‫افغانستان او انقالب‬

‫لیکوال‬

‫نظیف اله نهضت‬

‫بلجیم ‪ -‬بروکسل‬

‫‪ ۷۲‬اپریل ‪-۷۱۰۲‬‬
ii
‫لړليک‬

‫‪XII‬‬ ‫د لوی خدای په نامه‬

‫سرلیک ‪XII‬‬

‫‪1‬‬ ‫لومړۍ برخه‬

‫‪1‬‬ ‫افغانستان او انقالب‬

‫‪1‬‬ ‫د پیل خبری‬
‫‪5‬‬ ‫ددوهمی نړیوالی جګړی وروسته د نړی حالت‪.‬‬
‫‪7‬‬ ‫افغانستان‬
‫‪9‬‬ ‫ابدالیان‬
‫‪11‬‬ ‫احمدشاه ابدالی (‪) ۰۲۲۱ - ۰۲۷۲‬‬
‫‪19‬‬ ‫داحمد شاه ابدالی شخصی ژوند‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫ولی احمد شاه ابدالی ځان په جنګونو کی مصروف کړ ؟‬
‫‪55‬‬ ‫تیمور شاه (‪)۰۲۷۱ - ۰۲۲۱‬‬
‫‪57‬‬ ‫شاه زمان (‪)۰۰۱۰- ۰۲۷۱‬‬
‫‪15‬‬ ‫دشاه زمان دسقوط لپاره دسیسی‬
‫‪11‬‬ ‫دانګریزانو دسیسی او دشاه زمان سقوط‬
‫‪13‬‬ ‫شاه محمود (‪) ۰۰۱۷ - ۰۰۱۰‬‬
‫‪19‬‬ ‫شاه شجاع (‪)۰۰۱۷ -۰۰۱۷‬‬

‫‪iii‬‬
‫‪25‬‬ ‫د انګریزی هییت سره مالقات‬
‫‪25‬‬ ‫د شاه شجاع سقوط‬
‫‪21‬‬ ‫شاه محمود دوهم ځل (‪) ۰۰۰۰-۰۰۱۷‬‬
‫‪22‬‬ ‫د محمد زایی قبیلی مشر وزیر فتح خان قدرت زیاتیدل‬
‫‪23‬‬ ‫کورنی جګړی اوپه هرات باندی دایران نامردانه ناکامی حملی‬
‫‪55‬‬ ‫په هرات باندی دایران دپاچا محمد شاه قاجارحمله‬
‫‪55‬‬ ‫په کال ‪ ۰۷۲۷‬هرات کی دایرانی جاسوسانوفتنه‬

‫‪26‬‬ ‫دوهمه برخه‬

‫‪26‬‬ ‫د محمد زی خاندان سلطنت‬

‫‪25‬‬ ‫امیر دوست محمد خان (‪)۰۰۱۷ -۰۰۱۷‬‬

‫‪25‬‬ ‫لومړی افغان انګلیس جګړه (‪)۰۰۷۷-۰۰۱۷‬‬
‫‪27‬‬ ‫دغیر عادالنه معاهداتو امضاکول‬
‫‪29‬‬ ‫د شاه شجاع رول‬
‫‪75‬‬ ‫د انګریزانو ماته او وتل‬
‫‪75‬‬ ‫دانګریزانو ټګی اوبره ګی‬
‫‪77‬‬ ‫په اروپاکی دانګریزانو دماتی انعکاس‬
‫‪73‬‬ ‫امیر دوست محمد خان دوهم ځل (‪) ۰۰۲۱ - ۰۰۷۱‬‬
‫‪35‬‬ ‫امیر شیر علی خان (‪) ۰۰۲۰-۰۰۲۱‬‬
‫‪31‬‬ ‫د افغان او انګلیس دوهمه جګړه نوامبر (‪) ۰۰۰۱ -۰۰۲۰‬‬
‫‪32‬‬ ‫دافغانستان دخلکو ملی قیام‬
‫‪39‬‬ ‫سیاسی ډګر ته دامیر عبدالرحمن داخلیدل (مارچ ‪)۰۰۰۱‬‬
‫‪iv‬‬
‫‪91‬‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT‬‬
‫دانګریزانو ماته او تسلیمیدل‬
‫دامیر عبدالرحمن سلطنت‬
‫دډیورنډ معاهده‬
‫امیر حبیب اله خان (‪)۰۷۱۰-۰۷۰۷‬‬
‫‪DEFINED.‬‬

‫‪ERROR! BOOKMARK NOT‬‬ ‫پاچااما ن اله خان (‪)۰۷۷۷-۰۷۰۷‬‬

‫‪DEFINED.‬‬

‫!‪ERROR‬‬ ‫دافغان او انګلیس دریمه جګړه ‪ .....‬می ‪ /۷۲‬جون ‪ ۱‬کال ‪) ۰۷۰۷‬‬

‫‪BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬

‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬ ‫درېمه برخه‬

‫امانی انقالب(د امان الله خان سياسي‪ ،‬ټولنيز انقالب او تاريخي پسمنظر)‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬
‫دامانی انقالب تاریخی پس منظر ‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬
‫د نړیوال انقالبونو فکری اغیزه ‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬ ‫ضدانقالبی حرکتونه‬
‫‪ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.‬‬ ‫سیاسی اید یا لوژی!‬
‫‪115‬‬ ‫سید جماالدین افغان !‬
‫‪112‬‬ ‫دمشروطیت غورځنګ پیالمه‬
‫‪112‬‬ ‫دمشروطیت لومړی غورځنګ!‬
‫‪113‬‬ ‫دمولوی محمد سرور واصف په مشری دمشروطه ګوند جوړیدل‪.‬‬
‫‪119‬‬ ‫دمشروطه ګوند مرام‬
‫‪155‬‬ ‫دوهم مشروطیت‬
‫‪v‬‬
‫‪152‬‬ ‫دامان الله خان سلطنت اوددوهم مشروطیت بری‬
‫‪159‬‬ ‫خارجی دسیسی او دامان الله خان سقوط‬
‫‪159‬‬ ‫دامانی غورځنګ دسقوط لپاره فکری چاپیر یال !‬
‫‪115‬‬ ‫هغه وخت سیاسی مشروعیت نظام ته کتنه‬
‫‪115‬‬ ‫دادمشرو عیت نظام په څه ډول وه ؟‬
‫‪111‬‬ ‫دامانی حکومت په داخل کی سیاسی فکری اختالف!‬
‫‪117‬‬ ‫دافغانستان ملی مترقی امانی دولت سقوط‬
‫‪125‬‬ ‫امانی دولت څه غوښتل ؟‬
‫‪122‬‬ ‫سقاویانو څه وکړل ؟‬
‫‪129‬‬ ‫څلورمه برخه‬
‫‪129‬‬ ‫دظاهر شاه په وخت روښان فکری غورځنګ!‬
‫‪129‬‬ ‫داسالم مقدس دین‬
‫‪151‬‬ ‫اسالمی مذ هبونه !‬
‫‪155‬‬ ‫سیاسی اسالم‬
‫‪125‬‬ ‫دصد راعظم شامحمود ددموکراسی دوره !‬

‫‪171‬‬ ‫څلورمه برخه !‬

‫‪175‬‬ ‫دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند‬

‫‪175‬‬ ‫د پیل خبری‬
‫‪175‬‬ ‫دګوند فکری او ایدیالوژیک خوځښت‬
‫‪172‬‬ ‫زما شخصی خاطره‬
‫‪172‬‬ ‫دغیر سرمایه داری د رشد الر‬
‫‪173‬‬ ‫دګوند کلی مرامی اصول‬
‫‪vi‬‬
‫‪179‬‬ ‫دافغانستان دخلق دمو کراتیک ګوند جوړیدل‬
‫‪135‬‬ ‫د خلق دجریدی دمصادری نه وروسته دبلی جریدی غوښتنه !‬
‫‪137‬‬ ‫داخوانیانو سیاسی حرکت‬
‫‪133‬‬ ‫دجوانان مسلمان سره ځما خاطره ‪.‬‬
‫‪191‬‬ ‫په ګوند باندی ددولت او ارتجاع حملی‬

‫‪111‬‬ ‫پنځمه برخه !‬

‫‪199‬‬ ‫دسردار داود کودتا پیالمه !‬

‫‪555‬‬ ‫دسردار داود کودتا!‬
‫‪551‬‬ ‫دداود دجمهوری حکومت په مقابل کی داخوانیانو وسله وال بغاوت!‬
‫‪552‬‬ ‫دداود په وخت زما نیول کیدل !‬
‫‪552‬‬ ‫سیاسی بحران‬

‫‪611‬‬ ‫شپږمه برخه *‬

‫‪559‬‬ ‫دثور انقالب !‬

‫‪515‬‬ ‫دنظامی قیام جریان‬

‫‪617‬‬ ‫اوومه برخه‬

‫‪517‬‬ ‫دثور انقالب اړوند ریفورمونه‪.‬‬

‫‪555‬‬ ‫ولی د انقالب نه وروسته سیاسی ثباط رانغی؟‬
‫‪555‬‬ ‫دخلقی حکومت اقتصادی او اجتماعی ریفورمونه‪.‬‬

‫‪vii‬‬
‫‪557‬‬ ‫شپږم او اتم نمبر فرمان!‬
‫‪553‬‬ ‫دسود خوری نظام !‬
‫‪511‬‬ ‫دانقالبی ریفورمونو پر ضد دشورویانو او کارملیانو دشمنی !‬
‫‪511‬‬ ‫ددهقانانو لپاره تعاونی صندوقونه اودانقالب ددفاع کمیتو جوړیدل !‬
‫‪512‬‬ ‫اوم نمبر فرمان‬
‫‪142‬‬ ‫په افغانستان کی دلومړی ځل لپاره دنفوسو سرشماری !‬

‫‪646‬‬ ‫اتمه برخه‬

‫‪646‬‬ ‫(دثور انقالب سقوط)‬

‫‪525‬‬ ‫شورویانو دثور انقالب په وینوکی ډوب کړ!‬

‫‪555‬‬ ‫ولی په افغانانو داسی وشول ؟‬
‫‪551‬‬ ‫شورویانو ولی په افغانستان حمله وکړه ؟‬
‫‪552‬‬ ‫سو سیا لیزم او کمونیزم څه ډول نظامونه وه !‬
‫‪559‬‬ ‫دثور انقالب دسقوط لپاره دشورویانو استخباراتی کار پیل‬
‫‪521‬‬ ‫په انقالب د شوروی کی جی بی وروستی ګوزارونه‬
‫‪525‬‬ ‫دشوروی تجاوز مقدمات‬
‫‪525‬‬ ‫دخلقی دولت دنسکورولو لپاره دشوروی دولت پریکړه‬
‫‪522‬‬ ‫په افغانستان باندی دشوروی لښکرو برید‬
‫‪– ۷۷۷ -----/////// ۷۷۱‬‬ ‫شوروی جنرال لیا خوفسکی داسی لیکی !‬
‫دخلقی دولت مشران په څه ډول محاکمه شول –‪ –/////// ۷۷۲‬دخلقیانو خپل‬
‫منځی اختال فاتو دحل الری ‪.‬‬

‫‪viii‬‬
 ‫‪677‬‬ ‫نهمه برخه‬

‫‪577‬‬ ‫دثور انقالب په اړه را پیدا شویو سوالونولپاره‪،‬جوابونه او تو ضیحات‬

‫‪122‬‬ ‫د ثور انقالب ولی وشو؟‬
‫‪122‬‬ ‫سرمایداری او سوسیالستی کمپونه دواړه د ثورانقالب ضد وه ؟‬
‫‪182‬‬ ‫دثور انقالب پر ضد دشورویانو موقف !‬
‫‪184‬‬ ‫دثور انقالب پرضد د خارجیانو ګډ موقف‬
‫‪182‬‬ ‫د ثور انقالب یو واقعی انقالب وه‬
‫‪188‬‬ ‫ولی دګوند پخوانی رهبران دګوند نه دفاع نکوی؟‬
‫‪595‬‬ ‫سوالونه اوجوابونه !‬
‫‪122‬‬ ‫ویل کیږی دثور انقالب د شوروی لخوا دهیوادد اشغال باعث شو؟‬
‫‪592‬‬ ‫شوروی نفوذ ته د سردار داود د صدارت په وخت کار پیل شو‪.‬‬
‫‪122‬‬ ‫داودولی ووژل شو؟ ولی ژوندی ونه نیول شو ؟‬
‫‪128‬‬ ‫دداود نه تسلیمیدو لپاره کوم دلیل موجود وه ؟‬
‫‪222‬‬ ‫دثور انقالب او دشوروی اشغال دوه متضادی پیښی دی !‬
‫‪223‬‬ ‫دثور انقالب مخالفین په دغه ګروپونوکی داخل دی‬
‫‪222‬‬ ‫شوروی او بیا روسی ګروپونه‪! .‬‬
‫‪228‬‬ ‫د چپ او ترقی غوښتونکو په نا مه ګرو پونه‪.‬‬
‫‪212‬‬ ‫ملی شخصیتونو په نقاب کی ګروپونه‬
‫‪212‬‬ ‫د اسالمی تنظیمونو ګروپونه‬
‫‪214‬‬ ‫د پخوانی د افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند ګروپ‬
‫‪212‬‬ ‫ولی خلقی دولت نورو ګوندونو ته په وک کی برخه ورنکړه ؟‬
‫‪211‬‬ ‫دګوند ددوه اړخونوخلق او پرچم تر منځ اساسی اختالفات کوم وه ؟‬

‫‪ix‬‬
‫‪214‬‬ ‫دشوروی تجاوز وروسته د خلق او پرچم اړیکی !‬
‫‪222‬‬ ‫په ‪ ۶۵۳۱‬کی دخلق او پر چم وحدت !‬
‫‪224‬‬ ‫دامین او ترکی اختالف په څه کی وه ؟‬
‫‪115‬‬ ‫تاریخی مثالونه‬
‫‪228‬‬ ‫ایا دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند کمونست ګوند وه ؟‬
‫‪222‬‬ ‫کمونیزم څه ډول نظام دی ؟‬
‫‪242‬‬ ‫ګوند ولی دکور کالی او ډوډی شعار ورکړ ؟‬
‫‪243‬‬ ‫دشوروی اشغال او دمجاهدینو دحکومت نه وروسته دګوند دغړو حالت !‬
‫‪242‬‬ ‫دنجیب واک ته رسیدل‬
‫‪123‬‬ ‫ددا کترنجیب سر نوشت !‬
‫‪242‬‬ ‫دمجاهدینو حکومت‬
‫‪231‬‬ ‫مهاجرت‬
‫‪231‬‬ ‫د پیښور زندان‬
‫‪234‬‬ ‫ازادی او دسفر دوام‬
‫‪238‬‬ ‫د پښتنو او بلو څو په اړه د ګوند پالیسی کومه وه ؟‬
‫‪125‬‬ ‫د لیکوال د ژوند لنډه پیژندنه‬

‫دکتاب ماخذونه ‪323‬‬

‫‪x‬‬
xi
 ‫د لوی خدای په نامه‬

‫سرلیک‬
‫دا اثر چي اوس ستاسي دمطالعې ویاړ لري‪ .‬دافغانستان د جوړیدو‪ ،‬دتاریخ نه پیل‬
‫شوی او تر نن پوری ‪ ،‬تاریخی بهیر بیان وړاندی شوی ‪ .‬په دې بحث شوی چی په‬
‫څه ډول لوی افغانستان جوړ شو ‪،‬او څرنکه دخارجی دسیسو‪ ،‬او دانګریزانو دفتنو‪،‬‬
‫ددوام په نتیجه کی دلوی افغانستان نه اوسنی افغانستان را پاتی شوی دی‪.‬‬
‫دافغانستان دبقا لپاره دوطنپالونکو‪ ،‬سترو نومیالو او میړنو افغانانو دمبارزو نه ذکر‬
‫شوی دی‪ .‬په افغانستان کی د روشنفکری غورځنګ پیدایش او مشرو طه‬
‫غورځنګ په چوکات کی‪ ،‬دامان الله خان دملی دموکراتیک انقالب بری‪ ،‬دافغانی‬
‫روشنفکری غورځنګ لویه السته راوړنه وه‪ .‬چی دهغی نه په تفصیل ذکر شویدی‪.‬‬
‫د دی اثر دلیکلو انګیزه‪ ،‬زما لپاره هغه ابهاماتو ته جواب پیداکول وه‪ ،‬چی‬
‫دافغانستان دتاریخ‪ ،‬او انقالبی غورځنګ په اړه موجود وه‪ .‬د افغانستان تاریخ‪،‬او‬
‫په هیواد کی‪ .‬دروشنفکری غورځنګ دپیدا کیدو‪.‬او همدارنګه د ثور انقالب په اړه‬
‫‪،‬جدی ابهامات موجود وه‪ .‬هغی ته باید‪ ،‬جواب پیدا شوی وای‪ .‬سره له دی چی‬
‫دمخه پدی اړه ډیر اثار اوپه لس هاوو مختلف کتابونه خپاره شوی وه‪ .‬خو زماسره‬
‫پیدا شوی سوالونو ته یی جواب نشو ویالی‪ .‬ما بی لدی چی په نورو انتقاد وکړم‪.‬‬
‫په خپله می ‪،‬اسناد ‪،‬مواد‪ ،‬او معلومات راټول کړل‪ .‬هغه می مطالعه کړل‪ ،‬و څیړل‬
‫او هڅه می وکړه چی موجود اثر ولیکم‪ .‬ځینی افراد دداسی تاریخی مسایلو څیړل‬
‫د خاصو اشخاصو او کړیو انحصاری حق ګنی‪ .‬خو زما په اند‪ ،‬هر څوک حق لری‬
‫دتیر تاریخ او مسایلو په اړه څیړنه وکړی‪ .‬او خپل نظر ټولنی ته وړاندی کړی‪ .‬بیادا‬

‫‪xii‬‬
‫خلک دی‪ .‬چی دداسی اثارو په اړه خپله ارزونه کوی‪ .‬د خپل فکر اونظر بیان دهر‬
‫چا دموکراتیک حق دی‪ .‬دمخه داکار ډیر شوی دی‪ .‬او بیا به هم کیږی‪ .‬په دی‬
‫کتاب کی لمړی دافغانستان تاریخ ته کتنه شوی ده‪ .‬او بیا دیوی ایدیالوژی یا فکر‬
‫په اساس دحکومتونو جوړیدل او په دی لړ کی دمشروطه غورځنک په اړه مسایل‬
‫بیان شوی دی‪ .‬دامان الله خان دملی دمو کراتیک انقالب اود هغه د انقالب‬
‫دسقوط په اړه‪ .‬همدارنګه دظاهر شاه دحکومت‪ ،‬داسالم اوسیاسی اسالم په اړه‬
‫خبری شوی‪ .‬اوبیا د صدر اعظم شاه محمود خان د دوری دموکراسی ته اشاره‬
‫شوی‪ .‬دظاهر شاه ددموکراسی په دوری باندی خبری شوی‪ .‬دافغانستان دخلق‬
‫دموکراتیک ګوند دجوړیدو‪ ،‬مبارزاتو او دسردارداود کودتا باندی بحث شوی دی‪.‬‬
‫بیا دثور انقالب بری‪ ،‬انقالبی ریفورمونه اودشوروی یرغل اود ثور انقالب سقوط‬
‫باندی خبری شوی‪ .‬پای کی ټولو هغو سوالونو ته جواب ویل شوی‪ .‬چی دثور‬
‫انقالب په اړه مطرح شویدی‪ .‬هیله مند یم چی دا کتاب دافغان وطنپا لونکو لپاره‬
‫دهیواد دتیرو حوادثو په اړه‪ ،‬دهغوی علمی تنده ماته کړی‪.‬‬
‫«نظیف اله نهضت‪».‬‬

‫‪xiii‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫لومړۍ برخه‬

‫افغانستان او انقالب ‪.‬‬

‫د پیل خبری ‪.‬‬

‫دبشری تاریخ د پر مختګ په لومړ نیو پیړیو کی ‪،‬انسانانو هڅه کوله چی د ژوند‬
‫دضرورتونو په پوره کولو سره دطبیعت په نا خوالو غالب‪ ،‬او د وحشی حالت نه د‬
‫مدنیت په لور ګامونه واخلی ‪ .‬انسانانو د مادی نعماتو په زیاتوالی او دتولید ی‬
‫وسایلو په انکشاف سره بشری تولنی ته د ترقی او پر مختګ په لور حرکت‬
‫ورکړ‪.‬بشری ټولنی تکامل وکړ ‪.‬ټولنیز نظم جوړشو ‪.‬او بیا دټولنی داداری لپاره‬
‫تشکیالت او حکومتونه جوړشول‪ .‬همدارنګه دعلم اوتکنالوژی د پر مختګ سره‬
‫انسانان وتوانیدل چی داسی وسایل ترالسه کړی ‪.‬چی د طبیعی حوادثو په مقابل‬
‫کی دځان نه ساتنه اودفاع وکړی‪.‬او دطبیعت په جبر غلبه حاصله کړی‪.‬‬

‫اما څرنګه چی انسانان یو ډول ندی خلق شوی ځینی قوی ځینی ضعیف‪ ،‬ځینی‬
‫باستعداد او ځینی یی کم استعداد دی ‪.‬د بشری تاریخ ‪،‬دحرکت په بهیر کی په‬
‫ټولنه کی بدلونونه رامنځ ته شول اوبشری ټولنی په مختلفو بڼو خپل ټولنیز نظامونه‬
‫جوړ کړل ‪.‬‬

‫د ټولنی د تکامل دخاصو شرایطو له کبله انسانان په ټولنیز ژوند کی په مختلفو بڼو‬
‫راڅرګند شول ‪.‬ځینی غنی ځینی غریب‪،‬ځینی عالم او ځینی بی علمه‪ ،‬ځینی‬
‫وطنپالونکی او ځینی بی تفاوته وه ‪.‬نو ځکه هردولت مجبور وه چی دسیاسی نظام‬
‫په جوړښت کی دټولنی دغه تفاوتونه په نظر کی ولری‪ .‬او دهغی مطابق خپل‬

‫‪1‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سیاستونه جوړ کړی‪ .‬څرنګه چی په بشری ټولنو کی انسانان او دهغوی تمایالت‬

