami nama’y bahala
nang
sa balita mo umasa.”
489
Nang ihugos ay nagbiling
479
Balo’y lubhang nakaakit ibaba
pagmamasid, malalim ay walang tubig sa ibabaw ay
sa kanilang may lubid.
ang hawak ay pagbutihin,
480
Ang lalo pang pinagtakha’y at sa oras na tantangin
ang nakitang kalinisan, sa ibabaw ay batakin.
walang damo’t mga sukal
gayong ligid ng halaman. 490
Tatlumpung dipa lamang
ang nalusong ng panganay,
481
Ang bunganga ay makinis lubid agad nang tinantang
batong marmol na nilalik, nang umaho’y
mga lumot sa paligid nananamlay.
mga gintong nakaukit.
491
Tanong agad ng dalawa:
“Narating mo ba ang hangga?
nililok, hinubog Ano roon ang nakita’t
Pamumutla mo’y ganyan
na?”
103
492
“Hintay muna, hintay kayo’t humanda sa masasapit.
magpuputok ang dibdib ko.”
makahingang makaitlo’y
Nagsalaysay ng ganito:
493
“O, hindi ko natagalan
ang dilim na bumalabal,
sa sindak at katakutan
Para akong sinasakal!”
494
Si Don Diego ay sumunod
nilakasan man ang loob,
nagbalik din at natakot
Sa lalim na di matarok.
495
“Sa amin ay ibalita
kung tapos na ang
hiwaga.” Sumagot ding
namumutla ng “Ewan ko…
wala, wala.”
496
“Sa lalim na walang hanggan
ang takot ko ay umiral,
at kung doon ay nagtagal
mapapatid yaring buhay.”
497
Sa ganitong pangyayari
itong bunso’y di makali,
paniwala ang sariling
walang hindi mangyayari.
498
Nagtali na niyong lubid
at sa balo’y napasilid,
ang baon sa puso’t dibdib
499
maging noon mang
P masapot ng dilim na parang
a kumot.
t
u 500
Malalim na ang narating
l ang lubid ay hugos pa rin,
o si Don Pedro’y naiiling!
y si Don Diego’y naninimdim! nangangamba
a 501
Naiiling si Don Pedro
n sa kainipang totoo,
g naninimdim si Don Diego’t
104 ang kapatid kung mapano.
p
a 502
Samantala, si Don Juan
g sa sindak ay lumalaban,
h pinipilit magkailaw
u ang mata sa kadiliman.
h
u 503
Habang siya’y lumulubog
g lalong ayaw na matakot,
o matibay sa kanyang loob
s na ang dilim ay matalos.
s 504
Sa sarili’y nawiwikang
i “Ano’t akin pang ninasa,
na tuklasin ang hiwaga
D kung hindi rin magagawa?”
o
n 505
“Anuman ang
kasapitan ito’y di ko
J uurungan, ang
u malaking kabiguan
a ay bunga ng karuwagan.”
’
y 506
“Nasimulan nang gawain
ang marapat ay tapusin,
w sa gawing pabimbin-bimbin
a wala tayong mararating.”
l
a 507
At sa kanyang pagsasakit
n lalim ng balo’y nasapit,
g hindi isang tuyong yungib
kundi pook na marikit!
t
a 508
Buong lupang yayapakan
k ay kristal na kumikinang,
o pook na tago sa araw
t ngunit daig ang may ilaw.
,
509
Mahalama’t mabulaklak 510
Ang prinsipe, sa paghanga’y para bang matutulala,
bango’y humahalimuyak, at ang sabi: “O, hiwaga… ito’y sa engkantong gawa!”
may palasyong kumikislap
na yari sa ginto’t pilak. 511
Lalo siyang nanggilalas at ang puso ay nabihag,
nang tamaan na ng malas si Doña Juanang marilag.
519
Sa puso ay naramdamang
512
Sumisikat na bituin ang pagsinta ay
sa bughaw na panginorin, namahay, at ang hanap
nakangiti at magiliw na bubuhay ang pagsinta
sa pagsabog niyong ningning! ni Don Juan.
513
“O marilag na Prinsesa
ang sa araw na ligaya’t,
kabanguhan ng sampaga
sa yapak mo’y sumasamba.”
514
“Sa matamis na bati mo’y
nagagalak ang puso ko,
ngunit manghang-mangha ako
sa iyong pagkaparito!”
515
“Ako’y isang pusong aba
na kayakap ng dalita,
inihatid ditong kusa
ng pagsinta kong dakila.”
516
“Inimbulog sa itaas
sa malabay niyang pakpak,
saka dito inilapag
maglingkod sa iyong
dilag.”
517
“Ako’y iyong kahabagan
O Prinsesang
minamahal, at kung
ito’y kasalanan sa
parusa’y nakalaan.” 520
Gayon pa man ay tinimpi
ang pagsintang ngumingiti,
518
Sa pagsamong anong lungkot
saka siya nagkunwaring
ni Don Juang nakaluhod,
Sa prinsipe’y namumuhi.
ang prinsesang maalindog
ay tinablan ng pag-irog. 521
Sa laki ng kapanglawan
ang Prinsipe’y nanambitan,
“Kung wala kang pagmamahal,
kitlin mo na yaring buhay.”
522
“Ano pa yaring halaga
kung sawi rin sa
pagsinta, buti pa, O Doña
Juana, hininga ko’y
malagot na.”
523
“Sukatin mo yaring hirap
nang sa iyo ay paghanap,
balong lihim ay di tatap
nilusong kong walang
gulat.”
105
524
“Hinamak ang kadiliman
at panganib na daratnan,
ngayong kita’y masilaya’y
sawi pa rin yaring buhay!”
525
“A, ito ba’y aking palad?
Waring ako’y inianak,
na katali na ang hirap
ang ligaya’y mawakawak!”
526
Sa lungkot ng panambitan
si Doña Juana’y nalumbay,
mga mata ay luhaang
itinindig si Don Juan.
527
At ang wikang buong suyo:
“Tanggapin mo yaring puso,
pusong iyan pag naglaho’y
nagtaksil ka sa pangako.”
528
“Ang magtaksil? Pagtaksilan 532
“Prinsesa kong
ang buhay ng aking buhay?
minamahal ang matakot
prinsesa kong minamahal
ay di bagay, manghawak
panahon ang magsasaysay.”
sa kapalara’t sa Diyos na
kalooban.”
529
“Ngayon, ang aking panganib
saan kita ililingid, 533
Di naglipat ilang saglit
nang maligtas sa pasakit
ng masayang pagniniig,
sa higanteng sakdal
ang higante ay narinig
lupit?”
sa hagdana’y pumapanhik.
530
“Higanteng ito’y siya ngang 534
Tinawag si Doña Juana
sa akin ay may-alaga,
nagniningas yaong mata
sobrang bagsik, sobrang siba
“Amoy manusya,” anya amoy tao
taong datna’y sinisila.”
“dito’y may tao kang iba!”
531
“Kung datnan kang kaniig
ko galit niya ay susubo,
mapanganib ang buhay mo’t
baka ikaw ay matalo.”
Suriin ang bawat paris ng pangungusap. Isulat ang M kung magkasingkahulugan ang mga
salitang may salungguhit, MK kung magkasalungat, at WK kung hindi magkaugnay. Isulat ang
sagot sa patlang.
1. A. Ibinilin ng aking kapatid na lahat ng bunga na matatagpuan sa kanilang

taniman ay mapupupol natin.
B. Hindi lang daw makukuha ang mga bungang bubot at hilaw pa.
106
2. A. Ang buhay sa Armenya ay payapa, malayo sa ligamgam kaya hindi ka
matatakot.
B. Nababagabag ang puso ng amang hari sapagkat umalis si Don Juan na
walang paalam.
3. A. Kahit nakaramdam ng kabiguan ang bunsong kapatid, naroon pa rin ang
subyang sa kanyang dibdib.
B. Kumain siya ng saging upang maalis ang tinik sa kanyang lalamunan.
4. A. Ang bunganga ng balon ay makinis at nililok mula sa batong marmol.
B. Ang napakagandang estatwa ni Michael Jackson ay hinubog ayon sa
kanyang tindig at kiyas.
5. A. Nang inihugos na si Don Pedro, ibinilin niyang hawakang mabuti ang lubid.
B. Itinaas ng magkapatid si Don Diego sapagkat hindi niya kaya ang dilim
na bumalabal sa kanya.
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang kapaligiran ng bundok ng Armenya.

2. Ano ang damdamin ni Don Diego nang makita ang bunsong kapatid?
3. Ano ang inialok ni Don Pedro kay Don Diego?
4. Ano ang kahinaan ni Don Juan kung bakit tinanggap na muli ang mga kapatid?
5. Ano ang pumasok sa kanilang isipan nang minsang sila ay nag-uusap at walang magawa?
6. Ilarawan ang balong kanilang natagpuan.
7. Sino ang unang bumaba sa balon? Narating ba niya ang dulo nito? Bakit?
8. Sino ang ikalawang bumaba sa balon? Nagtagumpay rin ba siya na marating ang pinakailalim
ng balon?
9. Ano ang nagbunsod kay Don Juan upang marating ang pinakailalim ng balon?
10. Punahin ang mabilis na pag-iibigan ng dalawa. Mainam ba ang gayon na napasagot agad si
Doña Juana? Pangatwiranan.
Gawain
Tunay na makapangyarihan ang pag-ibig. Basta’t pinana ni Kupido ang iyong puso, ooops,
hindi maaaring hindi titibok ang puso.
Kapuna-puna sa mga kabataan ngayon ang pagiging mapusok, mabilis, at padalos-dalos
pagdating sa pag-ibig. Hindi muna iniisip kung ano ang maaaring mangyari sa kanilang
pabigla- biglang pakikipagrelasyon.
Ano ba ang dapat na maging batayan sa pagpili ng isang kasintahan?
1. Kilalanin muna ang buong pagkatao ng lalaki o babae kasama na rito ang pagkakaroon
ng marangal na pamilya.
2. Kilatisin ang karakter o pag-uugali.
3. Huwag pipili ng may bisyo, na bata pa ay marunong nang manigarilyo at uminom ng alak.
107
4. Piliin ang lalaki o babae na may takot sa Diyos at palasimba.
5. Pumili ng lalaki o babae na may ambisyon sa buhay.
6. Kailangan ay may disiplina o kontrol sa sarili dala ng napakaraming tukso sa kapaligiran.
7. May respeto o paggalang sa isa’t isa.
8. Kumuha ng lalaki o babae na matalino at hindi tamad.
9. Dapat siya ay responsable sa anumang gawaing iniaatang sa kanya.
10. Pumili ng babae na hindi madaling makuha at sa lalaki naman ay hindi bohemyo.
Dapat tandaan ng sinumang babae na dapat ay ingatan niya ang kanyang karangalan.
Ikaw, lalaki, ay ingatan mo ang iyong pangalan.
Narito ang isang sitwasyon na dapat pag-isipang mabuti.
Dumalo ka sa isang handaan. May ipinakilala sa iyo ang iyong kaibigan na gusto mo ring
makilala at matagal mo nang hinahangaan. Mabait naman siya kaya lang ay inaya ka niyang
manood ng sine kinabukasan. Paano mo siya sasagutin?
Isatao at lagyan ng angkop na diyalogo kung paano mo haharapin ang isang lalaking tulad
niya. Ang diyalogo na ilalagay mo ay dapat sumagot din sa tanong na ”Paano ang tamang pagpili
ng isang mamahalin?” at ”Bakit kailangang piliin ang mamahalin?”
Ang pagsasatao ay dapat tumagal lamang nang pitong minuto.
Rubric sa Pagsasatao at Paglalapat ng Diyalogo
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Pagiging Makatotohanan Walang tiwala sa sarili Mahusay subalit Makatotohanan ang
sa Papel na Ginampanan at hindi nabigyang- hindi ganap na papel na ginampanan.
buhay ang papel na makatotohanan.
ginampanan.
Pagpapadama ng Kulang na kulang Bahagyang naipadama Mahusay na naipadama
Emosyon ang paghahatid ng ang emosyong sa mga manonood
damdamin. nais ihatid sa mga ang emosyong nais
manonood. iparating.
Kaangkupan ng Tinig May kahinaan ng tinig. Sapat nang marinig ng Malakas at angkop ang
manonood. tinig.
Kalinawan at Kagalingan Hindi maunawaan May ilang diyalogo na Magaling at malinaw
ng Pagkakabitiw ng ang mga diyalogong hindi nabigkas nang ang pagkakabitiw ng
Diyalogo binitiwan at parang mabuti. diyalogo.
kinakain ang mga salita.
Kahusayan sa Pagsagot sa Hindi pinag-isipang May ilang bahagi Buong ingat na pinag-
Katanungan mabuti ang kasagutan. sa kasagutan na isipang mabuti ang
hindi katanungan upang
nakahihikayat. mahusay itong
masagot.
108
1 2
Paggamit Isang lugar lang ng tanghalan ang Nasakop o nagamit niya ang buong
ng Tanghalan tinayuan. bahagi ng tanghalan.
Isulat sa patlang ang Tama kung tama ang ginawi o inasal ng bawat tauhan at Mali kung hindi
tama ang ginawi.
1. Nahiya at natakot si Don Diego nang makita si Don Juan.

2. Iniutos ni Don Pedro kay Don Diego na itago niya ang nararamdaman kay Don Juan.
3. Ipinahayag ni Don Pedro kay Don Diego na huwag nang balikan ang ama.
4. Iniutos ng panganay na kapatid na magsama na lang silang tatlo sa Armenya.
5. Umoo lamang si Don Diego sa lahat ng iniatas ng panganay na kapatid.
6. Naging mahinahon si Don Juan kahit naaalala pa ang ginawang masama sa kanya
ng mga kapatid.
7. Inihayag ni Don Pedro na dahil siya ang panganay ay mauna sa pagbaba sa balon.
8. Pinipilit ni Don Juan na matalos ang hiwaga mayroon ang balon.
9. Niligawan kaagad ni Don Juan si Doña Juana sa kanilang pagkikita.
10. Nagparamdam din si Doña Juana ng pagkagiliw kay Don Juan.
Nabatid mo na ang mga batayan sa pagpili ng isang kasintahan. Gumawa ka ng isang tula na
nasusulat sa malayang taludturan na may isang saknong ukol sa uri ng puso mayroon ka sa kasalu-
kuyan. Halimbawa: Pusong Salawahan, Pusong Mamon, Pusong Mapaghiganti, Pusong Maawain, at
marami pang iba.
Iguhit ang gustong ipakahulugan nito at kulayan.
Halimbawa:
Puso Kong Malikot
Titibok… Tibok… puso kong malikot
ngunit nang ako ay magtapat
ako ay natakot
sapagkat sabi niya kapag siya ay
binigo magtago na sa pinanggalingan
at mamaluktot.
Basahin: Aralin 14 – Ang Dalawang Pag-ibig ni Don Juan, mga pahina 110–117
Mga Katanungan
1. Ano ang sinabi ni Don Juan na nagpagalit sa higante?

2. Bakit atubili si Doña Juana na iwanan ang balon?
3. Napaibig ba ni Don Juan si Doña Leonora? Patunayan.
upang ma-access ang Useful Links para sa mga kaugnay na website. 109
Aralin 14 Ang Dalawang Pag-ibig ni Don Juan
Maipaunawa na isang kadakilaan ang magnais na mamatay para sa bayan

Palatandaan ng pagmamahal sa Paano mo masusukat ang iyong
bayan ang paglalaan ng iyong sarili. pagmamahal sa bayan?
A. Nakabubuo ng mga salita na tutugma sa kahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Napag-uusapan ng mga mag-aaral kung sila ay nakahandang mamatay para sa bayan
C. Nakalilikha ng awitin na nagpapahayag ng pagmamahal para sa bayan
Ang Dalawang Pag-ibig ni Don Juan

(saknong 535–652)
Halagahang Pangkatauhan: Kay tamis mamatay kung ito ay para sa bayan.
Ang Nakaraan
aukit na ginto. Gustong lumusong ni Don Juan subalit tumutol si Don Pedro. Dapat daw ay siya ang mauna. Hindi niya inabot ang dulo
110
535
Prinsesa’y di nakasagot ang higante ay napatay
kinilabutan sa takot, ng prinsipeng si Don
higante sa kanyang poot Juan.
sumisigaw, parang kulog!
546
Nang patay na at sa lupa
536
At ngumiti nang pakutya ang higante ay bulagta,
humalakhak pa sa tuwa, saka ganap na natuwa
“Kung may tao’y mabuti nga si Doña Juanang mutya.
dito’y mayro’ng masisila!” mapapatay
547
Wala na ang kanyang takot
537
“Di na pala kailangang at sa tinding pagkalugod,
mamundok pa o mamarang, inaliw ang kanyang irog
dito man sa aking bahay na sa laban ay napagod.
lumalapit na ang pindang.” laman
548
Ang prinsipe, kahit
538
“Salamat nga’t narito na pagal masigla rin ang
sa tiyan kong parang k’weba, katawan, lalo na nang
ang kaytagal ko nang pita matitigan
ang tatlo man ay kulang pa.” ang prinsesang paraluman.
539
Sa mga kutyang narinig 549
At masayang nagpahayag
kay Don Jua’y nagpagalit, “Prinsesa kong nililiyag,
“Higante, tikom ang bibig kung ako man ay naghirap
ako’y di mo matitiris.” ikaw naman ang katumbas.”
540
“Kung ikaw man ay kilabot 550
“Sukat na ang ikaw’y akin
sa pook mong nasasakop, ako nama’y iyong giliw,
sayang iring pamumundok maging dusa man at lagim
pag di kita nailugmok.” sa akin ay aliw na rin.”
551
“Kaya halika na, hirang,
itong balo’y ating iwan,
541
“At matapang? May lakas tayo na sa kaharian
pang tumawad sa aking kaya? ng aking mga magulang.”
A, pangahas! Ha-ha-ha-ha!
Ngayon mo makikilala.” 552
“O, Don Juang aking sinta
tunay bang aalis katang
542
“Nang sa inyo ba’y umalis dito ay maiiwan pa
nangako ka pang babalik? ang bunso kong si Leonora?”
Nasayang ang panaginip
dito kita ililigpit.” 553
“Si Leonora’y kapatid kong
kasama sa balong ito,
543
“Ayoko na’ng angay-angay maingay naririyan sa palasyong
lumaban ka kung lalaban! dito’y tanaw na tanaw mo.”
Kung hangad mo yaring buhay
ikaw muna’ng titimbuwang!”
544
Nagpamook ang dalawa
magpaspasang parang sigwa,
sa pingkian ng sandata
ang apoy ay bumubuga.
545
Sa mabuting kapalara’t
sa Diyos na kalooban,
1 11
554
“Parunan mo at sunduin 564
“Huwag sanang maghilahil
sa ngalan ko ay may awa ang Inang Birhen,
sabihing, siya’y parito sa magandang hangad natin
ngayon din at ibig kong tayo’y kahahabagan din.”
kausapin.”
565
Lumakad nang patuluyan
555
“Ngunit, irog, may pangamba puso’y walang agam-agam,
ang pagsundo mo sa kanya, Diyos ang tinatawagan
may tangkilik kay Leonora sa daratnang kapalaran.
ay serp’yenteng palamara.”
566
Sa palasyo nang malapit
556
“Ang serp’yente ay matapang bagong dilag ang sa titig,
sanay siya sa pagpatay, bumihag nang labis-labis
pitong ulo, maputol man para siyang nanaginip!
nasusugpong kapagkuwan.”
567
Sa palasyo’y nakadungaw
557
“O, Don Juan, laking lunos si Leonorang matimtiman,
ang sa aki’y lumulunod, ang prinsipe, nang matanaw
muli ka pang makihamok biglang nagulumihanan.
ay di ko itutulot.”
568
Nabigla itong prinsesa
558
“Pangamba kong masawi ka’t sa taong kanyang
pagkaawa kay Leonora, nakita, si Don Jua’y
laso’t tinik na ewan ba napatanga
kung pa’no kong mababata?” sa palasyong pagkaganda.
559
“Bakit baga yaring buhay 569
Ang palasyo kung munti man
saliwa sa kapalaran, ay malaking kayamanan,
lumigaya’y namamanglaw walang hindi gintong lantay
mamanglaw ay kamatayan?” ang doon ay tititigan.
560
Hinagpis ni Doña Juana 570
Palamuti sa bintana
sa prinsipe’y nagpasigla, palamuti isang mutya,
takot ay di nakilala’t perlas, rubing tila luha
sa sakuna’y tumalaga. ng langit sa abang
lupa!
561
Nagpaalam, at ang wika:
“Prinsesa kong kasi’t mutya, 571
Sa gitna ng mga perlas
yaring buhay kung maaba tala manding namanaag,
palad ko na ang mawala.” si Leonorang pagkarilag
ang prinsipe’y napakurap!
562
“Ano’t ako’y masisindak
kung ito ang aking palad? 572
Natikom ang kanyang bibig
Ipaglingkod yaring lakas dila ay parang napagkit,
mahamak kung mga matang nakatitig
mapahamak.” alitaptap na namitig!
563
“Anong tamis ng mamata 573
Kaya lamang nakahuma
kung lugod ng minamahal! nang simulan ni Leonora,
Anong saklap ng mabuhay “O, pangahas, sino ka ba,
kung duwag na tuturingan!” at ano ang iyong pita?”
112
580
“Hindi kita kailangan
ni makita sa harapan,
umalis ka’t manghinayang
sa makikitil mong buhay.”
581
Ang prinsipe’y di tuminag
sa anyong kahabag-habag,
idinaing din ang hirap
ng pagsinta niyang tapat.
582
“Pinopoon kong Prinsesa
galit mo po ay
magbawa, kung ako
ma’y nagkasala ito’y
dahil sa pagsinta.”
583
“Danga’t ako’y nagkapuso
na pinukaw ng pagsuyo,
sa dilag mo’y kailan ko po
matanggap ang pagsiphayo?”
574
“Aba, Palaba ng Buwan
tala sa madaling-araw,
584
“Labis-labis ang paggalang
hingi ko’y kapatawaran sa iyo pong kamahalan,
sa aking kapangahasan.” hingin man nga yaring buhay
sa galit mo po ay kulang.”
575
“Sa mahal mong mga yapak
alipin mo akong tapat,
585
“Gasino na yaring palad
humahalik at ang hangad na hamak sa lalong hamak,
maglingkod sa iyong dilag.” kung may daan pang tumaas
nang sa iyo’y maging dapat.”
576
“Di mo baga nalalamang
mapanganib iyang buhay,
586
“Sa iyong kapangyarihan
sa serp’yente kong matapang sino kaya ang susuway?
walang salang mamamatay?” Ngunit ang di ko malama’y
ang gagawin kong
577
“Mapanganib man ngang lubha pagpanaw.”
ano pa ang magagawa,
kung palad kong masaliwa
587
“Suwayin ang iyong nais
tanggapin ang pagkadusta.” pinid sa akin ang langit,
lumayo sa iyong titig
578
“Hindi gaanong masaklap hininga ko’y mapapatid.”
na mapatay ng kalamas,
sa akin ang dusa’t hirap
588
“Sa gipit kong kalagayang
masawi sa iyong lingap.” walang hindi kasawian,
ikaw na Prinsesang mahal
579
“Ikaw baga’y nagbibiro ang magbigay kahatulan.”
o ako’y sinisiphayo?
hayo’t dito ay lumayo
589
Itong mga huling hibik
taong lubhang mapaglako.” kay Leonora nang
marinig,
nagmaliw ang angking galit
pagsinta’y napasadibdib.
113
590
Sa matinding pagkaawa 596
Ito na nga ang bumasag
ang puso ay lumuluha, sa katahimikang maluwat,
danga’t hindi nahihiya si Don Juan ay tinawag
niyapos ang may dalita. ni Leonora sa itaas.
591
Lihim niyang pagkahabag 597
“Prinsipe, ikaw’y pumanhik
sa titig naipahayag, dito na tayo magniig,
isang titig na malingap bahay ko ma’y di marikit
na langit na ng payapa’t di maligalig.”
pagliyag.
598
Sa prinsipe ay nabuksan
592
Saka masuyong lumapit ang pinto ng kalangitan,
sa prinsipeng nahahapis, noon niya naramdamang
at ang wikang pagtamis: hirap niya’y nabihisan.
“Di rin ako nakatiis…”
599
“Prinsesa kong pinopoon
593
Isang titig na mairog salamat sa pag-aampon,
matamis pa kaysa pulot, mag-utos ka’t umaayon
nang tumama sa may lunos itong lingkod mula
sa puso nito tumagos. ngayon.”
600
“Unang ibig kong malaman
kung pa’no mo natuklasan,
itong lihim kong tahanan
sa liblib ng kabundukan?”
601
“Prinsesa kong kasi’t mutya
ang nangyari’y talinghaga,
hamak yaring aking dila
na magsaysay ng himala.”
602
“Isang gabing kalaliman
na ako ay nahihimlay,
ginising ng
panagimpang balong ito
ay tinuran.”
603
“Ito, anya, ay lakbayi’t
pagsikapan kong hanapin,
magdusa mang sapin-sapin
may ligayang tatamuhin.”
594
Nang tumagos na sa puso
604
“Narito raw yaong talang
saka lamang napaghulong, lunas sa aking dalita,
silang dati’y magkalayo talang ito ay ikaw nga
sa sandali ay nabuo. O Leonora kong mutya.”
595
Nabuo at nang huwag nang
605
“Pagkat lihim itong balon
paglayuin ng pagsinta, sinong taong sakdal dunong,
ang magtaksil sa kanila ang dito’y nakatutulong
sa Diyos ay may parusa. kundi Diyos ang may ampon?”
114
606
“Sa Diyos na ngang talaga 614
“Kaya pawiin na, giliw ko,
ang sa iyo’y pagkakita, alapaap sa puso mo,
kaya, mabunying prinsesa sa tibay ng iyong ‘oo’
lunasan mo yaring dusa.” ikaw’y aki’t ako’y
iyo.”
607
“A, Don Juan, di ko nais
libakin ka sa paghibik, 615
Pag-uusap na matamis
kung sa iyo ma’y nagalit ng magkasi ay
subok lamang ng pag- napatid,
ibig.” nang umugong at yumanig
lupa’t palasyong matarik.
608
“Sinusubok ko nga lamang
kung ang puso mo’y 616
Dumating na ang
marangal, ugali ng alinlanga’t serp’yenteng kay Leonora’y
alaalang pagtaksilan.” may kandili, kakila-kilabot ang
laki umuungal na mabuti.
609
“Pagkat marami sa puso
talusira sa pangako, 617
Sa sindak ni Leonora
sa pagsinta’y mapagbiro’t napasigaw kapagdaka,
matuwaing sumiphayo.” “Ay, Don Juan, aking
sinta buhay nati’y paano
610
“Pipitasin ang bulaklak na?”
sa tangkay na nag-iingat,
mahal habang di pa kupas 618
Ang prinsipe’y di
pag nalanta ay sa layak!” umimik pinagbuti yaong
tindig, ang serp’yente’y
611
“Leonora kong sinisilip sa gagawing di
minamahal O buhay ng matuwid.
aking buhay, sa puso ko’t
katauha’y wala ka nang 619
Sa hagdanan, iyong ahas
kalantahan.” pati ulo’y nangagtaas,
mga mata’y nandidilat
612
“Bulaklak ka ng pag-ibig tiyak na may hinahanap.
pabango sa aking dibdib,
tuwing ako’y mahahapis 620
Pagalit na nagsalita
lunas na ang iyong titig.” “Dito ay amoy manusya,
Leonora, bakit kaya
613
“Sa pagtulog at paggising may tao’y ikinaila?”
ikaw ang aking salamin,
mata ko ma’y 621
Dinaluhong ng prinsipe
mangulimlim liwanag mo’y ng espada ang serp’yente,
iilawin.” kasabay ang pagsasabing
“Ang buhay mo’y mapuputi!” mamamatay
115
622
Sagot ng serp’yente’y ito: 630
Dito na siya tumawag sa Diyos, Haring mataas, sa
“Iyan ang hinahanap ko, kabaka niyang ahas
magsisi ka at totoong huwag nawang mapahamak.
makikitil ang buhay mo.”
631
Di man niya maigupo huwag siyang masiphayo, ni
623
Ang dalawa ay naglaban matigisan ng dugo’t pagkatao’y maitayo.
nagtagpo ang kapwa tapang,
subalit sa kaliksihan
namayani si Don Juan.
624
Kaya’t hindi nga malingkis
ang serp’yente’y nadaraig,
tuwing sila’y maglalapit
ang espada’y parang lintik.
625
Mga sugat sa katawan
sa ahas ay walang patlang,
patuloy rin sa paglaba’t
parang walang kapansanan.
626
Lalong nakapagtataka
galing nitong dinadala,
ulong putlin ng espada
buhay ri’t nasusugpong pa.
627
Kaya’t mahirap mapatay
kahit sinong makalaban,
kung wala ring kalaruang
engkantong may kabagsikan.
628
Ibig-ibig nang masindak
ni Don Juang walang gulat,
pagkat kung tingnan ang ahas
nag-iibayo ang dahas.
629
Anhin man niyang malasin
ahas na ibig patayin,
may buhay na sapin-sapi’t
hindi yata makikitil.
632
Mataimtim palibhasa ’t katapangan ay lumubha.
a
n 633
Noon din ay naramdamang
g nawala ang kanyang pagal,
para bagang bago lamang
p sa ahas ay lumalaban.
a
g
t
a
w
a
g
k
a
y
B
a
t
h
a
l
a
,
s
i
n
d
a
k 634
Lalo niyang nakilalang
ang Diyos ay nasa kanya,
n nang hapuin ang kabaka
i hingi’y mamahinga
y muna.
a
635
Sa tagal na tatlong oras
a na kanilang paglalamas,
y nakaramdam itong
ahas sa katawan ng
n pulikat.
a
w 636
At kung di muna titigil
a lakas niya’y uubusin,
l anupa ang mararating
a kundi siya’y magupiling.
116
637
Si Don Juan ay umayon ang ahas sa
ang sandata’y isinalong, binayaang mahinahon.
labis na pagkapagod
pagkatukol
645
Anim na ang nangaputol
638
Noon ay isang pagdungaw katapanga’y nag-uulol,
ni Leonorang nalulumbay, kung dumamba’y umuugong
magiliw na tinawagan daluhong din nang daluhong.
ang prinsipe niyang mahal.
646
Malakas na nagsalita
639
“Don Juan, tingna’t narito “Mag-ingat, mga kuhila
ang mabagsik na balsamo, sa galit ko’y pagkadusta
na sa bawat isang ulong magugunaw itong
mapuputol, ibuhos mo.” lupa.”
640
“Ulong putol na mabusan 647
“Di ko kayo huhumpayan
ay hindi na mabubuhay, hanggang hindi mangamatay,
at siya nang pagkamatay ang ulo ko, iisa man
ng serp’yenteng tampalasan.” ako ang magtatagumpay.”
641
Nang makita ng 648
Ngunit pagkasawing-palad
serp’yente ang inabot ng sumuko ang kanyang dahas,
prinsipe, nanghilakbot ang ulong isa ay natagpas
sarili’t ang galit ay di ang serp’yente ay nautas.
masabi.
649
Sa gayon ay inakyat na
642
Pitong ulo’y itinaas ng prinsipe si Leonora,
mga mata’y pinag-alab, “O, marikit na Prinsesa
lingkisin ang kanyang hangad tapos na ang iyong
ang sa kanya ay nagsukab. dusa.”
643
Sinibasib si Don Juan 650
“Halika na, aking giliw
ito’y nakaigtad naman, balong ito ay lisanin,
at sa muling sagupaan bagong lupa ang
ang serp’yente’y nagulapay. tunguhing sa iyo’y
makaaliw.”
644
Sa ulos na walang puknat
tagang iwinawasiwas, 651
Nanaog na ang dalawa
isa-isang natitigpas nagdudumaling pumunta,
mga ulo niyong ahas. sa kapatid na prinsesang
naghihintay sa kanila.
652
Sabihin ang kagalakan
ng dumating at
dinatnan, halos hindi
magkamayaw sa balitang
maiinam.
117
Piliin sa loob ng larawan ng bibig
ng higante ang mga titik na bubuo
sa kahulugan ng mga salitang may
salungguhit. Isulat ang sagot sa pn a m y g
patlang. p a p a p I l ip k ua dn g o n
agu a a n u t t i y g k a t u k
1. Ayaw ng higante ang sobrang
salita kaya hinamon niya ang
prinsipe na maglaban sila.
2. Dinaluhong ng prinsipe ang higan-
te ng kanyang espada at galit na
sinabing ang buhay niya ay mama-
matay.
3. Ang ahas sa sobrang pagkapagod
dahil sa tatlong oras na pakikihamok ay naging mahina.
4. Sabi ng higante na hindi na raw pala niya kailangang mamundok sapagkat nakaaamoy na siya
ng laman sa kanilang tahanan.
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang galit ng higante nang makita si Don Juan at si Doña Juana na magkasama.
2. Ano ang mga sinabi ng higante na labis na nagpagalit kay Don Juan?
3. Ano ang nagpaalis ng takot kay Doña Juana?
4. Ano ang pumigil kay Doña Juana upang hindi agad umalis samantalang patay na naman
ang higante?
5. Bakit dumarating daw sa buhay ng tao na kung kailan ka maligaya ay nakararamdam ka
ng kalungkutan?
6. Paano nabihag ni Doña Leonora ang puso ni Don Juan?
7. Bakit pinaalis ni Doña Leonora si Don Juan?
8. Paano naigupo ni Don Juan ang serpiyente samantalang napakalakas at hindi niya ito matalo?
9. Ano ang napunang kahinaan ni Don Juan pagdating sa babae?
10. Nang nagpahayag siya ng pag-ibig kay Doña Leonora, hindi kaya niya naisip si Doña
Juana? Panindigan.
118
Gawain
”Anong tamis mamatay
kung para sa minamahal.”
Hindi lang si Don Juan ang nagwika nito. Maraming bayani ang nagbubo ng buhay alang-alang
sa minamahal na bayan. Nariyan ang ating dakilang bayani na si Dr. Jose Rizal. Nang siya ay babarilin
na ay buong giting siyang humarap at tinanggap ang kamatayan para sa bayan. Hindi matatawaran
ang kabayanihang ginawa ni Andres Bonifacio, ang ama ng Katipunan, na inihandog din ang buhay
para sa bayan. Maihahanay din sa kadakilaan ang dakilang lumpo, si Apolinario Mabini, bagama’t
may kapansanan ay hindi naging hadlang upang ipagtanggol ang bansang Pilipinas sa mga mapang-
api.
Sino ang hindi nakakikilala kay Benigno Aquino, Jr., kilala sa tawag na Ninoy na umuwi pa rin
sa bansa kahit nalalaman niyang nanganganib ang kanyang buhay. Kahit anong pigil ng
kanyang pamilya, ina, at malalapit na kaibigan, ay umuwi pa rin sa bansa upang harapin ang
problemang kinakaharap ng bansa.
Ilan pang mga Pilipino sa kasalukuyan ang nahahandang ibigay ang buhay para sa bayan?
Sa bahagi ng mga kabataan, kinakitaan ba sila ng pagmamahal at pagmamalasakit sa bayan?
Oo naman sapagkat marami na sa kanila ngayon ang nakikilahok sa mga protesta na
ipinakikipaglaban ang kanilang karapatan.
2. Pag-usapan kung kayo ay nahahanda ring mamatay para sa minamahal na bayan.
3. Lumikha ng liriko ng isang awiting ang tema ay ”anong tamis mamatay kung para sa
minamahal na bayan.” Idagdag din kung ano ang hindi ninyo papayagang mabawi ng gustong
lumupig sa ating bayan.
4. Lapatan ng musika.
Rubric sa Paglikha ng Awit

Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Kaangkupan Napakalayo ng liriko sa Naipakita nang kaunti Angkop na angkop ang
ng Liriko sa Tema tema. ang relasyon sa tema ng liriko sa tema.
liriko.
Orihinalidad ng Marami sa mga May mga bahagi ang Kinakitaan ng pagiging
Liriko salitang ginamit ay liriko na hindi kinakitaan orihinal ang liriko.
kinopya sa ilang ng pagiging orihinal.
kilalang awitin.
Himig Kinakitaan ng kaunting Puno ng damdamin ang Punong-puno ng
damdamin. himig. damdamin ang himig.
Melodiya Hindi maganda ang Maganda-ganda ang Napakaganda ng
melodiya sapagkat melodiya. melodiya at madaling
hindi nakapupukaw ng tandaan.
interes.
Ritmo Hindi nakatatawag Pangkaraniwan ang Maganda ang kumpas
pansin ang ritmo kumpas ng ritmo. ng ritmo.
sapagkat mabagal.
119
Isulat sa patlang ang W kung wasto ang isinasaad ng pangungusap at DW kung hindi wasto
ang isinasaad ng pangungusap.
1. Ang prinsipe ay kinilabutan sa takot nang makita ang higante.
2. Nginitian nang may pagkutya ng higante si Don Juan nang siya ay makita.
3. Tatlong tao o higit pa ay maaaring ipasok sa tiyan ng higante na parang kuweba.
4. Hindi nakaramdam ng pagod si Don Juan sa pakikipaglaban sa higante.
5. Si Doña Leonora ang naging hadlang kaya hindi sila makaalis ni Don Juan sa palasyo.
6. Ang serpiyente ay matapang at sanay pumatay at kahit maputol man ang walong
ulo ay nasusugpong din ito.
7. Kay tamis mamatay kung hindi ka nakararamdam ng pagmamahal.
8. Napaamo at napaibig ni Don Juan si Doña Leonora.
9. Sa bawat ulo ng serpiyente na mapuputol, may mabagsik na pang-embalsamo na
tuluyang makapapatay rito.
10. Nanaog ng palasyo sina Don Juan at Doña Leonora at iniwan si Doña Juanang
naghihintay.
Mahirap maging bohemyo tulad ni Don Juan. Ang kanyang ginawa na pinaibig ang magkapatid
na prinsesa pa naman ay hindi tama. Kung tama lang sa iyo ang ginawa ni Don Juan gumuhit ng
isang malaking puso at kulayan ito ng itim. Pero kung hindi tama ay guhitan ang gitna ng larawan
ng puso ng malaking ekis. Sumulat ng tatlong pangungusap na isinasaad ang iyong katwiran.
Gawin ito sa isang puting papel.
Basahin: Aralin 15 – Muling Nagtaksil Si Don Pedro, mga pahina 121–126

Mga Katanungan
1. Ano na namang kataksilan ang ginawa ni Don Pedro kay Don Juan?
2. Sang-ayon ka ba kay Don Pedro na siya rin daw ay may dangal? Bakit?
3. Paano napapayag ni Doña Leonora ang hari sa kanyang kahilingan?

120
Aralin 15 Muling Nagtaksil Si Don Pedro
Maipaunawa na ang dangal ang tanging yaman na maaaring maipagmalaki ng isang tao kaya
dapat lamang na ingatan

Ang karangalan o dignidad ay Paano isinasabuhay ng tao ang
yamang angkin ng tao. kanyang karangalan o dignidad?
A. Nakabubuo ng diwa ng pangungusap sa tulong ng paggamit ng tiyak na salita

B. Napag-uusapan kung ano ang mga kadahilanan kung bakit may mga tao ang hindi na
nagpapahalaga sa kanilang dignidad
C. Nakapagbibigay ng mga suhestiyon kung paano maaaring ingatan ang dangal ng tao
Muling Nagtaksil Si Don Pedro

(saknong 653–729)
Halagahang Pangkatauhan: Ingatan ang karangalan sapagkat ito ay yaman.
Ang Nakaraan
on Juan ang higante. Pero hindi rito nagtapos ang kanyang paghihirap. Nang binalikan na niya si Doña Juana, ipinakiusap nito na balika
121
653
Hindi naman nag-abala’t 660
Ang supling na kasamaan
sa balo’y nagsiahon na, nakakita rin ng daan,
lalong laking pagsasaya pagkat nagulumihanan
nang batiin ng dalawa. kay Leonora si Don Juan.
654
Si Don Pedro’t si Don 661
Nang siya’y lalakad
Diego kapwa humangang nang papauwi sa
totoo, kapwa lubhang
nangimbulo naiinggit Berbanya, saka na
kay Don Juang patotoo. naalaalang
may naiwan ang prinsesa.
655
Lalo na nang ipahayag
dinaanang mga hirap, 662
Sa pagmamadaling paglisan
sampu ng pakikilamas pakikilaban sa balong pinanggalingan,
sa higante at sa ahas. yaong lobong kaaliwan
ang tangi niyang nataglay.
656
Maganda man ang balita’t
dapat nilang ikatuwa, 663
Nalimutan sa lamesa
kay Don Pedrong puso’t diyamanteng singsing niya,
diwa bumuko ang ibang iyo’y lubhang mahalaga’t
nasa. pamana ng kanyang ina.
657
Nabihag ng kagandahan 664
“Kung gayon,” ani Don Juan
ni Leonorang matimtiman, “kayo dito ay maghintay,
ang prinsesa kung titigan balo’y aking babalika’t
titig na may kahulugan. Kukunin ko ang naiwan.”
658
Kay Don Jua’y naiinggit 665
“Giliw ko,” anang prinsesa
pagkat dito nakakapit, “ang singsing ko’y bayaan na,
pagtatapon pa ng titig ang pagparo’n mong mag-
ay sa mukha ng kapatid. isa’y lubha kong inaalala.”
659
Panibugho at ang imbot 666
“Huwag, Leonorang giliw
sa puso ay sumusunog, ang singsing mo’y dapat kunin,
dibdib ay ibig pumutok dito ako ay hintayin
sa sama ng kanyang ako’y agad babalik din.”
loob.
122
667
Si Don Jua’y nagtali na 674
Nagpumiglas ang prinsesa
ng lubid sa baywang niya, sa kamay ng palamara,
napahugos sa dalawang ngunit lalong hinigpit pa
kapatid niyang kasama. ang yapos ng bisig niya.
668
Ngunit laking kataksilan 675
Mga mata’y pinapungay
ng kapatid na panganay, si Leonora’y dinaingan,
lubid niyang tangan-tangan “Prinsesa kong minamahal
ay pinatid kapagkuwan. aanhin mo si Don Juan?”
669
Nang patirin yaong lubid 676
“Ako nama’y nariritong
na sasampung dipang lawit, umiibig din sa iyo,
kaya’t ano’ng masasapit maging siya’t maging
ng tinaksil na kapatid? ako iisa ang pagkatao.”
670
Di nga’t ito ay lumagpak 677
“Kapwa kami mayro’ng dangal
sa lupa’t batong matigas, prinsipe ng aming bayan,
sakali mang di mautas pagkat ako ang panganay
mga buto’y linsad-linsad. sa akin ang kaharian.”
671
Nang makita ni Leonorang 678
“Kaya ikaw’y gagawin ko
tinaksil ang kanyang sinta, na reyna sa aming reyno,
halos malagot ang hininga’t lahat doo’y utusan
sa balon ay tatalon na. mong sunod-sunuran sa
iyo.”
679
“Kay Don Jua’y ano kaya
ang ginhawang mapapala?
Ang mamatay sa pagluha
at mabuhay na kawawa.”
680
“Kaya nga, Prinsesang mahal
pagsinta ko ay ayunan,
pangako ko ngayon pa man
reyna ka ng kaharian.”
681
Si Leonora’y walang kibo
dugo niya’y kumukulo,
lason sa dibdib at puso
kay Don Pedrong panunuyo.
682
Ang nasok sa alaala
672
Ngunit agad nahawakan nang ayaw bitiwan siya,
ni Don Pedrong nakaabang, yaong lobong engkantada
si Leonora’y hinimatay sa balon ay pawalan na.
sa laki ng kalumbayan.
683
Lobo ay pinagbilinang
673
Noong magkamalay-tao’y “Ang prinsipe kung
hawak pa rin ni Don Pedro, nasaktan, gamutin mong
sa baywang at bisig nito’y madalian siya’y aking
pagkahigpit ang sapupo. hinihintay.”
123
684
“Sabihin mong di ko ibig 691
Gayon man ang panaginip
dito ang aming pag-alis, inaliw-aliw ang dibdib,
kami lamang ay pinilit sinisikap na maalis
ng taksil niyang kapatid.” ang sindak sa kanyang isip. takot
685
Palibhasa si Don Jua’y 692
Nanunton ang kalooban
mutyang-mutya sa magulang, sa matandang
ang nangyaring kataksila’y kasabihang: Madalas na
nabatid sa panagimpan. magbulaan ang sa taong
panagimpan.
686
Napanaginip ng hari
sa pag-idlip nang tanghali, 693
“Ano baga’t gagayunin
na sa isang yungib wari ang bunso kong ginigiliw,
bunso niya’y itinali. ito nama’y di salarin
na marapat pagbayarin?”
687
Nang gapos na ang katawan
ng lubid na pagkatibay, 694
“Ang bunso kong si Don Juan
sinipa na’t tinadyakan may loob na malumanay,
sa mukha pa ay tinampal. matapat sa kaibiga’t
uliran sa kabaitan.”
688
Walang sala’t di salari’y
ayaw namang patawarin, 695
“Kaya’t kung may maglililo
sa hukuman nang litisin sadyang taksil na lang ito,
lagdang hatol ay patayin. huwag nawang magtotoo
malupit na pangarap ko.”
689
Saka biglang itinulak
sa banging kagulat-gulat, 696
Sa ganitong pagbubulay
sa ilalim nang lumagpak ang hari ay napadungaw,
ang hininga ay nautas. sa malayo’y natanawan
ang anak niyang
panganay.
697
Sa lakara’y siyang una’t
natatakpan ang kasama,
inasahang naroon na
bunsong nawalay sa mata.
698
Sa laki ng kagalakan
madlang lungkot ay naparam,
malayo pa’y inaasam
na yakapin si Don Juan.
699
Ngunit anong dusa’t sakit
nang sa mata’y mapalapit,
wala rin ang ninanais
nabuhay ang panaginip.
700
Kaya’t di rin nasiyahan
sa dalawang inutusan,
690
At siya nang pagkapukaw
bagama’t may kaalakbay
nitong hari sa hihigan,
na dalawang kagandahan.
ang puso at
gunamgunam sapupo ng 701
Malungkot na sumalubong
kalumbayan.
124 at may luha nang magtanong:
“Ano’t kayo ay naglaon
sa bundok at mga burol?”
702
Sagot ng dalawang anak: “Ama naming nililiyag, sinagasa naming hirap
di madaling maiulat.” 711
At sa balak ng dalawa
ukol sa pag-aasawa,
703
“Walang burol, nayo’t bundok si Don Pedro’y nagpauna’t
na di namin nahalughog, ganito ang sabi niya.
siniyasat bawat tumok
mga sapa, batis, ilog.” 712
“Amang makapangyarihan
puno nitong kaharian,
704
“Di rin namin nasumpungan ang iyo pong kalooban
ang bunso mong minamahal, siya naming igagalang.”
at sa aming kapaguran
ito po ang natagpuan.” 713
“Kung ako po’y tatanungin
si Leonora na ang akin,
705
“Magkapatid na prinsesang si Don Diego’y ikasal din
sa balon po nagtitira, kay Doña Juanang butihin.”
nilusong naming dalaw
balong ito’y engkantada.” 714
Nang marinig ni Leonora
kayarian ng mag-ama,
706
“Doo’y aming nakalaban lumuluhang lumuhod na
dalawang ganid sa parang, at sa hari’y may panata.
ang higanteng mamamatay
at serpyenteng tampalasan.” 715
“Ako po’y di sumusuway
sa atas mo, Haring mahal,
707
“Sa amin pong mga kalis ngunit hiling ko po lamang
tapang nila ay nagahis, natalo iliban muna ang kasal.”
sa kay kuya namang bagsik
buhay nila’y nangapatid.” 716
“Sa aki’y ipahintulot
ng mahal mong pagkukupkop,
708
“Nang mapatay namin sila na bayaan kong matapos
iniuwi ang Prinsesa, ang panata ko sa Diyos.”
nang aming mapangasawa’t
mapabilang sa Berbanya.” 717
“Mulang ako’y maulila
sa akin pong ama’t ina,
709
Haring mayro’ng kalungkutan pitong taon kong panatang
sa balitang napakinggan, mamumuhay nang mag-isa.”
siya nga ay nasiyahan
sa anak na katapangan.
710
Binendisyunang puspos mga anak niyang irog, at ang sabi: “O, sa Diyos,
pasalamat kayong lubos.”
718
“Hinihiling ko rin naman
sa inyo pong
kamahalan, isang silid
ako’y bigyan
na sadya kong tutulugan.”
719
“Matapos ko ang panata 125
haring bunyi sa Berbanya,
sa anak mong siyang kuya di man dapat sa kalakhan, kung ito po’y kasalanan patawad
handa akong tumalima.” mo’y aking hintay.”
720
“Kaya, Haring mapagmahal
723
Ilang saglit ang nagdaang
hari’y naggugunamgunam,
tumingala at pagkuwa’y
mga anak ang minasdan.
724
Kasabay ang pagwiwika
“Mga bunsong minumutya,
huwag tayong sumaliwa
sa mabuting paniwala.”
725
“Pairugan si Leonorang
magpatuloy sa panata,
Pedro’y pasasaan bagang
di matupad iyang pita.”
721
Palibhasa’y mahalaga
itong hiling ng prinsesa 726
“Tibayan ang kalooba’t
may ibig mang itanong pa dagdagan ang kabaitan,
hari’y di na nakahuma. taong nagpapakabanal
huwag pagmamalaswaan.”
722
Napaglining sa sariling
kasalanang pagkalaki, 727
“Ikaw naman, Doña Juana,
na ang nasang sakdal buti sa anak kong pangalawa,
ay tugunin ng pagtanggi. kasal ninyo ay handa na
pati ng gagawing pista.”
728
Siyam na araw na singkad
buong reyno ay nagalak,
maginoo’t mga hamak
sa kasala’y nagkayakap.
729
Nagtatalik ang Berbanya
sa ginawa niyang pista,
samantalang sa Armenya
si Don Jua’y nagdurusa.
Alin sa dalawang salita ang angkop na ilagay sa patlang upang mabuo ang diwa ng pangungusap?
Isulat ang sagot sa patlang.
1. Labis na ang dalawang prinsipe kay Don Juan dahil may kasama siyang dalawang
prinsesa.
naiinggit – napikon
2. Isinalaysay niya ang pinagdaanang sa higante at sa dambuhalang serpiyente.
pakikipaglaban – hirap
126
3. Tingin ni Don Pedro kay Doña Leonora ay sa sarili kaya naibigan niya ang
dalaga.
maingat – matalino
4. Ipinagyabang ni Don Diego na nila ni Don Pedro ang katapangan ng
higante at serpiyente.
natalo – naputol
Mga Katanungan
1. Ano ang higit na hinangaan ng magkapatid na prinsipe kay Don Juan?