‫متفاوت دی ‪.‬حکومتونه هم په مختلفو بڼو جوړ شول اوخپله سیاسی تګالره یی‬
‫جوړه کړه ‪.‬او دهیوادونو‪ ،‬مشرانو داقتصادی ‪،‬سیاسی ‪،‬فرهنګی شرایطو په نظر کی‬
‫نیولو سره خپل سیاسی او اجتماعی نظامونه په مختلفوبڼو جوړکړل‪ .‬دغه‬
‫حکومتونه چی ځینی دموکراتیک ځینی استبدادی‪،‬ځینی فدرال او ځینی قوی‬
‫مرکزی حکومت اوځینی لبرال وه ‪ .‬دبشری تاریخ په بهیریی لوی تا ثیردرلود ‪.‬هغه‬
‫دولتونه چی ددغو تفاوتونو په اساس جوړ شول یو ډول نه وو ‪.‬ځینی دولتونه پدی‬
‫بریالی شول چی خپل یووالی وساتی‪ ،‬قوی اقتصاد او لوی دفاعی قوت جوړ کړی ‪.‬‬
‫نه یواځی د خپل ځان نه دفاع وکړی بلکی په نورو هیوادونو هم یرغل وکړی او‬
‫هغه دځان تابع کړی‪ .‬اوبیا دومره قوی شی‪ ،‬چی په نړی کی په نورو هیوادونو‬
‫واک وچلوی ‪.‬او دزبر ځواک په حیث خپل لوړ موقف ثابت کړی‪.‬ددی په مقابل‬
‫کی داسی هیوادونه هم وه چی د اقتصادی‪،‬اجتماعی او فرهنګی پلوه یی پرمختګ‬
‫ونکړ‪ ،‬خپل ملی یووالی یی ونه ساته‪ ،‬په نفاق اخته شول‪ ،‬دقوی هیوادونو داثر‬
‫الندی واقع شول او خپل استقالل یی دالسه ورکړاو دنورو غالمان شول ‪.‬قوی‬
‫هیوادونو د تاریخ په بهیر کی هغه هیوادونه چی ضعیف وه ‪.‬خپل اطاعت ته‬
‫مجبورول‪.‬دکمزوره هیوادونو خلکو په خپل وطن کی خپل واک دالسه ورکاوه ‪.‬دا‬
‫دبشری تیر تاریخ ترخه حقایق دی ‪.‬هغه وخت په نړی کی دځنګل قانون حاکم وه‬
‫‪.‬دقوی اقتصاد اونظامی قوت درلودونکو هیوادونو د ځان مسلم حق ګانه‪ ،‬چی‬
‫ضعیف او ناتوانه هیوادونه اشغال کړی ‪.‬سیاسی نظام یی ختم اوهغوی دځان‬
‫غالمان کړی ‪.‬هغه وخت داسی یوه نړیواله ټولنه او یو سازمان چی د نړیوالو‬
‫قوانینو په چوکات کی د هر هیواد دموجودیت او دخود ارادیت دحق نه دفاع‬
‫وکړی‪ ،‬لکه ننی دملګروملتونو سازمان موجود نه وه‪ .‬نوځکه هغه هیوادونه چی‬
‫دزور خاوندان وو تل یی په شاوخوا هیوادونویرغل کاوه او خپل حکومت یی په‬

‫‪2‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کمزورو هیوادونو او ملتونو مانه‪ .‬دهغه د زور اندازه دهغه دحکومت مشروعیت‬
‫ټاکه‪ .‬مثال سکندر مقدونی کله چی یونان متحد کړ په ځواکمن شخصیت بدل شو‬
‫او وروسته لدی چی شاوخوا هیوادونه یی تسخیر کړل‪ ،‬د ټولی نړی دنیولو ارده‬
‫یی وکړه ‪.‬هغه دیونان نه راغی او ترهند پوری هیوادونه یی اشغال کړل او خپل‬
‫یونانی کلتور یی په مغلوبو هیوادونو کی حاکم کړ‪.‬عرب کله چی یوشول د‬
‫عربستان د دشتونه راغلل اواسیایی هیوادونه دافریقاشمال نه تراروپا پوری یی‬
‫هیوادونه اشغال کړل او خپله ژبه او کلتور یی په هغوی حاکم کړ‪.‬هغوی په دغه‬
‫هیوادونوکی ځان ته عرب وویل او په نورو باندی یی د عجم یا ګونګیانو نوم‬
‫کیښود ‪.‬بیا چنګیز‪ ،‬کله چی یی ټول مغول یو کړل اوشاو خوا سیمی یی ونیولی‪ ،‬د‬
‫ټولی نړی دنیولو اراده یی وکړه ‪.‬د مغولستان ددشتونه راغی‪ ،‬اسیایی هیوادونه یی‬
‫تر اروپا پوری اشغال او خلک یی قتل عام کړل ‪.‬او مغولی قانون یاسا یی په‬
‫اشغالی هیوادونو باندی تحمیل کړ ‪ .‬انګریزانوپه وروستیو کلونو کی د علمی پر‬
‫مختګونو‪ ،‬صنعتی انقالب او نوی تکنالوژی په ال سته راوړلو سره متحد او مرکزی‬
‫قوی دولت جوړ کړ ‪.‬اودعلمی پرمختګ په اساس یی قوی اقتصاد او جنګی‬
‫تکنالوژی ترالسه کړه‪ ،‬بیا هغوی دنړی دهیوادونو نیولوته اراده وکړه‪ .‬دا ځکه‬
‫هغوی اوس هم ځانته متحد مرکزی نظام او نوروته تجزیه شوی فدرالی نظام‬
‫غواړی‪ .‬انګریزانو ډیر هیوادونه اشغال کړل ‪ .‬هغوی داشغال شویو هیوادونو ژبه‬
‫انګریزی کړه لکه استرالیا‪،‬نوی زیالند ‪،‬کانادا‪،‬امریکا متحده ایاالت اونورو ژبه‬
‫انګریزی شوه‪ .‬همدارنګه هغوی دنوی پر مختللی نظامی تکنالوژی په مټ ډیر‬
‫اسیایی او افریقایی هیوادونه اشغال کړل ‪.‬او داسی لویه امپراطوری یی جوړه کړه‬
‫چی په هغی کی لمر غروب نه کاوه ‪.‬همدارنګه اسپانیا او پرتګال لویی امپراطوری‬
‫په التینه امریکا کی جوړی کړی‪.‬پرتګال د برازیل ژبه پرتګالی کړه چی اوس‬
‫دجنوبی امریکا ستر بډای صنعتی هیواد دی ‪ .‬اوهمدارنګه هسپانیا داکثر جنوبی‬

‫‪3‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫امریکا هیوادونو ژبه هسپانوی کړه‪ .‬فرانسی په افریقا کی ډیرهیوادونه مستعمره او‬
‫دهغوی ژبه یی فرانسوی کړه‪ .‬چی همدا اوس دډیرو افریقایی هیوادونو ژبه‬
‫فرانسوی ده‪ .‬نورو اروپای هیوادونو هم د ځمکی دکری په مختلفو برخو کی خپلی‬
‫مستعمری جوړی کړی‪.‬اروپا یانو دقوی اقتصاد اومدرنی جنګی تکنالو ژی په‬
‫حاصلولو سره دنیا په خپل منځ کی تقسیم کړه او په اسیا‪،‬افریقا‪،‬امریکا او ټوله نړی‬
‫یی واک وچالوه‪ .‬دی حالت ددوهمی نړیوالی جګړی پوری دوام وکړ خو‬
‫ددوهمی نړیوالی جګړی وروسته په نړیوالو مناسباتو کی انقالبی بدلون راغی‬
‫‪.‬قوی هیوادونو خپل قدرت دالسه ورکړ او نوی ځواګمن هیوادونو په نړی کی‬
‫خپل سیاست حاکم کړ ‪.‬داهیوادونه شوروی او امریکا وه‪ .‬چی دمخه هغوی مهم‬
‫هیوادونه نه وه‪ .‬حتی امریکا دانګلستان مستعمره وه‪ .‬او روسیه د نورو قوی‬
‫اروپایی هیوادونو په پرتله ډیر ضعیف هیواد وه‪.‬کله چی هغوی ددوهم نړیوال‬
‫جنګ نه فاتح راوتل د نړی په سترو طاقتونو بدل شول‪ .‬هغوی نړی دوه قطبی او‬
‫په خپل منځ کی تقسیم کړه‪ .‬یعنی شوروی او امریکا د نړی سیاستونوته لوری‬
‫ورکاوه‪ .‬او خپله سرمایداری ازاد بازاراقتصادی سیستم ‪،‬او شوروی سوسیالیستی‬
‫او کارګری ایدیالوژی‪ ،‬نو رو هیوادونو ته صادروله ‪،‬او نړی یی د خپل نفوذ په‬
‫میدان تقسیم کړی وه‪ .‬خو دانسانی تاریخ بهیر وښودله چی قوی هیوادونه تل قوی‬
‫نه پاتی کیږی ‪.‬یونان دسکندر مقدونی وطن نن په اقتصادی بحران کی ښکیل دی‬
‫او دنورو هیوادونو داقتصادی نفوذ الندی واقع دی‪ .‬هسپانیه او پر تګال دلوی‬
‫اقتصادی بحران سره مخ دی‪ .‬مغولستان دچنګیز وطن نن په احتیاج کی ژوند‬
‫کوی ‪.‬عربستان نن په نړی کی دنورو دنفوذ الندی ژوند تیروی‪ .‬انګلستان نن خپل‬
‫قدرت او نفوذ بایللی دی‪ .‬دهغی یوه برخه سکاتلند خلک غواړی چی جدا شی او‬
‫خپل هیواد جوړ کړی‪ .‬نو ځکه ویالی شو چی نړی او سیاسی ټولنیز ژوند په دایمی‬
‫ډول په تغیر کی دی‪ .‬نړی اوستر قدرتونه په تغیر کی دی ‪.‬اوهیڅ سیاسی نظام‬

‫‪4‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دایمی او ابدی ندی ‪.‬ټول هیوادونه همدا رنګه نړی‪،‬انسانان‪،‬بشری ټولنه‪،‬‬

‫حکومتونه‪ ،‬سیاسی نظامونه‪ ،‬طبیعت‪ ،‬ټول په تغیر کی دی‪ .‬او ننی حالت به هم‬
‫تغیر کوی‪.‬‬

‫ددوهمی نړیوالی جګړی وروسته د نړی حالت‬

‫ددوهمی نړیوالی جګړی دختمیدلو وروسته د ملګرو ملتونو سازمان جوړ او فعال‬
‫شو ‪.‬د بشری حقوقو منشور د مستقلو هیوادونو‪ ،‬د خود ارادیت حق ‪،‬د هیوادونو‬
‫ترمنځ رسمی پولو ته احترام‪ ،‬د نړیوالو قوانینو رعایت‪ ،‬په یو بل باندی تیری نکول‬
‫‪،‬د هیوادونو په سیاسی منا سباتو کی متقابل احترام‪ ،‬د ټولو هیوادونو لخوا په منل‬
‫شویو اصولو بدل شول ‪.‬اود یوبل سره د ټولو هیوادونو روابط د نړیوال نظم‬
‫الندی واقع شول‪ .‬دنړی ستر قدرتونه شوروی او امریکا مجبور وو چی د ملګرو‬
‫ملتو دمنشور نه اطاعت وکړی‪.‬‬

‫خو دکلونو په تیریدلو سره نړیوال نظم د چلنجونو سره مخ شو‪ .‬سره لدی چی په‬
‫دوه قطبی نړی کی نسبی توازن رامنځ ته شوی وه‪ .‬بیاهم دوه سترو قدرتونو هڅه‬
‫کوله چی د نړی ضعیف هیوادونه په خپل منځ کی تقسیم کړی‪ .‬د شوروی سوسیا‬
‫لستی اوامریکا سرمایداری ایدیالوژی اونفوذ لپاره په کمزوره هیوادونو کی کار‬
‫کیده ‪.‬بیاهم دقوی او ضعیف هیوادونو موجودیت په نړی کی نوی مشکالت‬
‫رامنځ ته کړل‪ .‬سترو قدرتونو‪ ،‬ضعیف هیوادونه د خپل اقتصادی‪ ،‬فرهنګی او‬
‫دپلوماتیک تاثیر الندی راوستل‪ .‬ضعیف هیوادونه مجبور وه چی د دغو هیوادونو‬
‫په نړیوال تشکیالتو کی داخل او دقوی هیواد اتوریته په ځان ومنی‪ .‬دمرستو لپاره‬
‫یا په امریکا او یا په شوروی تکیه وکړی‪ .‬دشوروی او امریکا شدید نظامی‬
‫اواقتصادی رقابت ددی باعث شو‪ .‬چی هغوی نړی خپل تر منځ دنفوذ په ساحی‬
‫تقسیم کړی‪ ،‬د یو بل په مقابل کی نظامی پیمانونه جوړ کړی‪ .‬د امریکا اوغرب‬

‫‪5‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫لخوا ناتوپه ‪۶۱۹۱‬کی چی مرکز یی بروکسل وه‪« .‬سیتو »جنوب شرق اسیا‬
‫‪۶۱۳۹‬کی او«سنتو »چی مرکز یی بغداد وو ‪ ۶۱۳۳‬کی جوړ کړل‪ .‬او شورویانو د‬
‫«وارسا » پیمان چی دپولندهیواد مرکز وه په ‪ ۶۱۳۳‬کی جوړکړ‪ .‬د دغو پیمانونو تر‬
‫منځ بی طرف هیوادونه مجبور شول چی د خپل مستقل سیاست لپاره د بی طرفه‬
‫هیوادو کنفرانس ا وغورځنګ جوړ کړی‪ ،‬چی افغانستان هم دهغی موسس غړی‬
‫وه‪.‬‬

‫دبی طرفه هیوادونو سازمان کوشش وکړ چی دشوروی او امریکا تر منځ خپل‬
‫مستقل غور ځنګ او قوت جوړکړی‪ .‬او ددوه بالکونو تر منځ خپله مستقله تګ‬
‫الره وساتی‪ .‬او د ملګرو ملتو په سازمان کی په دریم قوت بدل شی‪ .‬دملګرو ملتو‬
‫په جلساتو کی فیصلی یا په اکثریت او یا درایو په اتفاق کیدی ‪.‬نو ځکه ددغه غور‬
‫ځنګ رایو د فیصلو په کولوکی ټاکونکی رول درلود‪.‬د نړیوال رقابتونو په مقابله کی‬
‫په داسی شرایطو‪ ،‬د غیر منسلکو هیوادونو غورځنګ جوړ شو چی نړیوال سیاسی‬
‫توازن وساتی‪ .‬افغانستان د دغه غورځنګ دموسسینو دجملی نه په دغه غور ځنګ‬
‫کی ډیرفعال وه‪ .‬دمصر جمال عبد الناصر‪،‬دیوګوسالویا جنرال بروز تیتو‬
‫‪،‬داندونیزیا سوکارنو ‪،‬دبی طرفه هیوادونو‪،‬د غورځنګ مهم نړیوال شخصیتونه وه‬
‫‪ .‬د بی طرفه هیوادونو غورځنګ پدی قادرشو چی په نړی کی ددریم قوت په حیث‬
‫را څرګند شی‪ .‬او دملګرو ملتونو په سازمان کی د یوه قدرت په حیث په نړیوالو‬
‫مناسباتو کی توازن را منځ ته کړی‪ .‬دی حالت ترهغه وخت پوری دوام وکړ چی‬
‫شوروی ړنګ شو‪ .‬د شوروی تر ړنګیدلو وروسته نړی یو قطبی شوه او امریکا‬
‫دنړی بی رقیبه قدرت شو‪ .‬دی حالت بشریت ته لویه فاجعه او مصیبتونه راوړل ‪.‬‬
‫افغانستان او عراق کی دمداخلی نه وروسته‪،‬په ملیون هاو انسانان ووژل شول‪ .‬دغه‬
‫هیوادونه بیا پداسی مصیبت اخته شول چی په هغی کی هره ورځ تر سلو پوری‬
‫دانسانانو وژل کیدل اوس په عادی خبره بدله شوی‪ .‬داسی بد شرایط جوړشول‬

‫‪6‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی دجنګ اوبشری فاجعی پای نه لیدل کیږی‪ .‬دغو هیوادونوتر اوسه ارامه ورځ‬
‫ونه لیده‪ .‬عربی او اسالمی هیوادونه تراوسه ددا خلی جګړو په اور کی سو ځی او‬
‫نړی دستری بی ثباتی سره مخ ده‪ .‬سره ددی ټولو ناخوالو‪ ،‬نړی بیا هم په تغیر کی‬
‫ده‪ .‬اوس لیدل کیږی چی بیا هم نړی دڅو قطبی کیدلو خوا ته روانه ده‪ .‬دنړی‬
‫حاالت بدلون مومی او نوی نړیوال طاقتونه د ځمکی دکری پر مخ په نړیوال‬
‫سیاست کی څرګندیږی ‪.‬او سر را پور ته کوی ‪ .‬نړی عمال دڅو قطبی کیدو خواته‬
‫روانه ده‪ .‬چی دغه حرکت کو الی شی چی نړیوال توازن دتغیر‪ ،‬او نوی قدرتونو‪،‬‬
‫دظهورپه عامل بدل شی‪ .‬زموږ هیواد ‪.‬افغانستان چی اوس دنړی دسترو ځواکونو‬
‫درقابت په میدان بدل شوی‪ ،‬دملی ناورین دوران د سرنه تیروی ‪.‬ددی امید پیدا‬
‫شوی چی خپل زخمی بدن سره بیا په خپلو پښو ودریږی او دخپل موجودیت نه‬
‫دفاع وکړی ‪.‬‬

‫افغانستان‬
‫افغانستان ‪ ۳۵۵۵‬کلن لر غونی تاریخ لری ‪.‬دافغانستان تاریخ دمیالد نه څو زره‬
‫کاله دمخه پیل شوی ‪ .‬دافغان نوم په لرغونی اریانا کی یو تاریخی نوم دی‪ .‬ښاغلی‬
‫داکتر خوشنظر پامیرزاد دفردوسی په شاهنامه کی څیړنه کړیده ‪.‬او هغه اشعار یی‬
‫را په ګوته کړیدی ‪.‬چی په هغی کی دافغان نوم اخستل شویدی ‪.‬هغه داسی دی‬
‫‪......‬‬

‫بیک سوی او دشت وچر ګاه بود ==د ګر دشت زی هندوان راه بود‬
‫نشسته دران دشت بسیار کوچ ==زافغان والچین وکرد و بلوچ‬
‫نژادش زافغان سپاهش هزار == همه ناوک انداز وژوبین ګداز‬
‫نژادش زاوغان سپاهش بلوچ ==زهردست خر ګاه بګیرند کوچ‬
‫با هریکی لشکری صد هزار == سوارو پیاده بلوچان بکار‬

‫‪7‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هزاران سواران افغان ګروه == ز الچین دلیران برګرد کوه‬

‫رستم ګفت ‪....‬‬
‫ندارم امشب ایدرز کهن ==مګر سوی افغان و خرګه زمین‬
‫بخندید رستم زګرز ګران ==که اینست پیکار افغانیان‬
‫چو بهزاد افغان ازاو این شنفت ==بدو ګفت کا هریمنت باد جفت ‪.‬‬
‫په تیر تاریخ کی افغانستان د سترو مدنیتونو مرکز او د اسیا زړه وو‪ .‬د افغانستان‬
‫اکثر والیتونه دشاوخوا سیمو لپاره چی اوس مستقل هیوادونه دی‪ ،‬پالز مینه وه‪.‬‬
‫مثال بلخ‪ ،‬د باختر او اریایی تمدنونو مرکز وه‪ .‬دغوروالیت فیروز کوه دغوریانو‬
‫دلوی امپراطوری چی تر هند پوری غځیدلی وه دایران‪ ،‬هند او ترکستان لپاره‬
‫مرکز وو‪ .‬بګرام دکوشانیانو مرکز‪ ،‬کندهار دهوتکیانو او لوی افغانستان مرکز‪،‬‬
‫نیمروز دصفاریانو او طاهریانو مرکز وو چی ایران یی برخه وه‪ .‬هرات د غور‬
‫سوری اوکرت شاهانو او تیموری ګورګانیانو مرکزوو‪ ،‬چی ایران یی برخه وه‪ .‬بابر‬
‫هم چی په هند کی د مغلی سلطنت موسس شو‪ ،‬چی د هرات د تیموری ګور‬
‫ګانیانو کورنی غړی وو‪ .‬غزنی دغزنویانو مرکز چی هند او ایران دواړه یی دکنترول‬
‫الندی وه‪ .‬دسرپل والیت چی دابومسلم خراسانی مرکز وه چی داموی سلسلی نه‬
‫یی خالفت عباسی سلسلی ته اتنقال کړ او داسی نور‪ .‬زموږ دهیواد په تاریخ کی د‬
‫افغانستان جوړیدل دهیواد دخلکو دلویو قربانیو او هڅو نتیجه ده‪ .‬افغانستان زموږ‬
‫دهیواد دستر اتل او ملی رهبر احمد شاه بابا چی دپښتنو ابدالی ټبر پوری اړه درلو‬
‫ده‪ .‬دقربانیو او فداکاری په نتیجه کی جوړ شو‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ابدالیان‬

‫‪9‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په کندهار کی د صفوی ایران پر ضد په ملی قيام ‪ ۹۰۷۱‬کی‪ ،‬چی د‬

‫افغانستان د هوتکو د قبيلی مشر‪ ،‬مير ویس خان هو تک په مشری‬
‫وشو‪ ،‬ابدالی قبایلو هم برخه درلوده‪ .‬دابدالی قبيلی مشر عبد هلا خان‬
‫ابدالی دمخه په ملتان کی او سيده‪ .‬هغه دخپلی لویی کورنی سره د ملتان‬
‫نه کندهارته راغی او دصفویانوپر ضد په ملی قيام کی دمير ویس خان‬
‫هوتک سره یو ځای شو او دغلجی قبایلو په اتحاد کی شا مل شو‪.‬‬
‫عبد هلا ابدالی د خپل قوم مشری په غاهه واخسته‪ .‬عبد هلا خان ابدالی بيا‬
‫دمير ویس خان دوفات وروسته په ‪ ۹۰۹۱‬کی دخپلی لویی کورنی سره‬
‫هرات ته اله‪ .‬هغه ستر قومی شخصيت وو په هغه باندی ابدالی قومونه‬
‫چی په هرات او فراه کی ډیرزیات ميشت وو‪ ،‬دراټوليدو په حال کی وو‪.‬‬
‫دایران صفوی حاکمان دعبد هلا خان ابدالی نه وډار شول او هغه یی‬
‫بندی کړ‪ .‬څه وخت وروسته هغه پدی بریالی شو چی دزندان نه ځان‬
‫دملګرو په مرسته وباسی او په هرات کی د افغانانو دملی ازادی‬
‫بښونکی غورځنګ مشرشی‪ .‬هغه خپل قام ابداليان په ځان راټول کړل‬
‫اوبيا یی دهغوی نه یو قوی لښکر جوه کړ او په هرات کی دابدالی‬
‫پښتنو مستقله واکمنی جوهه کړه‪ .‬هغه بيا د خپل لښکر سره د ایرانی‬
‫لښکرو پر ضد وجنګيد‪ .‬هغوی ته یی ماته ورکړه او په ‪ ۹۰۹۰‬کی یی‬
‫هرات دهغوی د ولکی نه ازاد کړ او هلته یی دهرات دابدالی پښتنود‬
‫مستقل حکومت سلسله جوهه اود هغی مشر شو‪ .‬بيا زمان خان ابدالی‬
‫هم دعبد هلا خان ابدالی سره یو ځای او دابداليانو په مشری کی برخمن‬
‫شو‪ .‬بيا ابداليانو یوه داسی قومی جرګه جوهه کړه چی هغی ته‬
‫دابداليانود قوم او حکومت دمشر دټاکلو قانونی صالحيت ورکړ شو ‪.‬‬
‫دغه وخت محمد زمان خان ابدالی چی داحمد خان )احمد شاه بابا( پالر‬
‫وو‪ ،‬د عبد هلا خان سره شریک کار پيل کړ‪ .‬عبد هلا خان دابدالی قوم نه‬
‫لوی لښکر جوه کړ او دهرات شاوخوا سيمی یی د باد غيس په شمول‬
‫ونيولی او دهرات برخه یی کړی‪ .‬دا ځل دایران دولت ‪ ۰۷۷۷۷‬لښکر‬

‫‪10‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دقوی توپخانی سره دصافی قلی په قومانده د هرات دنيولو لپاره دابد‬
‫اليانو جګړی ته وليږه‪ .‬عبد هلا خان د خپل زوی اسداله ابدالی په مشری‬
‫‪ ۹۰۷۷۷‬کسيز لښکرد ایرانی لښکرو دمقابلی لپاره وليږه ‪ .‬په دغه‬
‫جګړه کی افغانانو توپچی قوت نه درلود او دهر افغان عسکر په مقابل‬
‫کی‪ ،‬دوه ایرانی عسکر والهوه‪ .‬دغه جګړه دکالی کاریز په سيمه کی‬
‫واقع شوه‪ ،‬افغانان مخامخ دایران په تو پخانی وختل او ځان یی دایرانی‬
‫قواو دقوماندی مر کز ته ورساوه‪ .‬دتوپخانی نه دتيریدلو په وخت‪ ،‬دری‬
‫زره افغانان شهيدان شول ‪.‬پدغه نا څاپی حمله کی دایران ‪۰۷۷۷‬‬
‫عسکر ووژل شول‪ .‬ایرانی توپخانی دومره خپله روحيه بایللی وه چی‬
‫دافغانانو پر ځای یی په خپلو قواو ګولی وورولی په دغه نابرابره جګړه‬
‫کی ایرانی قواوی تباه شوی او افغانانو بری ترالسه کړ‪ .‬څه وخت‬
‫وروسته عبد هلا خان وفا ت شو او دهغه پر ځای داحمدشاه پالر زمان‬
‫خان ابدالی دهرات واکمن شو‪ .‬دا ځل بيا ایران یرغل وکړ‪ ،‬پدی خاطر‬
‫چی اوس به دعبد هلا دمړینی وروسته ابدالی حکومت ضعيف شوی وی‬
‫او دهرات نيول به اسان شوی وی‪ .‬داجګړه په ‪۹۰۱۱‬د هرات په کافر‬
‫کال چی بيا اسالم کال نوم ورکړ شو‪ ،‬واقع شوه‪ .‬پدغه جګړه کی دافغانی‬
‫قواو قومانده دزمان خان ابدالی په الس کی وه‪ .‬پدغه جګړه کی‪ ،‬زمان‬
‫خان ابدالی ‪،‬ایرانی قواو ته سخته ماته ورکړه او دهغوی لوی قوماندان‬
‫صفی قلی یی دجنګ په ميدان کی و واژه او ثابته یی کړه‪ .‬چی دعبد هلا‬
‫خان نه کم ندی‪ .‬زمان خان ابدالی د اسالم کال په جګړه کی په ایرانی‬
‫لښکرو د بری وروسته بيرته هرات ښار ته ستون شو‪ .‬بيا زمان خان‬
‫ددری کاله حکومت وروسته په هرات کی وفات شو‪ .‬دهرات ابدالی‬
‫جرګی دعبد هلا خان زوی محمد خان ‪،‬دهرات دواکمن په حيث انتخاب‬
‫کړ‪ .‬اوبيا یوکال وروسته‪ ،‬د هرات جرګی په ‪ ۹۰۱۱‬کښی دزمان خان‬
‫ابدالی زوی ذولفقار خان ابدالی انتخاب کړ‪ .‬څه وخت وروسته دمشر په‬
‫انتخاب کی د جرګی د مشرانو اختالف ددی باعث شو چی په ‪ ۹۰۱۰‬کی‬

‫‪11‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ هلا یار خان دهرات دحکومت واکمن شی ‪.‬دغه وخت نادر افشار دهرات‬
‫دنيولو لپاره خپلی لښکری مارش کړی‪ ،‬اودنادراو دهرات ابدالی‬
‫حکومت ترمنځ جګړی پيل شوی‪ .‬چی دنادر او ابداليانو دغو جګړو ‪۱،‬‬
‫کاله دوام وکړ ‪.‬نادر کامياب نشو چی هرات ونيسی‪ .‬په کال ‪ ۹۰۱۱‬کی‬
‫دابدالی جرګی لخوا هلا یارخان ابدالی دهرات واکمن شو‪.‬هغه د نادر‬
‫افشار سره شدیدی جګړی وکړی‪ ،‬په دغو جګړوکی نادر په پښه زخمی‬
‫شو‪ .‬سره لدی چی هلا یار توپخانه نه درلوده اما څو ځله یی نادرافشار‬
‫ته ماته ورکړه‪ .‬داځل بيادهرات ابدالی جرګی په ‪ ۹۰۱۱‬کی د هلا یار‬
‫خان نه دابداليانو مشری ذولفقار خان ابدالی ته انتقال کړه‪ .‬په ‪۹۰۰۷‬‬
‫کی بيا نادر په هرات حمله وکړه‪ .‬دا ځل هغه د ذولفقار ابدالی په مقابل‬
‫کی وجنګيد‪ .‬دا وخت سيدال خان ناصری د دری زره قواو سره دذولفقار‬
‫خان مرستی ته دکند هار نه هرات ته راورسيد‪ .‬دا ځل افغانانو نا څاپه‬
‫د نادرافشار په قواوو حمله وکړه‪ .‬او هغه یی متالشی کړه‪ ،‬پدی ډول‬
‫ذولفقارخان ابدالی نادرافشار ته سخته ماته ورکړه خو بيا هم په هرات‬
‫باندی د نادر حملو دوام وکړ‪ .‬په ‪ ۹۰۰۹‬کی بيا نادرافشار د خپلو‬
‫لښکرو سره په هرات باندی دحملی لپاره راغی‪ .‬داځل ذولفقار خان‬
‫دهرات دښار نه دخپلو لښکرو سره ووت‪ .‬او د نادر په لښکرو یی یرغل‬
‫وکړاو شدیده جګړه پيښه شوه‪ .‬خو هغه کامياب نشو چی نادر ته ماته‬
‫ورکړی‪.‬او نادر هم کامياب نشو چی افغانانو ته ماته ورکړی‪ .‬داځل‬
‫دسولی مذاکرات پيل شول او جګړی او مذاکری دواهو دوام وکړ‪ .‬ددغو‬
‫جګړو په جریان کی افغان مشران دی نتيجی ته ورسيدل‪ .‬چی کيدای‬
‫شی دخپل قوت په ساتلوسره‪ ،‬د قوی موقف نه د نادر افشار سره نتيجی‬
‫ته ورسيږی‪ .‬څلورمياشتی وروسته بيا جرګی دسولی د مذاکراتو ددوام‬
‫لپاره‪ ،‬نوی مشر هلا یار خان وټاکه‪.‬کله چی هلا یار خان دچارو واګی په‬
‫الس واخستی‪ ،‬دنادر افشار سره یی د سولی مذاکرات پيل کړل‪ .‬بيا هغه‬
‫په مذاکراتو کی دنادر حکومت ومانه‪.‬ددغو مذاکراتو وروسته‬

‫‪12‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ذولفقارخان د احمدخان ورور دنادر لخوا ونيول شو‪ ،‬مسموم او ووژل‬

‫شو ‪.‬ابداليانو د ‪ ۹۰۹۰‬نه تر ‪ ۹۰۰۹‬پوری ‪،‬په هرات کی ‪ ۹۱‬کاله‬
‫مستقل حکومت وکړ‪ .‬اوبيا کله چی په ‪ ۹۰۱۰‬کی داحمدشاه ابدالی په‬
‫الس لو ی افغانستان جوه شو‪ ،‬تر ‪ ۹۰۱۰‬پوری د تاریخی پيښو په‬
‫جریان کی ابدالی خاندان په هرات کی ‪ ۹۹۱‬کاله په مستقل ډول واکمن‬
‫وو‪ .‬په ‪ ۹۰۱۰‬امير دوست محمد خان هرات دکابل داداری الندی‬
‫راوست ‪.‬د یادونی وه ده ‪.‬چی د افغانستان دتاریخ په بله پاڼه کی‪ ،‬د‬
‫هرات ابدالی واکمن زمان خان زوی او ذولفقار خان ورور احمد خان‬
‫ابدالی‪ ،‬پدغه خونړیوحوادثو کی ژوندی پاتی شو ‪.‬او دافغانانو دتاریخ په‬
‫څپو کی د هغه نه لوی احمدشاه ابدالی جوه شو‪.‬‬
‫احمدشاه ابدالی (‪) ۰۲۲۱ - ۰۲۷۲‬‬
‫د اوسنی افغانستان بنیاد په ‪ ۶۱۹۱‬کال داکتوبر په نهمه کی داحمد شاه بابا لخوا‬
‫کیښوول شو‪ .‬دغه نیټه باید دافغانستان دملی مستقل دولت د جوړیدلو سره‬
‫یوځای د هیواد دملی جشن په توګه تجلیل شوی وای‪ .‬خو دمختلفو عواملو له کبله‬
‫دا کار ونشو‪ .‬کیدای شی چی اوس هم مدنی ټولنی‪ ،‬دهغی نه د غونډو په جوړولو‬
‫سره یادونه وکړی‪ .‬دا به دګران افغانستان سره دروشنفکرانو دمینی څرګندوی وی‪.‬‬
‫دیادونی وړ ده چی دافغانستان دجوړیدو دمخه دهیواد ځینی غربی او شرقی‬
‫برخی د صفوی ایرن او مغولی هند دنفوذ الندی وی‪ ،‬چی لومړی دکندهار‬
‫دهوتکیانو په قیا م سره دمیر ویس خان هوتک په مشری په کال ‪ ۶۱۵۱‬کی د‬
‫ایران دصفویانو نفوذ ختم شو‪ .‬چی بیا شاه محمود هوتک د ایران شاه حسین‬
‫صفوی دقدرت نه لری کړ اوپه خپله دایران پاچاشو‪ .‬دکندهارغلزی پښتنود هوتک‬
‫قوم مشرانوسلسله‪ ،‬چی بیا د هوتکیانو پنامه یادیدل په ایران حاکم شول‪ .‬بیا دشاه‬
‫اشرف هوتک پر ضد د نادر افشار لخوا بغاوت وشو اوهغه په ‪ ۶۱۷۱‬کال کی‬
‫ووژل شو‪ .‬په کال ‪ ۶۱۵۱‬کی شاه حسین هوتک دنادر افشار لخواپه کندهارکی‬

‫‪13‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مات اوبیا ووژل شو او دکندها هوتکی سلسله ختمه شوه‪ ۱ .‬کاله وروسته نادر‬
‫افشار ووژل شو‪ .‬ددغو پیښو وروسته بیا د احمد شاه په مشری په کال ‪ ۶۱۹۱‬کی‬
‫افغانستان جوړ شو‪ .‬احمد شاه دافغانستان تاریخی عظمت بیا احیا کړ‪ .‬هغه بیا په‬
‫افغانستان باندی دهند مغلی حکومت نفوذ ختم‪ ،‬اوپه خپله په مغلی هند حاکم‬
‫شواو هغه یی دافغانستان برخه کړه‪ .‬احمد خان ابدالی په ‪ ۶۱۷۷‬عیسوی کال‬
‫دهرات دابدالی سلسلی ټولواک‪ ،‬زمان خان ابدالی په کور کی نړی ته سترګی‬
‫خالصی کړی‪ .‬هغه په ځوانی کی د ځوان جنګیالی پتوګه د ښه او خرابو شرایطو‬
‫تجربه درلوده‪ .‬هغه دهوتکی افغانی دولت عروج او سقوط دواړه لیدلی وه‪ .‬هغه‬
‫باسواده او په پښتو او دری دواړو یی لیکل کول‪ .‬هغه دپښتو ژبی خوږ ژبی شاعر‬
‫وه‪ .‬دهغه دشعر نمونه‬

‫شیرین عمر چی تیریږی دریغه دریغه = داوبو پشان بهیږی دریغه دریغ‬
‫دایاران واړه ګلونه دبهار دی = دخزان په شان رژیږی دریغه دریغ‬
‫ستا دعشق له وینو ډک شو ځیګرونه = ستا په الر کی ځلمی بایلی سرونه‬
‫تا ته راشمه زړګی زما فارغ شی = بی له تا می اندیښنی دزړه مارونه‬
‫درقیب د ژوند متاع به تار په تار کړی = چی په توره پښتانه کا ګوذارونه‬
‫دفرید او د حمید دور به بیا شی = چی زه وکاندم په هرلوری تاختونه‬
‫احمد شاه به دغه ستا قدر هیر نه کا = که ونیسی د تمام جهان ملکونه‬

‫لوی افغانستان دافغان اتالنو د ډیرو قربانیو او خونړیو جګړو وروسته د ستر احمد‬
‫شاه په هڅو او هاند جوړ شو‪ .‬سره لدی چی داحمدشاه دجګړو نیټه او ورځ په‬
‫تاریخونو کی په دقیق ډول ښودل شوی ده‪ .‬خو خارجی جاسوسی شبکو‪ ،‬دهغه‬
‫دسلطنت دپیل کیدو ورځ چی دافغانستان دجوړیدو سره مصاد ف ده‪ ،‬قصدا د‬
‫تاریخونو نه ورکه کړیده‪ .‬چی دا دیو ملت دتاریخ سره لویه دشمنی ده‪ .‬خو بیا هم‬

‫‪14‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دا ورځ یعنی داکتوبر نهمه د ځینو مورخینو لخواتعین شوی ده‪ .‬د هغوی دالیل‬
‫داسی دی؛ احمدخان په هغی جرګی کی چی دکندهار دشیرسرخ د نادر اباد‬
‫دجنګی کال پداخل کی دافغان مشرانو لخوا جوړه شوی وه او نهه ورځی یی دوام‬
‫وکړ‪ ،‬په نهمه ورځ احمد شاه دافغانستان د پاچا په حیث انتخاب کړ‪ .‬د مورخینو‬
‫دنظر په اساس دپاچا دانتخاب دغه جرګه داکتوبر داول نه پیل شوی او داکتوبر په‬
‫نهمه ختمه شوه‪ .‬چی پدغه ورځ احمدخان دافغانستان د پاچا په حیث انتخاب‬
‫شو‪ .‬نو ځکه داکتوبر نهمه دافغانستان دجوړیدو ورځ ده‪ .‬احمد خان ابدالی‬
‫د‪ ۶۱۹۱‬کال داکتوبر په نهمه په ‪ ۷۳‬کلنی کی‪ ،‬د ځوان پا چا په حیث انتخاب شو‪.‬‬
‫احمد خان بیا ثابته کړه چی دهیواد او ګاونډیو هیوادونو دسیاسی نظامی چارونه‬
‫باخبر دی‪ .‬هغه مرکزی دولت جوړ‪ ،‬او په ټول هیواد کی یی امنیت ټینګ کړ‪ .‬هغه‬
‫بیا دلوی افغانستان د جوړ ولو لپاره هری خوا نظامی سفرونه پیل کړل‪ .‬هغه د‬
‫‪ ۶۱۹۱‬نه تر ‪ ۶۱۹۱‬کال پوری د شرق په لور د هیواد شرقی برخی ته دوحدت‬
‫ورکولو لپاره سفر وکړ‪ .‬په همدی سفر کی هغه د یوسفزیو قوم ته د بر درانی لقب‬
‫ورکړ‪ .‬دغه وخت د سند ښی اړخ ټولو قومونو تر اټک پوری په خپله ارده خپل‬
‫الحاق او پیوستون دافغانستان سره اعالن کړ‪.‬اود لوی افغانستان برخه شول‪ .‬د‬
‫افغانستان دخلکو ملی دولت جوړیدل‪ ،‬ددغو خلکو دکلونو کلونو هیله وه‪ ،‬چی‬
‫احمد شاه تر سره کړه‪.‬کله چی احمد شاه دکندهارنه تر پیښوره پوری دخلکو‬
‫استقبال ولید‪ .‬هغه خپل حرکت ته داټک په لور دوام ورکړ‪ .‬کله چی هغه اټک ته‬
‫ورسید‪ ،‬هغه دافغانانو لوی لښکر تر شا درلود‪ .‬هغه په ټولو ځایونوکی دپښتنو‬
‫قومی مشرانو او عادی خلکو سره مال قاتونه وکړل‪ .‬کله چی هغه دټولو قبایلو‬
‫مالتړ ولید‪ ،‬دغه وخت هغه دهند په لور دحرکت قومانده ورکړه‪ .‬په هند کی د‬
‫مخه دافغانانو سیاسی نفوذ موجود وه‪ .‬نجیب خان یوسفزی دمغلی هند په دربار‬
‫کی لوی نظامی افسر وه‪ .‬همدارنګه دکترا‪ ،‬فرخ اباد او ملتان کی د روهیله بنګښ‬

‫‪15‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫محلی حکومتونو سلسله موجوده وه‪ .‬سعدالله خان روهیله‪ ،‬احمد خان بنګښ‪،‬‬
‫اوزایدخان ابدالی دنظامی قوتونو سره موجود وه‪ .‬دی حالت احمد شاه ته دهند په‬
‫لور دکامیاب حرکت اطمینان ورکاوه‪ .‬دبلی خوا دهند مغولی حکومت‪ ،‬تل کله چی‬
‫افغانستان ضعیف لیده‪ ،‬نو دافغانستان داشغال لپاره یی حملی پیل کولی‪ .‬اومغولی‬
‫اکبر‪ ،‬خرم شاه جهان او اورنګزیب په کلونوکلونو د پښتنو سره جنګیدلی وو او‬
‫هغوی دروښانیانو‪ ،‬خټکو‪ ،‬افریدو‪ ،‬مومندو او نورو قیامونه ټکولی وو‪ .‬اوس چی‬
‫پښتنوداحمد شاه بابا په مشری خپل هیواد مستقل ولیده‪ ،‬په شور او ځوږ او ولولو‬
‫سره د هغی دساتلو لپاره هری قربانی ته تیارشول‪ .‬په داسی شرایطو کی احمد شاه‬
‫دهند په لور خپل حرکت ته دوام ورکړ‪ .‬کله چی داحمد شاه لښکری د هند‬
‫دسرحد نه تیری شوی‪ ،‬د پنجاب مغلی والی شهنواز خان د چناب په ساحل کی‪ ،‬د‬
‫جګړی لپاره تیار شو‪ .‬احمد شاه څو میله پورته د چناب دریاب نه تیرشو او په‬
‫ناڅاپی ډول یی ددشمن قواوی محاصره او د الهور ښار یی ونیوه‪ .‬شهنواز دډهلی‬
‫په لور وتښتید او دافغانانو لخوا تعقیب شو‪ .‬داحمد شاه لښکری د ډهلی په لور پر‬
‫مخ الړی‪ .‬د هندوستان شهنشاه « ابولفتح ناصرالدین محمد شاه خجسته اختر‬
‫پادشاه غازی شاه جهان» د ‪ ۶۵۵۵۵۵‬کسیز لښکرد خپل زوی او صدراعظم په‬
‫قومانده د مقابلی لپاره ولیږه‪ .‬ددغی اردو لوی قوماندان ابو منصور صفدر جنګ‬
‫داودی ‪،‬د توپخانی قوماندان مهاراجا رجپوت ایسری سنګ وه‪ .‬هغوی ددغی اردو‬
‫یوه برخه د سرهند په کالکی ځای پرځای کړه‪ ،‬او په خپله د ستلیچ دریاب په غاړه‬
‫دناجی واره په سیمه کی افغانی لښکروته چی شمیر یی ‪ ۵۵۵۵۵‬تنه وه ‪.‬یعنی د هر‬
‫افغان په مقابل کی ددری نه زیات دمغلی هندعسکر عسکر موجود وه‪ ،‬د جګړی‬
‫دپیل لپاره منتظر شول‪ .‬اما احمد شاه ابدالی دنظامی تاکتیک نه کار واخیست‪.‬‬
‫هغه ددشمن موقعیت پر ځای پریښود ‪،‬او په جناحی حرکت سره د لودیانه دریاب‬
‫نه تیر شو‪ ،‬او په مستقیم ډول دسر هند کال‪ ،‬چی ټول نظامی ذخایر هلته وه حمله‬