2. Sino ang halos pumutok ang dibdib dahil sa panibugho at inggit?
3. Anong pagkakataon ang nagbigay ng puwang sa dalawang prinsipe upang gumawa muli
ng kasamaan sa kapatid?
4. Bakit mahalaga ang singsing ni Doña Leonora na kinailangang balikan ni Don Juan?
5. Anong ikatlong kataksilan ang ginawa ng magkapatid sa kanilang bunso?
6. Sino ang nakakita sa kataksilan ni Don Pedro?
7. Ano ang napanaginipan ng hari?
8. Ano ang nakikita ninyong kahihinatnan ng pagsisinungaling ng magkapatid sa ama?
9. Ano ang hiniling ni Doña Leonora sa amang hari upang maipagpaliban ang kanilang kasal ni
Don Pedro?
10. Bakit hindi tumutol si Doña Juana na mapakasal kay Don Diego?
Gawain
Paano maaaring sabihing may dangal ang isang tao? Malinis ang kanyang pagkatao. Wala
siyang tinatapakan o sinasaktan. Mayroon siyang isang salita o marunong tumupad sa pangako.
Ang laging nasa puso at isipan niya ay gumawa ng kabutihan sa kanyang kapwa. Tinitiyak niya na
ang kanyang pangalan ay hindi madudungisan. Iyon bang mga katangiang iyon ay mayroon si Don
Pedro? Wala! Bakit niya binanggit na sila ni Don Juan ay parehong marangal? Gusto niya kasing
mapasagot si Doña Leonora. Kung gayon, siya ay sinungaling.
Paano nga ba mapangangalagaan ang isang karangalan?
1. Huwag gumawa ng bagay na iyong ikasisira.
2. Kung sakaling nakapangutang ka dahil kinailangan mo, matutong bayaran ito kaagad.
3. Panatilihing malinis ang kalooban sa lahat ng pagkakataon.
4. Panatilihing malinis hindi lang ang kalooban kundi pati ang kilos at ang desisyong gagawin.
5. Piliin ang mga taong mga nakakasama at tiyakin na hindi ka dadalhin sa kahihiyan.
6. Alisin sa puso ang inggit at pag-iimbot.
127
Ikaw ba bilang kabataan ay may maipagmamalaking karangalan?
2. Pag-usapan kung bakit may napabalita na ang Pilipinas ay bumababa na ang dignidad dahil sa
mga taong gustong yumaman kaagad tulad ng pangungurakot o corruption, pangangalakal ng
sarili, pagtanggap ng regalo kapalit ng isang pabor o pagnanakaw sa sariling kaban ng yaman
ng bansa.
Itala ang lahat ng mga kadahilanan sa tsart kung bakit hindi na pinahahalagahan ng
marami ang kanilang karangalan.
Mga dahilan kung bakit hindi na pinahahalagahan ng marami ang kanilang

karangalan:
1.
2.
3.
4.
5.
3. May magagawa ba kayo kung paano mapahahalagahan ang dignindad o karangalan ng

isang tao? Isa-isahin ang maaari ninyong magawa at gumawa ng kongklusyon ukol dito.
Paano maaaring pahalagahan ang dignidad o karangalan ng isang tao?
1.
2.
3.
4.
5.
Rubric sa Paggawa ng Kongklusyon

Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3
Kalinawan ng Hindi nabigyang linaw Malinaw na naihatid Malinaw na malinaw
Nilalaman at ang gustong sabihin at ang gustong sabihin na naihatid ang
Hakbang walang nabanggit na pati pagtalakay sa gustong sabihin pati
hakbang. mga hakbang na ang pagtalakay sa
hinihingi. mga hakbang na
hinihingi.
128
Katumpakan Lihis lahat ang inihaing Marami sa inilahad na Mahusay at magaling
ng Katwiran na katwiran. mga katwiran ay tama. ang inilahad na mga
katwiran.
Kongklusyong Nabuo ay Malayong Mainam-inam ang Mabuti ang

may Tinutungo maisakatuparan ang kongklusyon at may kongklusyong nabuo at
kongklusyong inilatag. tinutungo rin naman. may tinutungo.
Iguhit ang larawan ng puso ( ) kung tama ang ginawa ng bawat tauhan at ekis (X) kung
hindi katanggap-tanggap ang ginawa ng bawat tauhan.
1. Humanga nang labis ang magkapatid kay Don Juan nang ito ay makaahon sa balon.
2. May namuo na namang masamang balak si Don Pedro kay Don Juan.
3. Nanibugho si Don Pedro kay Don Juan sapagkat ang huli ang gusto ni Doña Leonora.
4. Pinatid ni Don Pedro ang lubid na nakatali kay Don Juan upang ito ay mamatay na.
5. Pinagbilinan ni Doña Leonora ang lobo na gamutin si Don Juan at ibiniling siya
ay naghihintay.
6. Nagsinungaling ang magkapatid nang sabihin sa hari na hindi nila nakita ang
bunsong kapatid.
7. Nagsinungaling si Doña Leonora sa hari na siya ay may panata.
8. Pinagbigyan ng hari si Doña Leonora sa kanyang kahilingan.
9. Hiniling ng hari kay Don Pedro na pagbigyan si Doña Leonora.
10. Hindi man lang nagreklamo si Doña Juana sa inihahandang kasal niya kay
Don Diego.
Ang tao sa kanyang pagkakasilang ay may kakambal na karangalang ipinagkaloob ng

Maykapal. Kaya, marapat lamang na alagaan hanggang sa kamatayan. Iisa lamang ang
kahulugan nito, ang maging malinis.
Gumawa ng isang Double Entry Journal na inilalahad sa araw-araw ang mga tuksong
dumarating sa iyo at kung paano ito napaglalabanan.
Basahin: Aralin 16 – Si Don Juan at ang Mahiwagang Lobo, mga pahina 132–134
129
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang katawan ni Don Juan nang abutan ng lobo.

2. Paano pinagyaman ng lobo ang kalagayan ni Don Juan?
3. Ano ang nagunita ni Don Juan nang siya ay magkamalay?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Muling Nagtaksil Si Don
Pedro" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

130
IKATLONG BAHAGI
ANUMANG SULIRANIN AY GAGAAN
KUNG SAMA-SAMANG MAGTUTULUNGAN
13

Aralin 16 Si Don Juan at ang Mahiwagang Lobo
Maipaunawa na dapat ipagpasalamat ang anumang tulong na ginawa ng kapwa at suklian ng

pagtulong kung siya naman ang mangailangan

Hindi naghihintay ng anumang Paano ba maaaring tumbasan ang
kapalit ang tunay na pagtulong. pagtulong ng iyong kapwa?
Maaaring suklian din ng pagtulong
kung siya naman ang mangailangan.
A. Naibibigay ang kasingkahulugan ng ilang piling salita sa loob ng teksto

B. Napag-uusapan kung ano ang natanggap sa kapwa sa panahon na siya ay nangangailangan ng
tulong
C. Natatalakay kung paano tinumbasan ang tulong na natanggap
Si Don Juan at ang Mahiwagang Lobo

(saknong 730–748)
Halagahang Pangkatauhan: Anumang tulong na kaloob ng iyong kapwa ay tumbasan ng
pagtulong kapag siya naman ang nangailangan.
Ang Nakaraan
an ay nahulog at nagkalasog-lasog ang katawan. Nais sanang sundan ni Doña Leonora si Don Juan subalit wala siyang nagawa dahil sa h
132

Nakarating sa Berbanya ang magkapatid na prinsipe kasama ang dalawang dilag. Pawang kasinungalingan ang is
Isang kasalan ang hiniling ng magkapatid sa amang hari subalit tumanggi si Doña Leonora dahil ayon sa kanya ay
730
Siyam na araw na
singkad buong reyno ay 735
Salamat at nalilibang
nagalak, maginoo’t mga ang sa ilog ay may bantay,
hamak tatlong bote ay nalagyan
sa kasala’y nagyayakap. ng tubig na kagamutan.
731
Nagtatalik ang Berbanya 736
Bawal sumalok ng tubig
sa ginawa niyang pista kaya’t ang lobo’y nang-umit
samantalang sa Armenya gayon man nga’y di nalingid
si Don Jua’y nagdurusa. sa bantay na anong sungit.
732
Nang abutan niyong lobo, 737
Lobo’y agad nang hinabol
katawan ay lunung-luno lasog-lasog ngunit pa’nong masusukol,
lasog pati mga buto’t pagkasalok ay tumalon
dugo’y nunukal sa ulo. sa bangin ng isang burol.
733
Pinagyaman ang prinsipe 738
Mula rito ay palingid
sa higa ay pinagbuti, kay Don Juan ay bumalik,
kumuha ng tatlong bote at ang kanyang dalang tubig
at lumipad na maliksi. sa prinsipe’y ipinahid.
739
Buong suyong pinahiran
bawat pasa ng katawan,
gayon din ang mga pilay
na malubha at hindi man.
740
Prinsipe’y agad lumakas
nabahaw ang mga sugat gumaling
nakatindig at ang gilas
ngayon ay lalong
tumingkad.
741
Sa laki ng katuwaan
ang lobo ay nilapitan,
niyakap at pinagyamang
parang batang minamahal.
734
Tatlong bote ay nadala
742
Lobo’y para namang batang
dalawa ang nasa paa, kumandong nang buong tuwa,
kagat ng bibig ang isa’t humilig pa nang bahagya
Ilog Hordan ang tinumpa. tinungo sa bisig ng may kalinga.
133
743
Pinagmalas na mainam 748
Nang sumapit sa ibabaw,
yaong mukha ni Don Juan, lobo’y agad nagpaalam,
sa gayo’y ipinaalam iniwan na si Don Jua’t
ang malaking pagmamahal. lumiblib sa kabundukan.
744
Matapos ang pagmamalas
tumindig na mabanayad
si Don Juan ay hinarap na
ang mata’y walang kurap.
745
Nagunita ni Don Juan
ang singsing ng kanyang
hirang “Aba’t ako ay nalibang
sa pagkuha sa naiwan.”
746
Kaya’t sa palasyo‘y naakyat
at nanaog naman agad
lobo’y naro’n at panatag
sa paghihintay sa labas.
747
Sa tulong din nitong lobo
na may mabisang
engkanto, walang hirap na
gaanong nakaalis
sa balon ay nakayao.
Basahin ang mga pangungusap. Ibigay ang kasingkahulugan ng salitang nakapahilig sa pama-
magitan ng paglalagay ng titik sa bawat patlang na nakasulat sa larawan ng bote upang mabuo
ang salita.
LO -L S
1. Lunung-luno ang katawan ng matanda dahil
sa pagkakahulog niya sa puno ng niyog.
IN O
2. Tinumpa ng magsasaka ang kanyang bukirin upang anihin
ang palay.
N GK W
3. Nahuli ng pulis ang batang nang-umit ng prutas
sa palengke.
AL N
4. Nabahaw ang sakit ng aking ina nang painumin siya
ng doktor ng gamot.
A A L
5. Nakayao na ang aming bisita kung kaya’t maaari ko
nang ipagpatuloy ang mahalaga kong ginagawa.
134
Mga Katanungan
1. Ilang araw ipinagdiwang ang kasal nina Don Diego at Doña Juana?
2. Habang nagkakaroon ng kasiyahan sa Berbanya, ano naman ang kalagayan ni Don Juan
sa Armenya?
3. Ilarawan ang katawan ni Don Juan bago pinagyaman ng lobo.
4. Paano tinulungan ng lobo si Don Juan upang gumaling?
5. Paano ipinakita ni Don Juan ang pasasalamat sa ginawang pagtulong ng lobo sa kanya?
6. Kung ikaw ang nasa katayuan ni Don Juan, paano mo matutumbasan ang tulong na ibinigay
sa iyo na walang hinihinging anumang kapalit? Ipaliwanag.
7. Sa kasalukuyang panahon, mayroon pa rin bang tulad ng lobo na handang tumulong sa
kapwa? Patunayan.
Gawain
135
Ipinakikita sa larawang ito ang pananalasa ng bagyong Ondoy noong Setyembre 26,
2009. Mistulang isang bangungot ang napakalakas na ulan sapagkat maraming ari-arian ang
nasira at maraming buhay ang nawala. Walang pinili ang bagyong ito. Mayaman man o mahirap ay
naapektuhan sa napakalakas na buhos ng ulan na humantong sa matinding pagbaha. Subalit sa
kabila ng trahedyang ito ay naipakita pa rin ng mga Pilipino ang pagtulong sa kapwa. May
nagbigay ng pagkain at kung ano-ano pang bagay na makatutulong sa mga biktima. Ang pagtulong
na ito ay walang hinihintay na anumang kapalit.
Subalit sa ganitong sitwasyon ay maitatanong natin kung paano ba matutumbasan ang
pagtulong na ipinagkaloob ng ating kapwa upang maibalik ang pagtulong na ginawa ng ating
kapwa sa atin. Ito ay sa pamamagitan ng pagbabalik ng tulong kapag sila naman ang
nangailangan. Isa pa ay ang pag-aalay ng tulong sa sinumang nangangailangan. Mahirap ka man ay
hindi hadlang upang sabihin na wala kang kakayahang tumulong.
Tulad na lamang sa ipinakitang aralin, pinagyaman ng lobo ang sugatang si Don Juan.
Nabigyan ng panibagong lakas ang sugatang katawan ng prinsipe. Nagkaroon siya ng pangalawang
buhay dahil sa ibinigay na tulong ng lobo. Isang yakap ang ipinalit ni Don Juan sa lobo tanda ng
isang bukal at taos- pusong pasasalamat. Tunay nga naman na ang pagtulong ay hindi naghihintay
ng anumang kapalit subalit sa anumang tulong na ating natatanggap suklian ito ng walang
katapusang pasasalamat.
Gawain-Dyad
2. Pag-usapan kung ano ang natanggap mo sa iyong kapwa nang ikaw ay nangailangan ng tulong.
3. Isali sa inyong talakayan kung paano tinumbasan ang tulong na natanggap sa iyong kapwa.
Anong tulong ang natanggap mo

sa iyong kapwa nang ikaw ay Paano mo tinumbasan ang
Mag-aaral mangailangan ng tulong? pagtulong ng iyong
kapwa?
Bilang 1 (Pangalan)
Bilang 2 (Pangalan)
Punan ng wastong sagot ang bawat patlang upang mabuo ang diwa ng bawat pangungusap.
1. Nagkaroon ng kasayahan nang bumalik ang magkapatid na Don Pedro at sa
kahariang Berbanya.
2. Nagdurusa naman si Don Juan sa habang nagsasaya ang kanyang kaharian.
3. Duguan at wala nang malay si nang siya ay mahulog sa balon.
136
4. Agad na gumaling si Don Juan dahil sa tulong ng isang .
5. Nilagyan ng lobo ng mahiwagang tubig ang tatlong .
6. Kumuha ng mahiwagang gamot ang lobo sa .
7. May masungit na
sa ilog kung kaya’t palihim ang pagkuha ng lobo sa
mahiwagang tubig.
8. Hindi nahuli ang lobo sapagkat ito ay tumalon sa bangin ng isang .
9. Isang ang nangyari kay Don Juan dahil sa kanyang mabilis na paggaling.
10. Iniwan ng lobo si Don Juan at siya ay tumungo sa .
Sa inyong tahanan, kapag ikaw ay nag-aaral o gumagawa ng takdang-aralin, hindi ka na

inuutusan ng iyong ina o nakatatandang kapatid. Paano mo sinusuklian ang kabutihan na ito sa iyo
ng iyong magulang? Gumawa ng talaan kung paano mo ibabalik ang pagtulong na ito sa iyo. Isulat
sa puting papel ang iyong kasagutan.
Basahin: Aralin 17– Ang Muling Pagkikita Nina Don Juan at ng Ibong Adarna, mga pahina 138–
140
Mga Katanungan
1. Ano-ano ang isiniwalat ng Ibong Adarna kay Don Juan?

2. Sa iyong palagay, dapat bang maghinanakit si Don Juan sa ginawa ng kanyang mga
kapatid? Bakit?
3. Sang-ayon ka ba sa ipinayo ng Ibong Adarna na kalimutan na ni Don Juan si Doña
Leonora? Ipaliwanag.

137
Aralin 17Ang Muling Pagkikita Nina Don Juan at ng Ibong Adarna
Maipaunawa na sa kabila ng mga pagsubok sa buhay ay kailangan ang matibay na

pananampalataya sa Poong Maykapal upang malampasan ang anumang balakid sa buhay

Ang patuloy na pagtindig ng tao Paano pinatitibay ng pananampa-
sa bawat pagkakarapa, sa bawat lataya ang mga pagsubok sa buhay na
pagsubok na ibinibigay sa kanilang dumarating sa tao?
balikat ay patunay lamang na patuloy
pa rin ang pananampalataya ng tao sa
Manlilikha.
A. Naibibigay ang kasingkahulugan ng mga salita sa pangungusap

B. Napag-uusapan ang mabibigat na suliraning pinagdaanan ng bawat mag-aaral
C. Natatalakay kung paano ipinakita ang pananampalataya sa Maykapal sa kabila ng mga suliranin
Ang Muling Pagkikita Nina Don Juan at ng Ibong Adarna

(saknong 749–778)
Manalig sa Poong Maykapal sapagkat Siya ang liwanag na
tumatanglaw sa sanlibutan.
Ang Nakaraan
l sa pag-iisang-dibdib nina Don Diego at Doña Juana. Habang nagsasaya ang kaharian, si Don Juan naman ay nagdurusa sa Armenya. M
pinahiran ang bawat pasa sa katawan ng prinsipe. Mabilis itong gumaling.
138 bagtasa’y
749
Dili ang hindi nabakla landas ang prinsipe nang mag-isa, kaya’t agad lumuhod na’t sa
Diyos napakalara.
750
“O, Diyos, Haring mataas
Panginoon naming lahat
sa alipin Mo’y mahabag maawa
na ituro yaong landas.”
751
“Yaong landas na
matuwid at ligtas po sa
panganib
O, ama kong iniibig
kasihan ka rin ng langit!” pagpalain
752
Niyari sa kalooban
muwi na sa kanyang
bayan, puso niya’y
nalulumbay
sa malaong pagkawalay.
759
Pagdapo sa punongkahoy
753
Nag-inot na nang paglakad namayagpag na ang ibon,
kabundukan ay tinahak, balahibong unang suson
hinunos na di nalaon.
ang hinanap
nang makarating agad. 760
Nang malabas yaong bago
na makislap na karbungko,
754
Ngunit siya ay dinalaw kay Don Juan ay
ng malaking kapaguran, tumungo’t minulan ang
humanap ng masilungang awit dito.
ligtas sa init ng araw.
761
“O, Prinsipe ng
755
Sa isang punongkahoy Berbanya, katoto kong kaibigan
na malaki’t mayamungmong sinisinta,
humilig nang mahinahon sa tulog mo’y gumising ka’t
hanggang magdapithapon. ako ay may ibabadya.”
756
Pagka’t labis yaong pagal pagod 762
Sa tinig na mataginting
di naglaon at nahimlay, si Don Juan ay
pati na ang kagutuman nagising, tuwa, lugod,
ay hindi na at paggiliw
naramdaman. sa Adarna nang mapansin.
757
Nakatulog nang mahimbing 763
Pinakinggan ang pagkantang
patay wari ang kahambing lalong kaaliwan niya,
bakit ang simoy ng hangin sa sarili’y nasabi pang
sa may dusa’y isang aliw. “Tila ito’y langit ko na!”
758
Sa kanyang pagkagulaylay dumating
764
“ Anong haba na ng araw
ang Adarna ay dumatal ang sa ati’y namagitan
ang prinsipe’y natanawa’t mulang tayo’y maghiwalay
agad nakilala naman. sa Berbanyang iyong
bayan.”
139
765
“Kung ako man ay umalis
di sa iyo’y hinanakit
manapa nga’y sa pag-ibig
maligtas ka sa pasakit.”
766
“Salamat at hawla lamang
ang naisip nilang buksan,
ang talagang pinakapakay
ikaw’t ako ay mapatay.
767
“Ngunit anhin pa ba natin
ang nagdaa’y sariwain,
ang marapat ngayong
gawin, ligaya mo ay hanapin.
768
“Limutin sa alaala
ang giliw mong si Leonora
dito ay may lalalo pa
sa karangalan at ganda.
769
“Malayo nga lamang dito 774
Dalawang kapatid niya’y
ang kinalalagyang reyno, si Isabel at si Juana,
gayon pa man, Prinsipe ko, una’y tala sa umaga’t
pagpagurang lakbayin mo. bituin ang pangalawa.
770
“Bayang kanyang tinitirhan 775
“Kaya hayo na, Don Juan,
sa ganda ay hahangaan, sa Reino de los Cristales,
isang sadyang kaharian iyong ipagkakarangal
sa dako ng silanganan. sa ama mong minamahal.
771
“Sila’y tatlong magkakapatid 776
Awit ng Ibong Adarna
nag-aagawan sa dikit tinapos sa pagbabadyang
tatlong mutya ng pag-ibig “Don Juan, huwag mangamba
sa mundo’y walang kaparis. sa hirap at mga dusa.
772
Sila’y anak ni Salermo 777
“Manalig kung walang hirap
hari sa nasabing reyno, na di nagtatamong-palad
kapwa hari’t maginoo’y pagmasdan mo’t yaong ulap
gumagalang na totoo. hinahawi ng liwanag.”
773
“Sa tatlo’y iyong piliin 778
Sa payo nitong Adarna,
si Maria Blancang butihin, ang Prinsipe’y lumakad na,
ganda nito ay tantuin alamin nalimutan si Leonora’t
daig ang talang maningning. puso’y na kay Maria Blanca.
140
Hanapin at kulayan ang kahulugan ng salitang may salungguhit sa pangungusap at isulat ito
sa patlang bago ang bilang.
P A S A K A M A I T
I A A L A K A H G A
L L G A P A G O D K
A A I P A L I Y U O
I M N A A A N G M T
U I G A G L G A A K
M N A P A I A H T A
A M T U H G S I I I
A A M L A A U T N B
W N A U D L L A G I
A I N N A I O I A G
L O A N I T T N L A
A L M A L A G O I N
G E U R A K E T N G
A G M I S I T E G S
1. Tayo ay mahabag sa mga taong nasawi dahil sa bagyong Ondoy.

2. Nawa ay kasihan ang lahat ng taong may ginintuang puso.
3. Tama ang bagtasan na kanyang tinatahak patungo sa bukid ni Tata Selo.
4. Nakaramdam ng pagal ang matandang lalaki dahil sa mahaba niyang paglalakbay
patungong Maynila.
5. Lubos ang katuwaan ng anak nang dumatal ang kanyang ina mula sa ibang bansa.
6. Ang aking katoto ay mapagkakatiwalaan sa lahat ng bagay.
7. Dapat mong tantuin ang tunay niyang pagkatao bago mo siya pagkatiwalaan.
Mga Katanungan
1. Ano ang panalangin ni Don Juan sa Poong Maykapal?

2. Sino ang dumating habang si Don Juan ay natutulog nang mahimbing?
3. Kailan nanumbalik ang dating tuwa ni Don Juan?
4. Sa halip na maghinanakit si Don Juan sa bayang Berbanya, ano ang kanyang ipinalangin para
dito?
141
5. Ano-ano ang ipinagtapat ng Ibong Adarna kay Don Juan?
6. Bakit ipinayo ng Ibong Adarna na kalimutan na ni Don Juan si Doña Leonora?
7. Sa iyong palagay, makatwiran ba ang ipinayo ng ibon kay Don Juan?
8. Bakit daw hindi dapat mangamba si Don Juan sa kanyang kinakaharap
na dusa at paghihirap?
9. Paano pinatitibay ng pananampalataya ang mga pagsubok na dumarating sa tao?
10. Ipaliwanag ang ipinahayag ng ibon kay Don Juan
“Manalig kung walang hirap
na di nagtatamong-palad
pagmasdan mo’t yaong ulap
hinahawi ng liwanag.”
Gawain
Lahat ng tao ay may suliraning kinakaharap sa buhay. Mayaman man o mahirap ay may iba’t
ibang kinakaharap na problema. Ang mga suliraning ito ang nagsisilbing daan upang ang ating
pananampalataya ay lalong tumibay. Sa kabila ng maraming problemang kinakaharap ng mga
Pilipino ay nananaig pa rin ang kanilang matinding pananampalataya sa Poong Maykapal. Narito
ang ilang larawan na nagpapatunay na matibay ang pananampalataya ng mga Pilipino sa Poong
Maykapal sa kabila ng mga problema sa buhay.
Ang larawang ito ay ang Simbahan ng

Quiapo na naitayo noong 1582. Ito ang simbahan
ng Romano Katoliko at tinawag din na Basilika
Menor ng Nazareno. Nakilala ang simbahang
ito dahil sa eskultura ng itim na Nazareno. Sa
tuwing sasapit ang Enero 9 ay nakaugalian na
ang malawakang prusisyon na nagbibigay-
pugay sa Poong Nazareno. Hindi mahulugang
karayom ang Quiapo sa tuwing sasapit ang pista
sa lugar na ito dahil marami ang
sumasampalataya at nananalig sa Kanya.
Nagtitiis ang mga namamanata sa tindi ng init at
dami ng taong gustong makahawak sa lubid at
makapagpahid man lamang ng panyo sa santo.
142
Ito naman ang larawan ng ilang tao na malaki ang pananampalataya tuwing sasapit ang
Semana Santa. Naging tanyag ang San Pedro Cutud sa San Fernando, Pampanga dahil sa
pagpapapako ng mga deboto sa krus. May ilan ding kalalakihan na tinitiis ang sakit sa
pamamagitan ng pagpapalo sa sarili at pagsugat ng kanilang katawan. Naniniwala sila na sa
pamamagitan ng pagsasakripisyong kanilang ginagawa ay katumbas ito ng paghingi ng
kapatawaran sa kanilang mga kasalanan.
Ilan lamang ito sa mga pagpapatunay na ang mga Pilipino ay may matibay na
pananampalataya sa Diyos kahit sila ay dumaranas ng napakaraming problema. Hindi sila
nakalilimot tumawag sa Kanya. Ang mga problemang kanilang kinakaharap ay nagsisilbing daan
upang ang pananalig nila ay lalong tumibay.
Tulad na lamang sa ipinakita sa aralin. Bagama’t maraming pagsubok at naranasang hirap si
Don Juan sa kamay ng dalawa niyang kapatid ay hindi siya mawalan ng pananampalataya sa Poong
Maykapal. Bagkus siya ay nananalig at humihingi ng gabay dahil naniniwala siya sa kapangyarihan
ng ating Manlilikha.
Gawain-Dyad
2. Pag-usapan kung anong mabigat na suliranin ang iyong napagdaanan sa buhay.
3. Paano mo hinarap ang problemang ito?
4. Sumagi ba sa isip at puso mo na magdamdam sa Kanya?
5. Sa paanong paraan mo naipakita ang pananalig sa Poong Maykapal sa kabila ng pinapasan
mong suliranin?
Mag-aaral Ano ang mabigat Paano mo ito Paano mo naipakita ang

na suliraning hinarap? pananampalataya mo sa Poong
iyong Maykapal sa kabila ng iyong
pinagdaanan? suliranin?
Bilang 1
(Pangalan)
Bilang 2
(Pangalan)
143
Bilugan ang titik na pinakaangkop na kahulugan ng sumusunod na taludtod:
1. “O, Diyos, Haring mataas
Panginoon naming
lahat, sa alipin mo’y
mahabag na ituro yaong
landas.”
a. Siya ay humingi ng gabay sa Diyos.
b. Pinupuri niya ang kapangyarihan ng Diyos.
c. Humiling siya na maging alagad ng Diyos.
d. Nakiusap siya na ituro sa kanya ang tunay na daan.
2. “Sa isang punongkahoy

na malaki’t mayamungmong,
humilig nang mahinahon
hanggang magdapithapon.”
a. Magdamag siyang nagpahinga sa punong maraming dahon.
b. Humiga siya sa isang punongkahoy na maraming dahon.
c. Nagpahinga siya sa ilalim ng punongkahoy na maraming dahon.
d. Nakatulog siya sa ilalim ng punongkahoy na maraming dahon.
3. “Pagkat labis yaong

pagal di naglaon at
nahimlay, pati na ang
kagutuman ay hindi na
naramdaman.”
a. Nawalan siya ng malay dahil sa gutom.
b. Nakatulog siya dahil sa sobrang gutom.
c. Nakatulog siya nang hindi naramdaman ang gutom.
d. Dahil sa labis na pagod, siya ay nakatulog at hindi na naramdaman pati ang gutom.
4. “O, Prinsipe ng
Berbanya, katoto kong
sinisinta,
sa tulog mo’y gumising ka’t
ako ay may ibabadya.”
a. May nais sabihin ang Ibong Adarna kay Don Juan.
b. Ginigising ng ibon si Don Juan at mayroon daw siyang ibabalita.
c. May ipagtatapat ang ibon kay Don Juan.
d. May ipapayo ang Adarna kay Don Juan.
144
5. “Anong haba na ng araw
ang sa ati’y namagitan
mulang tayo’y maghiwalay
sa Berbanyang iyong
bayan.”
a. Matagal nang panahon nang sila ay magkalayo.
b. Nagkumustahan nang matagal si Don Juan at ang Ibong Adarna.
c. Nakalimutan ni Don Juan ang Ibong Adarna.
d. Hindi na binalikan ni Don Juan ang Ibong Adarna.
6. “Salamat at hawla lamang

ang naisip nilang buksan,
ang talagang pinakapakay
ikaw’t ako ay mapatay.”
a. Pinatay ng magkapatid ang Ibong Adarna.
b. Pinakawalan ng magkapatid ang Ibong Adarna sa hawla.
c. Mahalaga ang hawla sa magkapatid kaya ito ay binuksan.
d. Nagpapasalamat ang ibon at hawla lang ang binuksan sapagkat ang totoo ay may balak
na ipapatay ng magkapatid ang ibon at si Don Juan.
7. “Ngunit anhin pa ba
natin ang nagdaa’y
sariwain,
ang marapat ngayong gawin,
ligaya mo ay hanapin.”
a. Kalimutan ang nakaraan, harapin ang kasalukuyan.
b. Liligaya rin si Don Juan sa piling ng iba.
c. Hindi mahalaga na sariwain ang nakaraan. Ang dapat daw ay hanapin ang kaligayahan ni
Don Juan.
d. Alalahaning muli ang nakaraang pangyayari.
8. “Limutin sa alaala
ang giliw mong si Leonora
dito ay may lalalo pa
sa karangalan at ganda.”
a. Kalimutan na raw si Leonora dahil mayroon pang mas higit na marangal at maganda sa
kanya.
b. Palitan na ng iba si Leonora.
c. Panandaliang kalimutan na muna si Leonora.
d. Iwasan nang makipagkita kay Leonora.
145
9. “Dalawang kapatid niya’y
si Isabel at si Juana,
una’y tala sa umaga’t
bituin ang pangalawa.”
a. Mga tala sa kalangitan ang magkapatid.
b. Pawang magaganda ang magkapatid.
c. Inihambing ang magkapatid sa mga tala at bituin dahil sa angkin nilang kagandahan.
d. Kumikinang ang kagandahan ng magkapatid.
10. “Manalig kung walang hirap
na di nagtatamong-palad
pagmasdan mo’t yaong
ulap hinahawi ng liwanag.”
a. Magtiwala na ang paghihirap ay may kalakip na tagumpay tulad ng ulap na ang
kapalit ay liwanag.
b. May liwanag na masisilayan sa kalangitan.
c. Ang lahat ng paghihirap ay may katapusan.
d. Huwag mawalan ng pag-asa.
Matapos mong pag-aralan ang katatapos na aralin ngayon naman ay gumupit ng mga larawan
na nagpapakita ng pananampalataya ng mga tao sa kanyang Manlilikha. Idikit ito sa puting papel.
Lumikha ng isang tula na may dalawang saknong ukol sa ginupit na larawan.
Basahin: Aralin 18 – Ang Paghihintay ni Doña Leonora, mga pahina 147–149
Mga Katanungan
1. Ano ang mga panambitan ni Doña Leonora?

2. Bakit hiniling ni Doña Leonora sa hari na mapag-isa sa loob ng pitong taon? Ipaliwanag.
3. Makatwiran ba ang ginawang paghihintay ni Doña Leonora kay Don Juan nang napakatagal na
panahon? Pangatwiranan.
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Ang Muling Pagkikita Nina Don
Juan at ng Ibong Adarna" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

146
Aralin 18 Ang Paghihintay ni Doña Leonora
Maipaunawa na nagiging matibay ang isang pag-ibig o pagmamahal kung magsasakripisyo at

magtitiis
Mahalagang Kaalaman
Nagiging matibay ang isang pag-
Kailan nagiging matibay ang isang
ibig kung handang magtiis at
pag-ibig?
magsakripisyo ang isang tao. Handa
niyang gawin ang lahat maging buhay
man ang kapalit.
A. Nakabubuo ng iba pang salita mula sa punong salita

B. Natatalakay ang ilang tao na nagpakita ng kadakilaan sa pag-ibig
C. Napag-uusapan ang wagas na pag-ibig ng isang magulang sa kanyang anak
D. Nakapagtatala ng ilang patunay kung kailan magiging matibay ang pagmamahal ng magulang
sa anak
Ang Paghihintay ni Doña Leonora

(saknong 779–794)
Halagahang Pangkatauhan: Pagsasakripisyo at pagtitiis ang kalakip ng wagas na pag-ibig
Ang Nakaraan
gin din siya na pagpalain nawa ang kanyang amang hari.
punongkahoy. Nakatulog siya nang hindi man lamang nakaramdam ng anumang pagkagutom. Sa kanyang pagkakahimlay ay hindi niya
ang prinsipe ay nagising. Isinalaysay ng Ibong Adarna ang nangyari sa Berbanya, maging ang masamang balak sa kan
Naglakbay si Don Juan na ang laman ng isip ay si Maria Blanca at hindi na si Doña Leonora.
779
Samantalang si Don Jua’y 786
“Pagkat di ko
patungo sa de los Cristal, matatanggap makasal sa
si Leonorang hindi liyag, buhay ko man
matimtiman araw-gabi’y mahinhin
ay mautas pagsinta ko’y mapatay
nalulumbay. iyong hawak.”
780
Araw-gabi’y tumatangis 787
“Kung narito ka, Don Jua’t
sa kinalalagyang silid, makikita yaring lagay,
walang laging nasasambit ang dibdib mo kahit bakal
kundi si Don Juang ibig.” madudurog din sa lumbay.”
781
“O, kasi ko’t aking buhay 788
“Bakit nga ba hindi,
lunas nitong dusa’t irog lalo pa kung matatalos,
lumbay ano’t di ka ang hinagpis at himutok
dumaratal, ikaw kaya’y kayakap ko sa pagtulog.”
napasaan?”
789
“Ayaw kong bigyang laya’t
782
“Hindi ka na nabalisa, munting ako’y mapayapa
gayong ako’y nasa dusa, panabay nang mayro’ng iwa
walang gabi at umagang g hangad sa dibdib ko, puso’t diwa.”
di ikaw ang aking pita?”
790
“Iwang pagkaantak-antak
783
“Ano’t iyong natitiis may mabagsik na kamandag
ako, sa ganitong sakit kamandag na umuutas
di ba’t ikaw, aking sa buhay kong kulang-palad.”
ibig,
ang aliw ko kung may hapis?” 791
“Kaya lamang di mapatay
yaring mahina kong buhay
784
“Di ba tunay, aking giliw, ay pananggol kong matibay
pangako mong walang maliw ang pagsinta mong dalisay.”
ako’y iyong mamahalin,
ano ngayo’y di mo tupdin?” 792
“Pag-asa ko, aking giliw
buhay ka at darating din,
785
“Pitong taong pag-iisa darating ka’t hahanguin
hiningi sa iyong ama si Leonora sa hilahil.” dalamhati, dusa
upang kung dumating ka
mabihis mo yaring dusa.”
148
793
“Pagkat kung di ka binuhay
ng lobo kong pinawalan,
kaluluwa mo man lamang
sana sa aki’y dumalaw.”
794
Panaghoy ni Leonora
pa’nong maririnig baga,
si Don Jua’y malayo na’t
di na siya alaala.
Basahin ang bawat pangungusap na nasa loob ng larawan ng puso. May ilang mga salita
na makukuha pa sa salitang may salungguhit sa loob ng pangungusap. Kunin ang salita dito batay
sa depinisyong ibinigay. Ang kasagutan ay isulat sa loob ng larawan ng pana.
1.Ang matimtimang binibini ay hinahangaan ng kalalakihan.
Ito ang kulay ng uwak. Ito ay bahagi ng mukha.
2. Ang pita niya ay makatapos ng pag-aaral at makahanap ng trabaho.
Tawag sa mga Ito ang lasa ng ampalaya.

katutubong Pilipino.
149
3.Ipaglalaban niya ang bansang Pilipinas kahit buhay niya ay mautas.
Ito ay kasingkahulugan ng nais. Katumbas ng tumpak.
4.May himutok siyang naramdaman dahil sa iyong paglisan.
Ito ay makikitang gumagapang sa ulo. Ito ay isang uri ng isda.
5.Ang hilahil niya sa buhay ay nang mapariwara ang kanyang panganay na anak.
Ito ay katumbas ng salitang pull sa wikang Ingles. Maruming likido na inilalabas ng katawan.
Mga Katanungan
1. Ano ang dahilan ng pagtangis ni Doña Leonora?

2. Ano ang pangakong binitiwan ni Don Juan bago sila magkahiwalay?
3. Bakit hiniling ni Doña Leonora sa hari na siya ay mapag-isa sa loob ng pitong taon? Ipaliwanag.
4. Anong tulong ang ginawa ni Doña Leonora upang magamot si Don Juan?
5. Paano naipakita ni Doña Leonora ang wagas niyang pag-ibig kay Don Juan?
6. Kung ikaw ang nasa kalagayan ni Doña Leonora maghihintay ka rin ba nang
napakahabang panahon para sa iyong kasintahan? Bakit?
150
7. Kaya mo rin bang magtiis at magsakripisyo alang-alang sa iyong minamahal? Bakit?
8. Sa kasalukuyang panahon mayroon pa rin bang katulad ni Doña Leonora na sobra kung
magmahal? Patunayan.
Gawain “O pagsintang labis na makapangyarihan
sampung mag-aama’y iyong nasasaklaw!
pag ikaw ang nasok sa puso ninuman,
hahamaking lahat masunod ka lamang!”
Ang saknong na ito ay mula sa kilalang Obra Maestra ni Francisco Balagtas na “Florante at
Laura.” Ipinakikita sa saknong na ito na lahat ay gagawin ng isang tao alang-alang sa pag-
ibig. Makapangyarihan ang pag-ibig. Lahat ng pagsasakripisyo at pagtitiis ay kayang gawin
maiparamdam at maipakita lamang ang tunay at wagas na pag-ibig. Narito ang ilang larawan ng
mga dakilang tao na nagpakita ng tunay at wagas na pag-ibig.
Si Jose Rizal ay ang ating pambansang bayani. Ibinuwis niya ang kanyang buhay alang-alang
sa pagmamahal niya sa bayan. Hindi niya inisip ang kanyang sarili bagkus ay kapakanan ng taong-
bayan ang nasa puso at isipan. Tunay nga na wagas ang pag-ibig niya sa bayan.
151
Ito ang larawan ng mag-asawang Benigno Aquino at Corazon Cojuanco Aquino. Kapwa
sila mga bayani sa kasalukuyang henerasyon sapagkat ipinaglaban nila ang kalayaan ng mga
Pilipino sa ilalim ng pamumuno ng rehimeng Marcos. Kapwa nila isinakripisyo ang kanilang buhay
para makamit ang demokrasya ng sambayanang Pilipino. Si Benigno Aquino na mas kilala sa
palayaw na Ninoy ay ang mahigpit na kalaban at kritiko ni dating Pangulong Ferdinand Marcos
kung kaya’t nang ideklara ang Martial Law ay dinampot siya ng mga militar. Siya ay nakulong
nang walong taon mula 1972– 1980. Nang maatake sa puso si Ninoy noong 1980 ay pumayag si
Imelda Marcos na magpagamot siya sa Estados Unidos subalit kinakailangan siyang bumalik ng
bansa at hindi na niya kakalabanin ang pamamahala ni Marcos. Tatlong taon ang inilagi niya sa
bansang ito. Nang malaman niya na si Marcos ay may matinding karamdaman bumalik siya sa
Pilipinas sa pagnanasang magkaroon ng pagbabago sa pamahalaan subalit sa kasamaang-palad
siya ay binaril at namatay noong Agosto 21, 1983. Sa masaklap na pangyayaring ito ay napilitan
ang kanyang maybahay na si Cory na tumakbo sa pagkapangulo upang kalabanin si Ferdinand
Marcos. Sumiklab ang EDSA Revolution noong Pebrero 25, 1986 at ito ang katapusan ng
paghihirap ng mga tao at nakamit ng mga Pilipino ang kalayaan at demokrasya ng bansang
Pilipinas.
Ang “Romeo at Juliet” na isinulat ni
William Shakespeare ay tungkol sa
matinding pagmamahalan ng dalawang
tao sa kabila ng hidwaan ng kanilang
pamilya. Ipinakita ni Juliet ang tunay
niyang pagmamahal kay Romeo nang
tumanggi siyang magpakasal sa lalaking
pinili ng kanyang ina. Gumawa siya ng
paraan upang ang kasal na ito ay hindi
maganap kaya pinayuhan siya ni Fr.
Lawrence na inumin ang gayuma bago
ang kasal upang akalain ng lahat na siya ay
patay na. Hindi nakarating ang sulat kay
Romeo tungkol dito kung kaya’t nang
malaman niya ang pagkamatay ni Juliet ay
tinungo niya ang libingan ni Juliet at dahil
sa pag-aakalang ito ay patay na, uminom
siya ng lason. Nang mawala ang bisa ng
gamot gumising si Juliet
subalit natagpuan niya si Romeo na isa nang malamig na bangkay. Dahil sa masaklap na
pangyayaring ito siya ay nagpakamatay. Nang matuklasan ng kani-kanilang pamilya ang
pangyayaring ito, sila ay muling nagkasundo.
Ang pag-iibigan ng dalawang nilalang na
sina Mark Antony at Cleopatra ay isinulat din
ni William Shakespeare. Ipinakita ang wagas na
pag- ibig ng dalawa nang magpakasal sila sa
Anatolia, Syria sa kabila ng maraming hadlang sa
kanilang pag-iibigan. Nagkaroon ng labanan
ang hukbo ni Octavian at ni Mark Antony at
natalo ang huli. Sinasabi na ang dahilan ng
kanyang pagkatalo ay nang marinig niya ang
maling balita tungkol sa pagkamatay ni
Cleopatra. Dahil sa pangyayaring ito, siya ay
nagpakamatay. May isa namang alamat na ang
dahilan daw ng pagpapakamatay ni Mark
Antony ay nang sila ni Cleopatra ay pumunta
sa Ehipto natunton sila ni Octavian at para
makaiwas sa parusa siya ay nagpakamatay.
Ibinilanggo si Cleopatra ni Octavian. Dahil sa
pagkamatay ni
152
Mark Antony ay nawalan ng saysay ang kanyang buhay kung kaya’t gumawa siya ng sulat kay
Octavian na ilibing siya kasama sa puntod ng kanyang asawa. Nagpakamatay si Cleopatra sa
pamamagitan ng pagpapakagat sa ahas.
Tulad na lamang sa ipinakitang aralin, masasabing wagas ang pag-ibig ni Doña Leonora kay
Don Juan sapagkat nagtiis at naghintay siya sa loob ng pitong taon upang makapiling lamang si
Don Juan. Bawat araw at gabing iniluha niya ay sapat na upang patunayan na tunay at wagas ang
kanyang pag- ibig sa binata.
Gawain-Pangkatan
1. Hatiin ang klase sa dalawang pangkat.
2. Pag-usapan ang pagmamahal na ibinigay ng mga magulang sa inyo bilang anak.
3. Ang bawat isa ay magbibigay ng kanyang karanasan kung paano ipinakikita ng inyong
magulang ang kanilang labis na pagmamahal. Pagsama-samahin ang mga nakuhang datos.
4. Batay sa mga nakuhang datos bumuo ng isang liham para sa inyong magulang hinggil sa
ipinakita nilang pagtitiis at pagsasakripisyo.
Rubric sa Pagsulat ng Liham
Marka
Petsa
Nilalaman Masyadong Limitado ang Hindi ganoon Ang Ang pagkasulat
limitado ang pag-unawa kalinaw na pagkasulat ay may malinaw
pag-unawa ng kaalaman, naipaunawa ay may tiyak na layon, tiyak
ng kaalaman, mensahe at ang kaalaman, na pokus na pokus,
mensahe, punto ng mensahe, at lutang kakaibang
at punto ng pananaw at punto ng na punto at paraan nang
pananaw kaya’t kulang pananaw mensahe pagtatalastas
kaya’t kapos sa katuturan. kaya’t medyo kaya’t ng punto ng
na kapos sa malabo ang nakapupukaw mensahe kaya’t
katuturan. katuturan. ng isip ng mahusay na
mambabasa. naaangkop sa
mambabasa. 153
Organisasyon Ang Ang Maayos ang Ang Ang pagkasulat
pagkakasulat pagkasulat daloy at pagkasulat ay tunay na
ay masyadong ay nakalilito transisyon ay may nakapupukaw
maikli, hindi ang daloy ng kaya may nakapupukaw ang simula,
napaunlad na transisyon mainam na na simula, malinaw, ang
may mahinang at hindi pagtatapos. malinaw na katawan,
transisyon at epektibo ang katawan, at epektibo
walang dating pagtatapos. at maayos ang wakas.
na pagtatapos. na wakas. Ang daloy at
Ang daloy at transisyon
transisyon ay ay akma at
malinaw at mahusay.
maayos.
1 2 3
Bokabularyo Kinakitaan ng kawalang- Gumamit ng ilang Wasto at epektibo ang mga
ingat sa pagpili at mainam at may ginamit na salita kaya’t
paggamit ng mga salita katuturang salita kaya’t malinaw at maayos ang
kaya’t ang mensahe ay naipaabot ang mensahe. mensaheng naipaaabot.
hindi naipaabot nang
malinaw.
Pormat Hindi naging tapat at May ilang pagkakataon na Tapat at sumunod sa
masunurin sa pormat at hindi naging masunurin wastong pormat at
pamantayan sa pagsulat. sa pormat at pamantayan pamantayan sa pagsulat.
sa pagsulat.
1 2
Tono Hindi angkop ang tema sa ginawang Angkop ang tema sa ginawang liham.
liham.
Kalinisan Hindi malinis at hinahitaan ng maraming Malinaw at maayos ang pagkakasulat.
bura ang liham.
Itiman ang bilog ng tamang kasagutan sa bawat bilang.
1. Matapos kausapin ng Ibong Adarna, si Don Juan, siya ay maglalakbay papuntang

.
Berbanya Bundok ng Tabor
Reino de los Cristales Armenya
2. Araw-gabi, si Doña Leonora ay sa kanyang silid.
nagbabantay tumatangis
nag-iisip nagtatago
154
3. Kahit patay na si Doña Leonora ang niya kay Don Juan ay hindi mawawala.
katapatan respeto
kabaitan pag-ibig
4. Hiniling ni Doña Leonora sa hari na siya ay sa loob ng pitong taon.
maghihintay mapag-isa
mag-iisip mag-aaral
5. Hindi matanggap ni Doña Leonora na siya ay makakasal sa hindi niya
. mahal
kaugali
kilala makakasundo
6. Umaasa si Doña Leonora na si Don Juan ay buhay at
maghihiganti darating
ipagtatapat ang nangyari makikipaglaban
7. Ang gumamot kay Don Juan upang gumaling ay ang
. adarna
tigre
lobo leon
8. Kung sakaling hindi nabuhay si Don Juan sana ay dalawin siya ng nito.
anino kaluluwa
panaginip alaala
9. Ang laging kasama ni Doña Leonora sa pagtulog ay .
himutok panaghoy
panaginip kasawian
10. Hindi na maririnig ang panaghoy ni Doña Leonora sapagkat si Don Juan ay na.
patay nakakulong
malayo naligaw
Magsaliksik pa kung sino ang nagpakita ng di matatawarang kadakilaan ng pag-ibig sa kapwa
o sa bayan. Tiyakin na may larawang makukuha at idikit ito sa isang puting papel.
155
Basahin: Aralin 19 – Ang Hiwagang Naranasan ni Don Juan, mga pahina 157–160
Mga Katanungan
1. Paano tinulungan ng matanda si Don Juan patungong Reino de los Cristales?