‫‪16‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وکړه او هغه یی ونیوله‪ .‬دهند لښکر بیا مالپور ته راغی خو افغانی لښکرو دهغی‬
‫مخه ونیوله ‪.‬او په ‪ ۶۱۹۱‬کال کی ددواړو لښکرو ترمنځ شدیده جګړه پیل شوه‪.‬‬
‫دافغانانو ضعیفه توپخانه چی زنبورک نومیده‪ ،‬دهند قوی توپخانی سره مقابل‬
‫شوه‪ .‬پدغه جګړه کی دمغلی هند صدر اعظم ووژل شو‪ .‬سردار جهان خان افغانی‬
‫سپاه ساالر د ښی اړخ نه د صدراعظم زوی میر منو ته ماته ورکړه‪ .‬همدارنګه هغه‬
‫د چپ اړخ نه د راجپوت لښکروته هم ماته ورکړه‪ .‬او تیښتی ته یی مجبور کړل‪.‬‬
‫اما بیا په ښی اړخ کی صفدرجنګ خپلو حملوته دافغانی لښکر پر ضد دوام ورکړ‪،‬‬
‫ورځ تیره او شپه راغله‪ ،‬هندی لښکرو دا وار دغشو په ورولو سره افغانی اړخ ته‬
‫ډیر تلفات ورکړل‪ .‬شپه تیره او ورځ شوه‪،‬دواړو خواو ډیر تلفات لیدلی وه ‪.‬حاالت‬
‫داسی راغلل چی دا ځل د جګړی پر ځای د سولی مذاکرات پیل شول‪ .‬دبلی خوا‬
‫دغه وخت احمد شاه ته خبر ورسید چی کندهار کی دهغه دوراره او نورو لخوا‬
‫بغاوت پیل شوی‪ ،‬نو ځکه په دغه جګړه کی هغه مذاکراتو ته دلومړیتوب حق‬
‫ورکړ‪ .‬پدغه مذاکراتو کی سوله وشوه ‪ .‬فیصله شویوه چی پنجاب به د هند دوالی‬
‫میر منو سره وی‪ .‬خو بیا وروسته میرمنو‪ ،‬افغان دولت ته وفاداری څرګنده کړه او‬
‫تسلیم شواو پنجاب د افغانی حکومت کنترول الندی واقع شو ‪ .‬د غه وخت په‬
‫هند کی مغلی پاچا دمریضی له کبله مړ شو‪.‬احمد شاه بیرته هیواد ته راستون شو‬
‫چی دکندهار دسیسه ختمه کړی‪ .‬دهغه نه افغانستان ته د ستنیدو په الرکی دملتان‬
‫مغلی والی استقبال وکړ او احمد شاه ابدالی ته تسلیم شو‪ .‬او احمد شاه هغه بیرته‬
‫دملتان افغانی والی په حیث مقررکړ‪ .‬بالخره دهغه دا نظامی سفر ختم او احمد‬
‫شاه کندهار ته ورسید‪ .‬په کندهار کی هغه ټول دسیسه کونکی ونیول او مجازات‬
‫کړل او دسیسه ختمه شوه‪ .‬احمد شاه نصیر خان بلوڅ چی دشیر سرخ په جرګه‬
‫کی دهغه ملګری وه‪ ،‬دبلو چستان دوالی په حیث مقرر کړ‪ .‬پدی ډول هغه دلوی‬
‫افغانستان دجوړولو لپاره لومړی ګامونه واخستل‪.‬او دنوی جوړ شوی افغانستان‬

‫‪17‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شرقی سرحدات یی پراخ کړل ‪ .‬احمد شاه دخپلی لویی امپراطوری دساتلو لپاره‬
‫قوی استخباراتی سیستم جوړ کړ‪ .‬احمد شاه کله چی شرقی سرحدات تعین کړل‪،‬‬
‫بیا یی دغربی سرحداتو دتعین لپاره‪ .‬په ‪ ۶۱۹۱‬کی دغرب په لور سفر وکړ‪،‬هغه‬
‫هرات ته ورسید‪ .‬دهرات نادری والی امیر خان عرب ځان په ښارکی کال بند کړ او‬
‫تسلیم نشو‪ .‬د ښار خلکو‪ ،‬داحمد شا په پلوی قیام وکړ‪ .‬داحمدشا لښکرو‬
‫پرمختګ وکړ او ښار ته داخل شو ل‪ .‬امیر خان عرب یی اعدام او ښار یی تر‬
‫السه کړ‪ .‬درویش علی خان هزاره چی د خپلوافغانی لښکروسره یی د جګری په‬
‫بری کی ډیره برخه اخیستی وه‪ .‬دهرات دوالی په حیث مقرر کړ‪ .‬بیا احمد شاه‬
‫خپل صدراعظم شاه ولی خان بامیزی د لښکروسره شمالی والیاتو ته ولیږه چی‬
‫دمرکز تابع شی‪ .‬هغه شمالی والیاتو کی خپل کاری سفر تکمیل کړ چی بیا دشمال‬
‫ټول والیات دمرکز کندهار سره وتړل شول‪ .‬شاولی خان دمروه نه تر بلخ او‬
‫بدخشان‪ ،‬تخارستان او بامیان پوری نوی دولتی مامورین مقرر کړل‪ .‬او په خپله‬
‫داندراب او هندوکش دغرونو نه تیر شو ‪.‬او دپنجشیر‪ ،‬ګلبهار او غزنی نه په کال‬
‫‪ ۶۱۳۵‬کندهار ته ورسید‪ .‬احمدشاه دهرات دچارو دسمون وروسته دمشهد په لور‬
‫حرکت وکړ او دتربت جام په سیمه کی د نادری شهرخ لښکروقوماندان میر علم‬
‫ته ماته ورکړه‪ .‬هغه وتښتید او کله چی احمد شاه مشهد ته ورسید‪ ،‬شهرخ هغه ته‬
‫تسلیم شو‪ .‬احمد شاه هغه ته اعزاز ورکړ او بیر ته یی د مشهد افغانی حکومت‬
‫هغه ته ورکړ او نورمحمد افغان یی دمشهد دنایب الحکومه په حیث مقرر کړ‪.‬‬
‫همدارنګه یی دجام‪ ،‬خاف‪ ،‬تربت او ترشیز سیمی دخراسان نه جدا او په هرات‬
‫پوری وتړلی‪ .‬احمد شاه دمشهد نه نیشاپور ته الړ‪ .‬هغه ته په کندهار کی دبلی بلوا‬
‫د جوړیدلو نه خبر ورکړ شو‪ .‬هغه بیرته کندهار ته ستون شو اودغه بلوا یی ختمه‬
‫کړه‪ .‬هغه ته دپنجاب خرابو حالتو خبر ور کړ شو ‪.‬احمد شاه په کال ‪ ۶۱۳۵‬کی د‬
‫حاالتو دسمون لپاره دپنجاب پلور حرکت وکړ‪ .‬خو دپنجاب والی منل شوی‬

‫‪18‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مالیاتو دلیږلو سره خپل اطاعت څرکند کړ احمدشاه بیر ته هیواد ته ستون شو‪.‬‬
‫هغه په فارس کی دحاالتو دکنترول لپاره همدغه کال نیشاپور ته الړ‪ .‬او عباس قلی‬
‫یی دجنګ په میدان کی ژوندی ونیوه‪ .‬خوعباس قلی داحمد شاه نه خپل اطاعت‬
‫څرکند کړ او احمدشاه بیرته هغه دنیشاپور دافغانی والی په حیث مقرر کړ ‪.‬او‬
‫دهغه قبیله یی چی دبیات په نامه یادیده دغزنی والیت ته منتقل کړه ‪،‬او بیرته‬
‫کندهار ته ستون شو‪ .‬هغه پدی سفرونو کی چی ‪ ۹‬کاله یی دوام وکړ‪ .‬وکوالی‬
‫شول چی دلوی افغانستان سر حدات دامو نه د عمان تر بحر پوری او دسند د رود‬
‫نه د فارس ددشتو پوری تعین کړی او دافغانستان سیاسی وحدت تامین کړی‪.‬‬
‫احمد شاه ابدالی په مجموع کی دلوی افغانستان دجوړولو او ساتلو لپاره ‪۶۵‬نظامی‬
‫سفرونه وکړل ‪.‬چی دهغه ‪ ۵‬سفرونه دلوی افغانستان دحدودو دتعین لپاره وه‪ .‬او‬
‫نور ‪ ۱‬سفرونه ددغه حدودو او لوی افغانستان دساتلو لپاره وه‪ .‬ځکه ګاونډیو‬
‫هیوادونو نشول کوالی چی لوی او قوی افغانستان په خپل ګاوند کی تحمل کړی‪.‬‬
‫نو ځکه هغوی هم مخامخ نظامی حملی وکړی‪ ،‬اوهم د خپلو شبکو په الس‬
‫داخلی فتنی جوړی کړی ‪.‬د مثال په ډول داحمد شاه دمرګ نه وروسته‪،‬کله چی‬
‫دغه ګاوندیان نسبت افغانستان ته قوی شول اوانګریز هند ته داخل شو‪ ،‬هغوی په‬
‫افغانستان مخامخ حملی پیل کړی‪ .‬افغانانو خپل یووالی ونشو ساتلی ‪،‬نو ځکه‬
‫دافغانستان دشمنانو د فتنو په کولو او داخلی جګړو د اور په بلولو‪ ،‬لوی افغانستان‬
‫په اوسنی افغانستان بدل کړ‪ .‬او اوس دنړی لوی طاقتونه غواړی چی پاتی‬
‫افغانستان د ملی خاینانو په الس ټوتی او هضم کړی‪ .‬دا تاریخی حقایق دی چی‬
‫باید ټول افغانان په هغی پوه شی‪.‬خپل یووالی وساتی او دنجات الره ولټوی ‪.‬‬
‫داحمد شاه ابدالی شخصی ژوند‪.‬‬

‫داحمد شاه سیاسی شخصیت لویه جاذبه درلوده‪ .‬احمد شاه د قومی مشرانو‬
‫وړاندیزونو ته احترام کاوه‪ ،‬او هغه یی عملی کول‪ .‬احمد شاه ته د ښه سلوک او‬

‫‪19‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫تقوا له کبله د پالر لقب ورکړ شو‪ .‬هغه یواځنی پاچاوه چی تاج یی نه پسرکاوه‪ .‬او‬
‫لنګی یی تړله او دتخت پر ځای په فرش شوی ځمکی کیناست او دخلکو سره یی‬
‫په خالص تندی خبری کولی‪ .‬هغه عیاش او تجمل پرست نه وه‪ .‬او هیڅوخت‬
‫دجنګ دمیدان نه نه وه تښتیدلی‪ .‬او دخلکو سره یی په نرمی برخورد کاوه‪ .‬هغه‬
‫دخپلی کورنی غړی په دولتی چاروکی دمداخلی نه منع کړی وه‪ .‬هغه یواځی‬
‫شهزاده تیمور او شهزاده سلیمان ته دسیاسی چارو د زده کړی او کار دنده‬
‫ورکړیوه‪ .‬هغه اته ځامن درلودل ‪.‬سلیمان‪ ،‬تیمور‪ ،‬شهاب‪ ،‬سنجر‪ ،‬یزدانبخش‪،‬‬
‫سکندر‪،‬داراب او پر ویز‪ .‬هغه دعسکرو او مامورینو معاش په خپل وخت ورکاوه‬
‫‪.‬احمد شاه دقومی مشرانو یوه لویه جرګه جوړه کړه چی عالیرتبه مامورین او‬
‫افسران هم پکښی شامل وه‪ .‬دجرګی غړی د ضرورت په وخت کی راغونډیدل او‬
‫په مهمو سیاسی‪ ،‬نظامی او اداری چاروکی پاچاته خپل نظریات ورکول‪ .‬احمد شاه‬
‫په مهمو نظامی سیاسی اقداماتو کی دجرګی او عالی رتبه مامورینو رای اخستله او‬
‫هغوی یی په مسولیت کی شریکول‪ .‬هغه په قوی اردو تکیه کوله‪ .‬هغه د اقوامو‬
‫ترمنځ مساوات په نظر کی نیول او ژبی ‪،‬مذهب‪،‬نژاد‪،‬منطقی‪،‬او قبیلی ترمنځ‬
‫تبعیض نه قایلیده ‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده چی دهغه دانتخاب په وخت افغانستان د تجزیی په حال کی وه‪،‬‬

‫حتی کابل او دهیواد شرقی برخی د مغلی هند په الس کی وی‪ .‬پداسی بحرانی‬
‫حاالتو کی افغانانو یو داسی رهبر پیدا کړ چی نه یواځی یی په هیواد باندی‬
‫خارجی نفوذ ختم کړ بلکی دافغانستان دجوړولو وروسته یی په هغو هیوادونوهم‬
‫واک وچالوه چی هیواد یی دتسلط الندی راوستلی وه‪ .‬احمد شاه مجبور شو‬
‫دنوی جوړشوی افغانستان دساتلو لپاره هم دغرب او هم دشرق هم شمال او هم‬
‫جنوب په لور خپلی لښکری مارش کړی او لوی افغانستان جوړ کړی‪ .‬هغه په ټولو‬
‫ابدالی قبایلو ددرانی نوم کیښود‪ .‬کله چی هغه دشرق په لور سفر کاوه د یوسفزیو‬

‫‪20‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قبیلی باندی یی د بر درانی نوم کیښود‪ .‬هغه ټولوته په دولت کی برخه ورکړه‪ .‬دهغه‬
‫والیان دا وو‪ :‬دنیشاپور والیت ‪.‬عباس قلی خان بیات‪ ،‬هرات درویشعلی خان‬
‫هزاره‪ ،‬قالت اشرف خان غلزایی‪ ،‬شکار پور دوست محمد خان کاکړ‪ ،‬مشهد‬
‫شهرخ افشارد نادر افشار لمسی‪ ،‬کشمیر خواجه عبدالله خواجه زاده‪ ،‬پتیاله امیر‬
‫سنګ‪ ،‬پنجاب زین خان مومند‪ ،‬بلوچستان نصیر خان بلوچ‪ ،‬سند شهنواز خان‬
‫سندی‪ ،‬دیره اسماعیل خان موسی خان‪ ،‬ملتان شجاع خان ابدالی‪ .‬همدارنګه‬
‫دپاچا دداراالنشا ریس میرزا هادی خان قزلباش‪ ،‬ددیوان عالی مستوفی مرزا علی‬
‫رضاخان قزلباش‪ ،‬عمومی خزانه دار یوسف علی التفات خان هندی وه‪ .‬احمد‬
‫شاه په ‪ ۶۱۱۶‬دکندهار ښار دافغانستان د پالز مینی په حیث دسره جوړ کړ‪ .‬هغه‬
‫نظامی صنعت ته وده ورکړه‪ .‬د هغه وخت په سکی‪ ،‬توره‪ ،‬ستوری او دغنمو وږی‬
‫حک شوی وه‪ .‬پدغه ښارونو کی داحمد شاه په نامه سکه ضرب کیده‪:‬کابل‪،‬‬
‫کندهار‪ ،‬هرات‪ ،‬مشهد‪ ،‬اتک‪ ،‬پیښور‪ ،‬د یره جات‪ ،‬سند‪،‬کشمیر‪ ،‬انواله‪ ،‬روهل‬
‫کند‪ ،‬الهور‪ ،‬ملتان‪ ،‬سر هند‪ .‬احمد شاه ابدالی دور پیښی مریضی له امله په ‪۶۱۱۵‬‬
‫کی دکندهار د ښارنه دمعروف په سیمه کی د توبی غره ته الړ ‪.‬ځکه ددغه غره هوا‬
‫دته ښه وه ‪،‬هغه د تګ د مخه خپل دوهم زوی تیمور شاه د خپل جانشین په تو ګه‬
‫معریفی کړ‪ .‬احمد شاه په ‪ ۶۱۱۵‬دجون په میاشت کی د ‪ ۳۵‬کلنی په عمر وفات‬
‫شو‪ .‬او دهغه په مقبره کی دفن شو‪ .‬دهغه مقبره په کندهارکی ده چی خلک هلته‬
‫ورځی او په احترام دهغه زیارت کوی ‪.‬‬

‫ولی احمد شاه ابدالی ځان په جنګونو کی مصروف کړ ؟‬

‫جواب یی دا دی! نوی جوړ شوی افغانستان باید ساتل شوی وای‪.‬او دساتلو‬
‫لپاره باید دهغی نه د فاع شوی وای‪ .‬د هغی سر حدات تعین شوی وای‪ .‬او ددی‬
‫ټولو کارونو لپا ره باید د لښکرو په زور د افغانانو خاوره بیرته افغانانو ته ورکړ‬
‫شوی وای‪ .‬هیڅوک حاضر نه وه چی د افغانانو دخود ارادیت حق په خپله رضا‬

‫‪21‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وپیژنی‪ ،‬نو ځکه افغانانو خپل حق په خپل اتحاد او په دخپل مټ زور واخیست‪.‬‬
‫چی دا کار ملی اتل احمد شاه بابا دتولو افغاناو دیو کولونه وروسته وکړ‪ .‬مثال د‬
‫احمد شاه د پاچا کیدلو پر وخت دهغه واکمنی صرف کندهار پوری محدوده وه‬
‫‪.‬کابل او پیښور دهند دمغلی حاکمانو دکنترول الندی وه‪ .‬هرات کی دنادر افشار‬
‫والی واکمن وه ‪،‬صرف کندهار او شاوخوا سیمی د احمد شاه ترکنترول الندی‬
‫وی‪.‬که چیری هغه په کندهار کی بی حرکته پاتی وای‪ ،‬نوحتی اوسنی افغانستان به‬
‫موجود نه وه‪ .‬دهغه جنګی سفرونه‪ ،‬اوقربانی ددی باعث شول چی افغانستان جوړ‬
‫شی‪ .‬احمد شاه ابدالی دواکمن کیدلو نه وروسته باید دافغانستان سرحدات ټاکلی‬
‫او هغه یی ساتلی وای‪ .‬هغه لوی افغانستان جوړ کړ‪.‬دهیواد دجوړیدلو وروسته‬
‫اکثر جګړی په افغانستان تحمیل شوی‪ .‬مثال مرهته په هند او سکان په پنجاب کی‬
‫دهغه سره وجنګیدل اومغلوب شول ‪.‬کچیری هغه وخت هغوی غالب شوی وای‬
‫‪.‬اوسنی افغانستان به پدی شکل موجود نه وه ‪.‬احمد شاه نه یواځی دهیواد دفاع‬
‫وکړه‪ .‬بلکی ددغی دفاع په ترڅ کی‪ .‬په هغه هیوادونو هم مسلط شوچی نوی جوړ‬
‫شوی افغانستان ته خطر ورنه پیښ وه اویا پیښیدالی شو‪ .‬دا یوروښان حقیقت دی‬
‫چی د نړی ددغه وخت په تاریخ کی د هیوادونو د خود ارادیت دحق دساتلو لپاره‬
‫نړیوال قوانین مو جود نه وه‪ .‬دغه وخت دهیوادونو په روابطو کی نظامی قوت‬
‫حاکم رول درلود‪ .‬یعنی هر قوی هیواد ځان ته حق ورکاوه چی ضعیف هیواد‬
‫اشغال کړی‪ .‬نو ځکه کله چی به یو هیواد خپل مرکزی حکومت او ملی یوالی‬
‫دالسه ورکړ ‪.‬او په داخلی اختالفاتو به اخته شول‪ ،‬لکه چی موږ نن اخته یو‪ ،‬نو‬
‫ګاوندیواوډیر قوی هیوادونو به هڅه کوله چی هغه اشغال او دخپلی اداری الندی‬
‫راولی‪ .‬قوی هیواد دضعیف هیواد دنیولو لپاره د چا اجازی ته ضرورت نه درلود‪.‬‬
‫دهغه قوت دهغه قانونیت تمثیل کاوه نو ځکه هر قوی هیواد دا دځان حق ګاڼه‬

‫‪22‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی داشغال شوی هیواد سیاسی نظام ختم ‪.‬او خپله اراده په هغی تحمیل هغه‬
‫تجزیه او هضم کړی‪.‬‬

‫د احمد شاه ابدالی په وخت نوی جوړ شوی هیواد افغانستان‪ ،‬باید خپل موقف د‬
‫شاوخوا هیوادونو په منځ کی تثبیت کړی وای‪ .‬نو ځکه هند ته د احمد شاه جنګی‬
‫سفرونه د افغانستان دساتلو لپاره وه نه دهند داشغال لپاره‪ .‬دهغه ډیر نظامی‬
‫سفرونه د پنجاب دسکانو د بغاوت ختمولولپاره وه چی نوی جوړ شوی افغانستان‬
‫ته عاجل خطر وه‪ .‬تاریخ ثابته کړه دهغه جنګی سفرونه د سکانو د بلوا دکنترول‬
‫لپاره پدی علت ضروری وه ‪،‬چی نوی جوړ شوی افغانستان ته دخطرمخه ونیسی‪.‬‬
‫مثال داحمد شاه دوفات وروسته کلونو کی دامیر دوست محمد خان په وخت‬
‫رنجیت سنګ چی د شاه زمان لخوا دپنجاب والی په حیث ټاکل شوی وه یاغی‬
‫شو‪ .‬دانګریزانو په تحریک یی ټولی افغانی خاوری تر پیښوره پوری ونیولی‪ .‬بیا کله‬
‫چی انګریزانو پنجاب ونیوه د پنجاب لخوا نیول شوی افغانی خاوری یی خپل د‬
‫مالکیت حق وګانه اوټولی افغانی خاوری یی په خپل قلمروبر طانوی هند کی‬
‫شاملی کړی اوافغانستان یی دتهدید الندی واقع کړ‪ .‬انګریزانو بیا ددیو رند کرښه‬
‫یا چاړه دافغانانو دتقسیم لپاره دهغوی په سینه راکش کړه‪ .‬چی ترنن پوری دناسور‬
‫زخم دی‪ .‬چی عالج یی بیا دافغانانو یووالی او ځواکمن کیدل دی‪ .‬نو ځکه‬
‫دافغانستان د سرحداتو ټاکل‪ ،‬دافغانانو داوسیدلو خاوری او سیموټاکل او ساتل‬
‫‪،‬دافغانستان نوی احمد شاهی دولت لپاره حیاتی هدف وو‪ .‬نو ځکه هغه د‬
‫افغانانو داتحاد په زور افغانی سرحدات وټاکل‪ .‬اوپه تاریخ کی دافغانستان موسس‬
‫او ملی اتل شو‪ .‬وطنپالونکی افغانان باید دهغه ستاینه وکړی ‪.‬ددی په مقابل کی ‪،‬‬
‫افغان دشمن عناصراوبی خاصیته افراد ‪ ،‬چی دخارجی دشمن هیوادونو نه جیره‬
‫اخلی اوهغه ته بد وایی‪ .‬او دهغه دمحکومیت لپاره جعلی داستانونه جوړوی‬
‫‪،‬افغانانو ته الزمه ده چی مخه یی ونیسی ‪.‬او ملی نوامیسو نه دفاع وکړی ‪.‬افغان‬

‫‪23‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وطنپالونکی رون اندی باید تا ریخ مطلعه کړی ‪،‬او دحقایقو په بیان سره دخلکو‬
‫ذهن روښانه کړی ‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده چی هند ته په نظامی سفرونو کی داحمد شاه مهم سفر( پانی پت‬
‫) ته وه‪ .‬چی دافغانستان دشمنان د هغی پر ضد داستانونه جوړوی ‪،‬لیکنی کوی او‬
‫زهرجن تبلیغات کوی‪ .‬نوالزمه داجګړه په تفصیل بیان شی ‪،‬هغه وخت دغه‬
‫جګړه دافغانستان دموجودیت لپاره حیاتی وه‪ .‬ددی جګړی ګټل افغانستان ته‬
‫داحمد شاه ابدالی لوی خدمت وه‪ .‬هغه دمر هته و سره یی‪ ،‬د پانی پت د جګړی‬
‫په میدان کی په کم قوت نابربره جګړه و ګټله‪ .‬په دغه جګړه کی چی ‪ ۶۱۱۶‬د‬
‫جنوری په ‪ ۱‬پیل شوه د هر افغان عسکر په مقابل کی دری مرهته عسکر موجود‬
‫وه‪ .‬دافغانانو لښکر ‪ ۱۵۵۵۵‬وه ددی په مقا بل کی دمرهته لښکر ‪ ۶۱۵۵۵۵‬وه‪.‬‬
‫خونړی جګړه ونښته او افغانی لښکرو چی دری ځله دمرهټه نه کم وه ‪.‬دمرګ او‬
‫ژوند په جګړه کی ‪،‬دمرهټه لوی لښکر مات اوپه هغوی یی غلبه ترالسه کړه ‪ .‬دا د‬
‫احمدشاه اودافغانستان لپاره دمرګ او ژوند جګړه وه‪ .‬که چیری احمد شاه مات‬
‫شوی وای‪ ،‬مرهته مشرانو په ډلی او پنجاب کی توقف نه کاوه‪ .‬مرهته و چی دقوت‬
‫له پلوه څوواری زیات وه په خپل بری باور درلود‪.‬مر هټه مشرانو په ښکاره ویل‪:‬‬
‫چی ددوی هدف افغانستان دی‪ .‬نه ډلی او پنجاب ‪.‬هغوی ځان کابل او دافغانستان‬
‫نورو سیموته رساوه‪ .‬او کابل یی لکه دمغولو دوخت په شان په ځان پوری تاړه‪.‬‬
‫داحمد شاه بابا دقربانیو او جګړونتیجه وه چی افغانستان جوړ او وساتل شو‪ .‬تا‬
‫سف دادی چی د تاریخ پوهانو لخوا د احمد شاه بابا دهغه دزیاراو هڅو نه چی د‬
‫افغانستان د جوړولو او ساتلو لپاره یی و کړل ډیره کمه یادونه شویده‪ .‬دا حالت‬
‫ددی باعث شویدی چی افغان دشمن سیاسی کړی او دهغوی میډیا داحمد شاه‬
‫بابا او دافغانستان پر ضد په دومره بی حیایی تبلیغ وکړی‪ .‬چی دافغانستان لپاره‬
‫دهغه خدمت په نورو هیوادونو بی دلیله یرغل بولی‪ .‬ایا دافغانستان دموجودیت نه‬

‫‪24‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دفاع دهغه دنظامی سفرونو دحقانیت لپاره مهم دلیل ندی‪ .‬هغه څوک چی خپل‬
‫وطن ورباندی ګران وی‪ .‬هغه ته دوطن نه دفاع مهم دلیل او هدف دی‪ .‬دا دهر‬
‫هیواد دخلکو لپاره تغیر نه منونکی اصل دی ‪.‬دوی هم افغانستان کی اوسیږی‬
‫‪.‬اوهم خپل هیواد افغانستان سره دخارجی شبکو دکمی جیری په مقابل کی‬
‫خیانت او نمک حرامی کوی‪ .‬تاریخ تحریفوی او خبره دی ته رسوی چی‬
‫دافغانستان دموجودیت پرضد شعار ورکړی ‪.‬دوی کله دوطن پالونکو په نقاب کی‬
‫داخل شی ‪.‬او په افغان شاهانو انتقاد کوی چی ولی دانګریزانو سره سازش وکړ ‪.‬‬
‫هغوی چی په تیرو افغان شاهانو بد وای‪ .‬دی ته باید متو جه شی چی دوی‬
‫همدااوس دنړیوال نیواکګرو سره په رابطه کی وطن خرڅ کړی او افغانستان ته‬
‫خیانت کوی ‪ .‬او دافغانستان ملی ګټی خرڅوی او د افغانستان موجو دیت نه منی‬
‫‪.‬اودکمی جیری په مقابل کی خپل هیواد دخر څولو‪ ،‬تباه کولو‪ ،‬تجزیه کولو او‬
‫دافغانانو دقتل عام لپاره هر څه کولو ته تیار دی‪.‬‬

‫تیمور شاه (‪)۰۲۷۱ - ۰۲۲۱‬‬

‫د احمد شاه بابا دو فات نه وروسته په کال ‪ ۶۱۱۵‬کی دهغه دوهم زوی‪ ،‬تیمور‬
‫شاه پاچا شو‪ .‬تیمور شاه دخپل پالربر عکس په قومونوکی نفوذ نه درلود‪ .‬هغه‬
‫ددغو مشرانو سره د ښه مناسباتو په جوړولو کی ناکام وه‪ .‬دده ددربار مشاورین‬
‫اکثر هغه کسان وه ‪،‬چی دایران نه دده سره راغلی وه اوهغوی دکندهار قومی‬
‫مشرانو په اړه ښه نظر نه درلود‪ .‬داکار ددی باعث شو چی تیمورشاه ځان په‬
‫کندهار کی یواځی احساس کړی‪ .‬نو ځکه یی د خپل سلطنت په اول کال ‪۶۱۱۵‬‬
‫کی د افغانستان پایتخت د کندهار نه کابل ته انتقال کړ‪ .‬تیمور شاه تصمیم ونیو‬
‫چی قومی مشران او خانان د سلطنتی نظام تابع کړی او مرکزی حکومت جوړ‬
‫کړی‪ .‬هغه ټول افغان مشران چی پخوا یی مقامونه درلودل‪ ،‬دمقامونو نه لری کړل‪.‬‬
‫پخوا د ابدالی قبیلی مشرانو لوی خانانو د کندهار په ښار اودولتی چاروکی حاکم‬

‫‪25‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حالت درلود او خپل قبیلوی ځواک ته نژدی وه‪ .‬او خپل ځان یی دحکومت او‬
‫شاه ی نظام شریک باله برعکس د تیمور شاه کاری تیم عمدتا قزلباشان وه چی‬
‫دابدالی مشرانو سره یی رابطه نه در لوده او د فارس نه راوړلشوی خپل کاری تیم‬
‫باندی تکیه درلوده ‪.‬نو ځکه هغوی دنظام په اداره کی لوی واک تر السه کړ ‪ .‬تیمور‬
‫شاه دولتی مقامونه داسی تقسیم کړل‪ .‬صدارت شیخ عبدالطیف جامی هروی او‬
‫دخزانی چاری التفات خان هندی ته ورکړ‪ .‬قاضی فیض اله دولت شاهی یی خپل‬
‫مشاورکړ او دخپل ‪ ۶۷۵۵۵‬کسیز ګارد مشری یی محمد خان بیات ته ورکړه‪ .‬دا‬
‫حالت ددی باعث شو چی ابدالی خانان خپل ځان دقدرت په حلقه کی ونه وینی‬
‫او دحکومت پرضد را پورته شی‪ .‬نو ځکه د عبدالخالق سدوزی په مشری دتیمور‬
‫شاه پرضد قومونو قیام وکړ‪ .‬بیا عبدالخالق دکندهار تیمور شاهی حکومت ته‬
‫سقوط ورکړ او دکندهار ښار یی ونیوه ‪.‬او ځان یی د پا چا په حیث اعالن کړ‪.‬‬
‫دهغه سره دابدالیواو غلزیو خانان یوځای شول‪ .‬او دکابل دنیولو لپاره یی ‪۷۳۵۵۵‬‬
‫لښکر تیار کړ ‪.‬او به ‪ ۶۱۱۹‬کی یی دکابل په لور حرکت وکړ‪ .‬تیمور شخصا د‬
‫لښکرو او قوی توپخانی سره د هغوی دځپلو لپاره شش ګاو ته ورسید‪ .‬تیمور‬
‫وکوالی شول‪ ،‬دعبدلخالق دوه ملګری دالور خان او پاینده خان د ځان طرفدار‬
‫کړی‪ .‬دعبدلخالق لښکر کی دسیاسی کار او روابطو په اساس ماته راغله‪ .‬هغه‬
‫دجګړی په میدان کی ونیول شو او ړوند کړای شو او دهغه ملګری اعدام شول‪.‬‬
‫ددغه بغاوت نه وروسته‪ ،‬تیمور څو څو ځله په مشهد او نیشاپور کی بغاوتونه‬
‫وځپل او ړوند شاه رخ یی په خراسان کی دوالی په حیث مقرر کړ‪ .‬تیمور دوه ځل‬
‫نور هم مجبور شو‪ ،‬د خانانو بغاوتونه د ځان پر ضد وځپی‪ .‬بل ځل د پیښور په‬
‫باال حصار کی‪ ،‬دده دوژلو دسیسه د فیض اله خان لخوا جوړه شوه‪ .‬هغه‬
‫باالحصار ته داخل او ناڅاپه یی د تیمور شاه په ګارد حمله وکړه او هڅه یی وکړه‬
‫چی ځان دتیمورشا کوتی ته ورسوی‪ .‬تیمور دخوبه راویښیږی دکوتی بام ته خیژی‬

‫‪26‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫او ګارد ته دحملی امر ورکوی اوګارد په تیزی سره دسیسه ختموی او حاالت‬
‫دکنترول الندی راولی‪ .‬تیمور شاه په ژمی کی پیښورکی اوسیده‪ .‬په کال ‪۶۱۱۱‬‬
‫دتیمور شاه دواکمنی پر وخت‪ ،‬په فرانسی کی لوی انقالب وشو چی بیا یی دبشر‬
‫دحقوقو اعالمیه صادره کړه‪ .‬تیمور شاه په ‪ ۶۱۱۶‬کی پیښور کی وه چی اطالع یی‬
‫تر السه کړه چی سکانو بغاوت کړی او په ملتان یی حمله کړیده او نیولی یی دی‪.‬‬
‫هغه دملتان په لور حرکت وکړ‪ ،‬سکان یی مات او ملتان یی بیر ته ونیوه‪ .‬هغه په‬
‫‪ ۶۱۱۱‬د سند بغاوت مات کړ‪ .‬په همدی کال دکشمیر والی چی احمد شاه ټاکلی‬
‫وه‪ ،‬بغاوت وکړ‪ .‬هغه هم مات کړای شو‪ .‬دهغه ‪ ۷۵‬کاله پاچاهی نسبتا ارامه تیره‬
‫شوه‪ .‬دهغه شاهی ګارد قزلباشان او دهغه لو ی نظامی قوماندان د بیات دقبیلی نه‬
‫وه‪ .‬تیمور شاه په کال ‪ ۶۱۱۵‬کی په پیښورکی مریض شو بیا کابل ته راغی او په‬
‫همدغه کال مړ شو اود کابل ښار په چار باغ کی دفن شو‪ .‬دهغه مقبره دهغه د زوی‬
‫شاه زمان لخوا جوړه شوه چی اوس هم د کابل په ښارکی موجوده ده‪.‬‬

‫شاه زمان (‪)-۰۰۱۰ ۰۲۷۱‬‬

‫کله چی تیمور شاه وفات شو‪ ،‬هغه خپل ولیعهد نه وه ټاکلی‪ .‬چی بیا دا مسله‬
‫دداخلی جنګونو او دهیواد دټوټه کیدو باعث شو‪ .‬هغه ‪ ۶۵‬زامن درلودل چی‬
‫دهغی جملی نه ‪ ۱‬مهم وه شاه محمود‪ ،‬شاه زمان‪ ،‬شاه شجاع‪ ،‬همایون‪،‬‬
‫فیروزالدین‪ ،‬عباس‪ .‬د یادونی وړ ده چی دهغه مشر زوی همایون د کندهار والی‪،‬‬
‫شاه محمود دهرات والی‪ ،‬عباس د پیښور والی شجاع دغزنی او زابل والی او‬
‫زمان دکابل والی وه‪ .‬ددوی نه هر یو خپل ځان دسلطنت مستحق باله‪ .‬خصو صا‬
‫همایون او محمود چی دزمان نه مشران وه خو زمان دټولونه الیق با کفایته او با‬
‫تدبیره شخصیت وه‪ .‬کله چی د پاچا دټاکلو لپاره جرګه جوړه شوه‪ ،‬زمان ټول‬
‫شهزادګان په جرګی کی دشمولیت لپاره را وغوښتل‪ ،‬ټول دغی جرګی کی شامل‬
‫شول‪ .‬خو همایون او محمود دغی جرګی ته ورنه غلل‪ .‬په جرګی کی عباس خپل‬

‫‪27‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ځان د سلطنت کاندید اعالن کړ‪ .‬خو ډیر طرفداران یی نه درلودل‪ .‬کله چی زمان‬
‫ولیدل چی دسن موضوع مطرح نده او همایون او محمود په حساب کی نه راځی‪.‬‬
‫خپل ځان یی کاندید اعالن کړ‪ .‬دغه وخت زمان ‪ ۷۹‬کلن وه‪ .‬دده نه جرګی‬
‫حمایت وکړ او دی یی دافغانستان د پاچا په حیث اعالن کړ‪ .‬دهغه دټاکل کیدو‬
‫وروسته محمود او همایون دشاه زمان سره خپل مخالفت اعالن کړ‪ .‬چی بیا دده‬
‫لپاره د ژوند په قیمت تمامه شوه‪ .‬شاه زمان دخپل جلوس په اول کال همایون سره‬
‫جګړی ته مجبور شو‪ .‬پدغه جګړه کی همایون مات او بلو جستان ته وتښتید‪ .‬د‬
‫شاه زمان اصلی هدف داوه چی شرقی افغانستان د انګریزانو دنفوذ نه وساتی او‬
‫دهند خلکو سره مرسته وکړی چی دانګریزانو دنفوذ نه ځان خالص کړی‪.‬‬
‫دانګریزی استعماری استبداد په مقابل کی چی دهیڅ ډول اخالقی معیارونو پابند‬
‫نه وه‪ ،‬د هند خلک را ویښ شوی وه‪ .‬خو هغوی دانګریزانو سره د مقابلی امکانات‬
‫نه درلودل او ټول امید یی افغانستان او شاه زمان ته وه‪ .‬هغه وخت سرویلیام جان‬
‫کین داسی ولیکل [ په هند کی دانګریزانو ټول دشمنان کابل ته سترګی په الر دی‬
‫‪ ...‬په شمال کی داوده اود میسور جنوبی هندوستان نه څلور ځل دافغانستان د‬
‫پاچانه هند ته دراتلو هیله شویده‪ .‬او پاچاته دهرډول مالی او نظامی امداد وعده‬
‫ورکړل شویده‪ .‬سلطان تپو او وزیر اعلی دافغانستان پاچا تشویق کړی چی دخپلو‬
‫لښکروسره هند ته داخل شی‪ .‬د جونا ګر راجا تعهد کړی وه چی کله افغانی لښکر‬
‫هند ته داخل شی هره ورځ سل زره روپی دلښکرو مصرف ورکوی‪ .‬حتی درام پور‬
‫نواب غالم محمد خان روهیله شخصا کابل دربار شاه زمان ته تللی او دهغه نه یی‬
‫دمرستی غوښتنه کړیوه چی خپل پلرنی قلمرو بیرته تر السه کړی‪ .‬ځکه انګریزی‬
‫لښکرو دهغه د پالر قلمرو کترا‪ ،‬مراد اباد‪ ،‬بداون‪ ،‬بریلی اونور نیولی اوکتراباد یی‬
‫تخریب کړیوه‪ .‬همدارنګه دفرانسی ناپلیون چی مصر یی فتح کړی وه خپل نماینده‬
‫دایران دالری کابل ته ولیږه او دشاه زمان نه یی وغوښتل چی دده سره د هند نه‬

‫‪28‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دانګریزانو په ایستلوکی او هند په نیولو کی مرسته وکړی‪ .‬دناپلیون نماینده دشاه‬

‫زمان سره مذاکراتوته دوام ورکړ‪ .‬په برطانوی هند باندی دحملی لپاره نا پلیون د‬
‫روس دپاچا اول الکساندر سره مشترک پالن جوړ کړی وه‪ .‬ددی پالن مطابق روس‬
‫او فرانس ‪ ۱۵۵۵۵‬عسکر تیار کړی وه‪ .‬دغه لښکر باید په ّپنځه میاشتو کی‬
‫‪.‬دتوری بحیری او داستراخان نه دایران استر اباد پوری ورسیږی او دهغه ځای نه‬
‫په هند باندی دحملی لپاره دسند درود په لور حرکت وکړی‪ .‬پداسی حال کی چی‬
‫وروستی سیمی دافغانستان خاوره وه‪ .‬نو ځکه د فرانسی ناپلیون مجبور وه چی‬
‫دشاه زمان رضاییت حاصل کړی ‪.‬خو شاه زمان ددی نه عالوه چی‬
‫‪۶۳۵۵۵۵‬عسکر لرل په مستقل ډول یی ددی کار امکانات درلودل‪ .‬نو ځکه یی‬
‫هغه ته قاطع جواب ورنکړ‪« .‬افغانستان در مسیر تاریخ ‪۵۱۷‬مخ » ‪.‬دشاه زمان د‬
‫جلوس نه دوه کاله وروسته ‪ ۶۱۱۳‬په ایران کی د قاجار دولت جوړ شو‪ .‬ددی‬
‫دولت موسس اقامحمد قاجار مستبد‪ ،‬خونخوار‪ ،‬سړی وه‪ .‬هغه دکرمان خلک‬
‫دمقاو مت په وجه ړانده کړل او دتفلیس خلک یی قتل عام کړل‪ .‬هغه خپل داخلی‬
‫حریفان لکه جعفرخان زند او لطفعلی خان ووژل‪ .‬هغه دافغانستان سره دشمنی‬
‫درلوده‪ .‬هغه دوه کاله وروسته په ‪ ۶۱۱۱‬کی مړشو‪ .‬فتح علی خان قاجار دهغه‬
‫جانشین شو‪ .‬هغه د‪ ۵۱‬کاله سلطنت وروسته په ‪ ۶۱۵۵‬کی مړشو ‪.‬هغه دخپل عمر‬
‫په اخر کی په هرات باندی د روس په تحریک حمله وکړه‪ .‬خوماته یی وکړه او‬
‫بیرته وایستل شو‪ .‬هغه تل دروس او انګریز په تحریک په افغانستان کی السوهنه‬
‫کوله ‪.‬دا فتح علی خان قا جار وه چی دانګریز دجاسوسی شبکو دمشر‪ ،‬کاپیتان‬
‫ملکم او فراری شاه محمود سره یی دشاه زمان دسقوط دسیسه جوړه اوپه‬
‫کارواچوله‪.‬‬

‫زمان شاه دخپل سلطنت دجلوس په اول کال دخپل ورور همایون سره جګړی ته‬
‫مجبورشو‪ .‬پدغه جګړه کی همایون مات او بلوچستان ته وتښتید‪ .‬دبلی خوا‬

‫‪29‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫محمود ایران ته الړ او شاه زمان ته یی دایران په تحریک ډیرکړاونه پیښ کړل‪.‬‬
‫زمان شاه دخپل جلوس په اول کال دهمایون دماتولو وروسته دکابل نه دسند په‬
‫لور سفر وکړ‪ .‬او ‪ ۶۱۱۵‬د سامبر کی پیښور ته ورسید او بیا یی دسند په لور‬
‫حرکت وکړ‪ .‬هغه ال د سند دریاب نه نه وه تیر شوی چی اطالع یی حاصله کړه‪.‬‬
‫چی همایون د بلوچستان نه تښتیدلی او دځینو خانانو په مرسته یی په کندهار‬
‫حمله کړی او نیولی یی دی‪ .‬او دهغه ‪ ۱‬کلن زوی قیصر یی زخمی کړیدی‪ .‬هغه‬
‫بیا هرات ته وتښتید اوبیا ونیول شو او ړوند کړای شو او په کابل کی بندی کړای‬
‫شو‪ .‬هغه بل ځل بیا په کال ‪ ۶۱۱۹‬د پنجاب په لور سفر پیل کړ او سند ته ورسید‬
‫او په ځینو کارونو بوخت شو‪ .‬چی ده ته خبر ورسید چی شاه محمود په هرات کی‬
‫بغاوت کړی دی‪ ،‬شاه محمود دهرات نه دکندهار په لور حرکت کړی وه ‪.‬شاه‬
‫زمان دهغه مقابلی لپاره ګرشک او زمین داور ته ورسید او جګړه پیل شوه‪ .‬جګړی‬
‫‪ ۶۳‬ساعته دوام وکړ‪ .‬دشاه محمود لښکری ټولی تباه شوی‪ .‬هغه هرات ته وتښتید‬
‫او هلته یی ځان کالبند کړ اوبیا یی خپله مور شاه زمان ته ولیږله او دعفوی‬
‫غوښتنه یی وکړه او خپله لور یی دشاه زمان زوی ته ورکړه او خپل تابعیت یی‬
‫ځرګند کړ‪ ،‬شاه زمان هغه عفو کړ‪ .‬چی بیا داکار دتاریخ په بله صحنه کی دشاه‬
‫زمان په ړندیدو او سقوط تمامه شو‪ .‬بیا شاه زمان کابل ته ستون شو‪ .‬زمان شاه‬
‫تر ‪ ۶۱۱۳‬پوری وتوانید په ‪ ۷‬کلونو کی په ټول افغانستان کی ملتان‪ ،‬سند‪ ،‬کشمیر‬
‫او پنجاب کی امنیت تامین کړی‪ .‬شاه زمان بیا په همدغه کال ‪ ۶۱۱۳‬هند ته دسفر‬
‫بری اعالن او حرکت وکړ‪ .‬هغه د ‪ ۵۵۵۵۵‬عسکرو سره د سند دریاب نه تیر شو‬
‫او په حسن ابدال کی یی مرکز جوړ کړ‪ ،‬دهغه لښکرو درهتاس کال ونیوله او‬
‫پنجاب ته دهند په لور داخل شو‪ .‬پدغه حساس وخت کی ده ته اطالع ورسیدله‬
‫چی د ایران پاچا د زیارت کولو په نامه خراسان والیت ته داخل شوی‪ .‬شهرخ‬
‫دخراسان افغانی والی یی وژلی او مشهد ښار یی لوټ کړی‪ .‬شاه زمان مجبور شو‬

‫‪30‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په ‪ ۶۱۱۱‬د جنوری په میاشت کی پیښور ته ستون شی او دایران په لور د خراسان‬