2. Ano-anong hiwaga ang naranasan ni Don Juan nang tulungan siya ng matanda?
3. Kung ikaw si Don Juan, paano mo matutumbasan ang tulong na ibinigay sa iyo ng
matanda? Ipaliwanag.

156
Aralin 19 Ang Hiwagang Naranasan ni Don Juan
Maipaunawa na walang karapatang humusga ang tao ng kanyang kapwa sapagkat ang
kagandahang loob ng isang nilalang ay hindi makikita sa kanyang panlabas na kaanyuan
Mahalagang Kaalaman
Ang tunay na pagkatao ng isang
nilalang ay hindi masusukat sa panlabas Ano ang karapatan ng tao na
na kaanyuan kung kaya’t walang hatulan ang kapwa batay lamang sa
karapatan ang tao na humusga ng panlabas na kaanyuan?
kanyang kapwa.
A. Nakabubuo ng ibang salita mula sa punong salita

B. Nasusuri ang mga larawan ng ilang mga tao na malimit ay hinuhusgahan dahil sa
kanilang panlabas na kaanyuan
C. Napag-uusapan kung paano dapat pakitunguhan ang mga taong malimit na hinuhusgahan
D. Nakabubuo ng poster (paskin) na nagpapakita ng pagpapahalaga sa mga taong malimit
na hinuhusgahan
Ang Hiwagang Naranasan ni Don Juan

(saknong 795 –831)
Halagahang Pangkatauhan: Ang tunay na kagandahan ng isang nilalang ay makikita sa kanyang
busilak na kalooban.
Ang Nakaraan
Ang pangalan ni Don Juan ang laging sinasambit. Pitong taong pag-iisa ang hiningi niya sa amang hari subalit ang totoo ay ayaw niyan
masigasig
157
795
Tatlong taong naglalakad 803
Ganito nga ang nangyari
sa parang at mga gubat, takang-taka ang Prinsipe,
ang paghahanap masikap yaong kanyang pandidiri
sa reynong kanyang isinumpa at nagsisi.
pangarap.
804
Ang maitim na tinapay
796
Ngunit laging naliligaw bukbukin at lumang tunay,
nalalayo yaong daan, anong sarap at linamnam
tila bawat gawing hakbang parang kaluluto lamang!
palayo sa de los Cristal.
805
Noon niya nakilala na
797
Diwa’y sa awa ng Diyos sa luma’t pangit pala,
sa Prinsipeng napalaot, tao’y huwag
sa libis ng isang bundok pakaasang
may matandang sa-sisipot. walang tamis, walang ganda.
798
Nilapitan ang matanda 806
Nang makain ang tinapay
buong suyong napaawa, ang matanda ay nagsaysay,
siya nama’y kinalinga’t tinulungan “Nang ikaw ay masiyahan
dininig sa ninanasa. eto ang pulut-pukyutan.
799
“Tanda, ako’y kaawaang 807
“At diyan sa isang bumbong
iligtas sa kagutuman, may tubig kang maiinom
kung may dala kayo ingatan lang na matapon
riyan ako po’y iyong upang ako’y may mabaon.
limusan.”
808
“Kayhaba pa at matagal
800
“Ako ay may nasa supot yaring aking paglalakbay,
tinapay na durug-durog, mahirap ang maubusan
ikaw na nga ang dumukot lalo’t walang masalukan.
kumain ka’t nang mabusog.”
809
Sa bumbong ay tumungga silindrikong sisidlan,
piru maitim
ruto
ng.
801
Ang tinapay ay maitim
durog pa nga at bukbukin,
sa prinsipeng pagkatingin
nakasusuklam na kanin.
802
Ngunit sa taong may gutom
matigas ma’t lumang
tutong, kung nguyain at
nalulon parang bagong
uri ng bigas na malagkit at
158
si Don Juan ay masaya n ipatawad po sa aking karaniwang gawa
nakaramdam ng ginhawang 811
Kaya’t tubig ninyo ay ubusin. sa kawayan
laong nawala sa kanya. siya ay
nagturin 812
“Sa laki ng aking uhaw
810
Bumbong na kinalalagya’y g: ubusin man po ay kulang,
isang biyas na kawayan, sa “Nunong nanunuyong lalamunan
laki ng kanyang uhaw lubhang tila baga sinasakal.”
kulang pa nga yaong laman. maawai
813
“Don Juan, iyong inumin 819
Pagtataka ni Don Juan ay batid ng kapanayam
kung siya mong nahihiling, ayaw niyang ipamalay
di mo sukat na isipin pangit sa may karangalan.
ang hinampo kung sa akin.”
814
“Ano yaon kung maubos
kung ikaw ay mabubusog,
marahil naman sa bundok
may tubig ding masasalok.”
815
Ininom na yaong tubig
kristal waring anong linis!
malinamnam at ang lamig
sa dibdib ay gumuguhit!
816
Wala siyang itinira
kapatak ma’y sinaid na,
ngunit laking pagtataka
puno pa rin nang
makita!
817
“Di nakaya ng akala
na tarukin ang hiwaga, unawain
sa sarili ay nawikang,
“Ito’y isang talinghaga!”
818
Di sasala ang kuro kung
ito’y marunong na tao,
kung hindi ma’y may engkanto
dapat hangaan sa mundo.
820
nangingimi ang sarili
H na umanyong isang imbi. walang gana
i
g 821
Kaya nga nang magsalita
i inilihis sa akala
t ugali ng mga bata
p na magtanong sa matanda.
a
822
“Nuno’y iyo pong talastas batid
r ang dalita kong kayakap,
i sa pautang ninyong habag
n ako’y nagpapasalamat.”
s 823
“Di man nga po makaganti
a may araw pang nalalabi,
dalangin ko ay mangyaring
P matulungan ka sa huli.”
r
i 824
“Huwag nawang ipalagay
n na kawalan kong paggalang,
s may isa pang kahilingan,
i yaring abang kalagayan.”
p
e 825
“Ano yaon, akong bunso,
sabihin mo’t nang
m matanto kung kaya ng
a aking kuro maluwag kong
g ituturo.”
-
u 826
“Ako po ay naglalakbay
s patungo sa de los Cristal,
i marami nang naraana’y
s di pa rin matagpuan.”
a
’ 827
“Jesus na Panginoon ko,
y sa paglalakad kong ito,
sandaang taon nang husto
d bayang yaon ay, ewan ko.”
i
m 828
“Ngunit kita’y tuturuan,
a bundok na yao’y parunan,
n mula rito ay tandaan
g nasa ikapitong hanay.”
y
a 829
“Doon ay may ermitanyo
r na sasalubong sa iyo
i kapirasong barong ito
, sa kanya’y ipakita mo.”
159
830
“Kung ikaw ay tatanungin
kung kanino ito galing
ang tangi mong sasabihi’y
sa matanda pong
sugatin.”
831
“Kaya, hayo na, Don Juan
kaylayo pa ng parurunan,
didilimin ka sa daan
tatahaki’y anong sukal.”
Basahin ang pangungusap sa loob ng bawat larawan ng bumbong. Bumuo ng tatlo pang salita
mula sa punong salita na may salungguhit.
1. Masigasig ang bata sa pag-aaral. 2. Kinalinga ng matanda ang lalaking sugatan.
3. Inihain ng aking ina ang pirurutong para sa meryenda.

4. Tarukin mo ang kasaysayan ng ating lahi.
160
5. Talastas niya na kailangang mag-aral nang mabuti upang makamit ang tagumpay
Mga Katanungan
1. Ilang taon ang ginawang paglalakbay ni Don Juan patungong Reino de los Cristales?
2. Bakit hindi niya matagpuan ang lugar na kanyang hinahanap?
3. Ano-anong kahiwagaan ang nasaksihan ni Don Juan?
4. Ano ang naging reaksiyon ni Don Juan sa mga hiwagang kanyang nasaksihan?
5. Bakit kaya tinulungan ng matanda si Don Juan gayong hindi naman niya ito kilala?
6. Kung ikaw ang nasa katayuan ng matanda, ibibigay mo pa rin ba ang tinapay at inumin sa
isang tao gayong ito ay iyo ring kailangan?
7. Ano ang ipinayo ng matanda kay Don Juan upang mahanap ang Reino de los Cristales?
8. Kung ikaw si Don Juan, magtitiwala ka ba sa isang taong hindi mo naman kilala? Bakit?
9. Paano kaya matutumbasan ni Don Juan ang kabaitang ipinakita ng matanda sa kanya?
10. Bakit may mga taong tinutulungan na ay iba pa rin ang iniisip sa kapwa?
Gawain
“Siya ho at wala nang iba,” ang sagot ni Aling Marta.

“Saan mo dinala ang dinukot mo sa aleng ito?” mabalasik na tanong ng pulis sa bata.
“Magsabi ka ng totoo, kung hindi ay dadalhin kita.”
“Wala ho akong dinukot na maski ano sa kanya,” sisigok-sigok na sagot ng bata. “Maski kap-
kanan ninyo ‘ko nang kapkapan, e, wala kayong makukuha sa akin. Hindi ho ako mandurukot.”
Ang diyalogong ito ay hinango sa isang maikling kuwento na pinamagatang “Ang Kalupi” ni
Benjamin P. Pascual. Hinusgahan ni Aling Marta ang bata na isang magnanakaw dahil sa kanyang
itsura at maruming kasuotan. Huli na nang malaman ni Aling Marta na naiwan lamang pala niya
ang kanyang kalupi sa kanilang bahay. Ang kaawa-awang bata ay nasagasaan at namatay nang
hindi man lamang naipagtanggol ang kanyang sarili.
161
Ipinakita lamang sa kuwentong ito na kahit sinong tao ay walang karapatang humusga ng
kanyang kapwa. Sapagkat hindi makikita sa panlabas na anyo at kasuotan ang tunay na pagkatao
ng isang nilalang.
Narito ang ilang mga larawan na malimit hinuhusgahan at kinukutya ng mga tao.
Larawan 1 – Mahihirap Larawan 2 – Pulubi
Larawan 3 – May Kapansanan
Bagama’t ipinanganak silang mahirap at may kapansanan, tao rin sila na dapat irespeto at
igalang. Huwag nating husgahan ang kanilang pagkatao sapagkat sa kabila ng kanilang kahirapan
at kapansanan ay may kagandahan at kabutihan ding masisilayan sa kanilang kalooban. Kung ang
mahihirap na iyan ay mabibigyan lamang ng pagkakataong makapag-aral at mailabas ang kanilang
talino, magugulat ka na ang mga taong ito ay mayroon palang kakayahang kuminang.
Tulad na lamang sa ipinakitang aralin, hinusgahan ni Don Juan ang tinapay dahil sa itsura
nito. Isang luma, kulay itim, at bukbuking tinapay subalit nang matikman niya ang lasa nito ay
napatunayan niya na may nakatagong linamnam sa kabila ng pangit na anyo nito.
Gawain–Pangkatan
1. Hatiin ang klase sa tatlong pangkat.
2. Suriin ang larawan ng ilang mga tao na malimit ay hinuhusgahan dahil sa kanilang panlabas
na kaanyuan.
3. Ang unang larawan ay para sa unang pangkat, ang ikalawang larawan ay para sa
ikalawang pangkat at ikatlong larawan ay para sa ikatlong pangkat.
4. Pag-uusapan ng bawat pangkat kung paano dapat pakitunguhan ang mga taong malimit
na hinuhusgahan. Isulat sa tsart ang napag-usapan.
5. Itala rin sa tsart kung may karapatan ang tao na hatulan ang panlabas na kaanyuan ng
kanyang kapwa.
6. Gumawa ng poster (paskin) sa loob ng kahon na magpapakita ng pagpapahalaga sa mga
taong malimit hinuhusgahan.
162
Mga tao na malimit hinuhusgahan Paano maipakikita ang May karapatan ba ang tao na
dahil sa kanilang panlabas na magandang pakikitungo hatulan ang panlabas na
kaanyuan sa kanila? kaanyuan ng kanyang kapwa?
Mahihirap
Pulubi
May kapansanan
Unang Pangkat – Mahihirap Ikalawang Pangkat – Pulubi
Ikatlong Pangkat – May kapansanan
163
Rubric sa Pagbuo ng Poster (Paskil)
Petsa Marka
Konsepto/ Walang Kulang na Kulang ang Halos Kompleto at
Nilalaman koneksiyon kulang ang nakaguhit na kompleto at wasto ang
sa aralin ang nakaguhit at impormasyon. wasto ang nakaguhit at
nakaguhit at nakasulat na nakaguhit at nakasulat na
nakasulat na impormasyon. nakasulat na impormasyon.
impormasyon. impormasyon.
1 2 3
Paraan Kapos na kapos sa Hindi gaanong naging Tunay na malikhain at
ng Paglalahad/ Islogan pagiging malikhain malikhain at masining masining ang ginamit na
at masining ang ang ginamit na konsepto at pagkalahad
ginamit na konsepto at konsepto at paglalahad ng paskil.
paglalahad ng paskil. ng paskil.
Itsura ng Proyekto Nakitaan ng Ang proyekto Ang proyekto ay
kakulangan sa ay naiplano ng buong
pagpaplano ang napagplanuhan. husay at galing.
proyekto.
Kabuuang Dating Hindi gaanong Maganda at kaaya-aya Magandang-maganda at
maganda at kaaya- ang kabuuang dating kaaya-aya ang kabuuang
aya ang kabuuang dahil sa pagsunod sa dating sa pagsunod sa
dating dahil sa hindi pormat at kalinisan pormat ng kalinisan.
pagsunod sa pormat at nito.
kalinisan nito.
1 2
Kalinisan May mga bura at dumi ang Malinis at maayos ang paskil.
paskil.
164
Sagutin ang sumusunod na mga katanungan. Isulat ang titik sa bawat kahon upang mabuo ang
crossword puzzle.
1 2 3
4 5
10
Pahalang Pababa
1 Taong pupuntahan ni Don Juan 2 Lugar na hinahanap ni Don Juan
sa kabundukan 3 Lugar kung saan matatagpuan ang
4 Katumbas ng salitang Diyos ermitanyo
7 Ang pumawi ng uhaw ni Don Juan 5 Madalas mangyari kay Don Juan kaya
9 Ang ginawa ni Don Juan sa hindi niya matagpuan ang kanyang
tinapay hinahanap
10 Katumbas ng masarap 6 Tawag sa uri ng bigas na malagkit at maitim
8 Ang ibinigay ng matanda kay Don Juan
na durog-durog at bukbukin
165
Marahil ay naunawaan mo na ang katatapos lamang na aralin. Gumawa ng isang tula na may
apat na taludtod na nasusulat sa malayang taludturan. Pumili lamang ng isa.
a. Hindi Lahat ng Ginto ay Kumikinang
b. Tao Sila, Hindi Hayop
Basahin: Aralin 20 – Ang Tapat na Umiibig, mga pahina 167–169
Mga Katanungan
1. Bakit tumatangis si Doña Leonora?

2. Paano ipinakita ni Doña Leonora at Don Pedro ang katapatan sa pag-ibig?
3. Makatwiran ba ang ginawang paghihintay ni Doña Leonora at ni Don Pedro alang-alang sa
pag- ibig? Ipaliwanag.

166
Aralin 20 Ang Tapat na Umiibig
Maipaunawa na ang tunay na pagmamahal ay marunong magparaya at tumanggap ng

pagkatalo
Mahalagang Kaalaman
Makapangyarihan ang pag-ibig. Naga- Mahalagang Katanungan
gawa nitong bulagin ang isang tao dahil Bakit iginigiit ng isang tao ang
sa tindi ng emosyong nararamdaman sa kanyang pag-ibig sa taong ayaw sa kanya?
sobrang pagmamahal ay nagiging
makasarili ang tao dahil pinakikinggan ang
puso kahit na may isang taong nasasaktan.
Subalit ang tunay at wagas na
pagmamahal ay marunong tumanggap
ng pagkatalo at marunong magparaya.
A. Nakapagbibigay ng ilang salita upang mabuo ang diwa ng pangungusap

B. Nakapagbibigay ng mga salitang maaaring iugnay sa salitang pagpaparaya
C. Nakabubuo ng isang talata kung kailan dapat magparaya mula sa mga salitang iniugnay
sa salitang “pagpaparaya”
Ang Tapat na Umiibig

(saknong 832–856)
Halagahang Pangkatauhan: Ang tunay na pagmamahal ay marunong magparaya.
Ang Nakaraan
abundukan. Dahil sa matinding gutom at uhaw, siya ay humingi ng tulong sa matanda. Agad naman siyang binigyan ng lumang tinapay
832
Si Don Juan ay naglakad,
sa landasing madadawag;
kay Leonora’y nag-uulap
ang langit ng kanyang palad.
833
Sa silid ay nag-iisa
kaurali’y mga dusa,
kaulayaw
maningning niyang mga mata
sa luha’y ayaw buksan.
834
Si Don Pedro kung dumalaw
akala na’y si Don Juan,
pag di ito ang namasdan,
pinto niya’y ayaw buksan.
835
Kaya malimit magalit
si Don Pedrong nananabik,
kung di lamang nagtitiis
hinamak na yaong silid.
836
Dibdib niya’y nawawalat 842
Hibik naman ng prinsesa:
at tuwing kanyang “Don Juan kong tanging
mamamalas, si Leonora’y sinta malagot man ang
umiyak hininga, iyong-iyo si
si Don Juan ay tinatawag. Leonora.”
837
Lalo na kung nakikitang 843
“Prinsesa kong minamahal
sa kapatid at di kanya, pawiin ang kalumbayan, kalungkutan
ang larawang sinasamba hindi kita babayaa’t
ay may hapis na prinsesa. pag-ibig ko’y walang hanggan.”
kabastusan
838
Kung hindi nga kagaspanga’t 84
“Hindi mo ba nababatid
alangan sa kamahalan, Don Juan kong iniibig,
ang apo’y ng kagalita’y itong lilo mong kapatid taksil
ibinunton sa larawan. sa ayaw ay namimilit?”
839
At sa buong pagngingitngit 845
“Ako’y hindi isang lilo
ay madalas pang masambit, dakila ang pagsinta ko,
“Pag nabigo yaring nais lilo pa ba akong itong
hahamakin pati lintik.” matapat na alipin mo?”
840
Malimit na magkasaliw 846
“O, Don Juan, bakit baga
ang dalawa sa pagdaing, hanggang ngayon ay wala ka,
magkalaban ng damdamin di mo kaya natatayang
sa pagluha ay gayon din. dito’y hinihintay kita?”
841
Ang himutok ni Don Pedro 847
“Ano pa ang kailangan
“Leonorang pinopoon ko, ako’y naririto naman?
di na kaya magbabago ang ligayang hinihintay
katigasan ng puso mo?” nasa aking pagmamahal.”
168
848
“Tatlong taon nang mahigit
yaring aking pagtitiis,
maatim kaya ng dibdib
na makasal sa di ibig?”
849
“Tatlong taon na rin lamang
kayapos ko’y agam-agam, alinlangan
araw-gabi’y inaasahan
ang masaya nitong araw.”
850
“Kung nasawi ka sa balon,
bakit kaya nagkagayon?
Lobo’y saan naparoon
at wala rin hanggang ngayon?”
851
“Di nakita mo na, giliw, 854
“Paalam na, O, Don Juan
pati lobo ay nagmaliw, si Leonora ay paalam,
ang nangyari’y saksi na rin kung talagang ikaw’y
na talagang ikaw’y akin.” patay magkita sa ibang
buhay.”
852
“Ito’y huli’t katapusan
ng pagtawag ko, Don Juan, 855
“Ako’y paalam na muna
kung kulanging kapalaran minamahal kong Leonora,
ako’y di mo na daratnan.” hihintayin ko ang araw tang
bibihis sa ating dusa.”
853
“Huli nating alaala
kay Don Juang namatay 856
“Ang prinsesa’y nanahimik
na, habang tayo’y hiwalay sa malungkot niyang
pa ipagluksa natin siya.” silid, si Don Pedro ay
umalis
na may sugat din sa dibdib.
Makikita sa larawan ng puso ang mga salita na gagamitin upang mabuo ang diwa ng
pangungusap. Basahin mo muna ang mga pangungusap. Pumili ng salitang naaangkop sa
bawat pangungusap. Isulat ang sagot sa loob ng bawat larawang puso.
kauraliagam-agam
kagaspangankatoto
kalumbayanlilo alinlangan
169
1. ang aking kaibigan dahil ipinagkalat niya ang pinakatatago kong lihim.
2. Hindi magandang magpakita ng ang anak sa kanyang magulang.
3. Hindi mapawi ang ng dalaga nang pumanaw ang kanyang magulang.
4. Nagkaroon ng ang binata nang malaman niyang may ibang mahal ang
kanyang kasintahan.
5. ni Ibarra si Maria Clara sa asotea.
Mga Katanungan
1. Ano ang ginagawa ni Doña Leonora kapag dumadalaw si Don Pedro sa kanyang silid?
2. Bakit laging umiiyak si Doña Leonora sa kanyang silid?
3. Ano ang damdaming namamayani kay Don Pedro kapag tumatangis si Doña Leonora dahil sa
kanyang kapatid?
4. Paano ipinakikita ni Don Pedro ang pagmamahal niya kay Doña Leonora?
5. Kung ikaw si Don Pedro, hihintayin mo ba na makalimutan ni Doña Leonora si Don Juan
upang ang pagmamahal niya ay maibaling sa iyo? Bakit?
6. Ilang taon ang ginawang paghihintay ni Doña Leonora kay Don Juan?
7. Sa iyong palagay, tama ba ang ginawang paghihintay ni Doña Leonora o dapat na niyang
tanggapin na hindi sila para sa isa’t isa ni Don Juan? Ipaliwanag.
8. Bakit pinipilit ni Don Pedro ang kanyang pag-ibig sa babaeng ayaw sa kanya?
Gawain
Ito ang larawan ni Francisco Balagtas na tinaguriang “Ama ng

Balagtasan.” Nabihag ang kanyang puso ng isang magandang binibini
na taga-Pandacan. Dahil sa galing ni Kiko sa larangan ng tula ay
nahulog din ang loob ni Maria Asuncion Rivera o Selya sa mga tulang
inihahandog ng binata. Subalit hindi tumagal ang kanilang
pagmamahalan dahil may isang mayaman na gumawa ng paraan
upang mapasakamay niya ang pag-ibig ng dalaga. Ito ay walang iba
kundi si Nanong Capule o Nano. Ginamit niya ang kanyang salapi
upang maipabilanggo si Kiko.
Ito ay patunay lamang na ang isang taong lubos na umiibig ay
gagawin ang lahat mapasakamay lamang ang minamahal. Ipinakikita Francisco Balagtas
rin dito na sa tindi ng nadarama ay nalilimutan na kung ano ang tama
at
mali. Nagiging makasarili ang isang tao dahil mas nangingibabaw ang puso kaysa sa isipan. Pinipilit
170
ang sarili kahit alam niyang may masasaktan. Sa ganitong sitwasyon ay kinakailangang magparaya
at tanggapin ang pagkatalo. Hintayin na lamang ang ipinagkaloob ng Diyos sa tamang panahon.
Tulad na lamang sa ipinakitang aralin, pinipilit ni Don Pedro ang kanyang pag-ibig kay Doña
Leonora na may mahal namang iba. Iginigiit ang sarili kay Doña Leonora kahit na alam niya
na imposible itong mangyari.
Tandaan natin na ang tunay na pagmamahal ay marunong magparaya.
Gawain-Pangkatan
1. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
2. Pag-usapan na kapag naririnig ang salitang pagpaparaya, ano ang salitang maaaring iugnay rito?
3. Bawat kasapi ay dapat magbigay ng kasagutan at ilagay ito sa bawat larawan ng puso na makikita.
PAGPAPARAYA
4. Pag-ugnay-ugnayin ang mga salitang ibinigay at bumuo ng isang talata na isinasaad kung
kailan dapat magparaya. Maaaring magdagdag ng mga pangungusap na hindi nakasulat sa
larawan ng mga puso.
5. Isulat ang nabuong talata sa loob ng scroll na makikita.
171
Rubric sa Pagsulat ng Talata
Petsa Marka
Pamantayan 1 2 3
Mensaheng Nais Malayo sa paksa ang Hindi gaanong Malinaw at maayos
Iparating mensahe ng talata. naipaliwanag at may na naipaliwanag ang
kalabuan ang mensahe. mensahe ng talata.
Paggamit ng Walang mga May kakulangan sa Gumamit ng mga
Nakahihikayat na salitang ginamit na paggamit ng mga salitang nakahihikayat.
Salita panghikayat. salitang nakahihikayat.
1 2
Tamang Pagbabaybay ng Maraming dapat ayusin sa Maayos ang pagbabaybay ng mga
mga Salita pagbabaybay. salita.
Nakapukaw ng Walang diwa at nakababagot Makabuluhan at punong-puno ng
Interes basahin. damdamin ang talata.
Hanapin at kulayan ang sampung pangalan na maaaring tao, bagay, o lugar na nabanggit sa
aralin. Nasa ilalim ng kahon ang clue. Pagkatapos ay isulat sa patlang ang nakuhang pangalan na
tumutugon sa paglalarawan.
S B A L A D O N P E D R O S A K A L I
O A L A L A O U U M R A L I L O L O M
L H A L A K I N N A G D T K K N A B B
E A B A K I L O J N A G A I I G B O A
S Y O L A L R K U U L T T T M A O D L
E L L B D A O O A E A O F I O I K A O
O A G A I K A B I L A N G B U H A Y N
T K A N L N A G S E S E L O S A Y E O
I I L A I M H I M G T I N T G M A N E
P A K A S A L S A H I N D I M A H A L
1. Bilang ng taon ng ginawang paghihintay ni Doña Leonora kay Don Juan

2. Ang hinihintay ni Doña Leonora na magpapatunay na buhay pa rin si Don Juan
172
3. Lugar kung saan madalas mapag-isa si Doña Leonora
4. Ang dumadalaw kay Doña Leonora subalit siya ay pinagsasarhan ng pinto
5. Ang pangalan na laging tinatawag ni Doña Leonora
6. Ang hindi maatim gawin ni Doña Leonora
7. Ang tawag ni Doña Leonora kay Don Pedro
8. Lugar kung saan hiniling ni Doña Leonora na magkita sila ni Don Juan kung
sakaling siya ay patay na
9. Ang nararamdaman ni Don Pedro sa tuwing tinitingnan ang larawang
sinasamba ni Doña Leonora ay sa kanyang kapatid
10. Lugar kung saan iniisip ni Doña Leonora na nasawi si Don Juan
May mga pangyayari sa buhay ng isang tao na kailangan niyang magparaya. Anong pangyayari
sa buhay mo na ikaw ay nagparaya? Gumawa ng isang talata at isulat ito sa puting papel.
Basahin: Aralin 21 – Ang Paghahanap ni Don Juan sa Reino de los Cristales, mga pahina 174–179
Mga Katanungan
1. Ano ang naging reaksiyon ng ermitanyo nang makita niya si Don Juan?
2. Bakit tinulungan ng ermitanyo si Don Juan sa kabila ng pagiging estranghero niya?
3. Paano tinulungan ng ermitanyo si Don Juan upang matagpuan ang Reino de los Cristales?

173
Aralin 21 Ang Paghahanap ni Don Juan sa Reino de los Cristales
Maipaunawa na kailangang maging matatag upang matamo ang hangarin sa buhay at ito
ay magagawa kung taglay ang tapang, lakas, at tibay ng loob

Ang taong may matatag na layuning Paano makakamit ang tapang, lakas,
matamo ang hangarin ay may tapang, at tibay ng loob upang matamo ang
lakas, at tibay ng loob. isang hangarin sa buhay?
A. Natutukoy ang kasingkahulugan ng ilang piling salita na ginamit sa teksto

B. Nakapagbabahaginan ng sariling palagay o opinyon kung paano matatamo ng isang tao
ang kanyang hangarin sa buhay
C. Nakabubuo ng kongklusyon kung paano maaaring matamo ang hangarin sa buhay
Ang Paghahanap ni Don Juan sa Reino de los Cristales

(saknong 857–923)
Halagahang Pangkatauhan: Kailangan ng tao ang tapang, lakas, at tibay ng loob upang makamit
ang hangarin sa buhay.
Ang Nakaraan
ntay kay Don Juan. Hindi nawawala sa kanyang isip ang pag-asang babalik si Don Juan. Samantala, si Don Pedro ay naghihintay rin at um
maasa, si Don Juan naman ay may ibang babae nang pinaglalaanan ng pag-ibig.
174
857
Samantala, si Don Juan
na sakbibi rin ng lumbay
sa bundok at
kaparangan paglakad ay
dahan-dahan
hinay-hinay.
865
Hinagkan na’t tinangisan
858
Limang buwang paglalakad yaong barong kanyang tangan,
pitong bundok ang binagtas, luha sa mata’y bumukal
pitong dusa’t pitong hirap agos ang nakakabagay.
bago sinapit ang hangad.
866
At nagwika ng ganito:
859
Doon sa kanyang dinatnan
isang ermitanyong mahal, taong namuhay “Jesus na Panginoon ko,
balbas ay hanggang baywang nang mag-isa isang galak ko na itong
kasindak-sindak pagmasdan. pagkakita sa baro Mo.”
kagulat-gulat
860
Pagkakita sa prinsipe 867
“Ngunit ang di ko makita’y
ang matanda ay lumabi katawan mong
pumiksi, “Ikaw, tuksong mapaninta; di ko
pagkalaki, lumayo sa nababayaran pa
aking tabi.” ang aking nagawang sala.”
861
“Dito’y mahaba nang araw 868
Sa dibdib ay inilagay
na ako’y nananahan, kapirasong barong mahal,
sa tahimik kong pamumuhay saka dagling binalingan
walang taong nakaalam.” ang prinsipeng si Don
Juan.
862
“Nuno’y huwag pong mamangha” na
anang prinsipeng kawawa, mal magulat
“ang akin pong pagsasadya’y i
sa utos din ng matanda.” ang
kan
863
“Narito po’t aking dala yan
kapirasong baro niya, g
na siya pong magbabadya kur
niring marangal kong pita.” o.
864
Nakita ang dalang
baro ermitanyo’y
napatango napaghulo
noon niya
869
“Ano baga ton ko pong pilit ang
ang sadya 870
Reino de los Cristales
mo sa “ kahariang sakdal-dikit
iyong T kayo ang nakababatid.”
pagkaparit i
o?” n 871
“Jesus na Panginoon ko,
“Marangal u limang dantaon na
na t
nabatid akong naninirahan
ermitanyo, u dito’t malayo sa mga
hangad ko po’y tulong ninyo.” n tao.”
175
872
“Wala akong pagkaalam nakatatalos
sa hanap mong kaharian, sa reyno ng Cristalinos?”
gayon man nga ay maghintay
baka kita’y matulungan.” 877
Ang sagot ng kalahatan: “Panginoon naming mahal, wala
kaming kaalaman
873
“Tingnan kung sa aking sakop sa hanap na kaharian.”
mga hayop kong mapaglibot,
kung kanilang naabot, 878
Maging yaong Olikornyo na hari nilang totoo, walang
kahariang Cristalinos.” masabi mang ano sa hinahanap na reyno.
874
Sa pinto ay lumapit na’t
kampana’y tinugtog niya,
nagsidating kapagdaka
madlang hayop sa Armenya.
875
Sa tanang magkakapisan
na lahat niyang tauhan,
ay nagtanong kapagkuwan
itong ermitanyong mahal.
876
“Sa inyong mga paglibot
sa kaparangan at
bundok sino ang
879
ng mapagtiis buo rin ang
G pananalig
a na di siya malilihis.
y
u 880
“Don Juan, narinig mo.”
n ang wika ng
m ermitanyo. “ni ang
a mga tauhan ko
n walang masabi mang ano.”
a 881
“Ngayon kita’y tuturuan,
y sa ikapitong bundok na ‘yan
sundin sanang mahusay,
w may matanda kang daratnan.”
a
l 882
“Itong baro ko’y dalhin mo
a ibigay sa ermitanyo,
n baka sakali ngang ito
g ang makatulong sa iyo.”
i 883
Noon din nga’y inatasan
m nitong ermitanyong mahal
i ang Olikornyo niyang hirang
k na ihatid si Don Juan.
s 884
“Ang prinsipe’y ihatid mo
i sa bahay ng kapatid ko,
magbalik ka agad dito’t
D nang hindi mainip ako.”
o
n 885
Ang prinsipe ay sumakay
sa likod ng ibong
J hirang: sa sandali ay
u dumatal
sa sadyang patutunguhan.
a sa sadyang patutunguhan.
176
886
Pagkababa’y nagtuloy na may padala’y ermitanyong sa aki’y nagpaparito.”
sa marikit na ermita,
nang sa ermitanyong makita 890
Sa ermitanyo nang makita ang damit na mahalaga
siya’y tinanong pagdaka: prinsipe’y pinalapit na’t inabot ang barong dala.
887
“Ikaw baga kaya’y sino 891
Pagkaabot ay hinagkan, buong suyong tinangisan,
pangahas at manunukso? wikang kanyang binitiwa’y kalunos-lunos pakinggan.
Matagal na ako rito’y
walang nakikitang tao.” 892
“O Diyos na darakila ito’y isa Mong himala,
sa dunong Mo’y sino kaya ang maaaring humula?”
888
Tugon nitong si Don Juan
“Ermitanyong sakdal mahal 893
“Hamak yaring katauhan, maging itong karanasan,
loob mo po ay mahusay kaya Panginoong mahal diwa ko ay liwanagan.”
ako’y hindi salanggapang.”
894
“Taong ngayo’y kaharap ko kung di man mapagsino,
889
”Narito po’t tingnan ninyo sukat na sa himala Mo, makilalang maginoo.”
kapirasong barong ito,
895
Samantala si Don Juan 896
Hinangaan at nagtaka
sa gayon niyang napakinggan, sa ermitanyong nakita,
pagtataka’y gayon laman katandaa’y humigit pa
sa sarili ay namanglaw. sa nakausap na una.
897
Ang balbas nito sa haba
sumasayad na sa lupa,
balahibo’y mahahaba’t
mapuputi namang pawa.
898
Ang matandang ermitanyo
ay nagtanong ng ganito:
“Sino ba ang kinunan mo
ng mahal na barong ito?”
899
Kay Don Juan namang badya:
“Nasabi ko na po kanina
ang sa aki’y may padala’y
ermitanyong matanda na.”
900
“Kung gayon ay sabihin
mo, prinsipe, ang sadya
rito, kung sa akala’y kaya ko
ako’y handang sumaiyo.”
901
Ang pahayag ni Don Juan:
“Nuno ako’y kahabagan,
sadya ko po ay malaman
yaong Reino de los Cristal.”
902
Napatungo ang matanda
na kumakapak ang baba, nanginginig
ang paningi’y nasa lupa’t
matagal na naghahaka.
177
903
Pagkatapos ay ganito 909
Ang sagot na maliwanag:
ang sabi ng ermitanyo: “Di po namin natatatap.
“Walong daang taong husto
nalalaman
malayo pong dili hamak
ang paninirahan ko rito.” itong Cristalinong s’yudad.”
904
“Ngunit walang kaalaman 910
Matanda’y di nasiyahan,
sa Reino de los Cristales, sa sagot ng kalahatan,
ang hanap mong kaharian kaya anya: “Sino riyan
ewan ko kung ang wala’t di dumaratal?”
matagpuan.”
911
Pagsisiyasat nang ginawa
905
“Tingnan kong sa aking at nakitang wala pa nga
sakop mga ibong nasa ang agilang siyang nasang
bundok, kung kanilang pagtanungan ng pithaya.
naaabot
ang Reyno ng Cristalinos.”
Lumapit na sa pintua’t
906 912 Ngunit di kaginsa-ginsa sa pagpupulong nga nila, sa darating an
ang kampana’y pinaangal,pinatunog tanang ibo’y nagsidatalnamamangha sa nakita.nagkatipon na harapan.nagsidating
913 Nang bumaba ay pabagsak sa pagod na dili hamak, ermitanyo’y
907
Nagsihanay nang maayos 914
Sinulit itong agila
ang laki ay sunod-sunod, na kung bakit nahuli pa.
mga ulo’y nakayukod gayong dapat na mauna
naghintay sa iuutos. kung tinatawag na sila.
908
Tinanong ang bagong kawan 915
“Parang di mo pa unawa
“Sa mahabang paglalakbay, itong tunog ng kampana
sino ang nakaaalam saan man naroong lupa
sa Reino de los Cristales?” ay umuwi kayong bigla.”
178
916
Pakumbabang nagsalaysay 920
“Kung gayon,” anang ermitanyo
ang agila ng dahilan: “ngayon din ay sabihin mo,
“Panginoon naming mahal, lupang yaon ay kung ano’t
maglubag ang kalooban.” baka siya nang hanap ko.”
921
“Ermitanyong iniibig.”
sagot ng ibong mabait,
“isang lupaing marikit
ang Reino de los Cristales.”
922
“Kanginang umaga lamang
doon ako nag-agahan,
isang peras na mainam
ang lasa ay malinamnam.”
923
“Don Juan naririnig mo na
ang balita ng agila,
kaya ngayo’y humanda ka’t
matutupad iyang pita.”
917
“Di ko hangad na suwayin
alin man sa inyong bilin,
nguni’t ako po’y nanggaling
sa napakalayong lakbayin.”
918
“Narinig ko ang kampana
kaya nga po biglang-biglang
nilisan ko yaong lupang
inabot ng aking nasa.”
919
“Paglipad ko’y binilisan
ngunit hapo ang
katawan, kaya nang ako’y
dumatal huli na sa
kalahatan.”
Basahing mabuti ang mga pangungusap sa hanay A. Hanapin ang kahulugan ng mga salitang
may salungguhit sa hanay B. Isulat lamang ang titik ng sagot sa patlang.
A B
1. Sa pagdaan niya sa bundok at parang, siya ay ang

lumakad nang hinay-hinay. nakarar
aan.
2. Nanirahan ang ermitanyo sa liblib na
lugar may walong daang taon na
a. nabatid b. nagsidating
c. nalungkot
179
3. Lubhang kasindak-sindak sa kanyang paningin d. dahan-dahan

na datnan ang isang matandang may
mahabang balbas. e. kagulat-gulat
4. Nang ako ay kanyang nakita, siya ay f. lumabi
pumiksi at nagtanong kung bakit ngayon
lang ako dumating. g. nanginginig
5. Ngayon lang niya napaghulo na ang kanyang h. magulat
pakay sa kapatid ay tunay at dalisay.
i. pinatunog
6. Dahil sa hindi kanais-nais na balita, siya ay
namanglaw dahil hindi na matutuloy ang j. taong namumuhay
lakbay- aral. nang mag-isa
7. Habang ang matanda ay nagsasalita, ang k. kalugod-lugod
baba niya ay kumakapak at ang tuhod ay
sumasakit.
8. Ang kampana ay kanyang pinaangal upang ang
lahat ng tao ay magsidating.
9. Lahat ng panauhin ay nagsidatal upang pakinggan
ang mensahe ng pangulo.
10. Huwag mamangha sa anumang magagana na
pangyayari sa buhay na iyong babagtasin.
Mga Katanungan
1. Napakalayo ng Reino de los Cristales. Sa akala ninyo, may mga paraan pa ba upang marating
iyon ni Don Juan?
2. Ano ang reaksiyon ng unang ermitanyo nang makita si Don Juan?
3. Bakit nalaman ng pangalawang ermitanyo na totoong pinapunta si Don Juan sa kanya?
4. Bakit mahalaga sa dalawang ermitanyo ang kapirasong baro na ipinadala kay Don Juan
ng unang nuno? Ano kaya ang kaugnayan ng mga ermitanyo sa isa’t isa? Ilarawan ang bawat
isa.
5. Paano nagawang tulungan ng pangatlong ermitanyo si Don Juan?
6. Sino ang nakakita sa kaharian ng Reino de los Cristales? May kinalaman kaya rito ang Adarna?
7. Dapat bang maging masigasig si Don Juan sa paghahanap sa kahariang Reino de los Cristales?
8. Paano ipinamalas ni Don Juan ang tatag ng kanyang hangarin na matunton ang kaharian?
9. Kung ikaw si Don Juan, ipagpapatuloy mo pa rin ba ang pagpunta sa Reino de los Cristales? Bakit?
180
Gawain
Nabasa mo na ba ang nobelang Jonathan Livingston Seagull? Sino ba siya?