‫د بیر ته نیولو لپاره حرکت وکړی‪.‬کله چی شاه زمان دایران په لور حرکت وکړ‬
‫دایران پاچا قاجار خراسان پریښود او په شا شو‪ .‬شاه زمان ددی خبر په اخستو‬
‫سره بیرته دالهور په لور حرکت وکړ‪ .‬زمان شاه د ‪ ۶۱۱۱‬کال په پیل کی ال هور ته‬
‫داخل شو‪ .‬دغه وخت دهند پاچا شا ه عالم عالی ګوهر یولیک ددهلی نه شاه زمان‬
‫ته ولیږه‪ .‬هغه دشاه زمان نه غوښتی وه چی هندته په داخلیدو سره به دانګریزانو‬
‫دمصیبت نه دخالصون لپاره دده سره مرسته وکړی‪ .‬شاه زمان دهند په لور په‬
‫حرکت کی وه چی بیر ته ور ته اطالع ورسیده چی شاه محمود بیا یاغی شوی او‬
‫دجګړی لپاره یی لښکر تیار کړی‪ .‬شاه زمان بیرته ستون شو اود هرات په لور یی‬
‫حرکت وکړ‪ .‬هغه هرات ته ورسید او دشاه محمود لښکر یی مات کړ‪.‬شاه محمود‬
‫دخپل زوی کامران سره د ایران پاچا ته وتښتیدل‪ .‬چی بیا ایران دافغانستان دتباه‬
‫کولو لپاره دجاسوسی شبکو خصوصا انګریزانو د فتنو په ځاله بدل شو‪ .‬شاه زمان‬
‫دشاه محمود دفتنی دختمولو وروسته کابل ته ستون شو‪ .‬بیا هم هغه ته هند اصلی‬
‫هدف وه‪ .‬هغه بیا دخپلو لښکروسره دهند په لور حرکت پیل کړ‪ .‬هغه پیښور ته‬
‫ورسید او بیا په ‪ ۶۱۱۱‬کی الهور ته الړ‪ .‬هغه ددی لپاره چی د سکانو مشکل د تل‬
‫لپاره حل کړی دی نتیجی ته ورسید چی که چیری د سکانو نه یو تن د پنجاب‬
‫دافغانی والی په حیث مقرر کړی دابه تل سکان افغانی دولت ته وفادار وساتی‪ .‬نو‬
‫ځکه زمان شاه ځوان رنجیت سنګ چی ښه جنګیالی او ده ته یی خپله وفاداری‬
‫ثابته کړی وه‪ ،‬دپنجاب دوالی په حیث مقرر کړ‪ .‬هغه وتوانید چی ټول سکان په‬
‫ځان راټول کړی اود پنجاب دمسلمانانو‪ ،‬هندوانو او سکانو ترمنځ عدالت تامین‬
‫کړی ‪.‬او د ټولو سره ښه مناسبات وساتی او قوی حکومت جوړ کړی‪ .‬شاه زمان‬
‫ددغه کار نه دفارغیدو وروسته دهند په لور حرکت وکړ‪ .‬هغه دستلچ دسیند نه‬
‫دتیریدو په حال کی وه چی فتح علیشاه قاجار دایران پاچا د شاه محمود سره‬

‫‪31‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یوځای خراسان والیت ته داخل شو‪ .‬زمان شاه بیا مجبور شو چی دهند سفر‬
‫پریږدی او بیر ته پیښور ته ستون شو‪ .‬هغه دایران په لور حرکت وکړ‪ .‬کله چی‬
‫فتح علی شاه د شاه زمان دستنیدونه خبر شو‪ .‬هغه بیا دخراسان والیت بیر ته‬
‫خوشی کړ او په شا شو‪ .‬فتح علی شاه قاجار د انګریزانو په اشاره صرف مانور کاوه‬
‫چی انګریزان په هند کی دزمان شاه دحملی نه وساتی‪.‬‬

‫د شاه زمان د سقوط لپاره دسیسی‪.‬‬

‫دغه وخت د ایران په قاجاری دربار کی «کاپیتان ملکم »د انګریزانو نماینده او‬
‫دجاسوسی شبکو مشر وه‪ .‬دا هغه څوک وه چی دافغانستان او شاه زمان پر ضد یی‬
‫ټولی دسیسی جوړی اوعملی کړی‪ .‬هغه فتح علی شاه ته غټ رشوت ورکړ‪.‬چی‬
‫دیته تیار شی چی کله شاه زمان د هند په لور حرکت کوی‪ ،‬فتح علی شاه به‬
‫دخراسان په والیت حمله کوی اویا به دشاه محمود په کارولو سره شاه زمان ته‬
‫مشکل جوړوی‪ .‬دایران پاچا د انګریزانو سره یو قرارداد امضا کړ‪ .‬په هغی کی ویل‬
‫شوی وه ‪[ :‬هروخت چی د افغانستان پاچا دهند په لور دحملی فیصله کوی دایران‬
‫پاچا به په ټول قوت په افغانستان حمله کوی او دهغه وخت پوری به دسولی‬
‫معاهده نه امضا کوی چی دافغانستان پاچا تعهد وکړی چی په اینده کی به‬
‫دانګریزانو پر ضد اقدام نکوی‪ .‬فتح علی شاه قاجار تعهد وکړچی که چیری د‬
‫انګریزانو او افغانانو ترمنځ جنګ واقع شی‪ ،‬ایران به دانګریزانو دمرستی لپاره‬
‫لښکر ورلیږی‪ .‬همدارنګه دایران پاچا ژمنه وکړه چی فرانسویان به ددشمن په‬
‫حیث پیژنی او دهغوی پر ضد به اقدام کوی‪ .‬هغوی به نه پریږدی چی په خلیج‬
‫فارس او ایران په نورو برخو کی مستقر شی‪ ].‬ددغو کارونو او فتنو وروسته‬
‫کاپیتان ملکم د انګریزانو نماینده په ایران کی دهند انګریزی ګورنر جنرال لسلی ته‬
‫داسی ولیکل [ اطمینان ولری چی د برسات دپیل کیدونه دمخه شاه زمان په هند‬
‫کی هیڅ ډول اقدام نشی کولی‪ .‬سره لدی چی زمان شاه به په هند کی د مداخلی‬

‫‪32‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫توان ولری خودمداخلی فرصت به ونلری او دخدای په مرسته څو کاله وروسته به‬
‫زمان شاه دومره په خپلو چارو مصروف شی چی دبل کار په باره کی به دفکر کولو‬
‫توان ونه لری‪ ].‬هغه په بل لیک کی داسی ولیکل [‪...‬دانګلیس په ګټه ده چی‬
‫‪......‬خراسان په ایران پوری وتړل شی ‪.‬ځکه ایران د پاچا قوت په مراتبو د‬
‫افغانسنتان د پاچا نه کم دی‪ .‬هغه په بل لیک کی لیکی‪ :‬زمان شاه دانګریزانو‬
‫دقدرت په مقابل کی د قویترینو دشمنانو نه یودی‪ .‬هغه دی چی کوالی شی بی د‬
‫خارجی مرستی نه په هند هجوم وروړی‪ .‬بیا لیکی‪ ،‬هیڅ شی دزمان شاه دکشور‬
‫کشایی مخه نشی نیوالی‪ ،‬بدون ددی نه چی دهغه په هیواد کی نفاق واچول شی‬
‫او دهغه دجهانګیری مخه ونیول شی ‪......‬غرور‪ ،‬تکبر او کینه نسبت هرهیواد ته‬
‫په افغانستان کی ډیره ده]‪«.‬افغانستان در مسیر تاریخ» مخونه ‪۵۱۱۷۵۱۱‬‬

‫د انګریزانو دسیسی او د شاه زمان سقوط ‪.‬‬

‫بالخره د انګریزی شبکو تخریبی کار خپل نتایج ورکړل‪ .‬دانګریزانو‪ ،‬مسلمان‬
‫جاسوس «میا غالم محمد» دهند نه کندهار ته دخراب کاری لپاره ورسید او‬
‫دمسلمان روحانی شخصیت په نقاب کی یی دکندهار خلک ځان ته جلب کړل‪.‬د‬
‫هغه شعار اسالمی ورور ولی او مشرانو ته احترام وه نو ځکه ډیر خلک هغه ته‬
‫جلب شول او دهغه مریدان شول‪ .‬دهندی میا غالم محمد سره بیا دغه قومی‬
‫مشران یو ځای شول‪ .‬پاینده خان بارکزی‪،‬محمد عظیم خان الکوزی ‪،‬اسالم خان‬
‫پوپلزی ‪،‬حکمت خان سر کانی‪ ،‬زمانخان پوپلزی رکاب باشی‪ ،‬امیر اصالن خان‬
‫جوانشیر‪ ،‬جعفرخان جوانشیر‪ ،‬منشی محمدخان قزلباش اونور‪ .‬ددوی سره دشاه‬
‫محمود وفادارو افرادوکارکاوه چی ټول قومی مشران د شاه زمان پرضد تحریک‬
‫اودځان کړی ‪.‬ددغی ډلی هدف د شاه زمان او دهغه دصدراعظم رحمت اله خان‬
‫وژل او شاه محمود ته دقدرت انتقال وه‪ .‬هغوی ویل چی د اسالمی شریعت‬
‫مطابق مشر ورور دسلطنت حقداردی‪ ،‬شاه زمان کشردی او باید دشاه محمود حق‬

‫‪33‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫بیرته ورکړی اواسالمی عدالت او او ورورولی باید په ځای شی‪ .‬پاینده خان چی په‬
‫قومی مشرانو کی‪ ،‬ستر او بانفوذه شخصیت وه‪ .‬ددی توان درلود چی دشاه زمان‬
‫سره په مخالفت کی سیاسی نظام بی ثباته کړی‪ .‬همدا دلیل وه چی هغه دشاه‬
‫زمان پرضد ډیر فعال کړای شو‪ .‬دبلی خوا نه زمان شاه ته بله الر بی لدی چی‬
‫پاینده خان ته جزا ورکړی پاتی نه وه‪ ،‬ځکه دهغه دفعالیت دوام پداسی حال کی‬
‫چی انګریزانو شبکی دافغان شاهی نظام دسقوط لپاره فعاله وی‪ ،‬د هغه حکومت‬
‫ته سقوط ورکاوه‪ .‬دهغوی اعدام هم مشکالت پیدا کوالی شول‪ ،‬چی بیا دهغه‬
‫زوی فتح خان دابدالی کورنی نه دداخلی جګړو په بهیر کی واک تر السه کړ‪.‬‬
‫خوشاه زمان نظام ته دعاجل خطر دلری کولو لپاره الزمه وه چی عاجل اقدام‬
‫وکړی‪ .‬نو ځکه شاه زمان د پاینده خان په مشری دسیسه کونکی ونیول او اعدام‬
‫کړل‪ .‬دهغوی په اعدام سره ‪،‬انګریزی شبکو فعالیت نور هم شدید شو او دشاه‬
‫زمان پرضد دنظامی کودتا‪ ،‬دکولو لپاره یی کار پیل کړ‪ .‬هغوی ددغو اعدام شویو‬
‫مخالفینو په طرفدارانو کی د شاه زمان پرضد قوی ډله جوړه کړه‪ .‬ځکه انګریزانو‬
‫دنفاق اور بل کړی وه او دانګریزانو دشبکو دکنترول الندی د شاه زمان پر ضد‬
‫مخالفه قومی جبهه‪ ،‬د اعدام شوی پاینده خان زوی فتح خان په مشری جوړه‬
‫شوه‪ .‬چی په ټول قوت یی د انتقام اخستلو لپاره کار کاوه‪ .‬انګریزانو خپلی‬
‫استخباراتی پروژی نوری هم فعالی اوشدید تحریکات یی پیل کړل‪ .‬دغه وخت‬
‫«کا پیتان ملکم »دانګریزی شبکومشر په هندکی خپلو امرانوته ولیکل چی اوس‬
‫شاه زمان ددی وخت نشی پیداکولی چی په هند حمله وکړی‪ .‬ځکه په افغانستان‬
‫کی‪ ،‬نوی بلوا ګانی دجوړیدو په حال کی دی‪ .‬دانګریزانو دافتنه « بیل یی کړه ‪.‬ایل‬
‫یی کړه » د شاه زمان پر ضد ډیره کاری اوخطرناکه فتنه وه‪ .‬چی په هغه وخت کی‬
‫یی د بلوا دجوړولو لپاره شرایطو‪ ،‬د وخت دکلتوری او مذهبی معتقداتو سره یی‬
‫مطابقت درلود‪ .‬اود شاه زمان دسقوط لپاره کاری وسله وه‪ .‬د پاینده خان بارکزی‬

‫‪34‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫داعدام نه وروسته چی دنفود خاوند او قومی مشر وه‪ ،‬دهغه زوی فتح خان دشاه‬
‫زمان نه دانتقام اخستلو اود هغه دسقوط لپاره شدید کار پیل کړ‪ .‬دغه حالت په‬
‫طبیعی ډول څرنګ چی انګریزی شبکو پالن کړی وه په اردو کی دشاه زمان پر‬
‫ضد دبغاوت اونظامی کودتا لپاره زمینه مساعده کړه‪.‬‬

‫انګریزی شبکو چی په قومی مشرانو کی یی نفوذ کړی وه‪ ،‬کوشش وکړ قومی‬
‫مشران په شریکه دشاه زمان په اردو کی د یو ی نظامی کودتا لپاره په کار واچوی ‪.‬‬
‫د شاه زمان اتوریته په اردو باندی ختمه کړی اودنظامی کودتا له الری هغه ته‬
‫سقوط ورکړی‪ .‬دانګریزانو دغه فتنه کامیابه شوه‪ .‬او دوی دهغه جنراالن دپټ کار‬
‫او رابطو په وسیله ځان ته دشاه زمان پر ضد جذب کړل‪« .‬کپیتان ملکم »په ایران‬
‫کی دانګریزی جاسوسی شبکو مشر ‪،‬د شاه زمان په اخری کال ‪ ۶۱۵۶‬کی خپل‬
‫مرکز ته داسی ولیکل‪ [ :‬په افغانستان کی دجاری حاالتونه داسی نتیجه اخستالی‬
‫شو‪ ،‬چی دسږ کال ‪ ۶۱۵۶‬او حتی راتلونکی کال لپاره کوم خطر دافغانستان نه هند‬
‫ته متوجه ندی‪ ،‬ځکه محمود دخراسان نه حرکت کړی او یقین دی چی خراسان او‬
‫دهغی شاوخوا سیمی یی نیولی دی‪ .‬ناراضه مشران دهغه سره یو ځای شویدی او‬
‫دراتلونکی کال دجګړی لپاره دقواو په راغوڼډلوبوخت دی‪ .‬زمان شاه پدی‬
‫قادرندی چی په کندهار حمله وکړی ځکه الری بندی دی تر هغه وخت پوری‬
‫دایران پاچا ژمنه کړیده چی په خراسان به حمله کوی‪ .‬نوزمان شاه به دومره‬
‫مصروف شی چی په هند باندی دحملی وخت تر السه نکړی‪.‬که چیری دزمانشاه‬
‫لښکری هغه ته خدمت وکړی‪ ،‬هغه به صرف وکوالی شی چی محمود ته ماته‬
‫ورکړی‪ .‬ددرانی مشرانو نفاق او اختالف ښه فرصت په الس ورکړی‪ ،‬چی ایران‬
‫دخراسان والیت ونیسی‪ ].‬سر ویلیم جان کین د کاپیتان ملکم ددغی کامیابی په‬
‫هکله داسی لیکی‪( :‬هره ستونزه دانګریزانو دطال په مقابل کی له منځه ځی‪ ).‬په‬
‫انګریزانو کی یو متل دی چی‪« ،‬انسان هغه خنځیر دی چی طال خوری‪ ».‬دا د‬

‫‪35‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انګریزانو دطال مصرف وه چی د ایران پا چا یی دافغانستان پر ضد دسیسی ته تیار‬

‫کړ‪« .‬افغانستان در مسیر تاریخ مخ ‪.» ۵۱۱‬‬

‫شاه زمان فکر کاوه چی ایران به دشاه محمود سره لمړی خراسان او بیا دهرات په‬
‫والیت حمله کوی اوبیا به دکندهار په لور راځی‪ .‬خو داځل دانګریزانو کودتایی‬
‫پالن بل ډول جوړ شوی وه‪ .‬هغوی د ګمراه شویو قومی مشرانو پوسیله د پا چا په‬
‫لښکر کی دومره تخریبی کارکړی وه‪ ،‬چی هغه یی د شاه زمان دکنترول نه ایستی‬
‫وه‪ .‬بی لدی چی شاه زمان دد غی نظامی کودتا نه خبرشی او دهغی د خنثی کولو‬
‫لپاره اقدام وکړی‪ .‬هغوی د پردی شاته د شاه زمان داردو کنترول تر السه کړ‪.‬‬
‫دشاه زمان پر ضد دانګریزی او قاجاری شبکو او شاه محمود نظامی کودتا داسی‬
‫عملی شوه؛‬

‫شاه زمان په کابل کی وه چی نا څاپه یی خبر ترالسه کړ چی شاه محمود ددرانی‬

‫قومی مشرانو او دایران په نظامی مرسته د ترشیز نه دسیستان په الری په فراه حمله‬
‫کړی او هغه یی نیولی دی او بیا یی په کندهار حمله کړی‪ .‬په کندهار کی د شاه‬
‫زمان دقواو قوماندان د کندهار دښار نه راووت او شاه محمود په قواو یی حمله‬
‫پیل کړی خو دمحمود قوت زیات وه‪ ،‬هغه ښار ته په شا شو او د ښار ددفاع کار‬
‫یی تکمیل کړ‪ .‬مهرعلی خان د ‪ ۷۵‬ور ځو په جریان کی وکوالی شول چی د‬
‫محمود دلو ی لښکر سره مقابله وکړی خو دکندهار دښار په داخل کی هم‬
‫انګریزی شبکی فعالی وی او کار شکنی ډیره وه‪ .‬بالخره هغه پوه شو چی دکندهار‬
‫دښار سقوط حتمی دی‪ .‬هغه دوه تنه خاینان چی د ښار دروازی یی ددښمن‬
‫لښکروته خالصی کړی وی‪ ،‬اعدام کړل او په خپله دقواو سره دښار نه ووت‪ .‬زمان‬
‫شاه کله چی دبدو حوادثو نه خبر واخیست‪ ،‬د ‪ ۵۵۵۵۵‬لښکر سره یی د کندهار په‬
‫لور حرکت وکړ‪ ،‬خوهغه کندهار ته دتګ دمخه خپل مشهور جنرال احمد خان نور‬

‫‪36‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫زایی چی کودتا چیانو دمخه جذب کړی وه‪ ،‬اوزمان شا ه دهغه نه خبر نه وه‬
‫‪،‬د‪ ۶۵۵۵۵‬عسکروسره کندهار ته ولیږه‪ .‬هغه کندهار ته په رسیدوسره دپالن‬
‫مطابق د شاه محمود سره دجګړی په ځای هغه ته تسلیم شو او دمحمود قواو سره‬
‫یوځای شو او دشاه زمان پرضد یی حرکت وکړ‪ .‬زمانشاه په غزنی کی وه چی‬
‫داحمد خان نورزی دتسلیمیدو خبر یی تر السه کړو‪ .‬هغه دغه وخت پوه شو چی‬
‫دده د لښکر په قوماندانانو کی پټ کودتایی فعالیت روان دی‪ .‬هغه پوه شو چی دا‬
‫یوه نظامی کودتا ده‪.‬که چیری دکندهار په لور خپل حرکت ته دوام ورکړی دبدو‬
‫حوادثو امکان شته‪ .‬نو ځکه یی فیصله وکړه چی کابل ته الړ شی او هلته دسره‬
‫دجنګ تیاری ونیسی‪ .‬هغه کابل ته ستون شو‪ .‬محمود دکندهار دنیولو وروسته‬
‫غزنی ته ورسید اوبیا یی دغزنی دنیولو وروسته د کابل په لور حرکت وکړ‪ .‬شاه‬
‫زمان په کابل کی هم دخپلو قوماندانانو حالت په دسیسی کی ولید‪ .‬پداسی حساسو‬
‫حاالتو کی دده ملګرو ده ته مشوره ورکړه چی پیښور ته الړ شی‪ .‬ځکه د‬
‫پیښوروالی شجاع دده سکه ورور دی‪ .‬شاه زمان چی حاالت ډیر خطرناک ولیدل‪،‬‬
‫ددی وړاندیز سره یی موافقه وکړه او دپیښور په لور رهی شو‪ .‬دهغه سره په دغه‬
‫سفر کی دهغه صدر اعظم رحمت اله هم ملګری وه‪ .‬کله چی ننګرهار ته ورسید‪،‬‬
‫خپل پخوانی دوست مال عاشق اله کال ته ددمی لپاره ورغی‪ .‬هغه پدی نه پوهیده‬
‫چی مال دشمن ته جذب شویدی او دکودتایی پالن برخه ده او دده انتظار باسی‬
‫چی ویی نیسی او محمود ته یی تسلیم کړی‪ .‬کله چی شاه زمان د خپلو ‪ ۶۳‬تنو‬
‫سپرو سره د مال عا شق اله کال ته داخل شو ډیر زر پوه شو چی دمال عاشق د‬
‫‪ ۷۵۵‬سپرو لخوا محاصره دی‪ .‬زمان شاه اورحمت اله ډیره هڅه وکړه چی خاین‬
‫مالعاشق اله ته قناعت ورکړی چی دخیانت نه الس واخلی خو هغه ونه منله‪.‬‬
‫ځکه داټول پخوا دانګریزی شبکو لخوا پالن شوی وه‪ .‬دغه وخت شاه محمود‬
‫دغزنی نه کابل ته ورسید او دشاه زمان دنیولو خبر یی تر السه کړ‪ .‬خاین مال‬

‫‪37‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫عاشق اله خپل زوی‪ ،‬شاه محمود ته ولیږه چی هدایت واخلی‪ .‬هغه دفتح خان‬
‫ورور اسداله خان د انتقام لپاره ولیږه ‪.‬چی شاه زمان په سترګو ړوند کړی او بیا یی‬
‫کابل ته راولی‪ .‬هغه د مال عاشق اله کورته په رسیدلو سره شاه زمان په ځمکی‬
‫وغورځاوه او دجراح په وسیله یی دهغه سترګی ړندی کړی او بیایی کابل ته بوتلو‪.‬‬
‫دا د فتنه ګرو انګریزی شبکو ستر جنایت وه او افغانانو لپاره د ملی ناورین پیل وه ‪.‬‬
‫چی داسالم دنقاب الندی وشو‪ .‬دوام یی ټولوته معلوم دی‪ .‬پدی ترتیب دافغانانو‬
‫ملی اتل دملی خاینانو او نامرده جاسوسانو د خیانت ښکار شواو دکاپیتان ملکم‬
‫پال ن داسالمی ورور ولی دنامه الندی عملی شو‪ .‬او په هند کی دانګریزانو‬
‫حکومت نجات پیداکړ او ټینګ شو او افغانستان دداخلی جګړو په اور کی ډوب‬
‫شو‪ .‬شاه محمود په کابل کی په ‪ ۶۱۵۶‬کی دکابل دنیولو وروسته خپل سلطنت‬
‫اعالن کړ‪.‬‬

‫شاه محمود (‪.) ۰۰۱۷ - ۰۰۱۰‬‬

‫شاه محمود د شاه زمان دسقوط وروسته خپل سلطنت اعالم او محمد اکرم امین‬
‫الملک یی خپل صدر اعظم مقرر کړ‪ .‬فتح خان دشاه دوست لقب تر السه کړ‪.‬‬
‫عبدالله خان الکوزی دکشمیر والی مقرر کړ‪ .‬شاه محمود بیا فتح خان د پیښور او‬
‫کوهاټ د مالیاتو دراغوڼډولو لپاره ولیږه‪ .‬کله چی فتح خان دمالیاتو دټولولو‬
‫وروسته کابل ته راغی هغه ته د شاه محمود لخوانه دوزیر لقب ورکړ شو‪.‬او دوزیر‬
‫فتح خان په نامه مشهور شو‪ .‬کله چی دوه کاله دشاه محمود د سلطنت نه تیرشول‬
‫‪ .‬دهغه پر ضد مخالفتونه او بحرانی حالت جوړ شو‪ .‬او بلوا ګانی پیل شوی ‪.‬په‬
‫‪ ۶۱۵۵‬کی دګاونډی ایران قاجاری پاچا چی دشاه محمود نژدی دوست وه‬
‫‪.‬ددوستی نقاب لری او د خراسان والیت یی ونیوه او نادر مرزا د خراسان افغانی‬
‫والی یی دهغه دکورنی د ‪ ۵۱‬غړو سره اعدام کړل‪ .‬روسانو مروه ونیوله‪ .‬په پنجاب‬
‫کی رنجیت سنګ دافغانستان نه داستقالل اعالن وکړ‪ .‬دغه وخت شاه شجاع ته‬

‫‪38‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ددی شرایط تیارشول چی شاه محمود پرضد را پورته شی هغه چی د شاه زمان‬
‫سکه ورور وه ‪،‬د شاه محمود نه دشاه زمان دانتقام اخستلو لپاره لوی لښکر جوړ او‬
‫دافریدو‪ ،‬کاکړو او غلزیو نه یی مرسته تر السه کړه او په کابل باندی یی دحملی‬
‫لپاره تیاری نیوه‪ .‬په کال ‪ ۶۱۵۹‬په کابل کی دشیعه او سنی مذهبی جنګ جوړ شو‪.‬‬
‫خو شاه محمود وتوانید هغه خاموش کړی‪ .‬شاه محمود وزیر فتح خان بامیان ته د‬
‫مالیاتو دټولولو لپاره ولیږه‪ .‬وزیر فتح خان د شاه محمود یواځنی قوی مدافع وه‬
‫چی دغه وخت دده نه لری شو‪ .‬دشاه محمود دغه اشتباه دهغه په سقوط منجر‬
‫شوه‪ .‬دشاه محمود نه دکابل دخلکو کرکه ورځ په ورځ زیاتیدله چی بالخره دهغه‬
‫پرضد دخلکو دقیام باعث شو‪ .‬دکابل خلکو په باال حصار حمله وکړه او شاه‬
‫محمود یی محاصره کړ‪ .‬د شاه محمود قواو د باال حصار دلوړو برجونو نه خلک‬
‫دتوپ دګولیو دباران الندی واقع کړل‪ .‬خلکو دباال حصار دبرج الندی نقب وواهه‬
‫او دشاه شجاع نه یی وغوښتل چی کابل ته راشی او قدرت تر السه کړی ‪.‬شاه‬
‫شجاع چی تر مخه یی خپلی قوا وی تیاری کړی وی‪ ،‬د زرمت دالری لوګر ته‬
‫ورسید‪ .‬هغه په سرعت ځان کابل ته ورساوه او دکابل په باغ بابر کی یی مرکز‬
‫جوړ کړ‪ .‬د ‪ ۶۳۵۵۵۵‬نه زیات خلک دهغه په شاوخوا راټول شول‪ .‬دغه وخت‬
‫وزیر فتح خان دشاه محمود مرستی لپاره کابل ته ورسید‪ .‬خودشاه شجاع پلوی‬
‫شیر محمد خان مختارالدوله په کال قاضی کی دهغه مخه ونیوله‪ .‬په جنګ کی فتح‬
‫خان مات شو او کندهارته چی دشاه محمود زوی هلته والی وه ورغی‪ .‬شاه‬
‫محمود مجبورشو چی شاه شجاع ته تسلیم شی‪ .‬شاه شجاع کابل باال حصارته‬
‫داخل شواو شاه محمود یی بندی او خپل سلطنت یی اعالن کړ‪.‬‬

‫شاه شجاع (‪.)۰۰۱۷ -۰۰۱۷‬‬

‫کله چی شاه شجاع قدرت ترالسه کړ‪ ،‬هغه دننګرهارنه مال عاشق اله چی شاه‬
‫زمان ته یی خیانت کړی وه کابل ته راوغوښت اواعدام کړ‪ .‬شاه شجاع ‪۳۵۵۵‬‬

‫‪39‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سپاره دخپل زوی او دعطامحمد خان‪ ،‬جنرال احمد خان نور زای‪ ،‬سیدال خان‬
‫کندهارته دوزیر فتح خان دنیولو لپاره ولیږل‪ .‬کندهار ته دقواو په رسیدلو سره‬
‫وزیر فتح خان وتښتید او کندهار دشاشجاع دلښکرو لخوا ونیول شو‪ .‬او بیا‬
‫شهزاده قیصر دشاه زمان زوی دکندهار والی شو‪ .‬څه وخت وروسته فراری فتح‬
‫خان د شیر محمد خان سره تماس نیسی او دهغه نه غواړی چی دده دعفوه کولو‬
‫لپاره شاه شجاع ته شفاعت وکړی‪ ،‬هغه د فتح خان شفاعت کوی او شاه شجاع‬
‫هغه عفوه کوی او فتح خان د شاه شجاع دربارته راځی‪ .‬خو فتح خان د سلطنت‬
‫حا صلولو لپاره ستر پالنونه درلودل‪ .‬هغه وخت فتح خان ته تبلیغ کیده چی فتح‬
‫خان تاج بخش دی‪ .‬هغه کوالی شی یو پاچا قدرت ته ورسوی اوبل دقدرت نه‬
‫لری کړی ‪ .‬هغه دځان لپاره دپاچا کیدو قوی امکانات در لودل خو هغه نشول‬
‫کوالی دعامه ذهنیت مقابله وکړی‪ .‬په عامه ذهنیت کی سلطنت صرف داحمد‬
‫شاه ابدالی خاندان حق وه‪ .‬خوهغه کوالی شول چی داحمد شاه دکورنی نه یوتن‬
‫چی دده په الس ولو بیږی د پاچاهی لپاره حمایه کړی او بیا واک تر السه کړی‪.‬‬
‫چی دتاریخ په بله پاڼه کی داکار وشو‪ .‬دفتح خان لپاره مساعد شخص شاه محمود‬
‫وه‪.‬نو ځکه هغه مساعد وخت ته منتظر وه چی خپل پالن عملی کړی‪ .‬هغه د شاه‬
‫شجاع دسقوط لپاره د شهزاده قیصر نه ګټه واخسته‪ .‬هغه شهزاده تشویق کړ چی‬
‫په کندهار کی ځان د پا چا په حیث اعالن کړی‪ .‬ځکه هغه د شاه زمان زوی او‬
‫دسلطنت مستحق دی‪ .‬قیصر داخبره ومنله او دوخت منتظر شو‪ .‬شاه شجاع‬
‫دکشمیر او دیره جاتو د چارو دسمون لپاره د ‪ ۵۵۵۵۵‬لښکر سره پیښور ته حرکت‬
‫وکړ‪ .‬فتح خان چی پدغه سفر کی د شاشجاع سره یو ځای وه ‪.‬دخپل پالن دعملی‬
‫کولو لپاره د هغه نه جدا شو‪ .‬او کندهار ته الړ‪.‬او دشهزاده قیصر سره یو ځای شو‬
‫‪.‬قیصر په کندهار کی دسلطنت اعالن وکړ ‪.‬فتح خان دهغه سره ودرید ‪.‬هغوی‬
‫دکابل په لور حرکت وکړ ‪.‬کله چی شاه شجاع خبرشو ‪.‬هغه ځان کابل ته ورساوه‬

‫‪40‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬او په کال قاضی کی دهغوی منتظر شو ‪.‬دغه وخت دقیصر یو قوماندان فیض اله‬
‫خان دهغه نه جدا ‪.‬او شاشجاع سره یو ځای شو ‪.‬او دقیصر په قواو کی روحی‬
‫بحران او بی نظمی پیښه شوه ‪.‬قیصر او فتح خان بیرته کندهار ته ستانه شول‬
‫‪.‬شاشجاع کندهارته الړ هغوی دکندهار نه هم و تښتیدل ‪.‬دیادونی وړ ده چی شاه‬
‫زمان د ړند یدو وروسته دخپل سکه ورور شاشجاع سره اوسیده ‪.‬هغه د خپل‬
‫ورور نه وغوښتل چی د هغه زوی قیصر عفوه کړی ‪.‬شاشجاع د ورور خبره ومنله‬
‫‪.‬او قیصر یی عفوه او بیرته دکند هاروالی مقرر کړ‪.‬داځل فتح خان د شاه محمود‬
‫زوی شهزاده کامران سره یو ځای شو‪ .‬او په کندهاریی حمله وکړه ‪.‬اوهغه یی‬
‫ونیوه ‪.‬او قیصر کابل ته راغی ‪.‬شاشجاع مجبورشو ‪.‬بیا کندهار ته الړ شی کندهارته‬
‫دهغه په رسیدلو سره ‪.‬فتح خان او کامران دواړه وتښتیدل ‪.‬هغه شهزاده یو نس‬
‫دکندهار والی او قیصر یی دکابل والی په حیث مقرر کړل ‪.‬بل ځل شاه شجاع په‬
‫شکار پور کی وه چی شاه محمود د یوی ډلی په الس د کابل باال حصارزندان نه‬
‫وتښتید ‪.‬دډیرو حوادثو وروسته شاشجاع کابل ته ورسید ‪.‬هغه په کابل کی وه ‪.‬چی‬
‫فتح خان دشاه محمود سره په ارتباط کی شو او بیا هغه دکندهار والی شهزاده‬
‫یونس د ځان طرفدارکړ‪.‬دغه وخت محمود په فراه کی وه چی فتح خان هغه‬
‫کندهار ته راوغوښت‪.‬او د پاچا په ډول یی اعالن کړ ‪.‬دایران قاجاری حکومت چی‬
‫دافغانستان حاالت بحرانی ولیدل په هرات یی حمله وکړه ‪.‬او ‪ ۹۵‬ورځی یی ښار‬
‫محصره کړ ‪.‬فیروزالدین دهرات والی په خپل مټ په مړانه دفاع وکړه ‪.‬ایرانی‬
‫قواوی چی خپله ماته یی لیدله ‪.‬دبیرته په شا کیدو لپاره یی د پیسو او مال غوښتنه‬
‫وکړه فیروزالدین دغه غوښتنه ومنله ‪.‬او دمال داخستلو وروسته ایرانی لښکری بیرته‬
‫ایران ته ستنی شوی ‪.‬پداسی حاالتو کی ‪.‬شاشجاع دحاالتو دسمون لپاره د کندهار‬
‫په لور حرکت وکړ ‪.‬هغه ال دغزنی نه تیر شوی نه وه ‪.‬چی ورته اطالع ورسیده چی‬
‫فتح خان او محمود کندهار خوشی کړی ‪.‬او تختیدلی دی ‪.‬شاشجاع بیا دکندهار‬

‫‪41‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نه دهرات په لور حرکت وکړ ‪.‬دهرات په الرکی د فیروزالدین عریضه ده ته‬
‫ورسیده چی دپا چا اطاعت به کوی ‪.‬شا شجاع دفیروزالدین عریضه ومنله او‬
‫دهرات دوالی په حیث قبول کړ ‪.‬‬

‫د انګریزی هییت سره مالقات‪.‬‬

‫شاه شجاع په ‪ ۶۱۵۱‬کی پیښور ته الړ ‪.‬دغه وخت وه چی د انګریزانو لومړی‬
‫سیاسی هییت د الفنستن په مشری د راجپوتانه‪ ،‬سند او دیره جاتو دالری‬
‫پیښورچی دافغانستان دوهم پای تخت وه ورسید او بیا د افغانستان پا چا دربار‬
‫ته راغلی وه‪ .‬دا هغه وخت وه چی انګریزان د روسانو او ناپلیون داتحاد نه‪ ،‬چی‬
‫غوښتل یی په برطانوی هند حمله وکړی‪ ،‬په ویره کی وه او هیله یی درلوده چی‬
‫افغانستان د خپلی خاوری نه ددغو لښکرو دتیریدلو سره موافقه ونه کړی‪ .‬نو ځکه‬
‫انګریزانو خپل سفیر الفنستن شاه شجاع ته ولیږه چی ددی کار مخنیوی وکړی‪ .‬د‬
‫الفنستن هییت شاه شجاع ته ډیری تحفی راوړی وی‪ .‬د الفنستن سره په مذاکراتو‬
‫کی محمد اکرم امین الملک او خزانه دار ابولحسن برخه واخسته او دجون په ‪۶۱‬‬
‫کال ‪ ۶۱۵۱‬دلومړی ځل لپاره دافغانستان او انګلستان تر منځ معاهده امضا شوه ‪.‬‬
‫چی دهغی مهم هدف دافغانستان دخاوری نه دفرانسوی لښکرو د تیریدلوسره‬
‫مخالفت او ددواړو هیوادونو تر منځ د ښه مناسباتو جوړیدل وه‪ .‬الفنستن ددغی‬
‫معاهدی دامضا وروسته بیرته هند ته ستون شو ‪.‬‬

‫د شاه شجاع سقوط‪.‬‬

‫په کندهار کی پیښی د شا شجاع په خالف روانی وی‪ .‬میر علم خان دکندهار د‬
‫والی نایب‪ ،‬د فتح خان او شاه محمود نه وغوښتل چی کندهار ته راشی او دچارو‬
‫واګی په الس کی واخلی‪ .‬هغوی دواړه دهغه په مرسته کندهار ته داخل شول او‬
‫شاه محمود دخپلی پاچاهی اعالن وکړ‪ .‬هغوی دکندهار دنیولو وروسته د کابل‬

‫‪42‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دنیولو لو لپاره رهی شول‪ .‬په کابل کی هغوی دمخه سیاسی کارکړی وه او ډیر‬
‫طرفداران یی درلودل‪ .‬هغوی کابل ونیوه او دکابل دنیولو وروسته د شاه شجاع‬
‫سره د وروستی جګړی کولو لپاره دشرق په لور رهی شول‪ .‬شاه شجاع دمخه د‬
‫پیښورنه دکابل په لور حرکت کړی وه‪ ،‬دا دواړه لښکری دنملی په سیمه کی سره‬
‫مقابل شوی او سخته جګړه ونښته پدغه جګړه کی امین الملک محمد اکرم خان د‬
‫خپلو ‪ ۳۵۵‬عسکرو سره تر اخره وجنګیدل او دجنګ په میدان کی ووژل شول‪ .‬د‬
‫شاه شجاع بل قو ماندان عبدالغفور تر اخره وجنګید ونیول شو او اعدام شو‪ .‬خو‬
‫پدغه جګړه کی جنرال مدد خان د ‪ ۹۵۵۵‬عسکرو سره شاه شجاع ته خیانت وکړ‬
‫او شاه محمود ته تسلیم شو‪ .‬دهغه تسلیمیدل دشاه شجاع لښکر مات او شاه‬
‫محمود یی بری ته ورساوه‪ .‬شاه شجاع مات او پیښورته ستون شو‪ .‬هغه بیا په‬
‫‪ ۶۱۶۵‬په کندهار ناکامه حمله وکړه‪ .‬خوداځل په کامل ډول مات شو او دشاه‬
‫محمود حکومت تینګ شو ‪.‬‬

‫شاه محمود دوهم ځل (‪) ۰۰۱۷-۰۰۰۰‬‬

‫د شاه محمود دوهم ځل پاچاکیدل دفتح خان د هغه پروګرام له مخی وه چی‬
‫غوښتل یی لومړی دابدالی شاهانو په دربارکی نفوذ وکړی او بیا دپراخ سیاسی کار‬
‫په اساس پدغه دربار باندی مسلط شی او بیا دابدالی کورنی نه قدرت محمد زایی‬
‫خاندان ته انتقال کړی‪ ،‬چی بیا همداسی وشول‪ .‬فتح خان دشاه محمود ددوهم‬
‫ځل پاچا کیدو کی چی دده په زیار وشوه دا ټول اهداف تر السه کړل‪ .‬دهغه دشمن‬
‫شاه شجاع د خپلو ټولو طرفدارانو سره له منځ نه تللی اودسدوزایی قومی مشران د‬
‫سیاسی صحنی نه ایستل شوی وه‪ .‬او شاه محمود دوزیر فتح خان په الس چی‬
‫دمحمد زایی خاندان مشروه پاچا هی تر السه کړی وه ‪ .‬دفتح خان قدرت ته مهم‬
‫حریفان لکه محمد اکرم خان‪ ،‬شیر محمد خان او میر علم خان ټول ووژل شول ‪.‬‬
‫پداسی حاالتو کی وزیر فتح خان اصلی قدرت او پاچا وه او شاه محمود دکابل په‬

‫‪43‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ارګ کی د وزیر فتح خان په الس کی دلوبو یوه وسیله وه‪ .‬ځکه دشاه محمود‬
‫دخاندان نه مهم خلک په قدرت کی پاتی نه وه‪ .‬دغه وخت وه چی وزیر فتح خان‬
‫دخپلو ‪ ۶۱‬وروڼو سره په شاه محمود او ددولت په اداری مسلط شو‪ .‬داحالت‬
‫دسیمی داستخباراتو پالن هم وه چی داسی شرایط رامنځ ته کړی چی لومړی د‬
‫محمد زایی خاندان په الس سدوزایی کورنی دقدرت نه لری کړای شی او بیا‬
‫برعکس همداکار د محمد زایی کورنی سره وشی ‪.‬‬

‫د محمد زایی قبیلی مشر وزیر فتح خان قدرت زیاتیدل ‪.‬‬
‫وزیر فتح خان دشاشجاع دسقوط وروسته په ځواګمن شخصیت بدل شو‪ .‬دلیل‬
‫دا وه چی د شاه شجاع سقوط او دشاه محمود بیا واکمنی دوزیر فتح خان د مټو‬
‫په زور او هڅو وشول‪.‬د افغانستان په تاریخ کی هغه دتاج بخش لقب تر السه کړ‪.‬‬
‫دهغه نفوذ نسبت شاه محمود ته زیات وه‪ .‬سره لدی چی وزیر فتح خان شاه‬
‫محمود ‪،‬ظاهرا دپاچا په حیث ومانه ‪،‬خو وزیر فتح خان واک ته د رسیدلو لپاره‬
‫خپل پالن درلود‪ .‬هغه خپل پالن داسی عملی کړ ‪ .‬هغه د افغانستان د مهمو‬
‫والیاتو اداره د خپلو وروڼو په الس ورکړه‪ .‬د بلوچستان والیت سردار رحمدل‬
‫خان‪ ،‬د کندهار والیت سردار پردل خان‪ ،‬د پیښور والیت سردار سلطان احمد‬
‫طالیی‪ ،‬د غزنی والیت سردار شیردل خان او دبامیان والیت سردار کهندل خان‬
‫همدارنګه هغه کابل دقدرت په مرکز کی خپل څلور وروڼه مقرر کړل‪ .‬هغه نواب‬
‫عبدلجبارخان‪ ،‬نواب اسداله خان ‪ ،‬سردارمحمد عظیم خان او سردار دوست‬
‫محمد خان وه‪ .‬هغوی په کابل کی لوی واک پیدا کړ‪.‬او دولتی بیرو کراسی دوزیر‬
‫فتح خان دورونو دکنترول الندی راغله ‪ .‬د یادونی وړ ده چی دوزیر فتح خان په‬
‫وروڼو کی مهم تاریخی شخصیت او بیا دافغانستان پاچا سردار دوست محمد‬
‫خان دی چی په افغانستان کی یی دمحمد زایی خاندان سلسله جوړه کړه‪ .‬پاچا‬
‫شیرعلی خان او افضل خان دهغه زامن وه‪ .‬بیا دافضل خان اوالده تراخره‬

‫‪44‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دافغانستان واکمنان وه‪ .‬دافضل خان زوی امیر عبدالرحمن خان‪ ،‬دهغه زوی امیر‬
‫حبیب الله خان اوبیا دهغه زوی امان الله خان دافغانستان شاهان وه‪ .‬بیا دامان‬
‫الله خان وروسته قدرت دمحمد زایی کورنی بل شخص نادر شاه ته ورسیده‪ .‬بیا‬
‫نادر شاه نه وروسته ظاهر شاه پاچا شو او دهغه نه وروسته دمحمد زایی کورنی بل‬
‫غړی سردار داود کودتا وکړه‪ .‬دهغه وروسته بیا دثور انقالب بری ته ورسید او‬
‫دمحمد زایی خاندان واکمنی ختمه شوه‪ .‬او بیا وروسته شوروی په افغانستان‬
‫‪ ۶۱۱۱۷۶۷۷۷۱‬نیټه حمله وکړه جمهور ریس حفیظ الله امین یی وواژه او‬
‫افغانستان یی اشغال کړ‪ .‬دخارجی هیوادونو بی وقفی مداخلی پیل شوی ‪.‬چی تر‬
‫اوسه دوام لری‪ .‬ن‪.‬ن‬