Si Jonathan Livingston Seagull ay isang ibon na tauhan ng
maikling nobela ni Richard Bach. Natutuhan ni Jonathan ang iba’t nik
ibang teknik ng
sa paglipad hanggang siya ay magsawa at mabagot sa buhay bila
g isang seagull. Dahil sa pagiging pangahas niya, pinatalsik siya
sa kanilang lahi ng mga ibon. Ginamit niya ang kaalaman sa
paglipad sa paghahanap ng katotohanan at kaliwanagan. Dahil sa
tatag ng loob na makamit ang layunin, ang seagull ay nagtagumpay.
Buong galak pa rin siyang kinilala bilang isang seagull.
Sa ating lipunan, may katulad na Jonathan Livingston Seagull.
Sila ang mga taong nagbigay ng serbisyo publiko nang taos-puso at
buong husay. Ngunit sa isang pangyayari na nasangkot sa
katiwalian, sila ay napatalsik sa puwesto. Sila ay nangibang bansa n
upang hanapi at resolbahin ang katotohanan at katarungan.
Sa isang pamilya, may kapatid o miyembro ng pamilya ay maihahambing sa isa ring seagull.
Siya ay isang kapatid na nabigyan ng pagmamahal at pinagtapos ng pag-aaral. Ngunit gaano man
kasakit ang iwan ang pamilya, siya ay lumisan upang hanapin ang magandang kapalaran sa ibang
lugar o bansa.
Sa araling ito, si Don Juan ay katulad ni Jonathan Livingston Seagull, isang ibon na may
matatag na layuning matagpuan ang kanyang kapalaran. Hindi alintana ni Don Juan ang hirap ng
paglalakbay matupad lamang ang layunin na marating ang Reino de los Cristales.
Katulad din si Don Juan ng agila. Matibay at malapad ang mga pakpak kaya walang takot
sa paglipad malayo man ang marating. Nakagalitan man siya ng ermitanyo ay buong tapang
siyang nangatwiran.
Sa kabuuan, saan mang lugar makarating, ang kailangan ay tapang, dahil maraming pagsubok
ang susuungin; lakas, dahil ito ang nagsisilbing pananggalang sa mga taong nais kang pabagsakin
at higit sa lahat dapat ay may tibay ka ng loob dahil ito ang magbibigay tatag sa taong ang
kakambal ay suliranin. Lahat ng ito ay mga sandata na dapat dalhin upang ang mga hangarin
sa buhay ay maisakatuparan. Kung wala ang mga ito, walang mangyayari sa mga adhikain mo sa
buhay. Huwag kang matakot! Huwag kang susuko!
Sa kasalukuyan, bata ka pa. Ngunit pagdating ng panahon, ikaw ay sasabak sa hirap at saya
ng buhay. Ngayon pa lang ay dapat malaman mo kung paano matatamo ang mga katangiang
tapang, lakas, at tibay ng loob upang maabot ang isang hangarin sa buhay.
Dapat Tandaan:
1. Ang tao ay daraan sa mga pagsubok. Walang nakaliligtas diyan.
2. Bawat isa ay may susuunging problema sa buhay na hindi dapat takasan. Sa halip ito ay
binibigyan ng solusyon.
3. Hindi sa lahat ng pagkakataon ay may makakapitan o masasandigan. Matuto ka ring mag-isa.
4. Maaari ka ring lumapit sa mga taong tunay na nagmamalasakit sa iyo.
Gawain –Pangkatan
1. Magpangkat sa lima.
2. Pumili ng isang lider na mag-aayos ng bahaginan at isang kalihim bilang tagatala ng mga
sagot ng bawat kasapi ng pangkat.
181
3. Ang pangkat ay mag-aayos nang pabilog upang maging mabilis ang daloy ng usapan o
bahaginan.
4. Pag-uusapan ng pangkat at ang bawat isa ay magpapalitan ng opinyon tungkol sa
paksang: Paano maaaring makamit ng isang tao ang tapang, lakas, at tibay ng loob upang
matamo ang hangarin sa buhay?
5. Sa pagbabahagi, gagamit ng meta cards na may mga katanungan. Ang meta cards ay hinango
sa salitang metacognition. Ito ay isang gawain upang malinang ang iyong kakayahan sa
pangangatwiran. Ang nakasulat sa meta cards ay ang sumusunod:
a. Sa aking palagay .
b. Nararamdaman ko na .
c. Ako ay naniniwala
. Lahat ng katanungang iyan ay kailangang masagot ng
bawat isa.
6. Kapag natapos nang magsalita ang lahat, gagawa ang pinuno ng kongklusyon batay sa
kanyang narinig.
7. Iuulat ng lider ang kongklusyon sa harap ng klase.
Rubric sa Paggawa ng Kongklusyon
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Nilalaman/ Walang linaw Katamtaman Mahusay ang Napakahusay
Ginawang at sustansiya lamang ang galing ginawang ng ginawang
Kongklusyon o laman ang sa pagbibigay- kongklusyon kaya kongklusyon. May
ipinaliwanag. liwanag sa paksa. lang may ilang mahahalagang
bahagi na hindi nilalaman ang
pinag-ukulan ibinahagi.
ng masusing
pagpapaliwanag.
Paggamit Kailangan ng Hindi gaanong Mahusay. May Napakahusay

ng mga Salita pagrerebisa sa malinaw ang ilan lamang na ng pagpili ng
paggamit ng ibig ipahayag. mga salita na salita. Angkop na
mga salita. Hindi Mapalabok ang hindi wasto ang angkop sa paksa
tumugon o mga salita. Maligoy pagkakagamit. at napakalinaw
umangkop ang ang paraan ng ng
mga salitang pagpapaliwanag. pagkakagamit.
ginamit.
1 2
182
Pagkakaisa Walang nakisama halos sa Napakahusay ng pangkat.
pagbabahaginan. Nagtatawanan. Ipinakita nila ang pagkakaisa at
Lahat ay dinaan sa biro. pagtutulungan.
A. Bilugan ang titik ng wastong sagot.
1. Ang bilang ng buwan ng paglalakbay ni Don Juan sa paghahanap ng Reino de los Cristales
a. limang buwan
b. isang buwan
c. tatlong buwan
2. Ang bilang ng bundok na binagtas ni Don Juan
a. dalawa
b. pito
c. walo
3. Ang relasyon ng dalawang ermitanyo
a. magkaibigan
b. magpinsan
c. magkapatid
4. Taon ng paninirahan ng ermitanyo sa bundok
a. dalawang dantaon
b. limang dantaon
c. tatlong dantaon
5. Ang magandang kaharian na hinahanap ni Don Juan
a. Berbanya
b. Armenya
c. Reino de los Cristales
B. Pagsunod-sunurin ang mga pangyayari sa aralin sa pamamagitan ng paglalagay ng titik a-e sa patlang.
6. Dumating nang huli ang agila.

7. Nagsidating ang mga ibon.
8. Galit na tinanong ng ermitanyo ang agila kung bakit ito nahuli.
9. Tinugtog ng ermitanyo ang kampana.
10. Sinabi ng agila na galing siya sa Reino de los Cristales.
Magsilbi sanang gabay ang ginawa ninyo sa talakayan na magdadala sa inyo sa tagumpay.
Kanina ay nakapagsanay kayo sa pagsasalita sa pamamagitan ng palitang kuro at bahaginan.
Sanayin mo naman ngayon ang iyong sarili na sumulat.
183
Sumulat ng isang talata na sinasabi ang kahinaan mo bilang tao at kung paano mo ito
mapala- lakas upang matamo mo ang hangarin sa buhay. Ilagay ang iyong sagot sa scroll sa ibaba.
Basahin: Aralin 22 – Abot-kamay ang Tagumpay, mga pahina 185–187.
Mga Katanungan
1. Paano nakatagal sa paglalakbay si Don Juan?

2. Saan kailangang dumapo ang agila? Bakit?
3. Paano nakatulong ang paghahanda upang makarating si Don Juan at ang agila sa Reino de los
Cristales?

184
Aralin 22 Abot-kamay ang Tagumpay
Maipaunawa na ang tao ay dapat paghandaang maabot ang mataas na antas ng karunungan
at hubugin ang sarili sa kagandahang-asal upang mapagtagumpayan ang mga adhikain sa buhay

Ang tao ay dapat paghandaan ang Paanong paghahanda ang dapat
kinabukasan, pilit na abutin ang mataas na gawin upang mapagtagumpayan ang
antas ng karunungan at maging mga mithiin sa buhay?
mabuting tao upang mapagtagumpayan
ang lahat ng mithiin.
A. Naibibigay ang mga kaugnay na ilang piling salita sa teksto sa pamagitan ng clustering
B. Nakapagpapahayag ng sariling mithiin kung anong kurso o trabaho na pipiliin sa hinaharap
C. Nakapagbabahaginan ng sariling opinyon kung paanong paghahanda ang gagawin upang
mapagtagumpayan ang mithiin sa buhay
Abot-kamay ang Tagumpay

(saknong 924–943)
Halagahang Pangkatauhan: Paghandaang maabot ang mataas na antas ng karunungan at hubugin

ang sarili sa kagandahang-asal.
Ang Nakaraan
anyo na nasa ikapitong hanay na bundok. Sa loob ng kanyang paghahanap sa kaharian, hindi biro ang hirap at dusa na kanyang sinapit
185
931
Bawat santuhugang baon
magdadala’y isang ibon,
ang agila pag nagutom
aahinang walang tutol.
932
Ang prinsipe ay sumakay
sa agilang papatnubay, gagabay
masisiglang nagliparang
tungo sa dakong silangan.
933
Sa lipad na pagkataas
lupa ay di na mamalas,
sa mata, ang tumatambad,
dagat, langit na malawak.
934
Sa paglipad na
sambuwan, walang hinto
924
Laking pasasalamat sandali man, kasukat ng
ng prinsipeng nagagalak, baong taglay na tatlong
ang malaki niyang hirap daang duruan.
tila magtatamong-palad.
935
Dalang baon ay ubos na
925
Agila’y pinaghanda rin nakarating naman sila
ng ermitanyong sa banyo ni Doña Mariang
magiliw, at mahigpit na tubig ay kaaya-aya. kanais-nais
nagbiling
ang Prinsipe doo’y dalhin.
936
Doon nang sila’y lumapag
takipsilim na ang oras,
926
“Isang buwan sa banta ko,” ang agila’y buong liyag
pahayag ng ermitanyo, kay Don Jua’y nagpahayag:
“mahina man ang lipad mo
sasapit sa Cristalino.”
937
“O, Prinsipeng minamahal
dito na kita iiwan,
927
Sumang-ayon ang agila mangubli sa halamana’t
“Sambuwan po’y makukuha, nang hindi ka mamalayan.”
darating pong walang sala
sa banyo ni Doña Maria.”
938
“Asahang sa ikaapat
ng madaling-araw na oras,
928
Sa tagal ng paglalakbay dito’y darating na tiyak
bao’y di dapat magkulang, ang prinsesang iyong hanap.”
ang agila’y inutusang
maghanda ng kailangan.
939
“Sila’y tatlong magkakapatid
sakdal naman ng ririkit,
929
Ito’y agad nagpadakip ang una’t nakahihigit
mga ibong maliliit, si Doña Mariang mabait.”
babaunin sa pag-alis alapaap
daraana’y himpapawid.
940
“Paririto’t maliligo
ugali nang katutubo,
tulungan upang hindi ka mabigo
930
May tatlong daang duruan
ang siyang pinagtuhugan, mag-ingat sa pagtatago.”
bawat isa ay may lamang
limang libong walang kulang.
186
941
“Di mo baga napupuna
sa paliguan nga nila,
may silid na kani-kanya’t
hindi sila nagsasama.”
942
“Silang tatlo’y nakagayak
kalapating binusilak, maputing- maputi
diyan sa puno ng peras
ay darapong buong
gilas.”
943
“Sa iyo ako’y paalam
ang loob mo ay
tibayan, bilin ko sana’y
tandaan
nang matiyak ang tagumpay.”
Isulat ang mga kaugnay na salitang may salungguhit sa loob ng pangungusap. Ilagay ang sagot
sa nakalaang web sa bawat bilang.
1. Kailangang mag-ingat ang mga manlalakbay sa himpapawid. Sila ang mga pilotong may lakas
ng loob na magpalipad ng eroplano.
HIMPAPAWID
2. Naghahanda ang pamayanan sa kapistahan ng kanilang lugar ng limang duruang kawayan

upang pagtuhugan ng baboy na lilitsunin. Ito ay sagisag ng kasaganaan at pagkakaisa.
DURUAN
3. Ang mga kalapating binusilak ay nagliparan sa himpapawid. Ang kalapati ay sagisag ng

kapayapaan at kalinisan.
BINUSILAK
187
4. Sila ang mga mapag-arugang magulang na papatnubay sa mga anak.
PAPATNUBAY
5. Ang magandang lugar na ito ay dinarayo ng mga dayuhan dahil sa tubig na kaaya-aya.
KAAYA-AYA
Mga Katanungan
1. Bakit laking pasasalamat ni Don Juan nang sila ay naglalakbay na?

2. Sino ang naghatid kay Don Juan sa Reino de los Cristales?
3. Ano ang mga bilin ng ermitanyo sa agila sa kanilang paglalakbay ni Don Juan?
4. Bakit sa banyo o paliguan ni Doña Maria napiling lumapag ng agila?
5. Bakit kailangang magbalatkayo ang tatlong prinsesa? Ilarawan sila.
6. Sino ang nakahihigit sa tatlong prinsesa?
7. Anong oras inaasahang darating ang prinsesa?
8. Ano ang ibinilin ng agila kay Don Juan nang siya ay aalis na?
Gawain
Maraming salaysay hinggil sa paglalakbay ang kasaysayan ng Pilipinas. Tulad halimbawa

ng kasaysayan nina Magellan, Villalobos, at maraming iba pang mga Kastila. Sadyang makulay
ang kasaysayan ng ating bansa kung paglalakbay ang pag-uusapan.
Maglakbay tayo sa panahon ngayon. Sa payak na paliwanag, kung ikaw ay maglalakbay,
binibigyan mo ng pansin ang destinasyon o kung saan lugar ito at tagal o panahon sa paglalakbay.
Inihahanda mo ang mahahalagang pangangailangan tulad ng mga personal na gamit. Higit sa
lahat, huwag kalimutan ang tagubilin ng magulang at kanilang bendisyon para maging ligtas at
payapa ang paglalakbay.
Sa ibang pakahulugan, ang paglalakbay ay maaaring isang paraan ng pakikipagsapalaran
sa anumang larangan ng buhay. Sa paglalakbay na ito binibigyang-pansin mo ang mga dapat
paghandaan tulad ng bagay na kailangan, paraan ng pakikisalamuha sa tao, karunungan o talino,
kasanayan, kakayahan, at pagtatalaga. Kailangan mong makisama sa iba’t ibang uri ng tao. Kailangan
mo ring maging bihasa sa uri ng trabaho o gawain na iyong pinili o iniaatas sa iyo. Dito mo
magagamit ang iyong dunong o talino, kakayahan, at kasanayan. Higit sa lahat, dapat may
pagpapahalaga ka at komitment sa anumang iyong gagawin. Hindi ka nagbibilang ng oras na may
katumbas na halaga, bagkus, ikaw ay gumagawa nang kusa kahit hindi ka inuutusan o
pinaaalalahanan.
188
Ngayon pa lang ay simulan mo na ang iyong paghahanda anumang larangan sa buhay ang
iyong pipiliin. Dapat mo lang isaisip at isapuso na ang paghahanda ay isa sa mga katangian ng
mabuting tao.
Sa araling ito, ang ermitanyo ay nagtagubilin kay Don Juan sa agila ng mga dapat
paghandaan sa kanilang paglalakbay. Gayon din naman ang ginawa ng agila bago niya iniwan si
Don Juan. Nagbigay rin ito ng mga tagubilin na dapat tandaan upang siya ay magtagumpay. Kung
ikaw ang maglalakbay, ano-ano ba ang dapat mong paghandaan?
Sa paglalakbay sa larangan ng buhay, paghandaan na maabot ang mataas na antas ng
karunungan at hubugin ang sarili sa kagandahang-asal upang makamit ang hangarin sa buhay.
Gawain – Dyad
1. Kumuha ng kapareha.
2. Pumili ng isang lugar sa loob ng silid-aralan na maaaring pag-usapan ang gawain.
3. Mag-isip ang bawat isa ng kurso o trabaho na pipiliin ninyo sa hinaharap.
a. Kurso o trabahong pipiliin sa hinaharap
b. Mga paghahandaan
4. Magharapan at magbabahaginan tungkol sa paksang ito. Paanong paghahanda ang dapat
gawin upang mapagtagumpayan ang mithiin sa buhay?
5. Ilagay ang sagot sa tsart sa ibaba.
Paanong paghahanda ang dapat gawin upang mapagtagumpayan ang mithiin sa buhay?
1.
2.
3.
4.
5.
6. Pagkatapos ng ilang panahon, maaari mo itong ibahagi sa buong klase.
Tukuyin kung tama o mali ang mga salitang ginamit na may salungguhit sa loob ng pangungusap.
Kung tama, isulat ang T at kung mali, isulat ang wastong salita.
1. Ang agila ay naghanda sa paglalakbay patungong Reino de los Cristales.

2. Ang kalapati ang magdadala kay Don Juan sa Reino de los Cristales.
3. Maliliit na ibon ang iduduro bilang baon sa paglalakbay.
4. Si Don Juan ay ilalapag ng agila sa banyo ng tatlong prinsesa.
5. Tanghaling tapat bumababa sa banyo si Doña Maria.
6. Dumating si Don Juan at ang agila sa Reino de los Cristales nang takipsilim na
ang oras.
189
7. May kani-kanyang silid sa banyo ang tatlong prinsesa.
8. Ang tatlong prinsesa ay gayak agilang busilak sa kagandahan.
9. Si Doña Maria ang pinakamaganda sa tatlong magkakapatid.
10. Ang bilin ng agila kay Don Juan ay magtago sa halamanan upang hindi mapansin
ng tatlong prinsesa.
Nabatid mo na ang mga dapat gawing paghahanda upang mapagtagumpayan ang mithiin
sa buhay sa pamamagitan ng inyong talakayan. Gumawa ka ng isang islogan kung ano ang
natutuhan sa paksa. Isulat ang iyong islogan sa isang magandang uri ng papel. Lagyan mo ng
disenyo at kulay upang maging kaakit-akit.
Halimbawa:
Ang kagandahang-asal ay pairalin upang ang mithiin ay makamit.
Basahin: Aralin 23 – Ang Kagandahan ni Maria Blanca, mga pahina 192–196
Mga Katanungan
1. Anong kapangahasan ang ginawa ni Don Juan kay Doña Maria na ikinagalit ng dalaga?
2. Bakit pinatawad ni Doña Maria si Don Juan?
3. Pag-ibig nga ba sa unang pagkikita ang nangyari kina Don Juan at Doña Maria? Paano mo ito
nasabi?

190
Aralin 23 Ang Kagandahan ni Maria Blanca
Maipaunawa na ang isang lalaking mapagsamantala at pangahas sa kahinaan ng isang babae

ay dapat mabigyan ng karampatang parusa ayon sa karapatang pangkababaihan

Ang isang lalaking mapagsamantala Paano dapat hatulan ang isang
at pangahas sa kahinaan ng isang lalaking mapagsamantala at pangahas
babae ay dapat hatulan at parusahan sa kahinaan ng isang babae?
ayon sa karapatang pangkababaihan.
A. Nabubuo ang mga gulo-gulong titik upang makabuo ng isang salita

B. Nakapagbabahagi ng opinyon kung paano dapat igalang ang mga babae at ang paraan
namang gusto ng kababaihan kung paano sila dapat igalang
C. Naipahahayag ang sariling opinyon kung paano dapat hatulan ang isang lalaking
mapagsamantala sa kahinaan ng babae sa pamamagitan ng gawaing kolaboratibo
Ang Kagandahan ni Maria Blanca

(saknong 944–1004)
Halagahang Pangkatauhan: Hindi dapat pagsamantalahan ang kahinaan ng babae, bagkus

siya ay dapat igalang.
Ang Nakaraan
ni Don Juan. Laking pasasalamat ni Don Juan nang makarating sila sa Reino de los Cristales. Isang buwan halos ang ipinaglakbay bago i
191
944
Napag-isa ang prinsipe 949
Dilag ni Doña Maria
nagulo ang dilidili, pag-iisip walang kapantay sa kanya,
gayon pa ma’y ipikit man yaong mata’y
pinagbuti nasisilaw din ng ganda.
ang ginawang pangungubli.
950
Lalo nga nang lumapag
945
Loob niyang naguluhan sa sanga ng punong peras,
pinilit na mapahusay, sa kariktang napagmalas,
binuo sa gunamgunam ang prinsipe ay nabihag.
sa magdamag ay maghintay.
951
Nang maghubad na ng damit
946
Ikaapat ay tinugtog lalo siyang natigatig,
hindi siya natutulog, pumikit man ay di ibig
mga mata’y nanunubok nahaling sa pagmamasid.
sa bahagyang may kaluskos.
952
“O, himala ka ng dilag
947
Sa gitna ng pananabik na sa akin ay bumihag
ng sumisikdong dibdib, malaki man yaring
natanaw na yaong hirap nabihis ng tuwa’t
langit na laon nang galak.”
panaginip.
953
Nang lumusong na sa tubig
948
Kitang-kita ni Don Juan “Aba, Palaba ng Langit,
ang tatlo ay dumatal hininga ko ma’y mapatid
kalapating kagayaka’y ikaw rin ang iniibig.”
himala ng kagandahan.
954
“Isang sirena sa dagat
na nagsasabog ng dilag,
sa paligid ay may perlas
sa perlas din nakayapak.”
192
955
Pagkat di na makatiis 960
“Ito’y hindi dapat gawin
timpiin na ang pag-ibig, lalo pa nga kung sa akin
ninakaw na yaong damit maging hamak at alipin
ng prinsesang sakdal-dikit. ang tingin ko ay
magaling.”
956
Ang damit ay dinala na
sa dating kublihan niya, 961
“Sinuman nga ang nagnakaw
sa gayong pagkakasala’y ang iyon ay hindi bagay
nakahanda sa parusa. mga kapatid ko’y lilisa’t
ako rito’y maiiwan.”
962
Nang mag-iisang oras na
ang paghahanap ng nababawasan
prinsesa’t nagbabawa
galit ay di
humarap na ang may sala.
963
Tuloy luhod sa harapan
halukipkip pa ang kamay,
kordero’y siyang kabagay,
pangungusap ay malubay.
957
Nasa kanya na ang damit
yapos ng palad sa
dibdib, pinaliliguan ng
halik,
ng halik na matatamis.
958
Nang umahon ang prinsesa’t
kasuuta’y di makita,
ang galit ay sabihin pa
papatayin ang
kumuha.
959
“Sino kayang lapastangan
ang naparitong nagnakaw,
baka ang utusan naman
ng haring aking magulang?”
964
“O marikit na bathala
kometa ka ba sa lupa,
ilawit ang iyong awa
sa palad kong abang-aba.”
965
“Aba, marikit na Fenix
buwang pagkasakdal
lamig, sa abang tatangis-
tangis ang mata mo ay
ititig.”
966
“Huwag ko pong maging sala 193
ang sa damit mo’y pagkuha
ugali ng may pagsintang kung muli kong makikita.”
maging pangahas sa pita.”
967
“Alin naman kayang
buhay mahigit sa sanlibo
man,
sa galit mong
tinataglay di kitling
paminsanan.”
968
“Kaya, mahal na prinsesa,
kung ako po’y nagkasala,
hintay ngayon ang parusa
ng sa iyo’y may pagsinta.”
969
Sa pahayag ng
prinsipe, prinsesa’y
nagdili-dili ang galit
man ay malaki habag
niya’y humalili.
970
“Galit ko kung nag-apoy man,”
sa prinsesang katugunan
“sa aba mong kalagayan
habag ko’y di napigilan.”
971
“Anong bagsik man ng batas
sa parusa’y nagkakalas,
kasalanang di mabigat
patawad ang nararapat.”
972
“Maging apoy na mainit
na ang ningas ay malupit,
pag nasubhan na ng tubig napawi
pinapatay rin ang lamig. ”
973
“Sa iyong pakumbabang
halos ikaw’y lumuluha
ang galit ko ay nawala’t
parang natunaw na bula.”
974
“Ngunit tabi sa harapan
ako’y iyong pagtapatan,
alin bagang kaharian
ang iyong pinanggalingan?”
975
“O, bulaklak ng Sampaga
ako’y anak ng Berbanya,
kahariang aywan ko ba
976
a kong nilakbay, bula ang
“ aking sinakyan sa dagat
A lulutang-lutang.”
n
g 977
“Dito sadyang hinahanap
ang laon ko nang pangarap,
i sa puso ko’y bumagabag
n isang talang sakdal-dilag.”
y
o 978
“Kung sa aking pagsasakit
ay wala ring masasapit, pagdurusa
p bumagsak na iyang langit
o mamatay ay anong tamis!”
n
g 979
“Kaya mahal na prinsesa
damit mo po’y abutin na,
k at baka po ipagdusa
a ng aba kong kaluluwa.”
h
a 980
Ang prinsesa ay nahabag
r sa anyo ng kapuspalad,
i galit niya ay naglubag
a nahalili ay pagliyag.
n
981
Inabot na yaong damit
a nagmadali nang magbihis,
y sa prinsipe ay lumapit
na may ngiting pagkatamis.
s
i 982
“Magtindig ka at humawak
n sa kanang kamay ko, liyag,
a iya’y tandang walang
d kupas ng pagsinta kong
y matapat.”
194
983
Nagtindig na si Don Juan
at masuyong hinawakan 986
“Kaya ikaw ay makinig sa aking ipagsusulit
yaong marangal na kamay magmalas ka sa paligid
ng prinsesang kanyang mahal. ng palasyong sakdal-dikit.
984
Sa isang batong makinis 987
“Iyang iyong natatanaw mga batong nakahanay, ang
nagsiupong magkaniig, magkaulayaw lahat na’y taong tunay na pawang naparusahan.”
kapwa puso’y umaawit
ng ligaya sa pag-ibig. 988
“Ang naglapat ng parusa ay ang haring aking ama,
pawang inengkanto niya’t diyan na nga napatira.”
985
“Sa ating pagsusuyuan
sa atas ng pagmamahal
maglihim ay
kataksilan.”
Ang prinsesa’y nagsalaysay:
990
o ang kinahangganan.”
“S
ila 991
“Pagka’t kita’y iniibig,
ng pag-ibig ko’y hanggang
a’ langit, Don Juan, hindi ko
y nais mabilang ka sa naamis.”
na
gi 992
“Kaya lahat ng bilin ko
ng ay itanim sa loob mo,
ta ingatang huwag mabuyo
lu sa kay amang silo’t
na tukso.”
n
n 993
“Mamayang ikalima’y
a magigising na si ama,
d sa sandali kang makita
ai pagdaka’y sisinuhin
g ka.’”
sa
ka 994
‘Kapag ikaw ay tinanong
ru kung ano ang iyong layon,
n tugunin mong ‘Panginoon,
u maglingkod sa iyong kampon.”
ng
a 995
“Kung ang aking kaliitan
n marapatin ng kalakhan,
n maging gantimpala naman
g sa anak mo ay makasal!”
h
sila ay prinsipe maginoo’t 996
mga konde, pawa silang naduhagi sinta nila’y di “Sakaling anyayahan kang
nangyari.”
a sa palasyo’y manhik muna
r pasalamat sa anyaya’t
i paunlaka’y huwag sana.”
n
g 997
“Ang pagpanhik sa palasyo’y
isang silo ng ama ko,
a sa sandali kang mabuyo’y
k tiyak na kamatayan mo.”
i
n 998
“Sukat ang pasalamatan
g ang magandang kalooban,
ligtas ka sa kasawia’t
m siya’y iyong mapagbigyan.”
a
g 999
“Upang siya’y maniwalang
u marangal ang iyong
l nasa, sa kanya’y
a ipahalatang
n sa utos ay nahahanda.”
g
1000
Sabihin mong: “Haring mahal
b lingkod ninyo’y pag-utusan,
a maging ito’y mabigat man
t ako’y hindi po susuway.” 195
“Anuman ang iaatas
1001
1003
“Kaming tatlong magkakapatid,
tanggapin mo, aking liyag, sa palasyo ay papanhik,
hindi ikaw tutupad ikaw sana’y manahimik
kundi akong kanyang anak.” at tibayan iyang
dibdib.”
“Yamang ngayo’y nalalaman
1002
ang dapat mong paghandaan “Mam’yang gabi ay

1004
ako muna ay paalam asahang dito kita’y

baka kami kainipan.” babalikan,
upang aking maalaman,
ang kay amang kautusan.”
Tukuyin ang salitang binibigyang-kahulugan ng salita na may salungguhit sa pangungusap sa

pamamagitan ng pag-aayos ng mga titik sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa patlang.
1. Nang ako’y mapag-isa, nagulo ang aking dilidili kaya ako’y muling nagnilay-nilay upang
humanap ng katugunan sa aking suliranin.
gispiapi
2. Nagsisi siya sa kanyang ginawang pagkakamali kaya hihingi siya ng patawad sa kanyang
kaibigan kapag nagbabawa na ang galit nito.
aabnbwasna
3. Natapos din ang kanyang pagsasakit nang malaman ang katotohonang malaya na siya.
pguudsara
4. Ang bagong kasal ay naupong magkaniig habang sila ay inaawitan ng mga panauhin.
makugalaway
5. Ang kanyang masayang alaala ay nasubhan ng lungkot nang mabatid niya ang pagkatalo
sa timpalak.
awnpia
196
Mga Katanungan
1. Bakit nagulo ang pag-iisip ni Don Juan nang siya ay mapag-isa?

2. Paano inilarawan ni Don Juan si Doña Maria?
3. Ano ang nagtulak kay Don Juan na itago ang damit ng prinsesa?
4. Bakit ginawa ni Don Juan ang ganitong kapangahasan?
5. Bakit kay bilis mapatawad ni Doña Maria si Don Juan?
6. Paano nahulog ang loob ni Doña Maria kay Don Juan?
7. Ano ang isinalaysay ni Doña Maria kay Don Juan ukol sa ama?
8. Bakit sinabi ni Doña Maria ang lihim ng kanyang ama?
9. Anong paalaala ang iniwan ni Doña Maria kay Don Juan?
10. Paano dapat hatulan ang isang lalaking pangahas?
Gawain
Ang feminismo ay matagal nang umiiral sa kasaysayan ng mundo. Noon pang 6th century BCE
ay may mga akdang pampanitikan hinggil sa kababaihan. Ang feminismo ay isang kilusan na
naglalayong kilalanin ang papel ng kababaihan sa lipunan at wasakin ang mga nakakahong
kaisipang nagpapanatili ng kaapihan ng babae sa patriyarkal na lipunan.
Sa Pilipinas naging kabahagi rin ang kababaihan sa rebolusyon noong 1896 at maging sa
kasalukuyan ay kalahok pa rin ang kababaihan sa rebolusyon ng CPP-NPA laban sa
pamahalaan. Dalawang beses nang nagkaroon ang Pilipinas ng babaeng pangulo. Patuloy ang
paglakas ng kilusan ng kababaihan sa Pilipinas partikular ang GABRIELA na ngayon ay isa nang party
list.
Laganap ang pagsasamantala sa kababaihan dahil sa lipunang patriyarkal. Nagiging behikulo
ng kapitalismo ang kababaihan na ginagamit bilang sex object sa panitikan, awit, pelikula, patalastas,
at iba pang anyo ng mass media. Batay sa R.A. 7877 Anti-sexual Harassment Bill, mauuwi sa tatlo ang
pang-aabusong sekswal: Pisikal gaya ng panghihipo at pananantsing: Verbal tulad ng malalaswang
biro, komento, pambabastos, at iba pa; at Visual na ginagawa sa pamamagitan ng mga
malalaswang babasahin, pornograpiya, o sulat. Sa lahat ng pagkakataon, kailangang mapatunayan
ng babae na hindi niya gusto ang mga ginagawa sa kanya upang mapalitaw na may kaso nga ng
pang-aabusong seksuwal. Kapag napatunayang nagkasala, maaaring matanggal sa trabaho,
makulong, o magbayad ng 510,000 hanggang 520,000 ang salarin. Kung tutuusin ay masyadong
magaan ang parusa. Mahirap ding patunayan ang pagkakasala lalo pa nga at sa lipunan natin ay
bahagi na ng kultura ang malalaswang biruan na kalimitan ay binabale wala na lamang.
Kailangan kung ganoon ang pagmumulat sa mamamayan at pagbubukas ng isipan ng
kababaihan upang hindi sila mapagsamantalahan. Ang mga tao sa mass media bilang
pinakamalawak na nakaiimpluwensiya sa lipunan ay dapat maging responsable. Kung patuloy na
tatangkilikin ang malalaswang diyaryo, awit, at pelikula at kung patuloy ang malalaswang
patalastas sa telebisyon, patuloy rin ang pagsasamantala sa kababaihan.
(Mula: http:/panitik.multiply.com/journal/item/32
“Ang Konsepto ng Feminismo bilang Teoryang Pampanitikan”
197
Pangkatang Gawain
1. Magpangkat ang klase sa dalawa. Lahat ng babae ay sama-sama gayon din ang mga lalaki.
2. Pag-usapan ang nakalaang tanong sa bawat
pangkat. Lalaki – Paano ninyo igagalang ang mga
babae?
Babae – Paano ninyo gustong igalang kayo ng kalalakihan?
3. Isulat sa tsart ang mga kasagutan.
Pangkat ng Lalaki: Paano ninyo igagalang ang mga babae?
Pangkat ng Babae: Paano ninyo gustong igalang kayo ng kalalakihan?
198
4. Kapag natapos na ang talakayan, magsisitayo ang lahat ng babae magbabahaginan ng
opinyon kung paano dapat hatulan ang isang lalaking mapagsamantala at pangahas sa
kahinaan ng isang babae.
Rubric sa Pangkatang Gawain o Gawaing Kolaboratibo
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Nilalaman Malabo o hindi Hindi gaanong Buo ang diwa Buong-buo
maunawaan malinaw ang ngunit may ilang ang diwa at
ang ibinigay na ibinigay na opinyon na hindi napakalinaw ng
opinyon. Walang mga opinyon. maliwanag. gustong ibahagi.
pinatunguhan ang Maligoy ang
sinabi ng bawat isa. pagpapaliwanag.
Pagiging Walang ayos Hindi gaanong Maayos ang Napakaayos ng

Makatotohanan ang daloy ng maayos ang daloy pagkakasunod- pagkakasunod-
ng mga Ibinahagi usapan. Ang mga ng usapan. May sunod ng ideya o sunod ng ideya
halimbawang ilang saglit na diwang nais o diwang nais
ibinigay ay taliwas humihinto sa pag- ihatid ngunit ihatid. Maraming
sa paksa. uusap. kulang halimbawang
sa paglalatag ng naibigay.
halimbawa.
Paggamit Gumamit ng Gumamit ng hiram Mahusay ngunit Napakaingat ng
ng mga Salita mga salitang na salita. Gumamit may ilang salita pagkakagamit ng
hindi angkop din ng dalawang na hindi angkop mga salita.
at gumamit ng wika sa isang gamitin.
salitang pabalbal. pangungusap.
Hindi iniisip na sila
ay nasa klasrum.
1 2 3
Kooperasyon Hindi halos nagpakita Kaunti lamang ang Nagpakita ng matibay
ng kooperasyon sa magpamalas ng na pagsasamahan at
gawain. Iba-iba ang kooperasyon sa gawaing kooperasyon ang lahat
ginagawa ng mga nakalaan. sa gawaing nakalaan.
kasapi.
199
Tukuyin kung sino o ano ang inilalarawan sa mga pangungusap. Piliin ang sagot sa loob ng kahon.
Doña Maria kamatayan Fenix sirena mapagpakumbaba bato

pagpapatawad damit silo
agila peras
1. Ang nag-anyong kalapati na busilak sa kaputian

2. Ang punong pinaglapagan ni Doña Maria
3. Isang uri ng nilalang sa karagatan na nagbibigay ng dilag ang inihambing
kay Doña Maria
4. Isang uri ng marikit na ibon na inihalintulad kay Doña Maria
5. Ang itinago ni Don Juan sa batis na pag-aari ni Doña Maria
6. Ang ibinigay ni Doña Maria kay Don Juan dahil sa kanyang pagpapa-
kumbaba sa ginawang kasalanan
7. Isang katangian ni Don Juan kaya napatawad ang ginawa niyang
kapangahasan
8. Ang naging anyo ng mga taong nagapi o natalo ni Haring Salermo sa
kapangyarihan
9. Isang katangian ni Haring Salermo na dapat ingatan upang hindi mabuyo
si Don Juan
10. Ang katumbas ng pagtanggap sa anyaya at pagbuyo ni Haring Salermo sa
mga binatang lumiliyag kay Doña Maria
Ang kawikaan ay isang uri ng matalinong pagpapahayag na ipinakilala pa sa atin ng mga

dakilang ninuno. Ito ay maikling pangungusap na napapalooban ng matatalinghagang mensahe o
diwa hinggil sa buhay o pamumuhay. Sa wikang Ingles ito ay proverb, wise saying, maxim, o adage.
Halimbawa:
1. Ang paghingi ng tawad ay pagpapakumbaba. Ang magpatawad ay dakila.
2. Ang buhay ay isang paglalakbay at pakikipagsapalaran.
200
3. Ang tunay na kagandahan ay nasa kagandahan ng kalooban.
Gumawa ng isang kawikaan tungkol sa kahihinatnan ng mga lalaking pangahas at
mapagsamantala. Ilagay ang iyong sagot sa kahon sa ibaba.
Basahin: Aralin 24 – Ang Paghaharap Nina Don Juan at Haring Salermo, mga pahina 204–
208.
Mga Katanungan
1. Bakit naging palaisipan si Don Juan kay Haring Salermo?

2. Makatwiran ba ang unang pagsubok na ibinigay ni Haring Salermo kay Don Juan? Patunayan.
3. Paano malulutas ni Don Juan ang unang pagsubok?
Para sa karagdagang kaalaman, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng "Ang Kagandahan ni
Maria Blanca" na may gabay ng guro at sagutin ang mga kaukulang katanungan.

201
202
IK APAT NA BAHAGI
KAY SARAP MAMUHAY SA BAYANG KINAGISNAN
KUNG PINUNO AY MARUNONG MAGMAHAL
203

Aralin 24 Ang Paghaharap Nina Don Juan at Haring Salermo
Maipaunawa na tunay na mahirap akuin ang tagumpay o papuri na iba ang may gawa ngunit
magiging madali kung tatanggapin at ipakikilala ang tunay na may gawa upang bigyan ng kredito

Mahirap akuin ang isang tagumpay Paano matatanggap ang isang
o papuri na iba ang may gawa ngunit tagumpay o papuri kung hindi naman
magiging madali kung ipakikilala ang
ikaw ang may gawa?
tunay na may gawa upang bigyan ng
kredito.
A. Natutukoy ang pinakamalapit na kahulugan ng ilang taludtod buhat sa ilang piling saknong
B. Napag-uusapan at nagbabahaginan ng mga papuri o tagumpay na nakamit sa paaralan
C. Naiuugnay ang aralin sa sariling karanasan kung paano ang isang napagtagumpayan ay
matatanggap pero iba ang may gawa sa pamamagitan ng dyad na pag-uusap
Ang Paghaharap Nina Don Juan at Haring Salermo

(saknong 1005–1058)
Halagahang Pangkatauhan: Ipakilala ang taong tunay na naghirap para sa iyong tagumpay.
Ang Nakaraan
n Juan ay nagpakita, inilabas ang damit ni Doña Maria, at siya ay nanikluhod at humingi ng tawad. Naramdaman ni Doña Maria ang kat
204

Nabanggit ni Doña Maria na marami na ang nasawi sa panliligaw sa kanya dahil naging
bato. Maraming pagsubok na pagdaraanan ang prinsipe ngunit nangako ang prinsesa na
siya ang gagawa ng mga utos na ito. Sinabi ni Doña Maria na sa lugar at gabing yaon
sila magkikita upang malaman ang unang utos ng amang hari.
1011
“Ngalan ko po ay Don Juan
bunsong anak ng magulang,
sa Berbanya’y minamahal
lungkot nila ang mawalay.”
1012
“Bayan ninyo ay nasapit
sa atas po ng pag-ibig,
pusong lumagi sa hapis ang hangad
ang hanap ay isang ay isang tapat
langit.
na pag-ibig
1013
“Sa panagimpa’y natalos
naririto ang alindog,
talang wala nang palubog ang minamahal
ito’y anak ninyong irog.” niyang anak
1005
Noon naman ay gising na
ang haring kanilang ama, 1014
“Kaya kung magiging dapat
nang dumungaw ay nakita haring sakdal na ng taas,
ang prinsipeng naiiba. ang Berbanya ay ilangkap
sa koronang iyong hawak.”
1006
Pagkakita kay Don Juan
ng Haring Salermong mahal, 1015
“Kung gayon,”anang Monarka
tinanong na ang pangalan “sa palasyo ay manhik ka,
sadya’t lupang pinagmulan. at dito pag-usapan ta
ang layon mong mahalaga.”
1007
Buong galang na tumugon
ang prinsipeng tinanong, 1016
Ipinakli ni Don Juan
“Bati ko’y magandang “Iyan po’y di pasasaan,
hapon sa hari kong ang hintay ko’y pag-utusan
panginoon.” ng aking makakayanan.”
1008
Bating ito’y sinuklian 1017
Hari sa gayong pahayag
ng haring kapangyarihan: ang utusan ay tinawag,
“Salamat na walang hanggan, sa salitang mabanayad
magandang hapon din naman.” nayari ang kanyang atas:
1009
Sa naputol na salita 1018
“Ngayon din ay kumuha ka
ng prinsipeng napahanga, ng trigong kaaani pa,
idinugtong ay lalo ngang ang sansalop ay sapat na’t
sa hari ng talinghaga. dito’y dalhin kapagdaka.”
1010
“O Monarkang sakdal-buti 1019
Nang naroon na ang trigo
ako po’y isang prinsipe, sabi ng hari’y ganito:
ng Berbanyang nagkandili “Don Juan, pakinggan
kaharian ding malaki. mo ang ngayo’y iuutos
ko.”
205
1020
“Trigong ito’y iyong dalhin 1026
Bagaman nga may habilin
pag-ingatan mong magaling, ang prinsesang kanyang
huwag mawalan ni sambutil giliw, kalooba’y hilahil din
at pakinggan ang gagawin.” sa bigat nitong gagawin.
1027
Tamlay ng kanyang
katawan ay napuna ng
dinatnan, kaya’t lakas ng
katawan siya’y lihim na
inuyam.
1028
Sa umpukan ay kasama
ang kalihim ng monarka,
naroon di’t nagtatawa
mga kasangguni niya.
1029
Pasaring ng kalahatan
“Ano baga’t naisipang
hinanap ang sariling kamatayan
pumarito itong hunghang
hinanap ang kamatayan?”
1030
Noo’y mag-iikaanim
unang oras ng pagdilim,
latag na ang takipsilim
ang gabi ay
1021
“Iyang bundok na mataas dumarating.
tibagin mo’t nang
mapatag, diyan mo nga 1031
Kaharian ma’y tahimik
ikakalat itong trigong si Doña Maria’y
aking hawak.” ligalig,
walang laman yaong isip
1022
“Ngayon ito itatanim kundi ang prinsipeng ibig.
gabing ito’y patubuin,
ngayong gabi’y pamungahi’t 1032
Gabi’y nais na hatakin
gabing ito ay anihin.” nang mabigla ang paglagim
likas na sa gumigiliw
1023
“Sa gabing ito rin naman ang kasuyo’y makapiling.
ay gagawin mong tinapay,
sa hapag ko’y magigisnang 1033
Salamat at gumabi na
pagkain ko sa agahan.” natapos din ang balisa,
ang marilag na prinsesa’y
1024
Trigong bigay nitong hari’y nag-ayos ng gayak niya.
dinala nang walang ngimi,
gayon pa ma’y nililimi 1034
Kanya nang pinaglalangan
ang hiwagang di mawari. hari’t mga kagawad man,
pinatulog na mahusay
1025
Hanggang sa siya’y dumating lahat sila’y walang malay.
sa bantay-pintong bahay,
sa kanyang tinatahana’y Sa palasyo ay nanaog 1035
iyon din ang gunamgunam. na ang lahat nga ay tulog, dinalaw ang kanyang irog nang ang dusa ay magamot.
upang ang lungkot ay mapawi
206
1036
Pagkakita’y nagkamayan 1043
“Lahat ng dapat mong gawin
ugali ng mga mahal, ang pagyari’y nasa akin,
at tinanong si Don Juan matulog ka nang mahimbing
ng sa haring kautusan. at masaya kang gigising.”
1037
“Minumutya kong prinsesa,” 1044
Nang ang gabi’y malalim na’t
sa prinsipeng parirala, katahimika’y kanyang-kanya,
“ang utos ng iyong ama pinalabas ng prinsesa
mabigat at di ko kaya.” ang dunong na ingat niya.
1038
“Itong trigo’y ibinigay 1045
Yaong bundok na mataas
sa lupa’y ipunla ko sa sandali ay napatag ,
raw, trigo’y naipunlang lahat
sa gabing ito’y mabuhay nang wala pang isang
mamunga’t maging tinapay.” iglap.
1046 Ang labis na pagtatakha’y likas nitong karunungan, gayong k
1047 Noon din nga ay nagapas sa uhay ay nangalugas, nagalapon
1048 Lahat ito’y sa liksihan pawang Intsik ang gumalaw at sa dam
“Huwag kang mag-alaala,” ang aliw ni Doña Maria, “mahirap mapahiya ka

1039
sa utos ng aking ama.”
“Ano ang kapangyarihan ng sa haring karunungan, sa mahika negra lamang

1040
ang kanyang hinahawakan.”
1041 Ang dunong ni Doña Maria’y mahigit sa kanyang ama, hawak ay mahika blangkang hinihiya ang lahat na.
1042
“Prinsipe kong minamahal sa layo ng paglalakbay malaki ang kapaguran.”
hayo nang magpahingalay,
1049
ingay lang niyong pukpok
S mababasag na ang bundok,
a mga Intsik kasing pulos
ang sa gawa’y pinakilos.
207
1050
Ikaapat nang tugtugin
kaingayan ay kasaliw,
masa’y hulma nang
magaling sa hurno’y
titinapayin.
1051
Tinugtog ang ikalima
ang tinapay ay luto na
hinangong maingat
nila’t iniuwi ni Doña
Maria.
1052
Habang siya’y papauwi
hapo man ay nangingiti,
sa puso at kanyang budhi
si Don Jua’y kaurali. 1056
At hindi nga siya lamang
ang namangha sa
1053
Sa hapag ng kanyang ama
natanaw, kundi pati ng
inilapag ang lahat na,
tauha’t kagawad ng
siya nama’y namahinga
kaharian.
sa sariling silid niya.
1057
Di kawasa ay nasabi,
1054
Sa pagpanhik sa palasyo
“Kahanga-hangang prinsipe,
wala namang nakaino,
dunong nito’y pagkabuti
kaya nayari ang templong
tila ako’y maaapi!”
tulog pa ang mga tao.
1058
“Gayunpama’y tingnan natin
1055
Ang hari nang magising
sa bago kong hihilingin,
nahindik sa pagtataka,
sa bigat nito marahil siya’y mamamatay
pagkat sa hapag nga niya
buhay niya’y makikitil.”
ang tinapay ay nakita.
Piliin ang pinakamalapit na kahulugan ng ilang piling taludtod mula sa ilang piling saknong.
Isulat ang titik ng tamang sagot sa patlang.
1. Saknong 1012
Bayan ninyo ay nasapit
sa atas po ng pag-ibig
pusong lumagi sa hapis
ang hanap ay isang langit.
a. ang hangad ay maabot ang langit
b. ang nais ay isang tapat na pag-ibig
c. ang hangad ay isang dalagang maganda
208
2. Saknong 1013
Sa panagimpa’y natalos
naririto ang alindog,
talang wala nang paglubog
ito’y anak ninyong irog.
a. ang minamahal niyang anak

b. ang anak niyang nawalay sa piling
c. ang kaisa-isa niyang anak
3. Saknong 1029
Pasaring ng kalahatan
ano baga’t naisipang
pumarito itong hunghang
hinanap ang kamatayan.
a. dinaanan ang pook ng kamatayan

b. pinuntahan ang kakilalang namayapa
c. hinahanap ang sariling kamatayan
4. Saknong 1035
Sa palasyo ay nanaog na
ang lahat nga ay tulog,
dinalaw ang kanyang irog
nang ang dusa ay magamot.
a. upang ang lungkot ay mapawi

b. upang maalaala ang kanilang pagdurusa
c. upang ang kalungkutan ay gumaling
5. Saknong 1058
Gayunpama’y tingnan natin
sa bago kong hihilingin
sa bigat nito marahil
buhay niya’y makikitil.
a. buhay niya ay magtatagal
b. siya’y mamamatay
c. siya’y magdurusa
209
Mga Katanungan
1. Ilarawan ang pagbabatian nina Haring Salermo at Don Juan.

2. Anong kaugaliang Pilipino ang ipinakikita ni Don Juan nang papanhikin siya ni Haring Salermo?
3. Ano ang unang utos ni Haring Salermo kay Don Juan? Ilahad ang sunod-sunod na dapat
gawin ni Don Juan. Isulat ang sagot sa grapiks na nakalaan.
1. 2.
3. 4.
5. 6.
4. Paano tinanggap ni Don Juan ang narinig na utos?

5. Bakit natitigilan si Don Juan sa pagsubok na daraanan niya samantalang buo ang loob ni Doña
Maria na malalampasan ito?
6. Paghambingin ang mahikang hawak ng mag-amang hari at Doña Maria?
7. Paano natupad ni Don Juan ang utos ni Haring Salermo?
8. Natuwa ba ang hari nang magtagumpay si Don Juan sa kanyang kahilingan? Ipaliwanag.
9. Kung ikaw si Don Juan, maituturing mo bang isang tagumpay o karangalan para sa iyo ang
papuri na hindi naman ikaw ang naghirap?
Gawain
Ang buhay ay isang paglalakbay. Sa bawat paglalakbay, may dalawang uri ng daan ang tata-
hakin. Ang unang daan ay daang marumi, masukal, at bako-bako at ang isa ay malinis, maayos, at
patag. Katulad sa tao, laging may dalawang daan ang kaakibat niya sa buhay. Ang una ay daang
may panganib, pagsubok, o pagkabigo at ang daang laging may kaligayahan, kaayusan, at
kasaganaan. Ang buhay ay sadyang ganito, may mga pagsubok at may kapayapaan ng loob. Sa
pagkakataong may matindi kang problema o pagsubok kinakaya mo itong malutas sa abot ng
iyong makakaya. Ngunit minsa’y naghahanap ka ng taong masasandigan upang maibsan man
lang ang hirap ng kalooban. Kaya lang kung minsan, paano mo masasabing ang problema ay
nalampasan kung ang gumagawa niyan ay ibang tao? Hindi masama ang ikaw ay may karamay
sa mga suliraning iyong pinapasan. Lahat tayo ay hindi maaaring mabuhay nang nag-iisa. Hindi
rin tayo maaaring mabuhay para sa sarili lamang.
Napakaraming proyekto at programa ng bansa na nagtagumpay. Ipinapasa ng mga ito sa mga
pambansa at lokal na opisyales. Mag-uusap sila at tuloy ay magpupulong. Ipinapasa sa mga kani-
kanyang nasasakupan. Ginagawa naman ang mga ito nang buong husay. Ang nakalulungkot
kung
210
minsan, sa tagumpay na nakamit ng mga inatasan, ang kredito ay hindi kanila kung hindi sa
mga nakatataas. Sila iyong pumapapel na akala mo ay sila ang nagpakahirap.
Sa araling ito, ang pangunahing tauhan ay nahaharap sa mga pagsubok. Bagama’t napag-
tagumpayan ni Don Juan ang ipinagagawa ng hari, hindi siya masaya dahil hindi siya ang gumawa
nito.
Dapat Tandaan:
1. Taos-pusong magpasalamat sa mga taong naging bahagi ng tagumpay.
2. Huwag maging laging palaasa. Sikaping gumawa rin.
3. Ipabatid sa iba na ang “recognition” ay hindi lamang sa iyo kundi sa tulong din ng mga
taong nagmamahal at nagmamalasakit para sa isang layunin.
Gawain–Dyad na Pag-uusap
1. Magpangkat sa lima.
2. Pag-usapan ang mga tagumpay o papuri na nakamit sa paaralan. Pumili ng isa rito.
3. Magbahaginan ng mga karanasan kung paano natanggap ang isang napagtagumpayan
pero hindi naman ikaw ang may gawa.
4. Isulat ang sagot sa tsart.
5. Iulat ang iyong sagot sa harap ng klase.
Paano Ko Matatanggap
Papuri o Tagumpay
Taong Tumulong ang Tagumpay na Iba ang
na Nakamit
Naghirap?
1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.
5. 5. 5.
211
Rubric sa Pangkatang Gawain o
Gawaing Kolaboratibo
Petsa Marka
Pamantayan 1 2 3 4
pinatunguhan Maligoy ang
ang sinabi ng pagpapaliwanag.
bawat isa.

ng mga Ibinahagi usapan. Ang mga ng usapan. May sunod ng ideya o sunod ng ideya
halimbawang ilang saglit na diwang nais o diwang nais
ibinigay ay taliwas humihinto sa pag- ihatid ngunit ihatid. Maraming
sa paksa. uusap. kulang halimbawang
sa paglalatag ng naibigay.
halimbawa.
Paggamit Gumamit ng Gumamit ng Mahusay ngunit Napakaingat ng
ng mga Salita mga salitang hiram na may ilang salita pagkakagamit ng
hindi angkop salita. na hindi angkop mga salita.
at gumamit ng Gumamit din gamitin.
salitang pabalbal. ng dalawang
Hindi iniisip na sila wika sa isang
ay nasa klasrum. pangungusap.
1 2 3
Kooperasyon Wala halos nagpakita Kaunti lamang ang Nagpakita ng matibay
ng kooperasyon sa magpamalas ng na pagsasamahan at
gawain. Iba-iba ang kooperasyon sa kooperasyon ang lahat sa
ginagawa ng mga gawaing nakalaan. gawaing nakalaan.
kasapi.
Punan ang patlang ng salita o parirala upang mabuo ang talata.

Ang unang utos ng Hari kay Don Juan ay itanim ang sansalop na 1. . Ibinilin
ng hari na walang dapat matapon kahit isang 2. . Ang 3. na pagtataniman niya
nito ay dapat munang patagin. Sa gabing iyon ay kailangan din itong 4. . Pagkatapos,
ito ay 5. . Sa gabing ito rin ay 6. . Kung naani na, ihurno
itong
7. . Dapat itong ihain sa kanyang 8. kinabukasan. Humanga ang hari
kay 9. dahil naisagawa ang kanyang utos. Lahat ng ito ay naisakatuparan dahil sa
tulong ni 10. .
212
Gumawa ka ng isang talata ng maikling mensahe ng pasasalamat sa taong nagmahal at
nagmalasakit sa iyo upang mapagtagumpayan mo ang isang layunin na siya ang gumawa. Ilagay
ang iyong mensahe sa isang puting papel. Gawin itong computerized. Lagyan mo ito ng border
design upang maging kaakit-akit.
Basahin: Aralin 25 – Ang Labindalawang Ita at Pag-usad sa Bundok, mga pahina 214–219
Mga Katanungan
1. Ano ang ikalawa at ikatlong pagsubok ni Haring Salermo para kay Don Juan?
2. Paano ilalarawan ang pakikitungo ni Doña Maria sa mga Ita?
3. Mahalaga ba ang paninindigan laban sa pagtatangi-tangi ng lahi o racial discrimination? Bakit?
4. Bakit may tiwala si Don Juan kay Doña Maria na maibabalik ang mga Ita sa prasko?

213
Aralin 25 Ang Labindalawang Ita at Pag-usad sa Bundok
Maipaunawa na ang pantay na pagtingin sa kapwa maging anuman o sinuman sila ay

dapat manaig sa puso ninuman

Dapat maging pantay ang turing sa Paano ang tamang pagtingin sa mga
lahat anuman ang kulay niya o kalagayan taong iba ang kulay at nasa mababang
sa buhay. antas ng lipunan?
A. Naisasaayos ang kahulugan ng mga salita ayon sa kasidhian nito

B. Nakapagpapahayag ng damdamin hinggil sa kung paano dapat itrato ang mga taong may
ibang kulay ng balat at mga taong may mababang antas ng lipunan sa pamamagitan ng
talakayang panel
C. Nakapagbabahaginan ng mga kadahilanan kung bakit nangyayari ang hindi pantay na
pagtingin sa kapwa
D. Nakapagbibigay ng mga kaparaanan kung paano maiiwasan ang hindi pantay na pagtingin sa
kapwa
Ang Labindalawang Ita at Pag-usad sa Bundok

(saknong 1059–1120)
Halagahang Pangkatauhan: Maging pantay sa pagtingin sa kapwa anumang lahi mayroon sila.
Ang Nakaraan
nang pagsubok ay ang pagpapatag sa bundok at pagtatanim ng trigo na gagawing tinapay na ihahain sa kanyang hapag-kainan kinaum
214
1064
Saka anyang buong giliw:
“Praskong ito ay malasin,
ang nariya’y maiitim,
mga taong munsing-munsing.”
1065
“Labindalawang negrito
buhay namang mga tao,
ito’y mga alaga ko’t
minamahal na totoo.”
1066
“Sila’y aking pawawalan
sa laot ng karagatan,
isilid mong muli naman
sa prasko nilang tahanan.”
1059
Ipinatawag si Don Juan
prinsipe’y humarap naman, 1067
”Sa iyo’y mahigpit kong bilin
ngunit kanyang iniwasang utos na iyong tutupdin,
sa palasyo mag-ulayaw. negrito ko ay mahaling
parang iyan ay iyo rin.”
1060
Kaya nang pinaakyat
tugon lamang ay “Salamat, 1068
“Isa ma’y huwag magkulang
mag-utos ang haring liyag ang negritong pawawalan,
ako’y handa sa pagtupad.” isa nitong mapalita’y
kapalit ang iyong buhay.”
1061
Katugunan ng prinsipe
sa hari ay nakapipi, 1069
Pinawalan na ngang lahat
pinaglimi nang maigi parang isdang pumupusag, naglulundagan
ang paing minamabuti. Haring Salermo’y
naghayag ng ganitong
1062
Praskong ingat-ingat niya’y bagong antas:
madaling ipinakuha,
sa palasyo’y nanaog na’t
kay Don Juan ay sumama.
1063
Pagdating sa isang pook
na lingid sa manunubok, kubli bote
praskong bitbit ay
dinukot
sa lalagyang gintong pulos.
1070
“Sa aking pag-aagahan
sa umaga’y kailangang
mga negrito ay datnan
sa hapag kong kinakainan.”
215
1071
Praskong hawak ng monarka 1081
Sumapit na ang dalawa
kay Don Jua’y iniabot na, sa baybay ng dagat nila,
naghiwalay ang dalawa’t pagkalusong ng prinsesa
ang hari ay namahinga. humiyaw kapagkaraka.
1072
Nang gumabi ay dumating 1082
“Bawat dumating sa inyo
si Doña Mariang butihin, pumasok agad sa prasko,
nagtanong sa kanyang giliw nasa tubig man nga kayo’y
kung ano ang dapat gawin. masisilab sa galit ko.”
1073
“Narito, aking sinta 1083
Narinig ng mga Ita
ang utos ng iyong ama, ang tinig ni Doña Maria
iyong praskong bigay niya lahat ay nag-unahan na
ay may lamang mga Ita.” nang pasilid sa praskera.
1074
“Mga Ita’y pinawalan
sa laot ng karagatan,
bukas, bago mag-agahan
makita nang naririyan.”
1075
“Bilang ay labindalawa
ng naririyang mga Ita,
pag nagkulang daw ng isa
buhay ko ang kahalaga.”
1076
“Iya’y munting bagay lamang,”
kay Doña Mariang saysay,
“huwag magulumihana’t
kaydali ‘tang malusutan.”
1077
“Ano na ang mga Itang
laruan ng aking ama,
sa tawag kong mahina pa’y
pahuhuling walang sala.”
1078
Para silang naglilibang 1084
Nagsidating at pumasok
ang magkasi’y nag-agapay, na giniginaw sa takot,
hanggang sa madaling-araw nang sa prasko’y
kaysaya ng salitaan. mapaloob walang kibo’t
nakaukmot.
1079
Ikaapat nang tugtugin
ang prinsesa ay 1085
Umahon na ang magkasing
nagturing: “Halika na, prasko’y siyang dilidili,
aking giliw, sa lakad na magkatabi
at ang ilaw ay bitbitin.” katuwaa’y pagkalaki.
1080
“Akin naman iyang prasko’t 1086
Bago sila naghiwalay
sa dagat tayo patungo, wika ng prinsesang
sa tubig lulusong tayo’t mahal: “Muwi ka na,
tatawagin ang negrito.” aking hirang labis na ang
kapagalan.”
216
1087
“Ako’y siya nang bahala 1095
Kaya nang kinabukasa’y
na sa prasko’y mamahala, ipinatawag si Don Juan,
natitiyak kong mamaya masiglang humarap naman
ang ama ko ay hahanga.” sa Haring Salermong mahal.
1088
Nagtuloy na sa palasyo 1096
“May pangako kang matapat,”
ang prinsesa’y tumatakbo, anang hari sa kaharap,
ang prinsipe ay sa kubo, “na anuman yaring atas
sa puyat ay inuubo. susundin mong walang liwag.”
1089
Praskong tahanan ng Ita 1097
“Tunay po ang inyong wika,”
nakatayo na sa mesa, anang prinsipeng dakila,
napuyat na prinsesa “ang utos mo kung masira
sa silid ay natulog na. buhay ko ang natataya.”
1090
Haring Salermo’y nagising 1098
“Kung gayo’y iyong pakinggan
prasko’y agad nang napansin, ang utos kong ibibigay,
mga Ita nang bilangin utos na ito’y tandaan
kabilangan ay dati rin. tutupdin mong madalian.”
1099
“Ang ibig ko’y iyang bundok
dito’y iyong maiusod,
isang malaki kong lugod
na sa hangin ay
mabusog.”
1091
Isa ma’y walang nawala “ kapag kanya pang nasunod.”
pagtataka’y di kawasa, g
at sa laki ng paghanga al
mata’y parang mauulwa. in
g
1092
Saka parang nangangarap ni
nagsalita nang malakas: y
“Ako’y hindi nga papayag a’
magahis ng isang hamak.” y
m
1093
Noon din nga ay binuo as
panibago niyang hibo, u
sa sarili niyang kuro s
ito’y mabigat pang lalo. u
b
1094
“Dito sa bago kong utos,” o
sabing masaya ang loob, k
1100
“Itapat mo sa bintana
pagkatayo’y tamang-tama,
hanging diya’y magmumula
matalo pagsubok sa palasyo’y maging sula.”
217
1101
“Pagdungaw ko sa umaga 1108
“Ngayo’y ibig kong
ang bundok ay nariyan na, malaman ang utos ng
simoy na kaaya-aya haring mahal, sa mabigat o
malanghap kong maligaya.” magaan matutupad nang
mahusay.”
1102
“Kaya hayo na, Don Juan
ihanda ang kailangan 1109
“Ang nais ng iyong ama
kung mabibigo ka riyan yaong bundok ay makuha,
kapalit ang iyong buhay.” at bukas daw ng umaga
magisnang naririto na.”
1103
Nagpaalam ang prinsipe
na gulo ang dilidili, 1110
“Itapat sa durungawa’t
kung wala ang kanyang kasi nang ang hangin ay makamtan
natapos na ang sarili. upang kung siya’y manungaw
init ay di maramdaman.”
1104
Ave Maria na nga noon
agaw-dilim sa panahon, 1111
“Walang dapat ipanimdim,”
kung sa Diyos iuukol ang kay Doña Mariang
pagtawag sa ating turing, “magaan ang
Poon. kanyang hiling magagawa
nang magaling.”
1105
Ang prinsipe kung hindi man
isang taong sadyang banal, 1112
Ugali ng mga pusong
pagtawag sa Kalangita’y nauuhaw sa pagsuyo,
hindi nakakalimutan. kapag sila’y nagkatagpo
anong hirap na mapugto!
1106
Nang abutin ng prinsesa’y
nasa ganyang lagay siya, 1113
Sa kanilang salitang
kaya di man ipagbadya kaytatamis na suyuan,
kabanala’y nakilala. nanonood ay ang buwan
at bituing karamihan.
Kaya ba ang unang bati
1107
ng prinsesang nakangiti,
“Pangamba sa ating hari
sa gawa mo’y napapawi.”
218
1114
Magmamadaling-araw na
nang maglayo ang dalawa,
sa hiling din ng prinsesa
ang prinsipe’y namahinga.
1115
Noon din nga’y pinalakad
yaong bundok na
mataas, sa bintana
itinapat
ang hangin ay walang lubag.
1116
Hanging doo’y nagmumula
sa palasyo tumatama,
matibay man ang bintana
sa lakas ay umuuga.
1117
Ikaapat ng umaga
nang maganap yaong pita,
pagkat gawa ng mahika
nayari sa kisapmata.
1118
Nagising na itong hari
makita ang pagkayari,
himalang hindi mawari
nagulo ang kanyang budhi.
1120
Haring hindi mapanatag
1119
Lalo na nang mabuksan ay pamuling bumalangkas
ang sariling durungawan, ng utos na pagkabigat
yaong hanging palay-palay na siya ma’y nasisindak.
hindi siya iginalang.
Pagsunod-sunurin ang kahulugan ng mga salita ayon sa kasidhian nito. Ilagay ang iyong sagot
sa bawat hakbang ng hagdan na may bilang 1–3. Ang bilang 3 ang may pinakamalapit na
kahulugan.
1. Sila ay nagpunta sa isang lingid na lugar kaya mahirap silang makita.
– tago
– kubli 3
– lihim
2
219
2. Ang mahalagang papel ay inilagay sa isang prasko upang hindi mabasa maanod man ito
ng baha.
– bote
– malaking bote 3
– botelya
2
3. Maraming nahuli ang mga mangingisda na sugpong malalaki at isdang pumupusag.

– lumulukso
– naglulundagan 3
– kumikisaw
2
4. Nag-isip na naman ang hari ng panibagong hibo na hindi kayang gawin ni Don Juan.
– balak
– patibong 3
– pagsubok
2
5. Dapat tanggapin ang pagkatalo kapag ikaw ay nagahis ng iyong kalaban sa isang timpalak.
– nahigitan
– nadaig 3
– natalo
2
220
Mga Katanungan
1. Bakit iniiwasan ni Don Juan na makipag-usap sa hari sa palasyo?

2. Ano ang ikalawang utos ni Haring Salermo?
3. Kung ang mga Negrito ay itinuturing na mga tao ng hari, bakit kailangang sila ay maibalik sa
prasko?
4. Kung may naiwang isang Negrito, ano ang kapalit na kaparusahan nito?
5. Bakit kailangang sigawan ni Doña Maria ang mga Ita para pumasok sa prasko?
6. Ano ang ikatlong utos ng hari?
7. Bakit hindi pumapayag si Haring Salermo na matalo ng isang hamak tulad ni Don Juan?
8. Paano maiiwasan ang pakana ng masasamang tao tulad ni Haring Salermo laban sa kanilang
kapwa?
9. Bakit muling nabalisa ang hari nang magising at makitang naisagawa ang kanyang utos? May
kaugnayan ba ito sa pagiging hari o sa pag-aasawa ng anak niyang si Doña Maria? Ipaliwanag.
10. Kanino mo maaaring iugnay ang mga Ita sa ating lipunan?
Gawain
Batay sa kasaysayan ng lahi, ang mga Ita ay nabibilang sa mga lahing katutubo sa Timog at
Timog Silangang Asya kasama ang Pilipinas. Sa ating bansa, ang mga Negrito ay mga etnikong
kapatid nating nakatira sa mga kabundukan tulad ng Zambales. Ayon sa mga pananaliksik, ang
mga Ita ay isa sa mga naunang nanahan sa ating bayan.
Ang mga Ita ay naiiba ang anyo kaysa sa pangkaraniwang mamamayang Pilipino. Sila ay
pandak, sarat ang ilong, maitim ang balat, at kingki ang buhok. Sa ibang kabataan na hindi
nakakikilala sa kanila, pinagtatawanan at nililibak o hinahamak ang mga ito dahil sa kanilang anyo. Sa
ibang matataas ang estado sa buhay, ang mga Ita ay walang puwang sa uri ng lipunang kanilang
ginagalawan. Ito ay hindi makatao dahil ang paghamak sa kapwa ay hindi makatarungan. Isang uri ng
racial prejudice na ituring ang mga Ita bilang laruan at hindi kapantay ng sinumang Pilipino.
Salamat na lamang sa pagpapayabong ng karapatang pantao. Dito ay mapahahalagahan ang
tunay na kahulugan ng racial discrimination. Ang racial discrimination ay ang pantay na pagtingin sa
kapwa tao anuman ang lahi nito. Sa kasalukuyang panahon kahit marami pa rin ang may iba’t
ibang pamamaraang naiisip kung ano ang pagtingin tungkol sa mga Ita, malugod na tinatanggap
sila. Ang mahalaga sa lahat, maging positibo sa pananaw sa isyu ng diskriminasyon.
Sa araling ito ay tinalakay ang kalagayan ng mga Ita. Kumakatawan din sila sa mga taong
mahihirap na hindi halos tinatanggap sa lipunan. Paano ba ang tamang pagtrato sa mga Ita o sa
mahihirap?
Ito ang dapat tandaan:
1. Maging pantay ang pagtingin sa kapwa.
2. Iwasan ang racial discrimination.
3. Maniwala ka na lahat ay magkakapatid at pantay-pantay sa pagtingin ng Panginoon.
4. Ang kalagayan ng tao ay hindi hadlang upang siya ay isantabi.
221
Pangkatang Gawain–Talakayang Panel
1. Pumili ng sampung pinakamagaling na magsalita sa klase. Sila ang gaganap bilang Ita,
dalawang kakatawan bilang mahirap, maaaring may isang journalist, isang taga-Department
of Social Welfare and Services, isang senador, isang kongresman, isang mayor, at dalawang mag-
aaral na nagmumula sa hayskul at kolehiyo.
2. Pumili ng isang lider na tagapamahala ng talakayan tulad ng pagbibigay ng panimula kung
ano ang paksang pag-uusapan, ang magtatanong sa bumubuo ng lupon o panel ng mga
panauhin.
3. Ang bawat kasapi sa panel ay maglalahad ng kanyang damdamin kung paano ba dapat itrato
ang mga taong may ibang kulay ng balat tulad ng Ita at mga taong nasa mababang antas
ng lipunan. Bibigyan siya ng dalawang minuto upang makapagpahayag ng kanyang nais
sabihin kung bakit ito nangyayari.
4. Samantala, ang mga natitirang mag-aaral ay naatasang magtanong sa kahit kanino sa
mga panauhin. Isusulat nila ang tanong sa ikaapat na bahagi ng papel. Pagkatapos ay pag-
uulat ng mga kasapi sa panel. Maaari din silang magbahagi ng kanyang damdamin hinggil sa
paksa.
5. Kapag natapos nang magbahaginan ang lahat, ibibigay ng lider ang mga kadahilanan kung
bakit ito nangyayari at kung paano ito maiiwasan.
Rubric para sa Talakayang Panel
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Sustansiya Malabo ang Katamtaman May laman ang Napakaliwanag
ng Sinasabi paliwanag. Hindi lamang ang sinasabi ngunit at malamang-
nakatugon sa pagpapaliwanag may aspekto na malaman ang
hinihingi ng paksa at hindi gaanong hindi malinaw sinasabi na
o tema. malaman ang tulad ng saloobin tumutugon sa
sinasabi. sa paksa. paksa.
Paggamit Hindi wasto Hindi gaanong Mahusay ngunit Napakahusay ng

ng mga Salita ang pagpili at magaling sa may kakulangan pagkakagamit
paggamit ng salita paggamit ng mga sa wastong ng mga salita.
sa talakayan. salita. paggamit ng Matatas sila sa
angkop na salita. pakikipagtalas-
tasan.
Kilos o Galaw Hindi mapalagay. Katamtaman Maayos ang Napakaayos ng
Magalaw. lamang ang husay tindig, kilos, o tindig, kilos, o
Kailangang sa ayos ng tindig, galaw bagama’t galaw habang
pag-aralan ang kilos, o galaw may ilang sandali nagsasalita sa
tamang tindig, ngunit kadalasan na hindi halos harap ng klase.
kilos, o galaw sa ay may mannerism makagalaw sa
pagsasalita. na kapansin-pansin kinatatayuan.
sa mga nakikinig.
222
Ebidensiya Nangangailangan Hindi gaanong Matibay at Napakatibay at
o Katibayan ng masusing nagpakita ng maliwanag ang napakaliwanag
sa Inilahad pagbabasa o mga ebidensiya mga ebidensiya ng mga iniharap
pagsasaliksik o katibayan. ngunit may ilang na ebidensiya
upang Kadalasan ang hindi angkop sa o katibayan
makapagpahayag ibang ebidensiya paksa. at lubhang
ng sariling ay hindi angkop sa naaangkop sa
opinyon hinggil sa paksa. tema ng paksa.
paksa.
Punan ang patlang ng wastong sagot. Piliin ang sagot na nakasulat sa larawan ng
prasko.
bundok Poong Maykapal hangin

karagatan Negrito pananampalataya
prasko Don Juan Doña Maria
utos Haring Salermo moog
1. Si ay nasiyahan sa unang pagsubok na ibinigay niya kay Don Juan.

2. Ang labindalawang na nagsilbing laruan ng hari ay inilagay sa loob ng prasko.
3. Ang mga Ita ay pinakawalan sa upang isilid muli ni Don Juan sa prasko na
itinuturing na tahanan.
4. Sa pagsisilid muli sa mga Ita sa loob ng , dapat ay walang kulang at walang labis.
5. Sa tulong ni ay naibalik muli ang mga Ita.
6. Ang ikatlong utos ng hari ay ilapit sa kanyang bintana ang .
7. Nais ng hari na sa kanyang pagdungaw sa bintana ay makalanghap siya ng sariwang simoy ng
.
8. Si Don Juan ay sadyang may sa Manlilikha dahil sa lahat ng pagsubok
na kanyang kinakaharap ay laging nagdarasal.
9. Tumatawag si Don Juan sa upang siya ay patnubayan sa anumang pagsubok.
10. Ang hari ay hindi mapanatag sa tagumpay ni Don Juan kaya muling nag-isip ng
na napakabigat.
Sa aking palagay ang racial discrimination ay dapat na isantabi sa lipunang ating ginagalawan.
Anuman ang estado nila sa buhay ay hindi ito hadlang upang sila ay maging kaibigan o
makadaupang palad. Sinuman sila ay dapat ding pahalagahan dahil lahat ay mahalaga at may
tungkuling dapat gampanan sa lipunan. Higit sa lahat tayo ay pantay-pantay sa mata ng
Panginoon.
223
Ngayong batid mo na ang hinggil sa racial discrimination, magsaliksik ukol sa kilalang tao na
noong kabataan ay nakaramdam ng racial discrimination. Sipiin ang kuwento tungkol dito at
maglagay ng kanyang larawan.
Basahin: Aralin 26 – Ang Pagtabon sa Maugong na Dagat, mga pahina 225–230
Mga Katanungan
1. Ano ang ikaapat na utos ni Haring Salermo kay Don Juan?

2. Paano tinanggap ni Don Juan ang ikaapat na pagsubok? Nang malutas niya ito, naging
masaya ba siya sa tagumpay niya na si Doña Maria ang gumawa? Bakit?
3. Paano mo ilalarawan ang damdamin ni Haring Salermo nang magawa ni Don Juan ang pagsubok?

224
Aralin 26 Ang Pagtabon sa Maugong na Dagat
Maipaunawa na ang tao ay dapat masaya para sa tagumpay ng kanyang kapwa sa halip
na mainggit

Ang tao ay hindi masaya para sa Bakit may mga taong hindi masaya
tagumpay na tinatamo ng kapwa dahil kapag nagtagumpay ang kapwa?
siya ay naiinggit.
A. Nagagamit sa sariling pangungusap ang ilang salita na ginamit sa teksto

B. Nakapagbabahaginan ng ilang mga pangyayaring naganap sa tahanan, paaralan, pamayanan,
o bansa na nagpapakitang may mga taong hindi masaya kapag nakagawa ng kabutihan ang
iba
C. Nakapagtatala ng mga paraan kung paano magiging masaya ang tao sa tagumpay ng kapwa
Ang Pagtabon sa Maugong na Dagat

(saknong 1121–1185)
Halagahang Pangkatauhan: Maging masaya para sa tagumpay ng iyong kapwa.
Ang Nakaraan
d ang kahilingan ng hari sa tulong ni Doña Maria. Kinaumagahan ay nasa hapag na nga ang prasko na may lamang mga Ita. Kinausap m
225
1127
“Kaya, O Prinsipeng mahal,
paraya mo ay lakihan,
darating din iyang araw
na kita’y mababayaran.
1128
“Hiling ko sa iyo ngayon
bundok na ito’y itabon, ilagay
sa gitna niyang maugong
na dagat na
madaluyong.
1129
“Doon ay maging kastilyo
sa umaga’y makita ko, kampanaryo
ang kanyang mga simboryo
anyo’t bilog ay pareho.”
1121
Pinaharap si Don Juan
at ang sabing malumanay; banayad
“Hanga ko’y walang kapantay
sa hawak mong karunungan.”
1122
“Lugod ko’y hindi masukat
sa paglilingkod mong
tapat, kaya nga’t
mayroong oras nagugulo
yaring hagap.” akala
1130
“Itong moog ay tayuan palasyo
1123
“Sa ganda ng iyong loob ng gulod na pitong hanay
ang utang ko’y sunod-sunod, mga kanyon ang nariyan
ako nama’y ni ga-putok pananggol ng kaharian.”
ay wala pang naihandog.”
1131
“Iyan ay lalagyan mo pa
1124
“Danga’t mayro’n lamang ibang mga anim na batirya,
sa hiling ko ay may kaya, may kawal sa bawat isa
at ang lihim pa nga kita’y at ayos makipagbaka.”
iiwasan kong talaga.”
1132
“Mga kanyon ay magisnan
1125
“Anong bagsik man ng batas na putok ay nagtunugan
niring aking katauhan, wari baga’y may digmaa’t
ang minsan kong mahilingan ginagahis ang kaaway.”
ay siya nang kaibigan.”
1133
“Tibayan ang pagkayari
1126
“Isa ka sa napatangi yaong mahirap magisi, mabuwag
sa maselan kong alamin mong nasa uri
pagpili, layuan ka pa ang tatag ng gawa’t
nga’y hindi, mahal ka sa yari.”
aking hili.”
226
1134
“Gumawa ka ng lansangan 1142
Nakita ang kasangkapang
na aking malalakaran sa paggawa’y kagamitan,
mula sa palasyo real napangiting kahuluga’y
hanggang sa moog na iyan.” lahat ay di kailangan.
1135
“Ang lansangan ay matuwid 1143
Bakit pa nga ba gagamit
kawili-wili sa masid, ng kahit pakong maliit,
at sa magkabilang panig sa ang kalaruang kipkip
palamuti’y maririkit.” malilikha ay daigdig.
1136
“Sagana sa kasangkapang 1144
Kaya nga ba’y malumanay
sa paggawa’y kailangan, na sinabi kay Don Juan:
bareta, piko, palataw, “Matulog ka nang tiwasay,
kutsara, maso’t kalaykay.” ako na ang kakatawan.”
1137
“Ang panayam nang matapos 1145
“Kahilinga’y mayayari’t
hari ay lugod na lugod isang bagay na madali,
at ang wika, “Masusubok alam mo nang naugali
ang isipan mong ang ama ko sa paghingi.”
matayog.”
1146
“Bukas din magigisnang yaring-
1138
Prinsipe’y nagbalik naman yari’t walang kulang: Itong
sa kanyang tinutuluyan, buong kaharia’y
gagamiti’y kanyang taglay mamamangha pag
ang prinsesa’y hinihintay. natanghal.”
1139
Sa gabi ang pagkikita 1147
Dunong ni Doña Maria
ng prinsipe at prinsesa pinakilos kapagdaka,
pagkat bawat gawin nila’y bundok ay nasa dagat
lihim na lihim sa iba. sa isang moog na maganda.
1140
Ikawalo ay dumating 1148
Umaga ang liwanag
ang magkasi’y magkapiling gintong lantay na laganap,
puso nilang may hilahil pangamba
ang daigdig nagalak
sa lambing ay naaaliw. buong baya’y walang
hirap.
1141
Nabatid ni Doña Maria natutulog
ang utos ng kanyang 1149
Ang haring nagugulaylay
ama, mabigat ma’y sa silid niyang tulugan
napatawa kahuluga’y kaya nagising sa dagundungan
niya. ng sa kanyong mga angal.
1150
Si Don Juan ay niyayang
mag-aliw sa kagagawang
tanggulang kahanga-hanga
na bunga ng kanyang nasa.
1151
Tiwasay at masasayang
naglalakad ang dalawa,
hari ay maligaya sa
bawat tamaan ng mata.
227
1155
Yaong kagabi ay dagat
ngayo’y lupang pagkatigas,
naging daang pagkarilag
mga alon ang kayakap.
1156
Mga alon sa pampangin
kung humalik ay may
lambing bulang sa tabi’y
humimpil huminto
bango’y bulaklak ng hasmin.
1157
Nang sumapit na sa moog
hari ay biglang naudlot
pagkat ang naroong tanod
ay humarang sa pagpasok.
1158
Ayaw siyang patuluyin
sandata ang pumipigil,
ang prinsipe ay nagturing
“Ako’y inyong kilalanin.”
1159
“Emperador naming mahal
patawad sa pagkukulang.”
Ang lahat na’y nagyukuran,
at ang moog ay binuksan.
1152
Sa hakbang ay sinusukat 1160
Pangyayari’y suliraning
ang lupaing dati’y dagat, sa hari ay pinanimdim,
nang makuro yaong agwat lumubha pa nang mapansin
sa sarili’y napalatak. nawala ang kanyang singsing.
1153
Patuloy silang dalawa 1161
Gayon pa ma’y di kumibo
tumatagal ay lalo pang sa tinamong pagkabigo,
natutuwa ang monarka lungkot niya’y itinago
sa lahat ng nakikita. sa pagtanaw sa malayo.
1154
Ano’t hindi matutuwa
sa ang lahat ay nilikha,
kanyong magkabi-ka bilaila
ang putuka’y walang sawa.
awa.
228 isauli dito bukas,
kailangan kong lumanghap niyang hanging isang
1162
Napalayong pagmamalas lunas.”
dili hindi ay nabihag,
nang sa kanya ay humarap
ang heneral na magilas.
1163
Kasama nitong heneral
mga koronel at kapitan,
at sa loob ng tanggulan
ang hukbo ay
nakahanay.
1164
Ngunit iba ang may lungkot
na sa puso niya tagos,
paliguan man ng lugod
sa lugod ay nalulunos.
1165
Pagkat di na makatagal
ang pag-uwi’y naisipan
at hiniling kay Don
Juang patigilin ang
putukan.
1166
Sukat na sa pagkataas
ng espadang
kumikislap,
ang prinsipe’y di nangusap
buong hukbo’y namanatag.
1167
Nang ikalima ng hapon
nang araw rin namang
yaon, si Don Juan ay kinaon
at sa hari ay may pulong.
1168
Hari ay kanyang
dinatnan sa hardin ay
naglilibang, paglapit na
ay nagpugay at sa utos
ay naghintay.
1169
Sa haring masayang mukha
kasiyaha’y nakabadha,
kung hayag man ang
paghanga sa isipa’y may
pakana.
1170
“Ngayong gabi, yaring
nais ang kastilyo ay maalis,
ni bakas ma’y di ko ibig
sa karagata’y
mamasid.”
1171
“Ang bundok na nasa dagat
1172
at kung hindi, magpahinog.
Pa
lib 1173
Nagpaalam ang prinsipe’t
ha hinintay ang kanyang kasi,
sa’ nang makita ay sinabi
y ang utos na minabuti.
ha
rin 1174
Pangako ni Doña Maria:
g- “Huwag kang mag-aalala,
ut sa tulog mo’y humimbing
os ka, at ako ang bahala na.”
an
g 1175
Sa lakas ng kalaruang
“a hawak ng prinsesang
yo mahal, ang kastilyo ay
ko naparam bundok ay muling
” lumitaw.
ay
di 1176
Noong hatinggabing ganap
sa nang manauli ang dagat,
go sa dating ayos at lawak
t, tubig ang
ku nakalaganap.
ng
ka 1177
At ang bundok na lumitaw
ya sa palasyo naagapay,
m sa dati ring katayuang
o katapat ng durungawan
ay
su 1178
Panibagong pag-iisip
m sa hari ay nagtalik,
un tila mahirap magahis
od ang subyang sa kanyang dibdib.
1179
At muling ipinasundo 1183
“Di ko naman maihanap
ang prinsipeng manunuyo, ng ibang makatutupad,
matapos niyang mabuo pagkat lubos kong
sa isip ang bagong hibo. talastas nasa iyo yaong batid
lunas.”
1180
Pagharap na ni Don Juan
ay ganito ang tinuran: 1184
“Mahal na Haring Salermo
“Kaylaki nang kapagalan di miminsang nasabi ko
ang sa iyo’y aking utang.” itong abang pagkatao’y
alipin ng utos ninyo.”
1181
“O, Don Juan, aywan ko ba
kung mabayaran pa kita, 1185
“Don Juan, maraming salamat
bakit naging sakit ko sa puso mong mapagtapat,
nang sa iyo ay makapita.” hininga ko ay lumuwag
ang hiling ko’y matutupad.”
1182
“Gaya ngayon nitong lagay
pagkat marami nang utang,
ang hiya ko’y humahadlang
magtapat ng kahilingan.
229
Pag-aralan ang kahulugan ng mga may salungguhit na salita. Gamitin ito sa sarili mong
pangungusap.
1. Hindi ka kaya nagkakamali sa iyong hagap? Dapat kang maging mapanuri at mapagmatyag sa
sinasabi at naririnig mo sa mga balita.
Kahulugan: akala
Pangungusap:
2. Malumanay siyang magsalita kaya marami siyang kaibigan.

Kahulugan: banayad, marahan, maingat
Pangungusap:
3. Ang lahat ng nasalanta ay nagpasalamat nang humimpil sa kanilang tapat ang sasakyan
ng alkalde upang mamahagi ng tulong.
Kahulugan: huminto, tumigil
Pangungusap:
4. Ang ikaapat na utos ni Haring Salermo kay Don Juan ay itabon ang bundok sa gitna ng dagat.
Kahulugan: ilagay
Pangungusap:
230
5. Ang simbahang yaon ay naging makasaysayan dahil sa kasaysayang taglay, hugis, at disenyo
ng simboryo.
Kahulugan: kampanaryo
Pangungusap:
6. Isang malaki at magandang gusali ang nais niya upang hindi magisi na kahit anong lakas man
ng lindol.
Kahulugan: mabuwag
Pangungusap:
7. Habang ako’y nagugulaylay sa aking silid, bigla akong nagising sa lakas ng ingay ng mga bata.
Kahulugan: natutulog
Pangungusap:
8. Ang moog ay kailangang bantayan upang walang makapasok na mga kaaway.

Kahulugan: tanggulan
Pangungusap:
9. Anumang hilahil ay malalampasan kapag nagtutulungan.

Kahulugan: pangamba, suliranin
Pangungusap:
10. Lubos niyang talastas na siya lang ang makalulutas sa kanyang suliranin.
Kahulugan: batid
Pangungusap:
Mga Katanungan
1. Paano inilarawan ng hari ang paghanga kay Don Juan?

2. Ano ang susunod na utos ng hari kay Don Juan? Isa-isahin ang kanyang mga kahilingan.
3. Ano ang ginawa ni Don Juan matapos pakinggan ang utos ng hari?
4. Bakit natawa si Doña Maria nang malaman ang utos ni Haring Salermo?
5. Bakit nagising ang hari sa kanyang pagkakatulog?
6. Bakit nagulat ang hari nang pumasok na sa moog?
7. Bakit naudlot sa pagpasok ang hari nang sila ay sumapit na sa moog?
8. Bakit muling nalungkot si Haring Salermo?
9. Bakit hindi naging masaya si Haring Salermo sa tagumpay ni Don Juan?
231
Gawain
Likas kaya sa tao ang pagiging mainggitin? Likas kaya sa tao ang hindi masaya para sa
tagumpay ng kanyang kapwa? May mga tao na makasarili at hangad lamang ay siya ang umangat
at kilalanin ng lahat upang gawing hari o maging makapangyarihan.
Masdan mo ang lipunang iyong kinabibilangan. Kabi-kabila ang siraan ng kapwa. Sa halip na
magtulungan, ang nangyayari ay bangayan at away na madalas humahantong sa patayan. Ang
bawat isa ay humahanap ng ikasisira ng kanyang kapwa. Kailan kaya ito mahihinto? Inamin ni
Pangulong Noynoy Aquino na siya ay bahagi ng kabiguan ng nangyaring hostage crisis noong ika-23
ng Agosto 2010 na ikinasawi ng walong katao. Sa halip na hangaan ang kanyang katapatan at
pagpapakumbaba, marami ay kinutya pa ang pangulo at kung ano-ano pa ang pinagsasabi upang
bumaba ang katanyagan nito.
Sa araling ito, si Haring Salermo ay mapagbalatkayo. Sa harap ni Don Juan siya ay masaya sa
tagumpay ng pagsubok ngunit sa kabila nito, siya ay nagbabalak at lubha pang nag-iisip ng
mahirap at mabigat na pagsubok kahit buhay pa ni Don Juan ay makitil. Mayroon pa kayang Haring
Salermo sa kasalukuyan? Bakit kaya may mga taong hindi masaya sa tagumpay ng kanyang kapwa?
Dapat Tandaan:
1. Tanggapin ang kabiguan at maging masaya sa tagumpay ng iba.
2. Huwag pairalin ang inggit. Sa halip, gawing inspirasyon ang taong nagtagumpay.
3. Huwag mag-isip ng masama sa kapwa.
Pangkatang Gawain
1. Magpangkat ang klase sa apat.
2. Pag-usapan ang ilang pangyayaring naganap sa inyong tahanan, paaralan, pamayanan, at
bansa na kitang-kitang ang tao ay hindi masaya kung minsan para sa kapwa kung may
naisagawa itong maganda at mabuti para sa kapakanan ng bawat isa.
Pangkat I – Tahanan
Pangkat II – Paaralan
Pangkat III – Pamayanan o Komunidad na Tinitirhan
Pangkat IV – Bansa
3. Isulat sa tsart ang napagtagumpayan ng tao at banggitin kung bakit hindi ito ikinasiya ng mga
kasapi ng tahanan, paaralan, komunidad, o ng mamamayan ng bansa.
Pangkat Bilang Napagtagumpayan ng kasapi na hindi ikinasiya ng marami
1
2
3
4
5
232
4. Pagkatapos maitala, isulat kung paano magiging masaya ang tao para sa tagumpay ng kapwa.
Ano ang dapat gawin para maging masaya ang tao para sa tagumpay ng kapwa?
1.
2.
3.
4.
5.
5. Ibahagi sa buong klase ang inyong sagot.
Rubric sa Pangkatang Gawain o

Gawaing Kolaboratibo
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
bawat isa.

ng mga usapan. Ang mga ng usapan. May sunod ng ideya o sunod ng ideya
Ibinahagi halimbawang ilang saglit na diwang nais ihatid o diwang nais
ibinigay ay taliwas humihinto sa pag- ngunit kulang ihatid. Maraming
sa paksa. uusap. sa paglalatag ng halimbawang
halimbawa. naibigay.
ng mga Salita mga salitang hiram na salita. may ilang salita pagkakagamit ng
hindi angkop Gumamit din na hindi angkop mga salita.
at gumamit ng ng dalawang gamitin.
salitang pabalbal. wika sa isang
Hindi iniisip na sila pangungusap na
ay nasa klasrum. hindi angkop.
233
1 2 3
Kooperasyon Walang halos nagpakita Kaunti lamang ang Nagpakita ng matibay
ng kooperasyon sa nagpamalas ng na pagsasamahan at
gawain. Iba-iba ang kooperasyon sa kooperasyon ang lahat
ginagawa ng mga gawaing nakalaan. sa gawaing nakalaan.
kasapi.
Hanapin sa loob ng larawan ng bundok ang salitang angkop na dapat ilagay sa bawat patlang
upang mabuo ang diwa ng saknong.
Isulat naman sa patlang bago ang bilang ng nagsabi nito.
Mga Salita Sino ang nagsabi?

kapitan Don Juan
bundok karunungan silid tulog Doña Maria kawal

kahilingan mapagtapat heneral Haring Salermo
1–2. Pinaharap si Don Juan

at ang sabing malumanay:
“Hanga ko’y walang kapantay
sa hawak mong .”
3–4. Ang na nasa dagat
isauli dito bukas,
kailangan kong lumanghap
niyang hanging isang lunas.
5–6. “Gaya ngayon nitong lagay

pagkat marami nang utang
ang hiya ko’y humahadlang
magtapat ng .”
7–8. Pangako ni Doña Maria

“Huwag kang mag-alala,
sa mo’y humimbing ka,
at ako ang bahala na.”
9–10. ” Don Juan, maraming salamat

sa puso mong ,
hininga ko ay lumuwag
ang hiling ko’y matutupad.”
234
Ikaw ba sa tanang buhay mo ay laging masaya para sa tagumpay ng iyong kapwa? May
pagkakataon din bang nainggit ka o nalungkot dahil siya ay nagtagumpay?
Sumulat ka ng isang tula na nasusulat sa malayang taludturan na inilalahad ang iyong tunay
na saloobin ukol dito. Isulat mo sa puting papel.
Basahin: Aralin 27 – Ang Paghahanap ng Singsing at ang Pagsupil sa Kabayong Taksil, mga
pahina 236–242.
Mga Katanungan
1. Ano ang nangyari sa singsing ni Haring Salermo? Sino ang kabayo?

2. Sa mga nalampasang pagsubok ni Don Juan, masasabi mo ba na may palatandaan pa na may
hadlang sa pag-iibigan nila ni Doña Maria? Bakit mo ito nasabi?
3. Bakit hindi naisagawa ni Don Juan ang bilin ni Doña Maria na huwag matulog habang si Doña
Maria ay nasa ilalim ng dagat?

235
Aralin 27 Ang Paghahanap ng Singsing at ang Pagsupil
sa Kabayong Taksil
Maipaunawa na maaaring mapagtagumpayan ang isang layunin nang hindi kinakailangang

magbuwis ng buhay. Kailangan ng tao ay pagsasakripisyo, mabuting pakiusap, at mahinahong pag-
uusap
Mahalagang Kaalaman
Ang isang layunin ay maaaring
Paano mapagtagumpayan ang
mapagtatagumpayan nang hindi
isang layunin nang hindi
kinakailangang magbuwis ng buhay sa
kinakailangang magbuwis ng buhay?
pamamagitan ng pagsasakripisyo o
pagtitiis, mabuting pakiusap, at
mahinahong pag-uusap.
A. Naibibigay ang kahulugan ng mga salita sa pamamagitan ng transpigurasyon

B. Napag-uusapan kung paano maaaring isakatuparan ang layunin na hindi kinakailangang
magbuwis ng buhay
C. Nakaguguhit ng isang larawan kung paano maisasakatuparan ang layunin na hindi kinakaila-
ngang magbuwis ng buhay
Ang Paghahanap ng Singsing at ang Pagsupil sa

Kabayong Taksil
(saknong 1186–1278)
Halagahang Pangkatauhan: Ang mabuting pakiusap, mahinahong pag-uusap, at
pagsasakripisyo ay mga susi upang ang isang layunin ay
mapagtagumpayan.
Ang Nakaraan
agyan din ng hari ang gulod na may pitong hanay at may mga kanyon pa. Sa pagkikita nina Don Juan at Doña Maria, sinabi ni Don Juan
236
1193
Karaniwang ugaliin
nitong haring mapaghiling,
taong kanyang hihiliin pipiliin
ay ngitian nang palihim.
1194
Palihim nga pagkat ayaw
mahalata ang pag-
uyam, kausap ay
nalilibang
sa salitang maiinam.
1195
Ngiting ito’y ngiting taksil
sa pangako’t sinungaling,
sa mabuting sasabihin
may masamang nalilihim.
1186
“Yamang ako ay binigyan
ng luwag sa kahilingan, 1196
Alam ito ni Don Juan
manainga, O Don Juan ngunit kanyang pinaparam
ngayon ay aking tuturan.” sa buhay ng manliligaw
ang mapakla’y malinamnam.
1187
“Di ba tayo ay naglakad
sa kastilyong nasa dagat, 1197
Naghiwalay ang dalawa
noon nga ay napahamak hari’y may pabaong tawa,
o, sayang ang aking hiyas.” ang prinsipe ay masaya’t
ang hari ay nakilala.
1188
“Ang singsing kong minamahal
kung bakit ko nalingatang 1198
Tinugtog ang ikasiyam
sa daliri ay natanggal, ang gabing kaliwanagan,
nahulog sa karagatan.” ang magkasi’y nag-
ulayaw sa hardin ng
1189
“Kung maluwag sa loob mo paliguan.
ngayon sana ang ibig ko,
kunin saan pa man dako’t 1199
Dito nga sila nagkita
saka na mag-usap tayo.” upang muling maalala
yaong hapong pagkasayang
1190
“Haring Salermong marangal, saksi sa pagkikilala.
mamayapa’ng kahilingan,
kahit ko na ikamatay 1200
Hapong siyang idinatal
kayo’y di ko masusuway.” mula sa Berbanyang
bayan ng prinsipeng si
1191
“Ang hangad ko kung makuha’y Don Juan agila ang
magigisnan sa umaga, kaalakbay.
sa unan ko’y makikitang
iyon din at hindi iba.” 1201
Hapong unang pagkamalas
sa dilag ng mga dilag,
bulaklak na walang kupas
na laon nang pinangarap.
1192
“Pangako ko haring mahal 1202
Hapong natigmak ng luha napuno
hindi ako magkukulang, ng pusong napaawa,
ano yaring mahihintay hapong sa awa’y sagana
kung kayo ay paglakuan?” linlangin ng pusong tapat sa
sumpa.
237
1203
“Don Juan, iyong sabihin 1210
“Don Juan,” anang prinsesa,
ang utos ng hari natin, “lakasan ang loob sana,
nang ngayo’y aking malining mabatid iwaksi mo ang pangamba
at ang gabi’y lumalalim.” upang magtagumpay kita.”
1204
“Ang singsing daw ng ama mo 1211
“Ngayon ako’y tadtarin mo,
ay nawalang di naino, tadtarin mong pinong-pino,
ngayong gabi’y hanapin ko’t ngunit ingatang totoo
kailangan n’yang totoo.” may matapong kapiraso.”
1205
“May dyamante yaong singsing 1212
“Kung tadtad na ay ihulog
sa tubig ma’y nagniningning nang sa tubig ay lumubog,
nahulog at napaglining katawan kong durog-durog
na sa dagat napalibing.” isdang sisisid sa pusod.”
1206
“Bili’t biling pagkakuha 1213
“Habang ako ay wala pa
magisnan sa unan niya h’wag kang matutulog sana,
at kung wala sa gagawin mo’y mag-abang
umaga mapapahamak ka’t paglitaw ko ay taon na.”
ang buhay ko’y mapapaka.”
1214
“Dala ko na yaong singsing
1207
“Ito’y pamumuhunanan,” sa daliri ko kukunin,
anang prinsesang nalumbay huwag sanang lilimutin
“ng panganib at ng buhay ang lahat kong mga bilin.”
bago tayo magtagumpay.”
1215
Gawa na ang lahat-lahat
1208
Ang prinsesa ay kumuha ang prinsesa ay natadtad,
ng isang batyang maganda, isdang-buhay ay sa dagat
isang itak na hasa na ang singsing ay
may sangkalan at hapag pa. hinahanap.
1209 tumungo
Tumugpa sila sa dagat 1216
Paghanap ay natagalan
sa batya’t lumulan agad, nang di gayon-gayon lamang,
napalaot na maingat nakatulog si Don Jua’t
sa gitna sila tumambad. ang pangako’y nalimutan.
1217
Siyang paglitaw sa tubig
ng prinsesang umaawit,
ngunit itong napaidlip
sa tulog ay nagtatalik. 1218
Sumisid upang maghintay lumitaw na namamanglaw,
ang singsing na ibibigay walang umabot sa kamay.
1219
Muli na namang sumisid upang para’nin ang hapis
nang lumitaw ay may galit at ang batya ay
tinabig.
1220
Ngunit itong natutulog
di man lamang binangungot ang prinsesa ay
238
napagod ang singsing ay 1225

“Tingnan mo kung anong oras
inihulog. ganap ngayong ikaapat,
kung kay ama ay mabunyag
1221
At umahon na sa batya malaking pagkapahamak.”
ang katawa’y patang-pata,
tampo’t hapis, hikbi’t luha’y 1226
“Walang salang ako’t ikaw
gumising sa nagpabaya. tatanggap ng kamatayan,
sa munti mong pagkukulang
1222
“Tingnan mo nga, aking anong laking kabayaran.”
mahal ang nangyaring
kabiguan,” ang nasabing 1227
“Danga’t kita’y di matiis,
nalulumbay sa nangyaring ito’y labis
ng prinsesa kay Don Juan.” bawiin ko ang pag-ibig
at bato kang maiidlip.”
1223
“Di ba aking pakiusap
na huwag kang malilingat, 1228
“Di ko ibig sisihin ka’t
paglitaw ko’y kunin agad sa puso ko ay mapakla,
ang singsing na aking hawak?” ngunit ikaw ang may sala
gayon pa ma’y mahal kita.”
1224
“Di mo lamang nalalaman
kaya kita kailanga’y 1229
“Aksayahin natiy huwag
ang singsing kung aking tangan ang panahong lumilipas,
mahirap akong lumitaw.” tadtarin mo ako agad
sa tubig muling ikalat.”
1230
“Pagtadtad mo ay daliin
nang di tayo
umagahin, hari ay baka
magising
na wala pa iyang singsing.”
1231
Sa pagtadtad sa prinsesang
oras ay hinahabol na,
tumalsik nang di napuna
dulo ng daliri niya.
1232
Muli siyang naging isdang
singsing ng hari ang nasa,
sasandali ang pagkapa
umahon na’t tuwang-tuwa.
1233
Sa batya’y muling sumakay
ang singsing ay nasa kamay,
hintuturo nang pagmasdan
walang dulo at naputlan.
1234
Luha’t lungkot ay tiniis
nang dahilan sa pag-
ibig, pangiti ri’t walang
hapis na sa sinta ay
nagsulit.
239
1235
“Tingnan mo ito, Don Juan 1242
“Narito at nakahanda
ang daliri ko ay kulang, ang aking ipagagawa,
ito’y iyong tatandaa’t ikaw ang siyang bahalang
sa aki’y pagkakilanlan.” buong kayang mangasiwa.”
1243
“Buong kaya ang sabi ko
sa dahilang ang totoo,
awa’t lupit ang sa iyo’y
sandatang gagamitin
mo.”
1244
“Ako’y may isang alagang
kabayong hari ng sama,
mailap at naninipa
mahal sa aking lubha.”
1245
“Ang ibig ko’y paamuin
at bumait na
magaling, kabayo ko’y
gagamitin sa balak na
1236
Sa pampang ay sumapit ding pag-aaliw.”
kahari’ay nahihimbing,
nakauwi’t nagkagising 1246
“Kunin mo sa kanyang bahay
pati mga kagamitang
mahalaga sa pagsakay,
nang di sila nangapansin. giya’t pamigil sa busal. ” renda
1237
Panibagong pagtataka makakaya, minamahal kong monarka.”
sa mukha ng hari’y badya,
ang nawalang singsing
niya’y bumulaga na sa
kanya.
1238
Nagulo na ang isipan
ng haring di
mapalagay,
na kung bakit di mapatay
ang prinsipeng manliligaw.
1239
“Muli siyang susubukin
kung dito pa’y liligtas din,
bahala ka nang isipin
ang paraang dapat gawin.”
1240
Noon din ay inutusan
ang kawani niyang mahal:
“Tawagin mo si Don Jua’t
kami ay mayro’ng panayam.”
1241
Malugod din at masiglang
ang prinsipe ay humarap
na: “Mag-utos ng
1247
nang bukas ay may lakas ka,
“ pagpapaamo ay iba,
N hirap, pagod, magkasama.”
g
a 1248
Paanong matatahimik
y ang isang may iniisip,
o si Don Jua’y naiinip
n sa paghihintay sa ibig.
a
y 1249
Lampas na sa takipsilim
m nangang sinta ay dumating,
a ang inip na humilahil
m noon lamang naging lambing.
a
h 1250
“Sabihin mo na, Don Juan
i ang utos ng haring mahal,
n sa panaho’y manghinayang
g baka tayo ay maiwan.”
a
n 1251
“Ang alaga ng ama mo
a na mailap na kabayo,
’ bukas daw ay sanayin ko’t
t nang umamo raw ang d’yablo.”
240
1252
Pakli naman ng prinsesa: 1257
daramba, palo’t dagok gawin mo na hanggang
“Ang kabayo’y dili iba dadagan mahirapan siya.”
kundi ang akin ding ama,
sa pagsakay mag-ingat ka.” 1258
“Galingan mo ang pag-ilag sa damba at mga
sikad, mga kuko’y matatalas katawan mo’y
1253
“Yaong katad na pamigil mawawalat.”
na may gintong nagniningning,
at ang siyang parang garing 1259
“Madali mong mahalatang ang kabayo ay
ay mga kapatid ko rin.” mahina, daloy sa mata ng luha bulwak ng bukal
na sira.”
1254
“Nasa bibig naman
busal bakal nakasihang, 1260
“Subuan mo na ng busal ang s’ya’y madaling
ako yao’t pag ilagay, lagay ng renda’y tibayan tiyakin ang
tinantang katatagan.”
ang kabayo’y masasakyan.”
1261
“Ang bahala nama’y ako sa bibig nitong
1255
“Ang kabayo nga’y mailap kabayo, pagkat ako nga ang preno renda ang
mabagsik at walang habag, alagaan mo.”
kaya magpapakaingat
nang hindi ka mapahamak.”
1256
“Paglapit mo sa talian
mata’y magbabagang
tunay, magsisipa’t aatungal,
kasindak-sindak pagmasdan.”
1262 ililipad aabot sa alapaap,
“A hanging doon ay malakas
ng at sa lupa ka lalagpak.”
pa
gh
1264
“Upang ito’y di abutin
balat aw renda’y laging hihigitin,
ak bawat higit na
ay gagawin sa paglipad ay
hig pipigil.”
pit
an
1265
“Suwail itong kabayo
at baka ikaw ay ibato,
hu ang marapat na gawin mo
wa paluin ang kanyang ulo.”
g
mo
1266
“Kung ang ulo’y magtitigas
ng palo’t takid ng esp’welas,
lul ang gawin mong ubos-lakas
uw nang manghina siya agad.”
ag
an,
1267
“Madali mo namang mapuna
ku kung ang lakas ay wala na,
ng luha’y dadaloy sa mata’t
hin sasago ang laway niya.”
di
ay 1268
“Sa gayo’y iyong lubaya’t
asa ihatid na sa hapunan,
ha ng kabayong salanggapang
ng mabait sa dilang banal.”
kat
aw 1269
Nang masabi ng prinsesa
an ang lahat ng bilin niya,
mo sa palasyo’y nagbalik na
’y at naghintay ng umaga.
ma
lul 1270
Umaga na at tinupad
ura ng prinsipe yaong
y.” atas, ang kabayo’y
inilabas tinuruan ng
1263 paglakad.
“Ik
aw 1271
Noon na napatunayan
’y nitong prinsipeng mahal
big ang sama at kalupitan,
lan ng hayop na walang galang.
g
241
1272
Di pa malay na pasukin 1275
Haba ngang tinuturuang
mga ngipi’y nanggigigil, magbait ang salanggapang,
sa talian ay umangil
mga mata’y
matatalim.
p tawan parang lintik kung
a lumatay.
l
o 1276
Makailang magdarambang
’ ang ibig ay lumipad na,
t ngunit sa higpit ng renda
ni tumakbo’y di makuha.
s
i 1277
Ang kabayo ay nahapo
k luha’t laway tumutulo,
a mga mata ay umamo
d mabait nang parang
suso.
s
a 1278
Ibinalik sa tahanan
mahina na ang katawan
k halos di pa iniiwan,
a sa tayo’y biglang nabuwal.
1273
Nang lapita’y nagdaramba
nagsisipang walang bawa,
nagwawala at ang pita
si Don Jua’y mapatay na.
1274
Ang ginawa naman nito’y
binigyan ng isang tinggo,
nang magdamdam na ng hilo hagupit
sumunod na parang lango.
Punan ang bawat kahon ng mga titik na

magbibigay kahulugan sa mga may salungguhit na salita sa pangungusap. Piliin ang sagot sa
ibaba.
pipiliin tumungo mapag-isipan

renda linlangin dadagan
balat mapapahamak napuno
hagupit
1. Ang bagsik ng kabayo ay iyong malalaman kapag ito ay akmang daramba.
242
2. Ang magkaibigan ay nagpaalam sa ina upang tumugpa sa tabing dagat.
3. Isang mabait at mahinhing babae ang aking hihiliin upang maging kaibigan.
4. Hindi mabuti sa isang tao na paglakuan ang taong nagtitiwala sa kanya.
5. Sabihin mo agad ang iyong suliranin nang aking malining ang dapat gawin.
6. Ang mahusay na atleta sa horse back riding ay marunong gumamit ng pamigil ng kabayo.
7. Ang mga bayani noong panahon ng Kastila ay natigmak ng dugo sa pakikipaglaban para
makuha ang kalayaan.
8. Siya ay handang sumuong sa panganib upang ang kanyang pamilya ay hindi mapapaka.
243
9. Maraming magagawang paraan upang pakinabangan ang katad tulad ng sinturon, bag, at
sapatos.
10. Ang nagwawalang kabayo ay binigyan ng malakas na tinggo ng kutsero.
Mga Katanungan
1. Ano ang ibig mangyari ni Haring Salermo sa kanyang ikalimang pagsubok?

2. Ano ang nangyari sa singsing ng hari?
3. Ano ang gagawin ni Doña Maria upang makuha ang nawawalang singsing ng ama? Madali
ba ang kanyang naisip na paraan?
4. Ano ang ipinayo ng prinsesa kay Don Juan upang magtagumpay sila sa pagkuha ng singsing?
5. Paano nakuha ni Doña Maria ang singsing? Ano ang kailangan niyang isakripisyo para makuha
lamang ito?
6. Ano-ano ang ipinagawa ni Doña Maria kay Don Juan para makuha ang singsing ng hari?
Isa- isahin din kung ano ang naging kapabayaan ni Don Juan. Isulat ang iyong sagot sa grapiks
sa ibaba.
Mga Ipinagawa ni Doña Maria Kapabayaan ni Don Juan
7. Ano ang sumunod na utos ni Haring Salermo kay Don Juan?
244
8. Sino ang kabayo? Ibigay kung sino ang tinutukoy at katumbas ng mga salita sa loob ng kahon
ayon kay Doña Maria.
Kabayo
Katad na pamigil
Busal na bakal
9. Paano raw mapapaamo ang kabayo ayon sa prinsesa?

10. Paano nagwagi si Don Juan sa lakas ng kabayo?
11. Ilarawan si Haring Salermo pagkatapos ng labanan nila ni Don Juan.
Gawain
Ang kasaysayan ng Pilipinas ay makulay. Naalaala mo pa ba ang inyong aralin sa EDSA

Revolution sa Araling Panlipunan? Kinilala ang bansa natin dahil nabawi ang demokrasya sa kamay
ng diktadura na walang buhay ang ibinuwis. Isa itong mapayapang rebolusyon o himagsikan. Ang
mga pari, madre, at iba pang mamamayang Pilipino ay nagkapit-bisig upang harangin ang
malalaking tangke ng mga sundalo nang hindi dumanak ng dugo. Ang iniaabot nila ay hindi
sandata kung hindi bulaklak, rosaryo, at pagkain. Walang patid ang panalangin habang ang mga
Pilipino ay naglalakad sa kalsada, na ang tanging hiling lamang ay kapayapaan at walang buhay na
ibubuwis. Ang panalangin ay dininig, ang pagtitiis sa init ng araw ay hindi inalintana at ang pagod
ay napawi upang ang demokrasya ay makamit. Ang pagsasakripisyong ito ay tunay na halimbawa
sa ibang bansa.
Ilang araw na pagtitiis ang inilaan ng mga Pilipino at sa huling araw na ito ay lumisan ang
diktador. Ang sayang nadarama sa bawat isa ay hindi magkamayaw. Nagkamayan, nagyakapan, at
nag-iyakan ang bawat isa. Higit sa lahat, nagpasalamat sa Panginoon sa tagumpay na ito. Ang
kasaysayan sa EDSA ay talagang kasaysayan ng pagsasakripisyo.
Dapat Tandaan:
1. Ang pagpapasensiya ay dapat nasa katawan ng tao. Nangangahulugan na kung may
sumusubok sa iyong kakayahan na magpasensiya, ang lahat ng pagpipigil ay gagawin mo.
2. Pag-usapan ang hindi pinagkasunduan sa mahusay na pamamaraan.
3. Maging mapagbigay sa taong nangangailangan.
4. Maging masaya ka rin para sa ibang tao.
Gawain – Dyad
2. Humanap ng lugar sa silid-aralan kung saan maaaring magbahaginan.
3. Pag-usapan ang paksang – Paano maisasakatuparan ang isang layunin na hindi kinakailangang
magbuwis ng buhay?
245
4. Dalhin ang marker, manila paper, at masking tape na gagamitin.
5. Ang iyong kasagutan ay dapat na iguhit sa manila paper sa halip na mga pangungusap
ang bubuuin.
6. Pagkatapos, maaari na ninyong ibahagi ang sagot sa buong klase.
Rubric sa Pagguhit ng Larawan
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Larawan Walang Katamtaman Mahusay ngunit Napakahusay ng
kaugnayan ang lamang ang husay may ilang ginawang pag-
mga larawan sa sa ginawang larawan na hindi uugnay ng mga
paksa. larawan ayon sa magkakaugnay sa larawan sa paksa.
paksa. paksa.
Mensahe Malabo ang nais Hindi gaanong Malinaw ngunit Napakalinaw

ipahayag. malinaw ang may ilang ng mensaheng
mensahe. diwa na hindi nais ipahayag.
makabuluhan. Makabuluhan ang
isinasaad nito.
Pagkamalikhain Hindi malikhain Hindi gaanong Mahusay at Napakahusay
ang mga gumuhit ipinakita ang malikhain. ng ipinakitang
ng larawan. pagkamalikhain. pagkamalikhain
sa paggawa ng
larawan.
1 2 3
Kalinisan Marumi ang Malinis ang Napakalinis ng
pagkagawa ng pagkagawa. May ilan pagkagawa.
gumuhit sa larawan. lang na pagkakabura.
A. Isulat sa patlang ang O kung opinyon at K kung katotohanan ang isinasaad ng bawat
pangungusap.
1. Ang hari ay makasarili. Ang tangi lamang niyang iniisip ay ang kanyang
kapakanan.
2. Ang tunay na pag-ibig ay hindi nasusukat. Ito ay handang maglaan ng
pagtitiis buhay man ay kapalit.
3. Si Doña Maria ay maaaring bulag sa pag-ibig. Ang lahat ay kanyang ginawa
upang tulungan ang minamahal na prinsipe.
246
4. Ang kabayo ay suwail at mabagsik. Kailangang pag-aralan ang bawat galaw
o kilos nito upang maiwasan ang panganib.
5. Ang kabayo ay walang iba kundi si Haring Salermo. Hindi maganda ang
binabalak ng hari kay Don Juan kaya nagbalatkayo upang magapi ang
binata at hindi makuha ang bunsong dalaga.
B. Isulat sa patlang kung Tama o Mali ang isinasaad ng bawat pangungusap.
1. Ang utos ng hari ay itabon ang moog sa maugong na dagat.
2. Ang singsing ng hari na punong-puno ng brilyante ay inihagis sa dagat.
3. Ipinatadtad ni Doña Maria ang sarili at nang ihagis sa dagat ay naging
isdang sumisisid.
4. Hindi nakuha ang singsing ng hari sa unang pagkakataon dahil hindi sinunod
ni Don Juan ang tagubilin ni Doña Maria na huwag siyang matulog.
5. Nalungkot ang hari nang hindi nakita ang singsing. Ito kasi ang sagisag
ng kanyang lakas at kapangyarihan.
Gumawa ng isang double entry journal na inilalahad ang ginagawa mong pagsasakripisyo sa
iyong pang-araw-araw na gawain. Itala ang damdamin mo habang nagsasakripisyo ka.
Basahin: Aralin 28 – Ang Pagpili kay Doña Maria at ang Pagtatanan Nina Don Juan, mga
pahina 248–256.
Mga Katanungan
1. Ano ang nasa puso ng magnobyo nang sila ay ligtas na sa paghabol ng hari?
2. Paano nakatakas sina Don Juan at Doña Maria kay Haring Salermo?
3. Tama ba ang ginawang pagtatanan nina Don Juan at Doña Maria? Bakit?

247
Aralin 28 Ang Pagpili kay Doña Maria
at ang Pagtatanan Nina Don Juan
Maipaunawa na hindi dapat magpadalos-dalos pagdating sa pag-ibig, manapa, ito ay tinitim-

bang at pinag-aaralan upang huwag makasakit ng damdamin dulot ng kapusukan

Tunay na makapangyarihan ang pag- Bakit may mga kabataang hahama-
ibig kaya pati magulang ay hahamakin. kin ang lahat, pati ang magulang,
nang dahil sa pag-ibig?
A. Naibibigay ang pinakamasidhing kahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Nakapagbibigay ng mga kadahilanan kung bakit may mga magulang na naghihimasok sa pag-
ibig ng anak
C. Nakapagpapahayag ng sariling kaisipan at damdamin kung bakit may mga kabataan na
hahamakin ang lahat, pati ang magulang nang dahil sa pag-ibig
Ang Pagpili kay Doña Maria at ang Pagtatanan Nina
Don Juan
(saknong 1279 –1398)

Halagahang Pangkatauhan: Gamitin ang tamang isip at puso pagdating sa pag-ibig.
Ang Nakaraan
sa dagat. Iniutos ni Doña Maria kay Don Juan na siya ay tadtarin nang pinong-pino at ingatang walang matapon. Inihagis na siya sa dag
248
Isinagawa na ni Don Juan ang bilin ni Doña Maria. Maya-maya pa ay lumitaw na si Doña Maria, subalit si Don Jua
Ang kasunod na utos ay pagpapaamo ng alaga niyang kabayo. Ayon kay Doña Maria, ang kabayo ay ang kanyang
1282
“Ang ama ko ay
daratnang nakahigang
naghihintay, sa sakit nga
ng katawan
ni bumangon ay aayaw.”
1283
Ganyan ang balitang bigay
pagkasabi’y nagpaalam:
“Hanggang bukas nga, Don Juan
sa palasyo ang panayam.”
1284
Karaniwan ang balita
sa hindi na
naghahaka, isipin
mo’y talinghaga
1279
Muling sumapit ang gabi na may lungkot at may tuwa.
at dinalaw ang prinsipe,
ng prinsesang kanyang kasi 1285
Kalungkuta’y makikita
sa ginawi ng prinsesa,
sa pagdalaw, bakit
baga
na may balitang gayari: parang ngayo’y hinawa na? sa
prinsesa
1280
“Bukas ng pagkaumaga 1286
Dati-dati kung dumalaw siya’y
dito’y ipasusundo ka, ang prinsipe’y ayaw iwan, mutya.
kayo nga ng aking ama’y inaaliw kung may
sa palasyo magkikita.” lumbay at kay tamis na
suyuan.
1281
“Maaari ka na ngayong
sa palasyo ay magtuloy, 1287
Maghinampo’y di magawa
ang panganib na daluyong ng prinsipeng namamangha,
natapos din sa panahon.” alam niya’t di kailang
nagsawa
249
1288
Kaya ba naipalagay ng sa haring mga kawal.
na baka ang amang
mahal mabigat ang
karamdama’t dapat
niyang alagaan.
1289
Katuwaan nama’y ire:
Ano kayang
pangyayari’t sa
palasyo’y minabuting
pumanhik na ang prinsipe?
1290
Himala ng kapalaran
sa isa ngang naghihintay,
diyata’t ang kapaita’y
tatamis na’t lilinamnam.
1291
Mahirap nating matiyak
ang ibabalita bukas,
anuman ang nasa hagap
ipaghintay ng liwanag.
1292
Ang umaga ay bumati
kay Don Juan
nagwawari, makailan
pang sandali nagpasundo
na ang hari.
1293
“Bati ko sa kamahalan,”
ang pahayag ng utusan,
“sa palasyo’y hinihintay
ng magandang kapalaran.”
1294
“Bili’t bilin din po ng hari
kayo sana’y magdumali,
pagkat bago mananghali’y
gagawin na ang pagpili.”
1295
“Pagpili, pagpiling ano?”
“Aywan ko po, maginoo.”
“Binibiro yata ako?”
“Hindi po’t siyang totoo.”
1296
Humayo na ang dalawa
sa lakad ay patakbo pa,
ibong lumilipad tila
ang nais ay sumapit na.
1297
Sa palasyo ay dinatnang
daming taong naghihintay,
naroon ang karamihan
him, kasangguni kamag-
anak nitong hari,
naroroong nakalimpi’t
kay Don Jua’y nakangiti.
1299
Takang-taka si Don Juan
sa kanya nang
namasdan, hari ay may
karamdaman
ngunit mayro’ng kasayahan.
1300
Hiwaga ng mga taong
hindi niya mapagsino,
maging ano pa man ito
naroon na’y managano.
1301
“Haring makapangyarihan,”
unang bati ni Don Juan,
“handog ko po ay paggalang,
sa utos ay nakalaan.”
1298
A
1302
Tugon ng hari’y ganito:
n “Paumanhin ang hingi ko
g sa pagtanggap ko sa iyong
pagtanggap di maginoo.”
k
a
1303
“Ako, ngayon, O, Don Juan,
l may bahagyang karamdaman,
i masasakit ang katawan,
ulo ko’y may kabigatan.”
250
1304
“Gayon pa ma’y ninais kong 1311
Una’t pangalawang silid
magkapulong ngayon tayo, nilampasang walang imik,
akong may utang sa iyo’y sa pangatlo nang tumitig
makaganti kahit pa’no.” natiyak ang kanyang ibig.
1305
“Kawalang utang na loob 1312
Hintuturong nakasuot
ng sarili, kung malimot pinigilang buong lugod
itong iyong paglilingkod “Mahal na Hari,” ang luhog
na matapat nama’t lubos.” “narito ang aking irog.”
1306
“Kaya naman naririto’t 1313
Hindi pa nga binitiwan
nakahanda ang handog ko, habang hindi binubuksan,
buksan ngayon ang dibdib mo’t nabunyag sa kalahatan
ang pagpili’y nasa iyo.” ang prinsesang minamahal.
1307
Hari’y agad nang nagtindig
sa kanyang pagkakahilig,
si Don Juan ay kinawit
humarap sa tatlong silid.
1314
Hari’y hindi makahuma
dila ay parang napatid,
mahal pa naman sa
kanya
ang ngayo’y mawawalay na.
1308
“Tatlong silid ay may butas
sa pintua’y namamalas,
1315
Walang daan na bawiin
naroon ang tatlong anak kung mayroon ay gagawin,
mga talang sakdal dilag.” hindi nya akalaing
madaig sa kanyang lihim.
1309
Sa butas ang nakalitaw
mga hintuturo lamang,
1316
Ngunit yamang naroon na
upang hindi mahulaan sa sarili ay magbata
sa tatlo ang mahihirang. ang anak na sinisinta,
kay Don Jua’ y pinasama.
1310
Gayon pa ma’t natalo rin
ang hari sa kanyang
1317
Ang magkasi’y nagpaalam
lihim, si Don Juan ay ang palasyo ay iniwan,
magaling tumiyak sa ngunit nagugunamgunam
pipiliin. ang ama ring
nagdaramdam.
251
1318
Samantala, itong hari binabalak ang prinsipe’y mahikayat, palayain agad-agad
na naiwang may sa Inglatera malagak.
pighati sa isip ay
yumayari 1319
1320
Sa piling din ng magulang ang prinsesa’y maiiwan, sa hari
ng pakanang winawari ay isang subyang sa prinsipe ay makasal.
L
i 1321
Hari ay mayroong isang kapatid sa Inglatera, bata pa rin
h at maganda
i
kay Don Juan ay bagay na.
m
1322
Kung sila’y magkaibigan dito siya ipakasal, matamis sa
n
kaloobang tangkilikin habang-buhay.
i
y 1323
At sakaling sa kapatid ang prinsipe’y di maibig, ang
a
inipon-ipong galit ay mag-aapoy sa lupit.
n
g 1324
Handa niyang ipapatay
ang prinsipeng si Don Juan, maging ito’y kasalanan
at laban sa karangalan. 1325
Lumagda ng isang sulat
lungkot lihim ito’t may kamandag,
kung lihim man ay nabunyag
sa prinsesang
nagmamatyag.
1326
“O, si Ama!” ang nawikang
buong lungkot at naluha,
“Bakit siya gayon kaya
sa anak ay walang awa?”
1327
“Di ba niya nalalamang
ang prinsipe’y aking mahal?
Kung ito ba’y pagtaksilan
di ba ako ang pinatay?”
1328
“O, magulang! O, pag-ibig!
Aling daan ang matuwid?
Ilaw ninyo yaring nais
sa nadirimlan kong isip.”
1329
Tumugon ang kanyang puso:
“Kapwa sila may pagsuyo,
igalang ang iyong dugo
magtapat ka sa pangako.”
1330
Diwa niya’y nagliwanag
nakita ang isang landas,
ang sila’y agad tumakas
nang sa banta ay maligtas.
1331
Tinawag na si Don Juan:
“Tayo ngayo’y magtatanan
kunin mo nga sa talian
nang sa bala ay maligtas.”
1332
“Yaong pinakamagaling
sa pagtakbo ay matulin,
akin namang babalutin
ang lahat ng babaunin.”
1333
“Bilangin mo ang pintuan
ikapito ay tandaan
naroon ang kailangang
sa pag-alis ay sasakyan.”
1334
“Ngayon di’y aalis tayo’t
sa Berbanya
patutungo,
magpaumat-umat dito
masama na sa haka ko.”
252
1335
“Yari na sa aking amang 1341
Nakaalis man nga silang
dalhin ka sa Inglatera, kaharian ay tulog pa,
naroon ang aking tiya: nang mapansin, kapagdaka
dito ipakakasal ka.” ay humabol ang monarka.
1336
“Malamang na kung matuloy 1342
Habulan nang matikabo
kundi kayo magkaayon: kaharian ay nagulo,
O ikaw ay ipatapon, hari’y di magkandatuto
o patayin ka na roon!” ng utos sa mga tao.
1337
Nanaog na si Don Juan 1343
Ang kabayong sinasakyan
upang kunin ang sasakyan tulin ay walang kapantay,
ngunit hindi matandaan ang magkasi’y aabutan
ang kabayong kailangan. sa labas ng kaharian.
1338
Ang nakuha’y ikawalo 1344
At noon na nagsalita
sa halip na ikapito, ang prinsesa na namutla:
ang salita’y di gaano “Don Juan tingnan mo nga
nang makita ang kabayo. ang pamali mong nagawa!”
1339
Sa magalit at matuwa 1345
“Tayo ngayo’y aabutan
ano pa ang magagawa? ng haring may
tanggapin na ang di kagalitan paanong
tama bagaman di siyang maiiwasan ibibigay
nasa. ang parusang ipapataw?”
1340
Tumakas na ang magkasi 1346
“Kundangan ay nilimot mong
sigla’t tuwa’y nakasindi, kunin yaong ikapito,
sa takbong pinabubuti pag malasin kung tumakbo
mapagitna, mapatabi. ang tulin ay ipo-ipo!”
1347
Ang hari ay malapit na’t
madarakip na nga sila
ang ginawa ng prinsesa
pinairal ang mahika.
1348
Naglaglag na ng karayom
at noon din ay nakulong
itong haring humahabol
ng tinik na bunton-
bunton.
1349
Pawang bakal yaong tinik
matatalim at matulis
ang daraanan pag nagpilit
hahangga sa pagkaamis.
1350
Lumunsad na itong hari’t
ang kabayo’y itinali,
dalawang araw na hinawi
ang sa kanya ay sasawi.
253
At natanaw itong habol ipu-ipong umuugong, at nang sila’y
1358
gumawa na ng pananggol.
1359 Inilaglag ng prinsesa isang kohe niyang dala, lupang tuyo’y
1351Sa tagal ng paghahawan

ay dalawang legwas lamang ang natakbo ng nagtanan malapitmilya
di’t aabutan.
1352 Ang haring galit na galit sa paghabol ay nagpilit, nang pamuling mapalapit, lalong dusa niya’t sakit.
1353
Inihulog ng prinsesa 1360
Dagat na ang kalawaka’y
sa lupa ang sabon niya, di masukat ng pananaw,
daang patag at maganda alo’t tubig nagsasayaw
sa hari ay naging daluyong ay umuungal.
sangga.
1361
Haring sadya na ang galit
1354
Daang kanyang daraanan sa nakita’y napahindig,
biglang-biglang natabunan lumuluha at sa hapis
ng sabong sa kataasan hininga ay mapapatid.
bundok na di matawaran.
1362
Wala na siyang magagawa
1355
Hari, pati ng kabayo pati lakas ay nawala,
bumabaon sa paglukso, amang anak ang humiya
at upang iwasan ito ang anak ay sinusumpa.
ibang daan ang tinungo.
1363
Itinaas na ang kamay
1356
Lumigid pa nang malayo at sa langit ang pananaw:
kaya laking pagkahapo, “Diyos na Makapangyarihan
gayon pa man yaong tayo ang bahala na po’y ikaw.”
ng magkasi’y mabibigo.
1364
“Ikaw, anak na suwail
1357
Sa abala nitong hari nawa’y makaalala
agwat nila’t kakaunti, rin, sa ginawa mo sa
apat na legwas ay hindi akin
layong di na mababali.
talaban ka ng dalangin.”
254
1365
“Hingi ko sa Panginoon nasa’y
gumapang kang parang kuhol, hinaha suso
at sa haba ng panahon mak
matuto ka ring lumingon.” pati
luha.
1366
“At sakaling sumapit ka
sa kahariang Berbanya,
malimot ng iyong
sinta sa pagluha’t pag-
iisa.”
1367
“Itakwil ka’t pabayaan
sa iba siya pakasal,
ito’y siyang kabayaran
sa gawa mong kataksilan.”
1368
Hari, sa sama ng loob
himatay na sa himutok
araw-gabi’y walang
tulog
ang hininga’y nangangapos.
1369
Nagkasakit at naratay
di nagluwat at namatay,
nabigo ang karunungang
agawin ang kanyang buhay.
1370
Bayaan sa pagluluksa
ang kahariang may
luha,
lahat tayo’y may tadhanang
magbabalik din sa lupa.
1371
Ngayon ang ating sunda’y
ang sinapit ng nagtanan,
kung tumalab o masinsay
ang dalangin ng
namatay.
1372
Kabataan, palibhasa
pag-ibig ay batang-bata,
sa apoy ng bawat
1373
p ntik liliparin din ang
Lik i langit.
as n
na a 1375
At sa batang kaisipan
sa g ang lahat na’y pawang
kab - buhay, sa masama’y
ata i pagbawalan ang akala’y di
ang s mo mahal.
pag a
- 1376
Sadyang ganyan tayong tao
ibig n habang bata’y walang tuto,
ay a labang-laban sa pagtungo’t
ma laging taas yaong ulo.
ma n
mat g 1377
Lahat ito’y pumapanaw
ay, pagsapit ng
ba d katandaan, pagsisisi ay
wal i nariyan
an b sa nagawang kamusmusan.
mo d
ay i 1378
Dito natin matitimbang
kaa b kung tumpak o kamalian,
wa , ang ginawi ng nagtanan
y sa pagtanggi ng magulang.
pat h
i ng a 1379
Matapos ang madlang dusa’t
mg l layuan ang kanyang ama,
a a sumapit din sa Berbanyang
ma n sa sakuna’y ligtas sila.
gul g
ang a 1380
Sa atas ng karangalan
. n ng angkan ng mga mahal,
minarapat ni Don Juang
1374
n sa nayon muna tumahan.
Mg g
a 1381
Dito muna minarapat
pu k ang prinsesa ay ilagak,
so a samantala’y igagayak
ng h ang marangal na pagtanggap.
sa i
pa t 1382
Kaya ba ani Don Juan
g- sa prinsesang kanyang buhay,
ibi l “Kita muna’y maiiwan,
g i huwag sanang mamamanglaw.”
255
1383
“Ako ngayon ay haharap ang pagsalubong sa iyo, ito naman ay dangal kong
sa ama kong nililiyag, masasabi ng ama mo.”
upang kanyang matalastas
ang sa atin ay marapat.” 1385
Pakli naman ng prinsesa: “Bakit kaya ibig mo pang
magulang mo’y maabala gayong ito ay labis na.”
1384
“Katungkulan ng palasyo
1386
“Sa aki’y di kailangang 1393
“Hinihingi ko sa iyong
handugan pa ng parangal, pagdating mo sa palasyo,
mayroon nito o wala man iwasan sanang totoo
wala tayong kabaguhan.” sa babae’y makitungo.”
1387
Kay Don Juan namang sagot: 1394
“Maging sa ina mong tunay
“Tunay na nga, aking irog, ang malapit ay iwasan,
ngunit bigyan nating lugod mabigat ito, Don Juan
ang bayan kong nasa ngunit siyang kailangan.”
lungkot.”
1395
“Ang hiling ko, pag nilabag
1388
“Alamin mong matagal nang asahan mong mawawakwak
hinihintay ako nila, ang dangal ko’t yaring
sa taong di pagkikita palad sa basahan
ang nawala ay buhay pa.” matutulad.”
1389
“Saka laking kababaan 1396
“O, Don Juan, aking kasi,
ang hindi parangalan, alaala ko’y malaki:
ang Berbanya’y malalagay karaniwan sa lalaki
sa hamak na kalagayan.” ang mabihag ng babae.”
1390
“Ano na ang sasabihin 1397
“Iwalay sa alaala’t
ng ama mo kung ako’y itangi sa iba,
malining, siyang galit na sa buhay ko ay sino
sa atin pa kundi ikaw ang
ang pagsumpa’y sapin-sapin.” ligaya.”
1391
“Kaya, giliw, mayag ka nang 1398
“Limutin ka’y kataksilan
dito’y iwan muna kita, magawa ko kaya iyan?
pangako ko at umasang O, buhay ng aking buhay,
mamaya ri’y kapiling ka.” magsabi ang kamatayan.”
1392
”Kung gayon ay isang hiling.”
ang kay Doña Mariang
turing, “ipangako mo sa
aking
ito’y di mo lilimutin.”
256
Piliin sa loob ng panaklong ang salitang may pinakamasidhing kahulugan ng salitang may
salungguhit sa bawat pangungusap. Isulat ang sagot sa patlang.
1. Damang-dama niya ang pighati sa buhay nang mawalay siya sa kanyang

ama (a. hinagpis b. lumbay c. lungkot)
2. Ang kalungkutan ni Doña Maria ay nakikita sa kanyang kilos kaya tila nadama
ni Don Juan na ang dalaga ay parang hinawa na.
(a. umayaw b. nawalan ng gana c. nagsawa)
3. Isang legwas ang layo nina Don Juan at Doña Maria kay Haring Salermo
kaya halos maabutan na sila ng hari. (a. dipa b. milya c.
kilometro)
4. Anumang parusa ang iyong ipapataw sa kanyang kasalanan ay tatanggapin
niya. (a. igagawad b. ilalaan c. ibibigay)
5. Galit na galit ang hari kina Don Juan at Doña Maria at isinumpang
gagapang silang tulad sa isang kuhol.
(a. suso b. ahas c. sundalo)
Mga Katanungan
1. Bakit parang nanghihinawa si Doña Maria sa pagdalaw o pagkikita nila ni Don Juan?
2. Ano ang ibinilin daw ng hari para kay Don Juan ayon sa utusan?
3. Anong pinagtatakhan ni Don Juan at masaya si Haring Salermo samantalang ito ay may
karamdaman?
4. Paano raw gusto ng hari na makaganti ng utang na loob kay Don Juan?
5. Ano ang layunin ni Haring Salermo at pinapipili siya sa tatlong silid?
6. Anong pangyayari sa nakaraang pagsubok kay Don Juan ang nakatulong sa kanya upang
matukoy na si Doña Maria ang nasa loob ng silid na napili niya?
7. Ilarawan ang habulan ng hari at ng magkasintahan.
8. Ano ang sumpang binitiwan ni Haring Salermo para sa anak?
9. Nang sumapit sila sa Berbanya, saan iniwan ni Don Juan si Doña Maria?
10. Bakit iniwan muna ni Don Juan si Doña Maria sa nayon sa kanyang pagbabalik sa kaharian ng
Berbanya?
11. Ano ang mga kahilingan ni Doña Maria kay Don Juan bago ito tumungo sa Berbanya?
257
Gawain
Angkop na angkop sa araling ito ang pinakapalasak na kasabihang pinatanyag ni

Francisco Balagtas sa kanyang obra maestrang “Florante at Laura” ang:
“O Pag-ibig na makapangyarihan
Sampung mag-aama’y iyong
nasasaklaw Pag ikaw ay nasok sa puso
ninuman
Hahamakin ang lahat masunod ka lamang.”
Hindi makakaila na ang panahon ngayon ay tinatawag na makabagong panahon. Modern Age
sa wikang Ingles. Subalit hindi nangangahulugan na sisirain na ang mga mabubuting pamana
ng ating ninuno – ang sumunod sa utos at magbigay-galang sa mga magulang. Sabi nga ng
matatanda na kapag pinaiyak mo ang iyong magulang, hindi ka papalarin sa iyong buhay o
kinabukasan.
Sa ngayon, marami sa mga kabataan ang mapupusok ang damdamin. Madaling umibig.
Madaling sumuong sa panganib dahil akala nila iyon na ang tunay na pag-ibig. Ayaw makinig
sa payo ng magulang at nakatatanda sapagkat sariling damdamin ay pinangingibabaw. Kadalasan,
sumusuway sa magulang at maagang nag-aasawa. Nauuwi tuloy sa hiwalayan. Mapalad na kung
tumagal ang pagsasama. Sa huli, sa magulang pa rin tatakbo.
Pero, bakit nga ba nakikialam ang magulang sa anak pagdating sa pag-ibig? Bakit nga ba may
mga kabataang hahamakin ang lahat, maging ang magulang, nang dahil sa pag-ibig?
Tulad mo, bata ka pa sa larangan ng pag-ibig. Malayo pa ang iyong lalakbayin. Magtapos ka
muna ng pag-aaral. Huwag kang magmadaling mag-asawa. Darating ang tamang pag-ibig para sa
iyo sa takdang panahon. Huwag magpadalos-dalos sa desisyon. Hindi dapat magpaimpluwensiya sa
mga kaibigang nais sirain ang buhay at mga suwail sa mga magulang.
Gawain–Talakayang Panel
1. Hatiin ang klase sa dalawa.
2. Magkaroon ng talakayang panel.
3. Ang unang pangkat ay uupo bilang mga tagapagsalita. Sila ay sasagot sa unang katanungang
“Bakit nga ba nanghihimasok ang mga magulang sa anak pagdating sa pag-ibig?”
4. Ang ikalawang pangkat ay sasagutin ang katanungang “Bakit nga ba may mga kabataang
hahamakin ang lahat pati ang magulang nang dahil sa pag-ibig?”
5. Pumili ng dalawang kalihim na magtatala ng pag-uusapan.
6. Pagkatapos ay isulat ang mga kasagutan sa tsart.
Bakit nga ba nakikialam ang mga magulang sa anak pagdating sa pag-ibig?

1.
2.
3.
4.
5.
6.
258
7.
8.
9.
10.
Bakit nga ba may mga kabataang hahamakin ang lahat pati ang magulang nang dahil sa pag-ibig?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Rubric sa Talakayang Panel
Petsa Marka
Sustansiya Walang Malabo ang Katamtaman May laman ang Napaka-
ng Sinasabi sustansiya ang paliwanag. lamang ang sinasabi ngunit liwanag at
paliwanag. Hindi pagpapaliwanag may aspekto malaman ang
Taliwas ang nakatugon sa at hindi gaanong na hindi sinasabi na
pagkakaunawa hinihingi ng malaman ang malinaw tulad tumutugon sa
sa paksa. paksa o tema. sinasabi. ng saloobin sa paksa.
paksa.
Paggamit Maling-mali Hindi wasto Hindi gaanong Mahusay Napakahusay
ng mga ang paggamit ang pagpili magaling sa ngunit may ng
Salita ng mga salita. at paggamit paggamit ng kakulangan pagkakagamit
Gumamit ng ng salita sa mga salita. sa wastong ng mga salita.
pabalbal. talakayan. paggamit ng Matatas sila sa
angkop na pakikipagtalas-
salita. tasan.
259
Kilos Iisa ang Hindi Katamtaman Maayos Napakaayos ng
o Galaw tindig o mapalagay. lamang ang ang tindig, tindig, kilos, o
pagkilos. Magalaw. husay sa ayos kilos, o galaw habang
Kinakitaan ng ng tindig, kilos,galaw nagsasalita sa
walang tiwala o galaw ngunit bagama’t may harap ng klase.
sa sarili kadalasan ay ilang sandali Kinakitaan sila
may mannerism na hindi halos ng tiwala sa
na kapansin- makagalaw sa sarili.
pansin ng mga kinatatayuan
tagapakinig. dahil medyo
ninenerbiyos.
Kalinawan Kulang na Nanganga- Hindi gaanong Matibay at Napakatibay at
kulang ang ilangan ng nagpakita ng maliwanag napakaliwanag
pagbibigay masusing mga ebidensiya ang mga ng mga
ebidensiya sa pagbabasa o o katibayan. ebidensiya iniharap na
paksa at ang pagsasaliksik Kadalasan ang ngunit may ebidensiya
iba ay hindi upang ibang ebidensiya ilang hindi o katibayan
angkop at wala makapag- ay hindi angkop angkop sa at lubhang
sa paksa. pahayag sa paksa. paksa. naaangkop sa
ng sariling tema ng paksa.
opinyon
hinggil sa
paksa.
A. Isulat sa patlang ang K kung ang pahayag mula sa aralin ay katotohanan at P kung pantasya
o kababalaghan.
1. Tatlong silid ay may butas

sa pintua’y namamalas,
naroroon ang tatlong
anak mga talang sakdal
dilag.
2. Naglaglag na ng karayom
at noon din ay nakulong
itong haring humahabol
ng tinik na bunton-
bunton.
3. Lumagda ng isang sulat

lihim ito’t may kamandag,
kung lihim man ay nabunyag
sa prinsesang
nagmamatyag.
4. Inilaglag ng prinsesa
isang kohe niyang dala,
lupang tuyo’y ano baga’t
260
naging dagat kapagdaka.
5. Haring sadya na ang
galit sa nakita’y
napahindig lumuluha at
sa hapis hininga ay
mapapatid.
B. Naalala mo pa ba ang araling iyong binasa? Punan ang patlang ng tamang sagot. Piliin ang sagot
sa loob ng kahon.
1. Maaari ka na ngayong a. daluyong

sa palasyo ay magtuloy,
b. bagyo
ang panganib na
natapos din sa panahon. c. lindol
2. Haring makapangyarihan
a. pananggalang
unang bati ni Don Juan,
handog ko po ay b. pagsuyo
sa utos ay nakalaan. c. paggalang
3. Ikaw, anak na suwail,

a. wiwikain
nawa’y makaalala rin,
sa ginawa mo sa akin, b. dalangin
talaban ka ng . c. pangitain
4. , palibhasa
a. Kabataan
pag-ibig ay batang-bata,
sa apoy ng bawat nasa’y b. Pilipino
hinahamak pati luha. c. Mapupusok
5. Limutin ka’y
magawa ko kaya a. kasalanan
O iyan?
buhay ng aking buhay b. kailangan
magsabi ang kamatayan. c. kataksilan
261
Sa pamamagitan ng iyong mga natutuhan sa talakayan, pangatwiranan kung tama bang
hamakin ang magulang nang dahil sa pag-ibig. Sa isang talata, isulat mo ang iyong katwiran.
Ilagay ang sagot sa loob ng scroll.
Basahin: Aralin 29 – Ang Hinihintay na Kasal at ang Mahiwagang Panauhin, mga pahina 263–272
Mga Katanungan
1. Ano ang ginawa ni Doña Maria nang makita ang nagaganap sa kaharian ng Berbanya?
2. Paano makatutulong ang nakaraan nina Don Juan at Doña Maria para sa ikalulutas ng
kasalukuyang suliranin ni Doña Maria?
3. Kung sa babae ng kasalukuyang panahon ginawa ni Don Juan ang ginawa niya kay Doña
Maria, ano ang maaaring gawin ng babae upang matamo ang katarungan?

262
Aralin 29 Ang Hinihintay na Kasal at ang Mahiwagang Panauhin
Maipaunawa na malaki ang nagagawa ng nakaraan sa kinabukasan ng isang tao at ito ay

magyayari lamang kung ang nakaraan ay magiging gabay at makatutulong sa pagbabago ng
kanyang katauhan
Mahalagang Kaalaman
Malaki ang nagagawa ng nakaraan
Paano makatutulong ang nakaraan
para sa kinabukasan ng tao kung ito ay
para sa kinabukasan ng isang tao?
nakatutulong sa paghubog ng kanyang
katauhan at kaalinsabay ay gabay sa
kinabukasan.
A. Natutukoy ang kahulugan ng ilang mga salita sa teksto

B. Napag-uusapan ang mga nakaraang pangyayari sa buhay na naging dahilan upang sila ay
tumayo sa kanilang kinalalagyan
C. Nakapagbabahaginan kung paanong ang nakaraan ay nakatutulong upang ang kinabukasan ay
maging maganda
Ang Hinihintay na Kasal at ang Mahiwagang Panauhin

(saknong 1399–1538)
Halagahang Pangkatauhan: Matutong lumingon sa nakaraan at gawing gabay ito para sa
kinabukasan.
Ang Nakaraan
y Don Juan. Ipinasundo ng hari ang binata sa palasyo. Si Don Juan ay maaari nang tumuntong sa loob ng palasyo. Ang hari ay may kara
263
at malungkot si Doña Maria habang sila ay nag-uusap. Naguluhan din si Don Juan at hindi niya maunawaan ang sina
pagtatanan nina Don Juan at Doña Maria dahil sa mahikang taglay ni Doña Maria. Galit na galit si Haring Salermo at is
1402
Lalo itong si Leonorang
pitong taong nagdurusa,
nang marinig yaong sinta’y
hinimatay na sa saya.
1403
Labas na sa kanyang silid
katauha’y nagtatalik,
ang pagdating ng pag-ibig
paglaya sa madlang sakit.
1404
Lumapit na kay Don
Juan at umupong
kaagapay, nalimot ang
kahihiyan
sa harap ng kapulungan.
1399
Prinsipe ay humayo na
sa palasyo’y mangyari pa,
nang dumating anong sigla’t
kaharian ay nagsaya!
1400
Ang lahat na’y nagdumugang
sumalubong kay Don Juan,
ama’t inang nabuhayan
yakap na sa bunsong mahal.
1401
Maging ang mga kapatid
na malayo yaong dibdib,
pagkikita’y di man nais
nagsaya at lumapit.
264 1405
Ang ginawang iyon niya hindi kagaspangan anya,
pusong uhaw sa pagsinta 1414
“Dito ako pakakasal
ang hiya’y nalilimot na. pagkat isang kataksilang
hanggang langit isisigaw,
1406
Si Leonora’y may matwid ang sumpa ko’y
gawin yaon kahit pangit, talikuran.”
ano nga’t ang kanyang dibdib
ibibigay sa di ibig? 1415
“Si Don Jua’t dili iba
ang sa akin ay kumuha
1407
Pitong taong nagbabata sa balon, ang palamara
maligtasan lamang niya ay anak mo pong dalawa.”
ang masaklap na pagsinta
ni Don Pedrong palamara. 1416
“Hanggang dito, haring mahal
yaring akin pong hinakdal
1408
At ngayong ang hinihintay di ko ibig na masalang
narito na’y bakit naman ang iba pang mga subyang.”
iibigin pang tumagal
ang kimkim na kahirapan? 1417
Hari sa kanyang narinig
matagal ding di umimik,
1409
Ang noon na nagpahayag ang hiwaga’y iniisip,
na ang luha’y nalalaglag, na tutop ang kanyang dibdib.
“Mahal na Hari’y patawad,
sa gawa kong hindi dapat.” 1418
Sampung mga kamahalang
nakarinig sa hinakdal
1410
“Dinggin po ng Kamahalan ay pawang nangatigilan
yaring munti kong hinakdal, sa gayong kababalaghan.
kung mali o may katwiran,
hatol ninyo’y igagalang.” 1419
Nangapako ang paningin
sa dalawang mga taksil,
1411
“Pagkat naririto na nga hindi nila akalaing
ang sa puso ko po’y kapwa pala mayro’ng lihim.
mutya, panata kong di
sinira’y tapos na po 1420
Kapwa hindi humuhuma
alipala.” halata ang hiya nila,
noon lalong nakilalang
1412
“Hiningi sa Kamahalan may katwiran si Leonora.
pitong taong pagbabanal,
pag-iwas po na makasal 1421
Nagpahayag itong hari
sa hindi ko minamahal.” matapos na mapaglimi:
“Leonora, sa iyong hingi
1413
“Ngayon ko ipagtatapat walang tutol yaring budhi.”
sa inyo po at sa lahat,
ang sa puso ko’y may hawak
si Don Juan, inyong anak.”
265
1422
“Sino man nga sa dalawa ang pilii’y pakasal ka, ikaw naman ay umasang
manugang ding mahal kita.” 1433
Natalos ding sa palasyo
kasayahan ay nagulo,
1423
“Pag-iisang-dibdib ninyo’y
nang maayos naman
gagawin sa linggong ito
ito’y may kasalan na sa
ganito ang pasiya ko’t
Linggo.
nang matapos na ang gulo.”
1434
Ikakasal ay di iba’t
1424
“Samantalang naghihintay
si Don Jua’t si Leonora,
ako sana’y pagtapatan,
ang higanti ay handa
ang pinutol na hinakdal
na’t gagawin ni Doña
may malaking kahulugan.”
Maria.
1425
“Isang bagay na dapat kong 1435
Ang taksil ay magbabayad
liwanagin kong totoo,
kataksila’y mauutas,
akong haring ama ninyo
pag ang tao’y laging
sa masama ay ayoko.”
duwag kakaning-itik ang
1426
“Anak ko man ay suwail labas.
ang marapat ay itakwil, 1436
Araw nga ng pagkakasal
kasamaang pausbungin
dumating nang hinihintay,
sa bayan ay
sa prinsipe’y katuwaa’t
pagtataksil.”
sa prinsesa’y kapanglawan.
1427
“Tunay nga po, Haring mahal,” 1437
Singsing niyang may mahika’y
Leonorang katugunan,
hinilingan ni Doña Maria
“ngunit ako’y pairugan
isang sasakyang karosang
pagkaraos na ng kasal.”
walang kapantay sa ganda.
1428
Anupa nga’t naayos din 1438
Saka isang kasuotang
ang sa pusong suliranin, sa emperatris na tunay,
kasayahang nangulimlim, dikit ay nakasisilaw
nagpatuloy nang magningning. sa madlang nasa kasalan.
1429
Sa palasyo’y anong saya 1439
Lahat ng kanyang hiniling
lahat doon ay masigla, sa sandali ay dumating
tiwala ng hari’t reynang pati ibang gagamitin
ang ulap ay naparam na. ibinigay na ng singsing.
1430
Hindi nila nababatid 1440
Si Doña Maria’y nagbihis
na sa nayo’y may ligalig, gayak niyang emperatris,
ito’y apoy na sasapit ganda sa matang tititig
sa palasyong nagtatalik. serafin mandin sa langit.
1431
Natalos ni Doña Maria 1441
Sa karosa ay lumulan
sa tulong ng dunong niya: naliligid ng utusan
ang prinsipeng kanyang sinta sanghaya’y pagkakamalang
nakalimot nang talaga. buwan sa lupa’y dumalaw.
1432
Ang pangakong babalikan 1442
Karosa’t mga kabayong
nang araw ding magpaalam, maghahatid sa palasyo
inabot ng tatlong araw sa malayo kung tingnan mo’y
pangako’y bulang natunaw. yaong kay Venus de Milo.
1443
Labindalawang kabataan
ang kabayong nakasingkaw
tindig, ayos, laki, kulay
lahat ay iisang tunay.
266
1444
Mga kasamang kutsero 1451
Sa gayo’y agad nag-atas
anim namang bagong-tao, ang hari’t reynang marilag
sa hulihan naman nito na ang madla’y tumalatag
ay may anim na lakayo. at humanda sa
utusan
pagtanggap.
1445
Ang lakayo kung kasama
ang tungkulin sa tuwina 1452
Pinigil muna ang kasal
sa paglakad nitong reyna, sa dadalo’y alang-alang
kabayo’y ayusin nila. ugali ng kamahalang
panauhi’y parangalan.
1446
Kutsero’t maging kabayo
mga utusan ng palasyo, 1453
Sa palasyo ay lalo nang
kagayakan niyo’y ito nag-ibayo yaong sigla,
uri’t tabas ay pareho. lumuklok si Doña Mariang
katabi ng bunying reyna.
1447
Pagsungaw sa kaharian
nitong makikipagkasal, 1454
Dito na nga nagsalaysay
nakapunang hari’t bayan ang panauhing marangal:
paghanga’y walang “Naakit po yaring lagay
kapantay. na dumalo sa kasalan.”
1448
Kaya ani Don Fernando: 1455
“Ngunit sawimpalad yata’t
“Emperatris sa banta ko, nahuli na yaring nasa,
patugtugin ang wari ako ang nilikhang
musiko’t salubungin ang laging bigo sa pithaya.”
dadalo.”
1456
“Malaki pa namang mithing
1449
Nakita ng kalahatan sa ligaya’y makihati’t
ang karosang gintong lantay sa ngalan ng reyna’t hari
kasunod ng mga abay kakasalin ay mabuti. ”
walang hindi kamahalan.
1457
Samantalang binibigkas,
1450
Pagtapat na sa palasyo’y ang ganitong pangungusap,
sumigaw ang mga tao: ang sa puso ay may sugat
“Emperatris pong totoo, kay Don Juan nakamalas.
sa kasalan ay dadalo.”
1458
Dapwa’t ito’y walang imik ng bunying hari at reyna 267
nakangiti’y walang titig, isang laro’y ipakita
noon niya napag-isip na handog ko sa kanila?” 1468
Sa gayon
na limot na ang pag-ibig. itong
1466
“Isang larong pagkainam prinsesa
1459
Wari’y hindi kakilala’t na bagay po sa kasalan, sa upo
anong labo niyong mata. masaya’t katuwaan ay
titigan ma’t dilatan pa’y ng ngayon po’y ikakasal.” umayos
walang kibo’t bulag tila. na.
1467
“Emperatris na marilag sa
1460
O, pagsintang nakalimot ipakita ang palabas d’yamanteng
nabasag na parang bubog, harinawang makaragdag sa singsing niya’y
salaminin mo mang taos, kasayahan ng lahat.” humingi ng
larawan mo’y di tumagos. kanyang pita.
1461
Dito’y di na nakatiis Isang
1469
si Doña Mariang may hapis, prasko na

di man kusa ay nasamid may tubig
nagtikom ng kanyang bibig. malaki at
sakdal-dikit,
1462
Sabay namang paliwanag dito
ng haring kanyang nama’
kaharap: “Emperatris na y
marilag, nakasi
di pa huli iyang hangad.” lid
dalaw
1463
“Itong kasal ay pinigil ang
nang kayo’y matanaw namin, Itang
kaya ngayon ay magturing maliit
kung may ibig na sabihin.” .
1464
“Haring makapangyarihan,” 1470
Mag-
anang panauhin naman asawa
mahalaga yaring pakay itong
sa pagdalo sa kasalan. Ita
kaya
1465
“Marapatin kaya baga Negrit
o’t Negrita, sa uling
ay maitim pa’t
malalaki yaong mata. pamalo
1471
Humingi rin ng musiko
isang banda’y anong
gulo! tumugtog na at
dinig mo wala namang
mga tao.
1472
Negrita ay may suplinang
hawak na panghampas niya,
kung kumilos ay tila iba
isa siyang munting reyna.
1473
Sinimulan ang palabas
ang musiko ay
humudyat, ang Negrita
ay umindak ang Negrito sumayaw
ay lumibad.
268
1474
Tugtog ay walang lubay ni isa man bagang donya na laman ng alaala.”
sayaw na walang patlang,
sa palasyo’y anong ingay 1480
“Diyata ha, O, Don Juan,” ang ulit ng katanungan,
sa laki ng katuwaan. “ang prinsesang iyong mahal lubos mo nang
nalimutan?”
1475
Tuwa’t ganda ng palabas
lalo pa manding tumingkad 1481
“Ano’t iyong malilimot
nang ihinto ang paglibad si Doña Maria mong irog, di ba sumpa mong mataos
at dula na ang ihayag. ang magtaksil ay matapos?”
1476
Nagharap ang mga Ita, 1482
“Hindi mo naalaalang siya’y lagi mong kasama sa
mayabang ang kilos nila aliw man at sa dusa kasalo mo sa tuwina?”
at sa madlang nakamata
parang nagmamalaki pa. 1483
“Gunitain mo, Don Juan ang lahat ng kahirapan
ni Doña Maria mong hirang nang dahil sa iyo lamang.”
1477
“Ako nga’y sagutin mo,”
anang Ita sa Negrito,
“si Doña Maria ba’y
sino’t siya baga’y
naririto?”
1478
“Aywan ko ba, aking poon,”
sagot nitong tinatanong,
“ni hindi ko matuturol
kung saang bayan
naroon.”
1479
“Ako’y walang kakilala
ni isa man lang prinsesa,
1484
pa nga kung hindi sa
“ kanyang gawa ang buhay mo
B ay nawala.”
u
h 1485
“Noong ikaw ay utusan
a ng hari niyang magulang,
y di ba ang Prinsesang
n mahal ang sa hirap ay
i pumasan?”
y
a 1486
“Nang sa iyo’y ipatibag
’ ang bundok na
y pagkataas, sino baga ang
it naghirap
i kundi ang prinsesang liyag?”
n
a 1487
“Sa magdamag na paggawa
y ang trigo ay naipunla,
a tumubo’y namungang pawa
s at nagapas nang madla.”
a
m 1488
“Nang gabi ring yaon naman
p nagiling nang madalia’t
u bago nagmadaling-araw
n ay naluto nang tinapay.”
g
k 1489
“Kung limot mo nang talaga’t
a sa gunita ay wala na,
r yaring hawak kong suplina
a ang magpapaalaala’”
n
g 1490
Ang Negrito’y binigwasan
a nang matindi sa katawan,
l datapwat ang nasakta’y
a ang prinsipeng si Don
n Juan.
269
1491
“Aruy ko po!” yaong daing kung umindak at tumawa nalulugod ang lahat na.
“Sino’ng pumalo sa akin?”
Lumingap sa kanyang siping 1494
Matapos ang isang ligid ang prinsesa ay nagsulit: “Ang
walang sino mang kapiling. musiko’y itahimik at ang dula ang ipalit.”
1492
Si Doña Maria’y nagsaysay, 1495
Negrito rin ang nagbukas ng salita sa kausap: “Sasariwain
“ulitin ninyo ang sayaw, kong lahat kung limot mo na sa hagap.”
ang musiko’y
magtugtuga’t nang 1496
“Ikaw yaong inutusan
makaaliw sa lumbay.” ni Haring Salermong mahal, hulihin sa karagatan
ang Negritong pinawalan.”
1493
Ang Negrito at Negrita
sayaw ay lalong sumigla, 1497
“Labindalawa ngang lahat ang Negritong kanyang ingat
ngayon, sino ang naghirap 1501
Sa gayo’y muling pinalo
nang hulihin na sa dagat.” itong Negritong palalo,
si Don Juang nakaupo
1498
“Hindi ba si Doña Maria sa sakit ay napatayo.
at ikaw ay kasama pa
ang prasko ay hawak niya’t 1502
Pinatugtog ang musikong
ikaw naman yaong dala?” himig-himutok ng tao,
nagsayaw na panibago
1499
“Si Doña Maria rin naman ang Negrita at Negrito.
ang sa prasko ay naglagay
at siya rin namang tunay 1503
May kalahati ring oras
ang sa hari ay nagbigay.” ang malungkot na paglibad
si Doña Maria’y nag-atas
1500
Ang Negrito ay sumagot: na dula na ang marapat.
“Wala akong natatalos
ni ng tinibag na bundok 1504
“Diyata’t di mo kilala?
ni ng dagat na inarok.” Huwag kang magbiro
sana.” “Sa iyo’y sinabi ko
na kayrami ng tanong mo
pa.”
1505
“Kung gayon nga ay makinig
bubuhayin ko sa isip
taong hindi naiidlip
gisingin mo’y di mapilit!”
1506
“Kung limot mo’y sariwa pa
sa akin ngang alaala,
nang hinihiling ng monarkang
ang gumawa’y ang prinsesa.”
1507
“Yong bundok na mataas
na ligid ng isang dagat,
sa monarkang paghahangad
sa may palasyo’y malipat.”
1508
“Sa tapat ng durungawan
hinihiling niyang malagay,
upang kung may alinsanga’y
hangin doon ay makamtan.”
1509
“Kahilingan ay naganap
pagkatapos ay hinangad,
bundok ay muling mapatag
mapagitna na ng dagat.”
1510
“Hininging maging tanggulan
matibay na kaharian
may mga kanyon at kawal
sadyang handa sa digmaan.”
270
1511
“Bukod dito’y mayroon pang 1521
“Nang ikaw ay bigyang-pala
dapat mo ring maalala, ng haring tila naawa,
yaong singsing ng monarkang kanino mo utang kaya
nawala’y muling nakuha.” ang natamong gantimpala?”
1512
“Sa paghanap nitong singsing 1522
“Di ba ikaw ay tinawag
nang sa dagat ay sisirin ng haring magdalang-habag
di ba si Doña Maria rin nang sa palasyo’y umakyat
ang sa hirap ay napain?” ano ba ang kanyang atas?”
1513
“Ang singsing ng kanyang ama 1523
“Di ba wika niyong haring
sa dagat kaya nakuha, may laya ka nang mamili,
ang katawan ng prinsesa’y ng biyayang hinihingi
tinadtad mong parang tapa.” na sa puso’y itatangi?”
1514
“Mga lamang durog-durog 1524
“Pinapamili ka na nga
nang sa dagat ay ihulog sa tatlong anak na mutya,
naging isang isdang bilog sa pagpili, paano kayang
at ang singsing ay napulot.” natiyak ang gantimpala?”
1515
“Makalawa mong tadtarin 1525
“Di ba sa pinid na silid
bago nakita ang singsing, naroon ang tatlong dikit?
alam mo ang naging dahil? pagkat bawal ang sumilip,
“Natulog ka nang diwa mo’y nag-ulik-ulik.”
mahimbing.”
1526
“Ngunit iyong nagunita
1516
“Nang tadtaring pangalawa ang daliring putol na
napahamak ang prinsesa nga,
dulo ng daliri niya’y kaya naman biglang-biglang
tumilapo’t di nakita.” natiyak mo yaong mutya.”
1517
“Yaong kanang hintuturo 1527
“Natamo mo ang tagumpay
nanatiling di na buo, ang hari’y iyong nalinlang,
at ngayon ang naging tubo’y ito’y kanino mo utang
itakwil ng iyong puso.” di ba sa prinsesang mahal?”
1518
“Gunitain mo rin naman 1528
“Nang ikaw ay tanggapin nang
ang kabayong walang galang, sa palasyo na magtira
nang sa iyo’y paturuan ang lumuhog sa monarka
bakit ka pa ba nabuhay?” hindi ba si Doña Maria?”
1519
“Di ba ito ring prinsesa 1529
“Ano’t kayo ay nagtana’t
ang nagligtas sa lahat na, iniwan ang kaharian?
ngayon, ano at ganyan sapagka’t kanyang nalamang
ka? hari’y ibig kang mapatay!”
may ganang magmalaki pa?”
1530
“Nang kayo’y makaalis na
1520
“Si Doña Maria’y nagtiis at habulin ng monarka,
ng lahat ng madlang sino nga ang unang-una
sakit, alang-alang sa pag- sa kamataya’y sumugba?” sumuong
ibig
sa iyo, patay na dibdib.”
271
1531
“Pagkat ikaw’y minamahal 1536
Sayaw ngayon ay matagal
ng prinsesang itinanan, parang binibigyang-puwang
nang kayo nga’y aabutan napawi ang kainipan
ama niya’y kinalaban.” sa mahabang salitaan.
1532
“Upang kayo ay maligtas 1537
Ang Negrito at Negrita
sa parusang ilalapat, sa sayaw na ito nila,
daang dati’y aliwalas kaylilindi’t tumatawa kaakit-akit
naging pook na ang madla’y ginagayuma.
madawag.”
1538
Lilindi-linding katawan
1533
“Dawag na panay na tinik sa tugtog ibinabagay,
na bakal at matutulis kaya ba ang
hari’y naghirap umalis karamihan
kayo nama’y tumalilis.” natutukso ring
magsayaw.
1534
“Alam mong lahat na iyan?”
“Wala akong nalalaman.” pinalo
Negrito’ybinalataya’t
ang prinsipe ang nasaktan.
1535
Si Don Jua’y napahindig
nang naramdaman ang sakit
ang musiko’y nagparinig
ng masaya ring tinig.
Ibigay ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit sa pangungusap. Bilugan ang sagot sa
loob ng kahon.
1. Ang paggamit ng suplina sa pagdidisiplina ng anak ay hindi dapat.
panghagis pamalo pambato
2. Nang umawit na ang panauhin, ang mga tao ay lumibad dahil nakaiindak ang tugtog.
sumayaw umiyak umikot
3. Nang magkaroon ng kalamidad ang Maynila, may mga pinunong sumugba sa kamatayan.
sumuong umiwas nagwalang-bahala
272
4. Ang Negrito ay muli na namang binalatayan ng Negrita dahil hindi tapat sa sinasabi.
inakbayan tinapik pinalo
5. Kaylilindi ng mga sayaw na ipinamalas ng mga bata sa palabas kaya naman pati ang
nanonood ay natuksong umindak at sumayaw.
kaakit-akit kaylalambot kay hihinhin
Mga Katanungan
1. Paano sinalubong ng mga taga-Berbanya si Don Juan? ng mga kapatid? ni Doña Leonora?
2. Ano ang nangyari kay Doña Leonora nang makita si Don Juan? Makatwiran ba ang
kanyang ginawa?
3. Makatarungan ba na ipagtapat ni Doña Leonora ang lihim sa hari ngayong dumating na si Don
Juan? Bakit?
4. Ano ang ipinahayag ng hari pagkatapos magtapat si Doña Leonora?
5. Ano ang tinutukoy sa saknong 1430 na may darating na ligalig sa palasyo?
6. Paano nalaman ni Doña Maria na ikakasal na si Don Juan?
7. Ano-ano ang hiling ni Doña Maria sa kanyang mahiwagang singsing upang makadalo sa kasal
nina Don Juan at Doña Leonora? Isulat ang sagot sa grapiks sa ibaba.
8. Ano ang isinalaysay ni Doña Maria sa hari?

9. Ano ang naramdaman ni Don Juan habang nagsasalaysay si Doña Maria?
10. Sa iyong palagay, ayaw bang alalahanin ni Don Juan ang kanilang nakaraan ni Doña Maria?
Gawain
Alam mo ba ang kasabihang “Matuto sa nakaraan, mabuhay sa kasalukuyan, at mangarap

para sa kinabukasan? ”Ang tao ay nabubuhay sa kasalukuyan. Sabi nga ng iba, mabubuhay ka
ngayon dahil mayroon kang misyon. Ngunit kung ano at sino ka man ngayon, ito ay dahil
natuto ka sa tama at
273
maling ginawa noong nakalipas. Higit sa lahat, ang nakaraan ang dahilan kung bakit nabubuhay ka
nang maayos para sa katuparan ng isang pangarap para sa kinabukasan.
Ang lahat ng tao ay may maganda at mapait na nakaraan. Mahalaga ang paglingon sa
nakaraan kahit ito ay kasawian dahil ito ang magiging susi ng magandang pagbabago, ng
pagbangon. Mapalad ka kung naging masaya ang iyong nakalipas. Gawin mo itong inspirasyon
upang patuloy mong tahakin ang magandang bukas. Subalit wala yatang tao ang masasabing
walang pinagdaanang hindi maganda sa buhay niya.
Isang pagbabalik sa lumipas ang pagpapagunita sa naging bunga ng karanasan ngayon.
Mahalaga ito para masuri mo ang mga positibo at negatibong nagawa mo. Kung nagkamali ka
sa ilang bagay, maiwawasto ang mga ito sa hinaharap. Sa ganitong paraan, gagaan ang iyong
kalooban.
Narito ang ilang bagay kung paano makatutulong ang paglingon sa nakaraan:
1. Mapatutunayan ang tibay ng pagsasamahan sa anumang pagsubok na daranasin.
2. Magiging gabay ito sa pagbubuo ng bagong buhay.
3. Matututong hindi na ulitin ang nagawang pagkakamali.
Gawain–Pagbabahaginan
1. Kumuha ng kapareha. Humanap ng lugar kung saan maaaring gawin ang bahaginan.
2. Pag-usapan ang nakaraang pangyayari sa buhay na naging dahilan upang kayo ay tumayo
sa inyong kinalalagyan ngayon.
3. Magbahaginan kung paano nakatulong ang nakaraan upang ang bukas ay pilitin mong maabot.
Isulat ang sagot sa web organizer.
AKO
NAKARAAN NGAYON BUKAS
Paano nakatulong ang mga ito sa aking buhay?
4. Kapag natapos na sa pag-uusap at napunan na ang web organizer, iuulat ito sa buong klase.
274
A. Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa patlang.
1. Nagalak ang lahat nang dumating sa Berbanya si .
a. Don Juan
b. Doña Maria
c. Doña Juana
2. Ang inihandog ni Doña Maria sa ikakasal na sina Don Juan at Doña Leonora
upang maalaala ni Don Juan ang kanilang nakaraan.
a. prasko
b. singsing
c. palabas
3. Si Doña Maria ay nag-ayos sa pagdalo sa kasal ni Don Juan.
a. emperatriz
b. reyna
c. serafin
4. Ang Negrito at Negrita na gumanap sa palabas ay nasa loob ng .
a. kahon
b. prasko
c. silid
5. Sa bawat palo ng Negrita sa Negrito, ang nasasaktan ay si .
a. Don Juan
b. Don Pedro
c. Don Diego
B. Pagsunod-sunurin ang mga pangyayari sa aralin. Lagyan ng titik a–e.
1. Nagalak ang taga-Berbanya nang dumating si Don Juan.

2. Nagtapat na si Doña Leonora sa matagal na niyang inililihim.
3. Naalaala na ni Don Juan si Doña Maria at sinabing siya ang babaeng mahal niya
at pakakasalan.
4. Nagbanta si Doña Maria na babasagin ang prasko upang gunawin ang kahariang
Berbanya.
5. Ipinatigil ni Doña Maria ang palabas sapagkat hindi siya pinapansin ni Don Juan dahil
ang binata ay wiling-wili kay Doña Leonora.
275
Ang tao ay madalas makalimot. Balikan mo ang nakaraan at alalahanin ang mga pangaral ng
mga magulang. Ano-ano ang madalas ipaalaala ng iyong magulang na nagsisilbing kadena sa
relasyon ninyo ng iyong magulang? Isulat ang sagot sa ibaba.
Magulang
M Anak
Paalala
Basahin : Aralin 30 – Natauhan na Si Don Juan at Nagpaliwanag na Si Doña Leonora, mga

pahina 277–282
Mga Katanungan
1. Ano ang ginawa ni Doña Maria upang lubos na matauhan si Don Juan? Ilarawan ang
kanyang naging reaksiyon.
2. Dapat bang gunawin ni Doña Maria ang reyno para matauhan si Don Juan? Pangatwiranan.
3. Makatarungan bang igiit ang pag-ibig ni Doña Maria kay Don Juan gayong magpapakasal na
ito kay Doña Leonora? Ipaliwanag.

276
Aralin 30 Natauhan na Si Don Juan at Nagpaliwanag
na Si Doña Leonora
Maipaunawa na maaaring ipaglaban ng tao ang kanyang karapatan sa pamamagitan ng

mapayapang paraan na hindi kinakailangang may masasaktan

Maaaring ipaglaban ng tao ang Paano maaaring ipaglaban ang
kanyang karapatan sa pamamagitan ng karapatan ng tao sa isang
pakikipag-usap o pakikipagdiyalogo. Hindi mapayapang paraan?
kinakailangang may masaktan.
A. Naibibigay ang kahulugan ng ilang mga salitang ginamit sa teksto

B. Nakapagpapalitan ng mga karanasan kung kailan dapat ipaglaban ang karapatan
C. Nakapagbabahaginan ng sariling karanasan o opinyon hinggil sa mga mapayapang paraan sa
pakikipaglaban ng karapatan
Natauhan na Si Don Juan at Nagpaliwanag na Si Doña Leonora

(saknong 1539–1615)
Halagahang Pangkatauhan: Kung may katwiran ay ipaglaban ang karapatan.
Ang Nakaraan
inimatay. Nang muling nagkamalay si Doña Leonora, siya ay lumapit at umagapay kay Don Juan. Hindi siya nahiya sa kanyang ginawi d
277
Naging maayos ang lahat at itinakda na ang kasal nina Don Juan at Doña Leonora. Sa kabilang dako, nabatid ni Doña
Si Doña Maria ay naghandog ng palabas para sa ikakasal na ang paksa ay ang paghihirap nila ni Don Juan sa mga pag
1543
“Una nga’y nang naging
tinik ang daang dati’y
malinis, pangalawa’y nang
tumakip ang sabong bundok
sa tarik.”
1544
“Ang pangatlo’y siyang huli
nang ilaglag na ang kohe,
daang pagkabuti-buti
naging dagat na malaki.”
1545
“Dito’y wala nang nasapit
ang hari kundi tumangis,
sa laki ng kanyang hapis
1539
Napuna ni Doña Mariang
sa Diyos napatangkilik.”
ang palabas ma’y
maganda, si Don Juan ay 1546
“Noon niya isinumpa
lalo pang wiling-wili kay
ang anak na
Leonora.
minumutya,
‘Diyos ko,’ ang kanyang wika.
1540
Kaya biglang iniutos:
‘Kayo na po ang bahala.’
“Tigil na ang pagtugtog
hayo na Negritong irog 1547
“Kayo nama’y nagpatuloy
salitaan ang isunod.”
yamang wala na ang habol
sumapit sa isang nayon,
1541
Ang simula ng Negrita:
ng Berbanyang inyong layon.”
“Naputol kong pagbabadya,
ngayo’y durugtungan ko na 1548
“Nayong ito’y Ermepolis
Don Juan, makinig sana.”
nayong pagkarikit-rikit,
ikaw na rin ang may
1542
“Makaitlo ngang humabol
nais doon na muna
ang haring galit ay
lumigpit.”
sukdol, makaitlo naman
lalong 1549
“Sa bahay ng isang
sa hirap siya’y nabaon.”
pastol kayo nama’y
pinatuloy ang prinsesa ay
umayon
yamang ibig mo ang gayon.”
278
1550
“Nang kayo ay naroon na i
naisip mong tila baga t
ang mabuti’y mauna kang a
pakita sa iyong ama.” k
w
1551
“Naisip mong kailangang i
ang prinsesang parangalan, l
mahalay sa kahariang .
tanggapin ng gayon ”
lamang.”
1552
“Ang prinsesa ay tumutol
nang mabatid iyang layon,
matwid niya’y ang maugong malaking alon
na sa dagat ay may daluyong.”
1553
“Ang dugtong pang paliwanag:
‘Bakit baga iyong hangad,
kahariang mapanatag
bibigyan pa ng bagabag?”
1554
Sa mayroon at wala man
ng gagawin mong marangal,
wala tayong kabaguhang
sukat bagang maasahan.
1555
“Maaari naman tayong
magtuloy nang paganito,
ano pa’t nanaisin mong
guluhin ang buong reyno?”
1556
“Iyang mga pagdiriwang
may panaho’t bagay-
bagay, ito’y di na
karangalan gawin sa
munting dahilan.’”
1557
“Ngunit ikaw’y di umayon
ang balak mo’y itinuloy,
sa pagmatwid na ang gayon
sa prinsesa’y nauukol.”
1558
“Noon ka nga nagpaaalam
sa prinsesang iyong mahal,
pangako mong sandali lang
inabot nang tatlong araw.”
1559
“Nalimot mo yaong biling
sa palasyo kung
dumating, ang lahat na’y
kausapin ang babae ay
1560
m sa galit ng kanyang ama’y
“Mahi a isinumpa ang prinsesa.”
git na k
paalal i 1563
“Sa Diyos ay dumalangi’t
ang n isa sa kanyang hiniling,
sa i anak niya ay limutin,
babae g ng prinsipeng ginigiliw.”
’y
umiw k 1564
“Ang prinsipe ay pakasal
as ka, a sa ibang prinsesa
pagkat naman, anak niya ay
kapag n gumapang sa malaking
nalapit a kahirapan.”
na’y n
malilimuta g 1565
“Ito baga’y di na batid
n mo siya.” wala na sa iyong isip?”
i Ang Negrito ay nagsulit:
1561
“Sa iyo’y naipalining y “Wala nga sa aking
ang o lirip!” kaba ng dibdib
ganitong n
salagimsim g 1566
“Ako’y walang masasabi
, nalimot pilitin mo mang
lang na m mabuti, sa totoong ang
sabihing a sarili
bakit nasok a ay mangmang sa pangyayari.”
sa l
damdamin. a 1567
Pamalo ay bumalatay
” l sa kausap ng bulaan,
a ang prinsipe’y napaaray
1562
“Ang , pagkat siya ang nasaktan.
totoo’y
279
1568
Nasaktan man ay wala ri’t pilak, lamang tubig sa pangmalas ay may lihim na
si Doña Maria’y di pansin, kamandag.
mata niyang may
paggiliw kay Leonora 1572
Yaong si Doña Mariang ang puso ay nagdurusa, sa upo
nakatingin. ay nagtindig na’t sagalit ay nagbabaga.
1569
Negrita’y muling nangusap 1573
Tinitigan si Don Juan titig na makahulugan,
pagalit na’t siyang wakas: nang hindi rin makaramdam ang prasko ay hinawakan.
“Yamang limot na ng lahat
ikaw ngayo’y mauutas!” 1574
Hawak ang prasko’y aniya, “Don Juan, diyata baga’t hindi
mo nakikilala
1570
Palabas ay natapos na akong si Doña Maria?”
bulang natunaw sa
mata, ang Negrito at 1575
“Yayamang gayon din lamang ako’y walang kabuluhan,
Negrita nangawalang magsisi ng kasalana’t
aywan nila. ngayo’y ating katapusan!”
1571
Tanging naiwan sa hapag 1576
Babasagin na ang prasko upang gunawin ang reyno, ang
ang praskong balot ng lahat na sa palasyo’y nagitlahanang totoo.
1577
n ang lumipas, nakikilala
N at niyakap
o ang prinsesang kanyang liyag.
o
n 1578
Saka buong pagmamahal
l kay Doña Maria’y nagsaysay:
a “Ikaw nga, prinsesang hirang,
m ang sa nayon ay iniwan.”
a
n 1579
“Ikaw nga at hindi iba
g ang tangi kong
n sinisinta
a ang sa aking madlang dusa
g nakasalo sa tuwina.”
li
w 1580
“Ako ang may kasalanan
a sa dusa mot’ kalumbayan,
n kung di kita nalimutan
a gulong ito’y naiwasan.”
g
k 1581
“Akong tunay ang maysala
a kung sa aki’y may galit pa,
y patawarin ako sinta’t
D ulitin ko ay hindi na.”
o
n 1582
Humarap sa kapulungan
J at sa ama ay nagsaysay:
u “Amang makapangyarihan,
a dito ako pakakasal.”
280
1583
Sa nangyari, ang palasyo’y 1586
at ako’y magkapatid na m
dinalaw ng bagong gulo “ totoo, angkan nami’y a’
si Leonorang nakatungo S maginoong naghari sa y
nagtaas ng kanyang ulo. i mga reyno.” na
D sa
1584
“Haring makapangyarihan o 1587
“Katutubo sa lu
sa amin ay tumatanglaw ñ Armenyang bundukin pa
dinggin ngayon ang hinakdal a man ay masaya, mga ta
ng aba kong kapalaran.” taong tumitira go
J kabuhayan ay sa
1585
“Ngayon ko nga ihahayag u masigla.” m
ang lahat ng aking hirap a at
pitong taon ngayong singkad n 1588
“Pagkat kami’y a
ito’y aking ingat-ingat.” a talinghaga na binuhay ng
ng Bathala, tahanan m
adla.” 1593
“Sa sumpa’y naging saksi
ang magtaksil ay maputi
1589
“Isang balong pagkalalim anuman nga ang mangyari
ang pinto ng bahay namin, sumpa’y mananatili.”
pahugos na papasuki’t
sa itaas manggagaling.” 1594
“Minarapat ni Don Juan
ang balon ay aming
1590
“Hagdanan ay walang baitang hinaing iwan pag-iisa naming
pagkat balong palas lamang, tunay
lubid yaong hahawaka’t sa Berbanya’y mapagtibay.”
pahulog sa kadiliman.”
1595
“Sa tahanan naming balon
1591
“Kalaliman ay mahaba bago kami nakaahon,
ang dilim ay mahiwaga, ang prinsipe’y napasuong maligalig
mahihindig sa pagbaba, sa labanang
pag duwag ang magsasadya.” malinggatong.”
1592
“Dito ako natagpuan 1596
“Ang serpyenteng may tangkilik
ng prinsipeng si Don Juan sa ngayon ay nagsusulit,
sa kanyang pananambitan kinalabang buong higpit
maging kanya yaring buhay.” ni Don Juang aking ibig.”
1597
“Serpyente’y may pitong ulo
mabangis na walang tuto,
bago nga napatay ito
palaisipan ang prinsipe ay nanlumo.”
1598
“Hindi lamang serpiyente
ang hinarap ng prinsipe,
kinalaban di’t naputi
ang malupit na higante.”
1599
“Higante ang may alaga
sa kay Doña Juanang mutya
kundi Diyos ang nagpala
si Don Juan ay nawala.”
1600
“Nilisan namin ang balon
kaming tatlo ay umahon
nang paalis na sa burol
bigla akong napaurong.”
1601
“Ang singsing kong minamahal
na mana ko sa magulang,
sa palasyo ay naiwan
ang ibig ko’y pabalikan.”
1602
“Nang mapuna yaring hapis
ng prinsipeng aking ibig,
ayaw ko man ay nagpilit
na siya na ang magbalik.”
281
1603
“Nagpahugos na sa balong 1608
“Ngunit aking naalalang
matapat sa kanyang layon, baka siya ay buhay pa,
ngunit palad! Haring Poon ang lobo kong dala-dala
si Don Jua’y naparool.” sa balo’y inihulog na.”
1604
“May sampung dipa po lamang 1609
“Lobong ito’y isang galing
ang naabot ng katawan, engkantadong mabagsik din,
ang taling umaalalay ang bilin ko’y pagyamanin
pinatid na ng sukaban.” prinsipe kong ginigiliw.”
1605
“Sa mungkahi ni Don Pedro’t 1610
“Pag-akyat di ko natitiyak
pagsang-ayon ni Don Diego, kung buhay ang aking
ang marangal na bunso liyag, nanumbalik yaong
n’yo’y pinagtulungang nililo.” hangad mautas din yaring
palad.”
1606
“Sa lalim ng lalagpakan
ano ang kasasapitan, 1611
“Pagkat siya’y nasa balon
di ang siya ang mamatay doon din ako tatalon
at ang balon ang libingan.” ngunit ito namang buhong
bigla akong dinaluhong.”
1607
“Gaano ang aking luha
ang hinagpis sa ginawa! 1612
“Kamay ko ay pinigilan
Yamang siya ay nawala at ang wikang
kamatayan ko’y ninasa!” nangangatal: Aanhin mo si
Don Juan, ako’y naririto
naman.”
1613
“Pabayaan ang wala na’t
kayo’y aming isasama,
at pagdating sa Berbanya
gagawin ang kasal nila.”
1614
“Kami na nga’y kinaladkad
ng magkapatid na uslak,
luha nami’t pakiusap
tinugon ng mga dahas.”
1615
“Ano po ang magagawa
ng babae ay mahina?
Haring mahal ay maawa
sa buhay kong kulang-palad.”
Basahin ang mga pangungusap. Bilugan ang titik ng kahulugan ng salitang may
salungguhit batay sa pagkakagamit sa pangungusap.
1. Ang sabi ng matatanda na kapag maugong ang dagat ay may darating na daluyong.
a. malalaking alon sa dagat
b. may barkong dadaong
c. maraming isda
282
2. Hindi matigil ang aking salagimsim hangga’t hindi ka nakararating sa iyong paroroonan.
a. panaginip
b. kaba ng dibdib
c. tibok ng puso
3. Masama ang loob na sinabi ng mga mamamayan ang kanilang mga hinakdal sa Pangulo.
a. hinaing
b. pakiusap
c. utos
4. Ang mga kapitbahay ay nagtataka sa lihim ng aming pamumuhay kaya itinuturing kaming
mga talinghaga.
a. himala
b. palaisipan
c. kaaway
5. Nagtagumpay si Don Juan sa labanang malinggatong kahit pa malalakas ang mga kaaway niya.
a. mabilis
b. magulo
c. mahirap
Mga Katanungan
1. Ano ang iniutos ni Doña Maria nang hindi natauhan sa palabas si Don Juan?
2. Paano inihayag ni Doña Leonora ang kanyang paghihirap?
3. Anong dalawang bagay ang ginawa ni Doña Maria para mapigil ang paghabol sa kanila ni
Haring Salermo?
4. Anong eksena ang nagpagunita ng lumipas kay Don Juan? Anong pagkilos niya ang
nagpapakilala na nagbalik na ang kanyang alaala?
5. Makatarungan bang ipilit ni Doña Maria ang kanyang pag-ibig kay Don Juan?
6. Sino ang higit na karapat-dapat sa pag-ibig ni Don Juan?
7. Karapat-dapat bang pag-agawan ang katulad ni Don Juan? Ipaliwanag.
Gawain
Ang karapatan ay isinisigaw ng mga taong nasasaktan o naaagrabyado. Nababasa sa

pahayagan, naririnig din sa radyo, at napanonood sa telebisyon, “Kung may katwiran, ipaglaban mo.”
Sa mga humahadlang sa kasabihang ito, sinasabi nilang dapat lang na ipaglaban, pero kung
buhay ang inutang, buhay rin ang kabayaran.” Ito ay hindi tama. Maaari nating ipaglaban ang
katarungan sa pamamagitan ng mapayapang paraan — iyong walang masasaktan.
283
Maganda ang nasimulan ng “PEACE TALK” sa pagitan ng Pilipinong sundalo at sa mga MNLF at
MILF. Ang “Tigil Putukan” ay isinagawa upang bigyang-daan ang diyalogo at pag-uusap. Habang
may ganitong usapan walang binabawian ng buhay o walang nagbubuwis ng buhay. Kung ganito
lagi ang mundo, mapayapa ang paligid pati isip at kalooban ay panatag.
Bilang kabataan, magagawa mo rin ang makipaglaban. Naranasan mo na ba ang madaya
sa isang paligsahan sa laro o akademiko? Taon-taon, ang iyong paaralan ay naghahanda at
sumasali sa paligsahang lokal, rehiyonal, o pambansang lebel. Ngunit may mga pagkakataon na
nagkakamali sa pagtutuos ng marka o minsan ay may mga hurado na may kinikilingan sa mga
kalahok. Kaya ang nangyari, ikaw ang natalo at ito ay hindi mo matanggap pati ng iyong guro
dahil alam mo ang iyong kakayahan. Kaya, ikaw, ang iyong guro at punongguro ay dumulog sa
pinuno ng mga hurado. Nakipag- usap kayo nang maayos at humingi ng paliwanag sa pagtutuos ng
iyong marka. Kayo ay pinakinggan at napatunayan na nagkamali nga ng pagkompyut. Naging
maayos pa rin ang pakikipag-usap hanggang humingi ng paumanhin ang nagkamali sa pagtutuos.
Tinanggap ninyo ang pagkakamali sa mahinahong paraaan at nananatili pa rin ang iyong
pagpapakumbaba.
Sa pamilya, nagkakaroon din ng tampuhan at awayan. Maaaring ito ay ukol sa hinalang hindi
pagkakapantay-pantay na pagtingin ng mga magulang sa bawat isa at maling akalang paghahati-
hati ng gawain sa bahay. Ito ay mga simpleng bagay ngunit para sa iyo o sa iba, ito ay nakasasakit
ng damdamin. Dahil dito, nagagawa mo rin ang mangatwiran at makipaglaban. Ito ay nagagawa sa
mapayapang paraan sa pamamagitan nang mahinahong pakikipag-usap. Maging tapat ka sa iyong
damdamin na isiwalat ang iyong sasabihin. Kung alam mo na tama ang iyong katwiran, ipaglaban
mo ito.
Dapat Tandaan:
1. Ang pakikipag-usap o pakikipagdiyalogo ay mabisa at isa sa pinakapayapang paraan
upang maipahayag ang pangangatwiran.
2. Maging madiplomasya at mahinahon sa pakikipag-usap.
3. Huwag magsakitan. Maging bukas sa pagtanggap ng pagkakamali at maging mapagpakumbaba
kung tama ang iyong ipinaglalaban.
Gawain–Pagbabahaginan
1. Kumuha ng kapareha.
2. Magharapan at pag-usapan ang tanong. Paano maaaring ipaglaban ang karapatan ng tao
sa isang mapayapang paraan?
3. Ilagay ang sagot sa manila paper gamit ang tsart sa ibaba.
Paano maaaring ipaglaban ang karapatan ng tao sa

Mga Karapatang Ipinaglalaban isang mapayapang paraan?
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
284
4. Pagkatapos ng talakayan itala ang pinag-usapan tungkol sa paksa.
5. Ibahagi sa klase ang kinalabasan ng pagbabahaginan.
Rubric sa Pagbabahaginan
Pangalan Taon/SeksIyon
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
Nilalaman Malabo at walang Kulang sa Mahusay ngunit Napakahusay
ng Ideyang kaugnayan ang pagpapaliwanag kulang ang ng mga sagot o
Ibinahagi mga sagot. o pagbibigay-diin pagbibigay-diin sa ideya na ibinahagi.
sa mga sagot. ilang mga sagot. Binigyang-diin ang
mahahalagang
sagot.
Pagpapalitan o Nag-uusap Hindi lahat Mahusay ngunit Napakahusay ng

Pagbabahaginan lamang kung ay nagbahagi may ilang pagbabahaginan
tinitingnan ng ng kanilang kasapi na hindi ng bawat kasapi ng
guro at kapag karanasan o puspusan ang pangkat.
inuupuan. nakaraan. pagbabahaginan.
Gamit ng Gumamit ng Gumamit ng Mahusay ngunit Napakaingat ng

Salita mga salitang hiram na salita. may ilang salita pagkakagamit ng
hindi angkop Gumamit din na hindi angkop salita.
Hindi iniisip na pangungusap.
sila ay nasa loob
ng klasrum.
1 2 3
Hikayat o Pagpukaw Hindi nakikinig at Mahusay ngunit may Napakahusay ng
ng Interes parang walang interes. ilang kasapi na parang pagbabahaginan. Lahat
hindi interesado. ay nakinig.
285
Punan ang patlang ng wastong sagot. Piliin ang sagot sa kahon.
umunlad arsobispo tubig

dasal Doña Maria halimbawa
Don Juan Don Pedro Don Diego
pitong singsing
1. Nagbalik sa alaala ni ang nangyari sa kanila ni Doña Maria.
2. Sinabi ni Don Juan sa hari na si ang kanyang pakakasalan.
3. Ayon kay Doña Leonora, ang pagtitiis niya sa paghihintay kay Don Juan ay inabot ng
taon.
4. Nang matapos marinig ang salaysay ni Doña Maria, si Haring Fernando ay humingi ng payo sa
.
5. Pagkatapos marinig ang hatol ng arsobispo na kay Doña Leonora ipakasal si Don Juan, galit
na ibinuhos ni Doña Maria ang sa prasko at ang kaharian ay bumaha.
6. Ang ni Doña Leonora ay isinauli ni Don Juan at nagpasalamat sa

pagmamahal na inialay sa binata.
7. Nagparaya na si Doña Leonora kay sa pagpapamana sa kaharian na dapat sana ay

kay Don Juan.
8. Ang Reino de los Cristales ay napatanyag at dahil maganda ang pamamalakad nina
Don Juan at Doña Maria.
9. Ang magandang pagsasama sa buhay mag-asawa nina Don Juan at Doña Maria ay isang
na dapat tularan.
10. Nang yumao sina Don Juan at Doña Maria, ang lahat ay nagluksa at ang tanging alay ng mga
tao ay maglaan ng .
286
Maraming sinungaling sa ngayon. Kahit alam nang mali sila ay ayaw pang aminin. Paano kaya
mabubuhay ang ganitong uri ng tao? Gumupit ng isang balita na may kinalaman dito at idikit
sa kaliwang bahagi ng kahon sa ibaba. Sa kabilang scroll, sagutin ang katanungan sa tatlong
(3) pangungusap.
Basahin: Aralin 31 – Ang Kasal, mga pahina 288–295
Mga Katanungan
1. Paano ang ginawang pamamalakad nina Don Juan at Doña Maria sa kanilang kaharian?
2. Sa paanong paraan inalala ng mga tao ang kabutihan nina Don Juan at Doña Maria?
3. Anong ginintuang-aral ang mapupulot mo sa korido? Paano mo ito maisasabuhay?

287
Aralin 31 Ang Kasal
Maipaunawa na ang kabataan ay nakilahok sa mga crucial na isyu ng lipunan bilang simula ng
pagbabago sa pagpapalaganap ng kapayapaan at katarungan ng isang bansa

Ang pagkakaroon ng masusing Anong simula ng pagbabago
pagkakaunawa sa mga crucial na isyu ng ang maaaring magawa ng kabataan
lipunan ay isang simula ng pagbabago sa pagpapalaganap ng kapayapaan at
na maaaring magawa ng kabataan sa katarungan ng isang bansa?
pagpapalaganap ng kapayapaan at
katarungan ng isang bansa. Higit pa
riyan ay ang paglahok sa mga
makabuluhang proyekto hindi lamang ng
pamahalaan kundi sa non-governmental
organizations.
A. Naibibigay ang kasalungat na kahulugan ng ilang piling salita sa teksto

B. Nakapagbabahagi ng mga kontribusyon kung anong simula ng pagbabago ang maaaring
magawa ng bawat isa para makatulong sa pagpapalaganap ng kapayapaan at katarungan
C. Naisasagawa nang buong husay ang pangkatang gawain
Ang Kasal
(saknong 1616–1712)
Halagahang Pangkatauhan: Magkaroon ng masusing pagkaunawa sa mga kamalayang

panlipunan upang makatulong sa pag-unlad ng bayan.
288
Nagpalabas na ang dalawang Ita at ang mga tao sa palasyo ay nasiyahan. Ngunit kahit na anong palabas ang ipinamalas ng dalawang
Isinalaysay ni Doña Leonora ang mga nakaraang pangyayari sa tatlong magkakapatid na Don Pedro, Don Diego, at Don Juan para sa
1619
Nagsalita: “Pasintabi
sa tanang nangalilimpi,
ngayo’y hiling ko sa haring
dinggin akong sumandali.”
1620
“Di ko ibig na puwingin
ang hatol ng hari namin,
lamang yaring sasaysayin
ay baka magkapuwang din.”
1621
“Sabihin na kung anuman”
ang sa hari namang agaw,
“kung ikaw ang may katwira’y
asahan ang katarungan.”
1616
Hari sa kanyang narinig
ay napoot at nahapis,
1622
“Kaugnay po ng pahayag
poot, sa mga balawis ng natapos na nangusap,
hapis, sa nagpakasakit. hinggil din po sa pagliyag
ni Don Juan, di man
1617
At noon di’y inilagda dapat.”
ang hatol na magagawa
sa pangalan ng Bathala
1623
“Sa palabas na natapos
ang nauna ay may pala! kagaya ng inyong talos,
napakingga’t napanood
1618
Nagtindig si Doña Maria buhay naming magsing-
na sa hari nakamata, irog.”
parang tinatanong niya
kung ang hatol ay tumpak
1624
Hari’y biglang napamata
na. at ang dula’y naalala,
sa anyo ay kitang-kita
kalooba’y nabalisa.
289
1625
Sa sarili ay nawaring 1635
”Ama ko po’y isang
hatol niya’y tila mali, haring maibiga’y walang
sakali mang bali, ang utos man ay
mababawi di magawa’t mamili kahanggahan ay
siya’y hari. masawi.”
1626
Kaya’t nagwala mang kibo
sa naayos niyang upo,
nagkunwaring kinukuro
ang tumpak at hindi
wasto.
1627
Anyong hilo’y di nalingid
sa prinsesang nakatitig,
kaya ito’y naghumindig
sa tayo’t pagmamatuwid.
1628
“Itong dula ay hindi ko
ginagawang patotoo,
at kung nasambit man dito’y
bahagi ng pagtatalo.”
1636
“Sa bagsik ng karununga’y
1629
“Haring mahal, ipatawad
hamak na ang lalong mahal,
sabihin kong itong batas,
bundok man nga’t
kung minsan po’y nabubulag
katuwaan nasisiklot na
sa paghatol ng di tumpak.”
kaligay.”
1630
“Naririto ang patibay: 1637
“Tatlo kaming magkakapatid
sino baga si Don Juan?
tatlong bunga ng pag-ibig,
Siya’t ako, sa langit ma’y
mawalay ng kahit saglit
pag-ibig na magkaugnay?”
subyang na sa kanyang
dibdib.”
1631
“Sa usapin po ng puso
hindi ngayon at nataho 1638
“Katutubo sa magulang
ang una at huling tagpo
na ang anak kapag
ang hatol ay dina liko!”
mahal,
ang ingat ay gayon lamang
1632
“Kung inyo pong titimbangin
ni sa hangi’y di pahipan.”
ang hirap ko’t hirap namin,
gaano na ang nadating 1639
“May mapunang nanunuyo
ng matapos na dumaing?”
lubha’t laban pa sa puso
gumagawa na ng hibo’t
1633
“Sa narinig sa Negrita
ang anak ay itatago.”
ngayo’y idurugtong ko pa,
pangyayaring aywan ko ba 1640
“Sa dami na’t di mabilang
kung kayo’y di mabalisa.”
na nanuyo’t nanilbihan,
prinsipe’t maginoo man
1634
“Pinagsadya ni Don Juan
sa ama ko’y nangahalay.”
ang amin pong kaharian,
sa lakad ng kabuhaya’y 1641
”Ngayong mga batong lahat
wala siyang kaalaman.”
sa palasyo nami’y hiyas,
at kung walang mahahabag
d oon sila maaagnas.”
290
1642
“Ito’y hindi kayabangan taksil at sa ama’y nagsuwail dahil lamang sa paggiliw
at tanungin si Don Juan kay Don Juang papatayin.”
paano niya naligtasan
ang bala ng kamatayan.”
1643
“Makailang gawan siya
ng lalang ng aking ama,
sa isa lang ay tapos na
ang pitong buhay man niya.”
1644
“Hiningi sa inyong anak
na ang bundok ay mapatag,
maging bukid na malawak
sa loob lang ng
magdamag.”
1645
“Sa magdamag na ito rin
ang trigo ay patubuin,
yumabong at pamungahin
mahinog na at gapasin.”
1646
“Gilingin at magalapong
mamasa nang walang tapon,
maisalang na sa pugon
matinapay na malutong.”
1647
“Tinapay na ilalagay
sa hapag ng haring
mahal, mainit pang
magigisnan na pagkain sa
agahan.”
1648
“Sukat na sa isa itong
iniutos ng ama ko,
bayaan na yaong tatlo’t
lubhang patatagal tayo.”
1649
“Dito’y labis nang masukat
ang hirap ko’t aming hirap
kung ang lihim ay nahayag
kapwa kami’y napahamak.”
1650
“Sa una at pangalawa
akong lahat ang kumaya’t
sa pangatlo’t pang-apat pa,
kinalaban ko si Ama.”
1651
“Ako nga po’y naging
1652
“O, gap si Don Juan na ang
pa upo’y kaagapay, dito’y
gsi parang inaalam tunay na
nt kalooban.
a
na 1654
Saka ang tapos na saad:
an “Nariyan po’t maliwanag
g ang hinakdal niring palad.”
lak at naupong mapanatag.
as
kal 1655
Hari’ y sadyang natigilan
ab sa narinig na salaysay,
an arsobispo ang hiningan
in ng tumpak na
ay kahatulan.
ka
y
hir
ap
pa
g
ik
aw
na
an
g
bu
mi
ha
g
ha
1656
Arsobispo sa pagsunod
ha ng sa Papang mga
m utos, ang hatol na
aki isinagot
n kay Leonorang nakalugod.
na
an
1657
“Utos ito ng simbahan
g at batas ng Kalangitan,
la ang una’y may karapatan
ha sa pag-ibig ni Don Juan.”
t!” 1658
Nagdamdam si Doña
1653 Maria’t sa kawalan ng pag-
A asa
t sa sarili’y nagbabagang
n ganito ang parirala:
i
l
1659
“O, ngayon ko napagtanto
i batas ng tao ay liko;
n sa mali ay anong amo’t
sa tumpak ay lumalayo!”
291
1660
Arsobispo’y binalingan “O, Diyos sa Kalangitan, kami’y Iyong liwanagan.”
at ang sabing malumanay:
1661
“Marangal na Arsobispo,” 1670
“Tunay kaming magkapatid
ang pahayag naman ang magtalo’y lubhang
dito, “sa puri kaya ng tao pangit, lalo pa nga’t sa pag-
ang katimbang po ay ano?” ibig
hindi dapat magkagalit.”
1662
“Ngayong wala ka nang daan
si Leonora ang katipang 1671
“Maging siya ay makasal
tinatanggap ng simbaha’t kay Leonora’y karangalan,
sa prinsipe ay ikakasal.” si Leonora’ y isang banal
marapat sa pagmamahal.”
1663
Pinagdimlan ang prinsesa’t
sa galit na nagbabaga 1672
“Kapwa kami may tungkuling
nawala ang awa niya’t
ang magulang ay susundin,
ang higanti’y ginawa na.
lalong katungkulan naming
kaharia’y patatagin.”
1664
Ang tubig sa kanyang prasko’y
ibinuhos sa palasyo, 1673
“Nasa aming mga anak
bumaha sa buong reyno’t
ang sa baya’y ilalakas,
nasindak ang mga tao.
isang bayang may bagabag
kabuhaya’y walang tiyak.”
1665
Nang ang madla ay hindi na
maliligtas sa parusa, 1674
“Leonora, iyong abutin
nakiusap kapagdaka
ang singsing mong nasa akin,
si Don Juan sa prinsesa.
salamat ko’y sapin-sapi’t
ako’y iyong binuhay rin.”
1666
“Maglubag na, aking giliw, humupa
sa galit mong kinikimkim, 1675
“Arsobispo’t amang mahal
kahit ano ang marating
sa ngalan ng katarungan
ako’y iyo’t ikaw’y akin,”
kami ngayon ay ikasal
ni Doña Mariang hirang.”
1667
Arsobispo ay hinarap
at ganito ang 1676
Hari’y agad nagpasyang
pahayag: “O,
si Don Pedro’t si Leonora
Pontipising mataas,
pag-isahing kasabay na
kay Doña Maria’y mahabag.”
ni Don Jua’t Doña Maria.
1668
“Ngayon ko po bubuksan 1677
Sa pasiyang inilagda,
ang laman ng kalooban,
si Doña Maria’y natuwa,
si Doña Maria ang tunay
si Leonora nama’y walang
sa puso ko’y minamahal.”
naging tutol ni bahagya.
1669
“Kung tunay mang si Leonora’y 1678
Sukat ang naipahayag
nahandugan ng pagsinta,
sa haring nagbigay-wakas,
ngunit di ko mababatang
na kung iyon ang marapat
kay Don Pedro’y malayo pa.”
yuko siya sa pagtupad.
1679
Hari nama’y buong giliw
wika sa mamanugangin:
“Manalig ka na sa aki’y
anak kitang mamahalin.”
292
1680
Isinabay na rin dito 1687
Nagpaalam sa Berbanya
ang hangad ni Don Fernando ipinagbubunyi sila,
na ang korona at setro’y nang sumapit sa kanila
isalin sa haring bago. nagbubunyi’y anong sigla!
1681
Yari na sa kaloobang
bunsong anak ang salinan
yamang siyang minamahal
at marapat pamanahan.
1682
Datapwat si Doña Maria
ay nagkusang magpauna
na nagsabing bayaan nang
si Don Pedro ang
magmana.
1683
“May sarili si Don Juan,”
anya sa kanyang biyenan,
“kami po ay hinihintay
sa kay amang kaharian.”
1684
Pinutungan si Don Pedro’t
nagputong ay arsobispo,
ibinigay pati setro
at naghari na sa reyno.
kahariang pugad nila ng suyuan.
1685
At sa ulo ni Leonora
ipinutong ang diyadema
siya ang bagong Reyna
sa kahariang Berbanya.
1686
Matapos ang kasayahan
si Doña Maria’t Don
Juan, nagbalik sa
1688
ay bayaning nanagumpay
P bayang kanyang tinangkakal minahal
a sa paghanga’y nagdiriwang.
r
a 1689
Sa pag-uwi ng dalawa’y
may dapat na ipagtaka,
b layong yaong di
a mataya sa isang oras
g nakuha.
a
n 1690
Dinatnan ang kaharia’y
g nasa ibang mga kamay
ang kapatid at magulang
s ay wala na’t nagsipanaw.
a
1691
Gayon pa ma’y walang gulo’t
d mapayapa rin ang reyno
i ang tauhan sa palasyo
g ay wala ring pagtatalo.
m
a 1692
Ang lahat na’y kumilala
a sa nagbalik na prinsesa,
n kung ang hari’y yumao na
sila naman ay may reyna.
293
1693
Pamumuno, kung tunay mang ang bayan sa galak niya.
mahigpit na kailangan,
inuna ri’t minainam 1699
Nang kasalo na ang lahat maginoo’t mga hamak, saka
nagdurusa’y nabihisan. siya nagpahayag
ng yari nang mga atas.
1694
Yaong mga naengkanto
sa parusa ng yumao, 1700
“Ngayo’y ating puputungan ng korona si Don Juang
ang pagiging mga bato’y karugtong ng aking buhay at hari ng kaharian.”
binuhay na’t naging tao.
1695
Sa natamong kalayaan
kayrami ng nahirapan
sa parusang magsigapang
na tigre’t leon sa parang.
1696
Pagkatapos ay gumawa
ng pistang kahanga-hanga,
pagluwalhati sa Bathala’t
parangal sa nagsilaya.
1697
Inilakap na rin naman
ang dalanging karampatan
sa yumaong mga mahal
na kapatid at magulang.
1698
At naghandog ang prinsesa
ng piging na pangmadla na,
sa hangad na makasama
1701
n ay hari na at sa ulo
P ng prinsesa’y
i ang marikit na diyadema.
n
u 1702
“Biba!” anang kaharian,
t “Biba!” ang tugon ng bayan.
u “Hari nati’y magtagumpay!
n Reyna natin ay mabuhay!”
g
a 1703
Siyam na araw ang pista
n araw-gabi ang musika,
walang taong di nagsaya’t
n nalimot ang madlang
g dusa.
k 1704
Sa kamay ng bagong hari
o kaayusa’y namalagi,
r sinunod niyang tangi
o ang lahat ay walang hindi.
n
a 1705
Kaharia’y napatanyag
’ sa buti ng pamalakad,
t kabuhayan ay umunlad
walang taong naghihirap.
s
i 1706
Maging yaong pagsasama
nitong hari at ang reyna,
D halimbawang pagkaganda
o sa buhay ng mag-asawa.
n
1707
Sinikap na ang tahana’y
J maging pugad ng mahalan,
u palagi nang magkaramay
a sa ligaya’t kalungkutan.
294 bawat hakbang daraan sa kasunduan,

1709
kaya ilas ang alita’t tiwasay ang pamumuhay.
1708
Anuman ang babalakin An
mahinay na lilimiin, o 1710
Mga halimbawang ito’y namana ng mga tao kaya
kung sa isa’y di pa sila nang yumao
magaling ng nagluksa ang buong reyno.
isa’y sunod nang taimtim. a’t
1711 nang nagsipanaw buhay
M rin sa kaharian, bayan
maingat nilang nagmamahal
a
l tuwina’y mayro’ng dasal.
a
o
1712
Ito na ang siyang wakas
n ng korido kong sinulat,
sa kataga kung may linsad mali
malayo ang hingi ko’y patawad.
Piliin ang kasalungat ng salitang may salungguhit. Isulat ang titik sa patlang.
1. Hindi niya natanggap ang iyong paghingi ng tawad ni maglubag ang kanyang
damdamin dahil sa laki ng kasalanang iyong ginawa.
a. humupa b. magpatuloy c. umiwas
2. Bumalik siya sa bayang kanyang tinangkakal upang maglingkod nang tapat at
mamuno nang mapayapa.
a. kinamuhian b. minahal c. iniwan
3. May pagkakaisa ang mga tao sa kanilang lugar kaya ilas ang alitan at laging
matiwasay ang kanilang pamumuhay.
a. malayo b. madalas c. wala
4. Kung ang mga salita ko ay linsad, humihingi ako ng paumanhin.
a. mali b. tama c. malabo
5. Ang anumang desisyon ay dapat na mahinay na lilimiin upang maging tiyak at
tagumpay.
a. maingat b. padalos-dalos c. mabagal
Mga Katanungan
1. Ano ang naging hatol ng hari pagkatapos marinig ang salaysay ni Doña Maria?
2. Paano ipinagtanggol ni Doña Maria ang kanyang panig?
3. Ano ang napatunayan ni Doña Maria ukol sa batas ng tao?
4. Ano ang naging desisyon ng arsobispo?
295
5. Paano ipinakita ni Doña Maria ang kanyang galit?
6. Naalala at naliwanagan na ba si Don Juan sa ginawa ni Doña Maria?
7. Tumutol ba si Doña Leonora sa desisyon ni Don Juan? Bakit?
8. Kanino kusang ipinamahala ni Doña Maria ang kaharian ng Berbanya? Bakit?
9. Nang bumalik ang mag-asawang Don Juan at Doña Maria sa kanilang kaharian, ano ang
kanilang natuklasan? Tinanggap ba nila ang kanilang nasasakupan? Bakit?
Gawain
Ang malaking agwat sa pagitan ng mayaman at mahirap, at ang pagkakaroon ng karahasan,

diskriminasyon, mga sakit, gutom, at iba ay nagsisilbing pangamba sa paghahanap ng kapayapaan,
katarungan, at demokrasya.
Sa ating bansa, nararanasan ang iba’t ibang uri ng karahasan: mga gusot ng mga militar
ilaban sa pangkat ng mga rebelde, kahirapan, kawalan ng tirahan, pagkasira ng kapaligiran, at
eksploytasyon ng mga bata at babae. Ang pangungurakot at korupsiyon ng mga ilang pinuno ng
gobyerno ay kabi-kabila at halos harapan na. Kaya nararapat lamang sa mga mamamayan ang
tumulong upang maitaguyod muli ang kultura ng ating kapayapaan at katarungan sa mabisang
paraan.
Sa kasalukuyan, ang hustisya o katarungan ay pinaiiral sa pamamagitan ng pagsasakatuparan
ng karapatang pantao tulad ng karapatang mabuhay, kalayaan at makisalamuha sa isang lipunang
pantay-pantay. May mga kalayaan ding natutugunan at naisasagawa tulad ng karapatang
makapagpahayag, sapat na pamumuhay at edukasyon.
Ang katapatan ay naisasagawa rin sa pamamagitan ng pagkakaroon ng masusing
pagkakaunawa sa mga crucial na isyu ng lipunan tulad ng suliraning pangkapaligiran, isyu ukol sa
politika, katarungan, at kapayapaan, pagiging sensitibo sa kasarian, at iba pa. Kailangan mong
maunawaan ang mga sanhi at bungang mga isyu upang makiisa ka sa mapayapang aksiyon na
gagawin bilang isang mag-aaral. Ang masusing pagkakaunawa sa mga ito ay kailangan upang
magkaroon ng sariling kusa na tumulong sa mga organisasyon o ahensiya ng pamahalaan na ang
layunin ay magpabago, magpalaganap, at magtaguyod ng kapayapaan.
Bilang mag-aaral, maaari kang maging instrumento sa pagpapalaganap ng katarungan at
kapayapaan sa bansa. Dapat magsimula ito sa sarili mo kahit sa maliit na paraan ay kaya mong
gawin at ito ay malaking tulong para sa lahat. Isagawa ang mga ginintuang-aral na natutuhan.
Ang galit ay iwasan. Maging mahinahon. Anumang hindi maganda at makasisira sa kapayapaan ng
bansa ay dapat na maisumbong sa kinauukulan.
Kung maaalaala, nang mamatay sina Don Juan at Doña Maria, nagluksa ang buong
kaharian dahil napakahusay nilang maglingkod, makatarungan at mapagmahal sa kanilang
nasasakupan. Sana ang pinuno ng ating bansa ay ganito. Marahil mapayapa tayong namumuhay.
Gawain–Pangkatan
1. Magpangkat sa apat.
2. Pag-usapan kung anong simula ng pagbabago ang maaaring magawa ng bawat isa.
3. Pag-usapan ang ilang halimbawa sa inaanunsiyo ng ABS-CBN. Kung may panahon, pumunta sa
Computer Department ng inyong paaralan at bisitahin ang website.
4. Magbahaginan na ngayon ng inyong kontribusyon kung anong simula nga pagbabago ang
maaaring magawa ng bawat isa para makatulong sa pagpapalaganap ng kapayapaan at
katarungan.
296
5. Isulat ang mga kasagutan sa scroll na nakalaan.
Anong simula ng pagbabago ang maaari naming magawa upang makatulong sa pagpapalaganap ng kapayapaan at katarungan
Rubric sa Pagbabahaginan ng Opinyon
Marka
Petsa
Pamantayan 1 2 3 4
ang ibinigay na pagbibigay opinyon na hindi napakalinaw ng
opinyon. Walang opinyon. maliwanag. gustong ibahagi.
bawat isa.
Pagpapahayag Walang linaw Hindi gaanong Maliwanag ang Napakaliwanag
ng Sariling ang ibinigay na maliwanag ang pagbibigay ng opinyong
Opinyon opinyon at walang opinyon at hindi ng opinyon ibinigay at ang
halimbawang angkop ang at ang ilang mga halimbawang
inilahad. halimbawang halimbawang inilahad ay angkop
inilahad. inilahad ay na angkop.
angkop na
angkop.
ng mga Salita mga salitang hiram na salita. may ilang salita pagkakagamit ng
hindi angkop Gumamit din na hindi angkop mga salita.
Hindi iniisip na sila pangungusap.
ay nasa klasrum.
297
1 2 3
Kooperasyon Wala halos naipakitang Naipamalas ang Nagpakita ng matibay
kooperasyon sa kooperasyon ngunit na pagsasamahan at
gawain. Iba-iba ang may ilan na hindi kooperasyon ng lahat
ginawa ng mga kasapi. marunong makisama sa gawing nakalaan.
sa gawain.
A. Tukuyin kung sino o ano ang inilalarawan sa mga pangungusap. Piliin ang titik ng tamang sagot at
isulat ito sa patlang.
1. Ang anak ni Haring Fernando na ipinagparayang ipamana ang kahariang Berbanya.

a. Don Juan
b. Don Diego
c. Don Pedro
2. Ang bayang binalikan nina Don Juan at Doña Maria na nasa kamay na ng mga
kaaway.
a. Reino de los Cristales
b. Armenya
c. Berbanya
3. Ang inihandog ni Doña Maria dahil sa tagumpay na tinamo sa mga kaaway at
sa hangad na mabigyang galak ang bayan niya.
a. dasal
b. kaharian
c. piging
4. Isang pinuno na mahusay mamalakad ng kaharian dahil naging tagumpay ang
bayan, kabuhayan ay umunlad at walang taong mahirap.
a. Don Juan
b. Don Pedro
c. Haring Salermo
5. Ito ay isang paraan kung bakit ang bawat hakbang ay nagdudulot ng matiwasay
na pamumuhay.
a. kapangyarihan
b. kasaganaan
c. kasunduan
298
B. Narito ang ilang magagandang saknong na nagbibigay diwa sa korido. Punan ang patlang ng
nawawalang salita sa bawat saknong. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. O, na ang lakas
kalabanin ng kay hirap
pag ikaw na ang bumihag
hahamakin na ang lahat.
a. pagsinta
b. damdamin
c. pagliyag
2. O, ngayon ko napagtanto
ng tao ay
liko; sa mali ay anong
amo’t
sa tumpak ay lumalayo!
a. daan
b. batas
c. hangad
3. Kapwa kami may tungkuling

ang ay susundin
lalong katungkulan naming
kaharia’y patatagin.
a. pinuno
b. utos
c. magulang
4. Nasa aming mga

ang sa baya’y ilalakas
isang bayang may bagabag
kabuhaya’y walang tiyak.
a. kapatid
b. anak
c. magulang
5. Ito na ang siyang

wakas ng korido kong
sinulat,
sa kataga kung may linsad
ang hingi ko ay
.
a. patawad
b. paumanhin
c. paalala
299
Natunghayan mo na ang kabuuan ng korido. Ang iba ay kadalasang ginagamit na sagisag
ng kapayapaan. Ngayong tapos na ang korido, gumuhit ng maaaring isagisag ng kapayapaan.
Iguhit ang naisip na sagisag sa isang puting papel. Kulayan. Sumulat ng limang pangungusap kung
ano ang kahulugan ng iginuhit.
1. Magbalik-alaala sa koridong binasa.

2. Sino sa mga tauhan ang nakita mong may pagkakahawig sa iyong pagkatao? Isulat ang sagot
sa ibaba.
3. Suriin ang sarili. Isa-isahin ang mga kalakasan at kahinaan ng tauhang pinili mo at
pagkakatulad mo sa kanya. Isulat ang sagot sa grapiks sa ibaba.
Tauhang May Kalakasan Kahinaan

Pagkakatulad
sa Sarili Niya Sarili Niya Sarili
300
4. Sa palagay mo ba ay may naituro sa iyo ang koridong binasa na maaari mong ipasa sa
susunod na henerasyon?
Mayroon
Wala
Kung mayroon, ano iyon?
Kung wala, Bakit?
Para sa karagdagang, panoorin ang 2D Flash Animated Digital Storybook ng “Ang Kasal” na may gabay ng guro at sagutin ang
mga kaukulang katanungan.

301
302
TALASALITAAN
Agam-agam : alinlangan hilahil : dalamhati, pangamba

hinakdal : hinaing, daing hinawa
agnas : tibag
: nagsawa
amoy manusya : amoy tao
hinay-hinay : dahan-dahan
angay-angay : maingay
hinuhulo : iniisip himpapawid
Bagabag : suliranin : alapaap himutok : hinagpis

humimpil : huminto hungkag
bagtasan : landas
: walang alam
balintuna : katumbalikan, kabaligtaran
binabagtas : tinatalunton
binusbos : sinugatan binusilak
Iginayak : inihanda
ihugos : ibaba
: maputing-maputi bulaos :
ilas : malayo
daan
imbi : walang galang
bumbong : silindrikong sisidlan, karaniwang
gawa sa kawayan ipagsulit : ibalita
ipapataw : igagawad, ibibigay
Dalamhati : kalungkutan itabon : ilagay, ipatong sa hukay
daluyong : malaking alon
daramba : dadagan gamit ang unahang paa Kaantakan : kasakitan, sakit ng sariwang sugat
ng hayop kaaya-aya : kanais-nais
dayap : lemon kagaspangan : kabastusan
dili-dili : pag-iisip kalumbayan : kalungkutan kaniig
di magkantututo : natataranta di : kasama
malihis : di magkamali dumatal : kasihan : pagpalain
dumating kasindak-sindak : kagulat-gulat
duruan : tuhugan katad : balat
katoto : kaibigan kaylilindi
Ermitanyo : taong namumuhay nang mag-isa : kay lalambot kaurali :
kaulayaw kinalinga :
Gulapay : bulagta, mahina tinulungan kiyas : tikas
kuhol : suso
Hagap : akala kumakapak : nanginginig
hibo : pagsubok
hihiliin : pipiliin
303

Legwas : milya mautas : mapatay
mayamungmong : maraming dahon
ligamgam : bagabag
moog : tanggulan
lilo : taksil
lingap : pagmamahal Nabahaw : gumaling
lingid : kubli nabagbagan : nagdalang-habag
linsad : mali nag-aalapaap : nag-aalinlangan
lugong-lugo : patang-pata nagahis : natalo
lumibad : sumayaw lunong- nag-alit : nagkagalit, nag-away
luno : lasog-lasog nagbabawa : nababawasan
nagbadya : nagsabi naglatang :
Mabubunyag : malalantad, makikita nagliyab, nag-apoy nagniig :
madudusta : maaalipusta nag-usap nagnuynoy : nag-isip
mag-aalpas : humulagpos, kumawala nagsidatal : nagsidating
magahis : matalo nagugulaylay : natutulog nakayao
magisi : mabuwag : nakaalis
magkaniig : magkaulayaw nalulunos : nahahapis

naninimdim : nangangamba
maglubag : humupa
nang-umit : nagnakaw
mahabag : maawa mahinay :
namamaang : nagtataka
maingat mahinusay :
namanglaw : nalungkot
mapayapa
nangangatal : nanginginig
malining : mabatid, mapagnilay
nangimbulo : nainggit
malinggatong : maligalig malumanay :
nanlulugo : nanlalata
banayad
napabadha : nakita napaghulo :
mamamansing : mamimingwit ng isda
nabatid napaglining : napag-
mamangha : magulat isipan napalulong : napabuyo
mapalisya : malihis naparawal : napahamak
mapapaka : mapapahamak nasubhan : napawi natatatap :
mapagsukab : mapagtaksil nalalaman natigmak : napuno
mapugto : malagot mapupupol nilalik : nililok, hinubog
: mapipitas mapuputi :
mamamatay masigasig : Pagal : pagod
masikap masisila : mapapatay pagbanghay : pag-ayos
masungadngad : masubsob pagkadaop : pagkadikit
matimtiman : mahinhin 304
maulap : malabo
pagkatuk pakikilamas :
ol : labis pakikilaban
na paglakuan :
pagkapag linlangin
od pagsasakit : pagdurusa

palam o an
ara : t ga pirurutong : uri ng
taksil
ga bigas na malagkit
paku at maitim
mbab p ba
p
a: a y
mabai i
t, n pi
t
maba t ed
bang- a
a re
loob
s ri
p :
as
a
: :
m h
ba
i a
p to
g n
a ng
i g
h hi
l a
a ya
d
m s
:
, pi
p
gh
r r
d at
e a
a i:
n s
l lu
d k
u ng
a o
b ko
h t
p :
a pi
a
s na
n b
a an
g o
ga
a t
p l:
n e
a pi
g
p na
a p
a tu
m u
t no
b m
n g
a i
u pi
k
b nd
: s
a an
i
y g:
t
la
a :
: m
k
s o
l i n t
u m g a
m b k
a o s s
b r i i
i y n l
o d
Salagi a s
msim : k u
kaba ng :
dibdib m
sikang k : u
an g
: a
pi m t b
gil p a a
an
a k
an
g n o :
bi t
a
bi
r s s
g
pa y u u
ra b m
o
hi
nd y u
i s a o
m n n
ai i
ti n g g
ko a
m :
l s
u u
n t p
g i l
a n i
i n
: k a
s s :
i u
n k p
a a a
l b m
u a
b : l

o i i
l : t
Talastas : i
batid t u i
t
a n s
a
n a tinumbaga : ginintuang
l tanso
a w
i t
n a
n i
i
g n
: n
h u
a m
l t
g p
a i
a a
h g
a i
: :
t b
h t
t :
i i
a
w n
n p
a u
t u
g n
u s
a g
i p
n o o
t
s
a t
:
m u
t
p m
a i
a a
l n
l l
a i
a i
m t
s m
i i
a a
n k
n
i
t s :
:
a
r : s
s u
u
u m
k t
w u
i i
a n
n n

o
d t
u
t m
u i
m t
a i
t g
a i
h l
a
n Umugin :
saktan
uyam : kutya
:
305

TALASANGGUNIAN
Abueg, Efren R. at Sayos, Magdalena C. 2003. Ibong Adarna: Isang Korido. Makati City: Diwa Learning
Systems, Inc.
Candelario, Marietta T. at Cuaño, Felicidad, Q. 2002. Obra Maestra: Ibong Adarna. Quezon City; Rex
Bookstore, Inc.
Cruz, Ogie R. 2010. Ibong Adarna. Valenzuela City: Jo-Es Publishing House, Inc.
Mangahas, Rogelio G. at Bigornia, Mike L. 2001. Ibong Adarna (May Introduksiyon, Buod at mga Tulong sa
Pag- aaral). Quezon City: Sibs Publishing House, Inc.
Rodillo, Gregorio M. et al. 1998. Ibong Adarna: Isang Interpretasyon. Quezon City: Rex Book Store,
Inc. Santiago, Aurora L. 2003. Ibong Adarna. Quezon City; Ephesians Publishing Inc.
http://panitik.multiply.com. “Ang konsepto ng feminismo bilang teoryang pampanitikan.”
http://www.buzzle.com/articles/love-story-of-cleopatra-and-mark-antony.html
306

INDEKS
A Angay-angay, 111 G Gabriela, 197
Adarna, 103, 49, 52, 84
Apolinario, 119
Armenya, 95, 100 H Haring Fernando, 7
Haring Salerno, 204
Hilahil, 148
B Balintuna, 76
Berbanya, 61, 78, 252
Bernardo Carpio, 60 I Intsik, 207
Benigno Aquino, Jr. , 119 Ita, 214, 221
Birheng Maria, 39, 75, 112

Bumbong, 158
J Jose Rizal, 119, 151
Jonathan Livingston Seagull, 181
C Cleopatra, 152
Cristalinos, 176, 186
L Leonora, 111
D Don Juan, 8, 38, 53, 74 M Manny Pacquiao, 50
Don Diego, 8, 33
Maria Asuncion Rivera, 170
Don Pedro, 8, 22
Maria Blanca, 140
Doña Maria, 186, 196
Masungadngad, 86
Doña Valeriana, 8
Monarka, 15, 205
Doña Juana, 105, 106
E Ermitanyo, 46, 55, 84, 175 N Nanong Capule, 170

Engkantada, 48
Emperador, 229
O Olikornyo-, 176
Oregon-Oxford, 63
F Francisco Balagtas, 151, 170

Ferdinand Marcos, 152
307

P Pahimakas, 2 R Racial discrimination, 221, 223
Piedros Platas, 15, 24, 32, Reino de los Cristales, 167, 174, 191
54 Romeo at Juliet, 153
Pirurutong, 158 reputasyon, 110
Polamara, 76
Poong Nazareno, 142
Prasko, 217 S Salermo, 140
San Pedro Cutud, 143
Sumugba, 271
Q Quiapo, 142
Quiroga, 117, 205
T Tabor, 15
308
Calvary Christian School -

SY
2013-
2014
TUNGKOL SA MGA MAY-AKDA
Gina P. Canlas
Nagtapos ng Bachelor of Secondary Education, major sa Filipino (cum
laude; 1997) at Master of Arts in Teaching Filipino (2004) sa Philippine Normal
University. Nagturo siya sa Immaculate Conception Cathedral School mula
1997–2007. Tatlong taon siyang naging subject area coordinator (2004–2007)
sa nasabing paaralan. Nakapagturo siya ng isang taon (2007–2008) sa E.
Rodriguez Jr. High School. Kasalukuyan siyang nagtuturo sa Quezon City High
School, ang kanyang Alma Mater. Labing apat na taon na niyang ginugugol
ang kanyang serbisyo sa larangan ng pagtuturo.
Estrella E. De Vera, PhD

Si Bb. Estrella E. De Vera ay kasalukuyang school consultant ng Montessori
School of the Divine Shepherdess, Quezon City. Naging guro at punong-
guro ng Santa Isabel College, Manila. Nagtapos ng Master of Science in
Educational Management sa De La Salle University. Nagtapos din siya ng
Doctor of Philosophy in Business Administration sa UK Education Reform
Program sa University of Baxton, USA. Siya ay nagsusulat sa asignaturang
Filipino at English.
309

TUNGKOL SA MAY-
AKDA/ TAGAPAG-
UGNAY
Felicidad Q. Cuaño
Nagtapos ng Bachelor of Science in Education, major sa Filipino at
minor sa Physical Education sa University of the East. Tapos din ng Master of
Arts in Education, major sa School Leadership sa De La Salle University noong
1996.
Siya ay nakapagturo sa Siena College sa loob ng 39 taon. Narito ang mga
posisyong hinawakan niya sa nasabing paaralan: overall academic coordinator,
coordinator for Student Affairs, Prefect of Discipline, assistant principal for
academics, coordinator in Filipino Department, at moderator for Student Mentors
Club.
Naging aktibong pangulo ng CEAP, kalihim ng NCR Cluster noong
2000– 2001 at auditor ng sumunod na taon. Kasapi siya ng Samahang A
Teacher.
Marami na siyang nadalaw na lugar sa Pilipinas dahil sa pagbibigay niya ng mga seminar
upang makatulong sa mga gurong nagnanais na mapaunlad pa ang kakayahan sa pagtuturo.
Marami na rin siyang naisulat na mga aklat tulad ng Kawil IV, Obra Maestra (Unang Edisyon), Values
Unfolding, Obra Maestra (Binagong Edisyon), Sambotani I–II, Obra Maestra (Ikatlong Edisyon), Pagyabong,
Ang Pagsasabuhay, at Angking Yaman (Siena Project).
Sa kasalukuyan ay ginagawa niya ang Ang Pagyabong (Ikalawang Edisyon). Katatapos lamang
niyang Ikalawang Edisyon ng Sambotani IV.
Outstanding administrator ng Siena College High School Department.
Naging nominado bilang outstanding administrator sa O.P. Luzon ng Siena College sa taong 2003–2004.
310

Ibong Adarna

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ibong Adarna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Karapatang-ari sa Pilipinas 2012

Rex Book Store, Inc.

Walang bahagi ng aklat na ito ang maaaring kopyahin

RBSI’s Book Association Memberships: Philippine Booksellers Association, Inc.

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Pasasalamat at Paghahandog ................................................................................................................................... vi

MASAMANG HANGARIN AY KALIMUTAN

KAY SARAP MAMUHAY SA BAYANG KINAGISNAN

Talasalitaan ..................................................................................................................................................................... 303

– bawat aralin ay may itinakdang tunguhin o hangarin na gustong ipaunawa sa mga

– binubuo ito ng mga layunin upang mapalawak ang talasalitaan, at ang

– sa Ibong Adarna at Florante at Laura ay ipinasok ang pagbabalik-

Halagahang Pangkatauhan: Nakasaad dito ang mga gintong-butil na gustong ipaunawa sa

– may kulay ang mga salitang maaaring bago sa paningin at pandinig ng

– binubuo ito ng dalawang bahagi:

Gawain – Sinimulan ito sa pagbibigay ng mahalaga at sariwang impormasyon,

– ito ang tinatawag na follow-up sa Ingles. Kung naunawaan ng mag-aaral ang

– makatutulong ito nang labis sa bahagi ng guro at mag-aaral sapagkat

Naging instrumento ng OBRA MAESTRA ang Understanding by Design (UbD) na binibigyang-diin

Ang mga May-akda

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Haring Fernando Reyna Valeriana

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Calvary Christian School - SY 2013-2014

Calvary Christian School - SY 2013-2014

A. Natutukoy ang salitang kasingkahulugan ng ilang piling salita sa teksto

Isang Pahimakas ng May-akda

2 taong lupa ang katawan, 5

Calvary Christian School - SY 2013-2014

maulap 2. Ang mga nais kumandidato sa pagka-Pangulo ay dapat maghain ng malinaw

pagbanghay 4. Kahilingan ng may-akda na sana siya ay patnubayan ng Inang mapagmahal

tanan 5. Sa lahat ng mga gustong tumulong sa mga nasalanta ng bagyo, maaari

1. Ano ang layunin ng may-akda sa pagsulat ng koridong ito?

Ang may-akda ay humingi ng gabay sa kaibig-ibig upang liwanagin ang

Basahin: Aralin 1 – Ang Mag-anak ni Haring Fernando, mga pahina 7–8

1. Paano mamuno sa kaharian ng Berbanya si Don Fernando?

Para sa iba pang impormasyon tungkol sa paksang ito, mag-log in sa www.rexinteractive.com

Mahahalagang Kaalaman Mahahalagang Katanungan

Ang Mag-anak ni Haring Fernando

1. Napag-isipan at pinagkaisahan ng bumubuo ng CNN na si Efren Peñaflorida ang magwagi

1. Sino ang haring hinahangaan sa Berbanya?

Sino ang Tunay na Lider?

Anak na may palayaw na g. pag-ibig

Basahin: Aralin 2 – Nanaginip ang Hari, mga pahina 14–15

1. Bakit lalong tumibay ang kaharian ng Berbanya?

Para sa iba pang impormasyon tungkol sa paksang ito, mag-log in sa www.rexinteractive.com

Maipaunawa sa mga mag-aaral ang pakikiisa ng bawat isa sa panahon ng krisis ay

Mahahalagang Kaalaman Mahahalagang Katanungan

A. Naibibigay ang konotasyon at denotasyon ng ilang piling salita sa teksto

Nanaginip ang Hari

talinghagang Ang Nakaraan

2. Tampalasan ang isang anak kapag siya ay lumalaban sa kanyang magulang.

5. Araw-gabi ay bagabag ang bumabalot sa kanyang pagkatao.

1. Bakit umunlad ang kabuhayan ng kaharian?

Malaki ang maitutulong ng isang kabataan para sa katahimikan ng bansa.

ISANG PAG-ALAALA SA MGA BIKTIMA NG MASAKER SA MAGUINDANAO- IKATLONG LINGGO

KAYONG MGA NANGASAWI AY HINDI MALILIMUTAN SAPAGKAT NAKATATAK KAYO SA

Rubric sa Paggawa ng Leaflet

Paggamit ng Imahe at Hindi pinagsikapang Hindi gaanong Maganda ang mga

1. Ang kaharian ni Haring Fernando ay matatag, walang gulong dumadalaw kaya

Basahin: Aralin 3 – Naglakbay Si Don Pedro, mga pahina 22–25