‫دشاه محمود دسلطنت پر وخت وزیر فتح خان په حکومت کی مهم اشخاص‬
‫مقررول‪ .‬چی دحکومت کامله اداره په الس کی واخلی؛ جالبه داده چی شاه‬
‫محمود د وزیر فتح خان ددی ټولو مقرریو سره مخالفت نه کاوه‪ .‬ځګه دهغه په‬
‫زور پاچا شوی وه‪.‬دشاه محمود زوی( شهزاده کامران )چی بیا دهرات واکمن شو‬
‫‪.‬د فتح خان د زیاتیدونکی قدرت سره مخالف وه‪ .‬خودهغه سره یی دمقابلی لپاره‬
‫زور نه درلود‪ ،‬او وخت او حاالتو ته منتظر وه‪ .‬وزیر فتح خان پداخل کی دچارو‬
‫دسمبالولو وروسته پدی فکر کی شو چی د کشمیر والیت هم دعطا محمد خان نه‬
‫ونیسی او خپل ورور محمد عظیم خان د کشمیر والی مقرر کړی‪ .‬وزیر فتح خان‬
‫پدی هدف په کال ‪ ۶۱۶۷‬د کشمیر په لور خپلی لښکری مارش کړی‪ .‬هغه دعطا‬
‫محمد خان نه د ډیرو خونړیو جګړو وروسته کشمیر ونیوه‪ ،‬او خپل ورور محمد‬
‫عظیم خان یی دکشمیر والی مقرر کړ‪ .‬په دی ډول دټول افغانستان اداره دوزیر‬
‫فتح خان دورونو الس ته ورغله ‪.‬وزیر فتح خان په حقیقت کی بی تاج او تخت‬
‫پاچا وه ‪.‬دغه وخت په سند کی د ‪ ۶۱۳۵۷۶۱۳۱‬دانګریزانو والی هنری بارتل د‬
‫وزیر فتح خان په اړه داسی ولیکل؛ [وزیر فتح خان یو وړ شخصیت وه‪ .‬چی‬

‫‪45‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دفوق العاده نبوغ نه عالوه دحکومت کولو او جنګیدلو لیاقت یی هم درلود‪ .‬هغه‬
‫په خپل زیار او کار کی نظیر نه درلود‪ .‬فتح خان ډیر زر دلوی احمد شاه شان او‬
‫شوکت بیرته خپل هیواد ته راوړ‪ .‬افغانانو هغه ته په ښه نظر کتل‪ ،‬حال داچی‬
‫هغوی خپل پاچا شامحمود ته دحقارت په نظر کتل‪].‬‬

‫فتح علی شاه قاجار دایران پاچا چی دمخه یی خراسان نیولی وه ‪ ،‬داځل بیا په‬
‫هرات حمله وکړه‪ .‬شهزاده فیروز د شاه محمود ورور دهرات والی وه‪ .‬هغه دکابل‬
‫نه مرسته وغوښته‪ .‬شاه محمود وزیر فتح خان دهرات ددفاع لپاره ولیږه‪ .‬فتح خان‬
‫هرات ته داخل شو‪ .‬هغه فیروزالدین دشاه محمود ورور بندی کړ ځکه په هغه‬
‫باندی دایران سره دپټی رابطی شک وه او په خپله یی دجګړی قومانده په الس کی‬
‫واخسته او دشدیدی جګړی وروسته یی ایرانی قواو ته په کهسان کی داسی ماته‬
‫ورکړه چی دایران پاتی لښکرپه مشکل سره ایران ته په تیښته بریالی شو‪ ،‬او هرات‬
‫دتهدید نه خالص شو‪ .‬وزیر فتح خان دهرات دچارو دتنظیم لپاره هلته پاتی شو‬
‫‪.‬کله چی شاه محمود دخپل ورور دبندی کیدونه خبر شو‪ ،‬هغه خپل زوی شهزاده‬
‫کامران په کال ‪ ۶۱۶۱‬کی هرات ته ولیږه چی دهرات دوالی په حیث دچارو واګی‬
‫په الس کی واخلی‪ .‬دا په افغانستان کی دیوی بلی ملی ناورین پیل وه ‪.‬کامران چی‬
‫د وزیر فتح خان سره دشمنی درلوده او دهغه دله منځ نه وړلو فکر یی درلود‪.‬‬
‫کامران هرات ته په رسیدلو سره ‪ ،‬وزیر فتح خان راوغوښت هغه یی بندی کړ‪ .‬او‬
‫بیایی په سترګو ړوند کړ ‪ .‬دا دکامران لویه تاریخی خطاوه‪ .‬هغه په خپلو احساساتو‬
‫غلبه ونکړه او احساساتی عمل یی وکړ ‪.‬ځکه دهغوی دسلطنت ټوله اداره د فتح‬
‫خان دوروڼو په الس کی وه‪ ،‬چی دهغوی سلطنت یی پای ته رسولی شو‪ .‬خو‬
‫کامرن سره لدی چی زړور او ښه جنګیالی وه‪ ،‬سیاسی تد بیر یی نه درلود‪ .‬دهغه‬
‫داعمل افغانستان په داخلی جنګونو اخته کړ‪ .‬یواحتمال دا هم دی چی دابه هم‬
‫دانګریزانو استخباراتی لوبه وه‪ .‬چی دیوه منظم پالن دمخی عملی شوه ‪.‬اوایران په‬

‫‪46‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هرات باندی په حملی سره دسیسه پیل کړه‪.‬دیادونی وړ ده چی د وزیر فتح خان‬
‫د نیول کیدلو وروسته دهغه ټولو وروڼو جنګی تیاری ونیوه‪ .‬سردار عظیم خان په‬
‫کشمیر کی خپلی لښکری تیاری کړی او سردار دوست محمد خان یی دیولښکر‬
‫سره کابل ته ولیږه ‪.‬شاه محمود چی په خطر ناکو شیبو کی دځان دنجات په فکر‬
‫کی وه‪ .‬خپل لمسی جهانګیر دکابل والی مقرر کړ او په خپله غزنی ته الړ‪.‬کامران‬
‫هم دهرات نه حرکت وکړ چی دخپل پالر شامحمود سره په غزنی کی یو ځای‬
‫شی‪ .‬سردار اعظم خان هند ته دشاه شجاع په نامه یو لیک ولیږه او دهغه نه یی‬
‫وغوښتل چی پیښور ته راشی‪ .‬دوست محمد خان کابل ته ورسید او کابل یی‬
‫ونیوه‪ .‬شاه محمود او کامران دخپلو لښکردسره دکابل په لور حرکت وکړ‪ .‬وزیر‬
‫فتح خان چی دهغوی سره بندی وه‪ ،‬د سید اباد په سیمه کی یی اعدام کړ‪ .‬کله چی‬
‫هغوی دکابل چار اسیاته ورسیدل‪ ،‬اطالع یی تر السه کړه چی سردار شیردلخان‪،‬‬
‫کهندلخان‪ ،‬پردلخان دناد علی نه خپلو لښکرو ته حرکت ورکړی اوبیا یی کندهار‬
‫نیولی دی‪ .‬شاه محمود او کامران ته نور کابل دامن ځای نه وه‪ .‬ددی ویره هم وه‬
‫چی دهرات الره بنده شی‪ .‬ځکه هرات ددوی لپاره یواځنی دامید او دراتلونکی‬
‫واکمنی ځای وه‪ .‬نو ځکه یی تصمیم ونیوه چی کابل پریږدی او دواړه هرات ته‬
‫الړ شی ‪.‬او دهغه ځای حکومت په الس کی واخلی‪ .‬بالخره هغوی هرات ته‬
‫ورسیدل اوبیا دلوی افغانستان نه شاه محمود ته صرف د هرات والیت پاتی شو‪.‬‬
‫د وزیر فتح خان د مرګ نه وروسته دهغه ‪ ۷۵‬وروڼه بی سر پرسته او بی مشره پاتی‬
‫شول‪ .‬په پیل کی د دوی کورنی‪ ،‬داسی مشر چی ټول په هغه راټول شی نه درلود‪.‬‬
‫افغانستان دمخه دوزیر فتح خات د وروڼو تر منځ تقسیم شوی وه‪ .‬پدغو وروڼو‬
‫کی هر یوه ځان د مشری مستحق ګاڼه‪ .‬نو ځکه دهغوی تر منځ د ‪ ۶۱۶۱‬نه تر‬
‫‪ ۶۱۵۹‬پوری ‪ ۶۱‬کاله کورنی جګړی پیښی شوی‪ .‬د دغو جګړو په پای کی امیر‬
‫دوست محمد خان ثابته کړه چی هم دسلطنت او هم د وروڼو دمشری وړتیا لری‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه په کابل کی د چارو واګی په الس واخستی اوبیا یی ټول افغانستان ته خپل‬
‫واک وغځاوه‪ .‬پدی ډول د ابدالیانو سلسله کابل کی په ‪ ۶۱۶۱‬ختمه ‪،‬او دمحمد‬
‫زیو حکومت دجوړیدو لپاره کار پیل شو‪.‬‬

‫کورنی جګړی اوپه هرات باندی دایران نامردانه ناکامی حملی ‪.‬‬
‫په افغانستان کی ابدالی دولتونو تل دایران سره دوستانه سیاستونه درلودل‪ .‬دهغوی‬
‫په داخلی جګړوکی یی خپله بی طرفی ساتله‪ .‬تیمور شاه او زمان شاه سره لدی‬
‫چی په ایران کی داخلی جګړی روانی وی او دټول ایران اشغال یی دافغانستان‬
‫لپاره اسان کړی وه‪ ،‬دایران په داخلی چاروکی مداخله ونکړه‪ .‬اما دایران قاجاری‬
‫دولت هره ګړی چی یی په افغانستان کی حاالت ویجاړ لیدل‪ ،‬د افغانستان په‬
‫خاوره یی بی لدی چی کوم بری ترالسه کړی ناکامی حملی کولی‪ .‬ایرانی حاکمانو‬
‫دافغانستان والیت خراسان داشغال نه وروسته د ‪ ۶۱۶۱‬نه تر ‪ ۶۱۳۱‬پوری ‪ ۱‬ځل‬
‫په هرات حملی وکړی اوبیرته ناکام او بی حیثیته شوی‪ ،‬په شاشوی اویا تښتیدلی‬
‫وه‪ .‬په کال ‪ ۶۱۶۱‬ایران په هرات حمله وکړه‪ ،‬حسن علی مرزا د مشهد نه دهرات‬
‫په لور لښکر مارش کړ‪ ،‬دهغه مخه ونیول شوه‪ .‬هغه بی دکومی نتیجی مصالحه‬
‫وکړه او بیرته ستون شو ‪.‬‬

‫په هرات کی دواکمن کیدو وروسته پالر ابدالی شاه محمود او زوی ابدالی کامران‬
‫په شریکه هرات اداره کاوه‪ .‬دوی دواړو دایران قاجاری شاهانو سره دوستانه‬
‫مناسبات در لودل‪ .‬دی حالت نه قاجاری شاهانو منفی ګټه واخسته‪ .‬هغوی دپالر‬
‫او زوی ترمنځ داختالف په جوړولو او په هرات کی دمداخلی لپاره کار وکړ‪.‬‬
‫کامران چی واک غوښتونکی ځوان وه‪ ،‬اوشاه محمود چی ځان ټولواک ګاڼه‪ ،‬په‬
‫خپل منځ کی څوځله دایرانی او انګریزی شبکو لخوا په جګړی اخته کړای شول‪.‬‬
‫ایرانی شبکو چی د شاه محمود په کورنی کی یی قوی نفوذ درلود‪ ،‬داځل په ښکاره‬

‫‪48‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د پالر او زوی ترمنځ د نفاق او شخړی پیداکولو کو ششونه وکړل‪ .‬بیا په هرات‬
‫کی د ایران مداخله دومره رسوا بیشر مانه وه چی په ‪ ۶۱۷۳‬کی ایران په هرات‬
‫حمله وکړه‪ .‬دایران نه حسن علی دکامران پرضد شاه محمود ته دمرستی په نامه په‬
‫ډیری بی شرمی هرات ته خپل قوتونه داخل کړل چی هرات ونیسی‪ .‬خود کامران‬
‫لښکری دهغوی پر ضد په میړانه وجنګیدی او په جګړه کی کامران ایرانی لښکروته‬
‫ماته ورکړه‪ .‬ایرانی قوتونه بیر ته په شا شول‪.‬کامران په حاالتو مسلط شو او دسیسه‬
‫ختمه شوه‪ .‬بالخره دهرات خلکو دزوی او پالر تر منځ جوړه وکړه‪ .‬شاه محمود‬
‫یی دهرات پاچا او کامران یی دهغه د صدراعظم په حیث وټاکل‪ .‬بیا هرات تر‬
‫‪ ۶۱۱۵‬پوری ‪،‬تقریبا ‪ ۹۳‬کاله د ابدالی سلسلی واکمنانو په الس کی وه‪ .‬خوایران‬
‫چی تل دافغانستان زخمی او بحرانی حالت کی دنامرده غلیم په شان د شا نه‬
‫خنجر په الس حملی ته تیار وه‪ ،‬په کال ‪ ۶۱۷۷‬کی په هرات بیا حمله وکړه‪ .‬دایران‬
‫قاجاری حکومت فیروزالدین د شاه محمود ورور چی ایران ته یی پناه وړی وه‪ .‬د‬
‫حملی لپاره تحریک کړ‪ .‬هغه یی د قاجاری لښکرو سره چی قوماندان یی قلیچ‬
‫خان تایمنی وه‪ ،‬په هرات باندی دحملی لپاره ولیږه‪ .‬هغوی په هرات حمله وکړه‪.‬‬
‫کامران خپل لښکر دایرانی قواو سره دمقابلی لپاره دمخه تیار کړ ی وه‪ .‬دایرانی او‬
‫افغانی قواو تر منځ جګړه پیل شوه‪ .‬افغانی لښکری په ډیر شجاعت دایرانی قواو پر‬
‫ضد وجنګیدل‪ .‬دافغانی ځواکونو حمله دومره شدیده وه چی قلیچ خان تایمنی‬
‫دجګړی په میدان کی ووژل شو او فیروزالدین ونیول شو او بندی شو او ایرانی‬
‫لښکری ماتی شوی او بیرته ایران ته وتښتیدلی‪ .‬یو کال وروسته په ‪ ۶۱۷۵‬کی بیا‬
‫ایرانی لښکروپه هرات حمله وکړه‪ .‬کامران قوی دفاع وکړه خوجګړی ‪ ۵‬میاشتی‬
‫دوام وکړ‪ .‬ایران چی دهرات دنیولو نه مایوس شوی وه‪ ،‬د شا تګ لپاره یی دپیسو‬
‫غوښتنه وکړه‪ .‬دا پیسی د کامران لخوا ورکړل شوی او هغوی بیرته ایران ته ستانه‬
‫شول‪ .‬کامران ددی وروسته د فراه والیت په خپل زور ونیوه او دهرات برخه یی‬

‫‪49‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کړه‪ .‬بالخره شاه محمود په ‪ ۶۱۷۱‬دهرات په ښار کی مړ شو او کامران مستقل‬

‫واکمن شو‪ .‬دپالر دمرګ نه وروسته کامران خپل ځان دابدالی سلسلی یواځنی‬
‫وارث ګانه‪ .‬کامران دنورو داخلی جګړونه هم کامیاب راووت او په کامیابی سره‬
‫یی دهرات حکومت چالوه‪ .‬دا دکامران لوی شهامت او زړور توب او وطنپالونکی‬
‫روحیه وه چی په یوا ځی سر بی لدی چی دهیواد مرکز مرسته ورسره وی‪ ،‬دایران‬
‫سلطنت سره وجنګید‪ .‬او دایران لښکری یی څوڅو ځلی ماتی کړی‪ .‬او دخپلی‬
‫خاوری او واکمنی نه یی دفاع وکړه‪ .‬کامران په ‪ ۶۱۵۵‬کی یار محمد خان د خپل‬
‫وزیر په حیث وټاکه‪ .‬یار محمد خان چی ډیرزړ ور او پوه سړی وه‪ ،‬عسکری اداره‬
‫یی دنظم الندی راوستله اود هرات اداری چارو ته یی رونق ورکړ‪ .‬په ‪ ۶۱۵۷‬کی‬
‫بیا ایران په هرات حمله وکړه‪ .‬دا ځل محمد مرزا قاجار د مشهد نه په هرات‬
‫خپلی لښکری مارش کړی‪ .‬د شهزاده کامران ځواکونو بیا دغه ایرانی لښکرمات کړ‪،‬‬
‫او مرزا محمد قاجار مجبور شو چی سوله وکړی‪ .‬خو د ایرانی غلیم ددی ټولو‬
‫ماتو سره سره بیا هم بد نیت دوام درلود ‪.‬او هروخت یی چی توان پیدا کاوه‪ ،‬په‬
‫هرات باندی ناکامی حملی کولی‪ .‬داځل بیا په کال ‪ ۶۱۵۱‬کی ایران په هرات حمله‬
‫وکړه‪ .‬دا ځل دا یران پاچا محمد شاه قاجار دهرات دنیولو لپاره دروسانو مرسته‬
‫تر السه کړه ‪.‬او روسی نظامی ځواکونو د ایرانی لښکروسره یو ځای په هرات‬
‫حملی وکړی‪ .‬ددینه عالوه انګریزانو هم په افغانستان باندی دشرق لخوانه دحملی‬
‫تیاری نیوه‪،‬چی دامیر دوست محمد خان واکمنی ختمه کړی ‪ .‬چی دانګریزانو‬
‫حمله تقریبا یوکال وروسته په ‪ ۶۱۵۱‬کی وشوه‪ ،‬چی دافغان او انګلیس دلومړی‬
‫جګړی پیل وه‪.‬‬

‫په هرات باندی دایران دپاچا محمد شاه قاجارحمله ‪.‬‬

‫داځل دایران قاجاری واکمن محمد شاه قاجار یقین درلود چی هرات به‬
‫نیسی‪.‬ځکه هغه قوی لښکر او دروسانو مرسته دځان سره درلوده ‪.‬هغه ته دشهزاده‬

‫‪50‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کامران ماتول ډیر اسان په نظر ورغی ‪ .‬په ‪ ۶۱۵۱‬کی دایران پاچا محمد شاه قاجار‬
‫لښکرو د ‪ ۵۱۵۵۵‬کسیز قوی اردو او قوی توپخانی سره د هرات په لور حرکت‬
‫وکړ‪ .‬هرات ته په نژدی کیدو سره ددغی اردو تعداد‪ ۹۵۵۵۵.‬ته ورسید‪ .‬ددغی‬
‫اردو روسی قوماندانان داوه‪ :‬کلونل بالرمبرګ د انجنیری افسر‪ ،‬کلنل سیمنوف‪،‬‬
‫جنرال یوروفسکی‪ ،‬سارجن سامسون‪ ،‬او پولندی افسر پروسکی دایران افسران؛‬
‫محمد ولی خان سپاه ساالر‪ ،‬شهزاده محمد رضا‪ ،‬شهزاده علی قلی مرزا‪ ،‬شهزاده‬
‫بوحمزه‪ ،‬سکندر قاجار‪ ،‬جعفر سرهنګ اونور‪ .‬دایران د ‪ ۹۵۵۵۵‬کسیز لښکر په‬
‫مقابل کی د هرات والیت ‪ ۱۵۵۵‬عسکر والړ وه‪ ،‬یعنی دهرافغان عسکر په مقابل‬
‫کی ‪ ۱‬ایرانی او روسی عسکر والړ وه‪ .‬په سیاسی ډګر کی د روس سفیر په ایران‬
‫کی‪ ،‬سیمونویچ او دهغه نماینده‪ ،‬په کندهار کی فعال وه‪ .‬پداسی حاالتو کی ایران‬
‫دهرات نیول حتمی ګڼل‪ .‬نوځکه محمد شاه قاجار د ‪ ۶۱۵۱‬په اخر کی شخصا‬
‫دخپلو لښکروسره دهرات په لور حرکت وکړ‪ .‬هغه دافغانی سرحد نه تیرشو او‬
‫دغوریان کالیی اشغال کړه‪ .‬دهغه مخکنی لښکرقوماندان الله یار اصف الدوله ته‬
‫امر وشو چی دافغانستان خاوره‪ ،‬د هرات نه تر میمنی پوری ونیسی‪ .‬دایران پا چا‬
‫محمد شاه قاجار دنوامبر په ‪ ۶۱۵۱‬کی دهرات ښار محاصره کړ خودهرات دخلکو‬
‫مقاومت او شهامت ساری نه درلود‪ .‬شهزاده کامران هم ثابته کړه چی په بحرانی‬
‫حالت کی دافغانی خاوری ددفاع توان لری‪ .‬دایرانی لښکرو لخوا دهرات‬
‫محاصری یو کال نه زیات دوام وکړ او تر ‪ ۱‬دسامبر ‪ ۶۱۵۱‬پوری روانه وه‪ .‬په‬
‫دغه اوږده جګړه کی دایرانی لښکرو لخوا دهرات دشاوخوا کلی لوټ شول‪.‬‬
‫زراعتی ځمکی له منځ نه الړی‪ .‬دایرانی لښکرو د توپ ګولی دهرات دښار ودانی‬
‫او دوکانونه وران کړل اود هرات په ښار کی لویه قحطی پیداشوه‪ .‬محمد شاه امر‬
‫وکړ چی افغانی اسیران دی اعدام شی‪ .‬داکار هغه وخت وشو چی یو تن افغان‬
‫بندی د خنجرسره په محمد شاه حمله وکړه‪ ،‬خوهغه ته درسیدو دمخه ووژل شو‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د کامران وزیر یارمحمد خان د قحطی زیاتیدو سره ‪ ۷۵۵۵‬زړو او وړو ته اجازه‬
‫ورکړه چی دښارنه ووځی او ځان امن ځایونو ته ورسوی‪ .‬دغه ‪ ۷۵۵۵‬تنه ټول‬
‫محمد شاه ونیول او بیا یی ایران ته تبعید کړل‪ .‬بالخره افغانانو دخپل تاریخی‬
‫ګوریالیی تاکتیکونو نه کار واخیست او د هری خوانه یی په ایرانی لښکرو‬
‫شباخون او ناڅاپی حملی کولی او بیرته ښار ته ستنیدل‪ .‬په یوه حمله کی چی د‬
‫شیرمحمد خان هزاره په قومانده وشوه د ایرانی رسالو ‪ ۱۵۵‬اسونه دځان سره‬
‫بوتلل او د شکیبان دکلی خلکو دایران داذوقی کاروان لوټ کړ‪ .‬په اندخوی او‬
‫میمنه ازبکو او جمشیدی قوم او هزاره قومونو دایرانی اصف الدوله قواو ته ډیر‬
‫تلفات واړول‪ .‬ایرانی لښکری مجبوری شو ی چی بیرته خپل نظامی مرکز ته پناه‬
‫یوسی‪ .‬دغه وخت مضراب خان دمیمنی حاکم‪ ،‬زمان خان جمشیدی‪ ،‬شایسته‬
‫خان فیروز کوهی او خلیفه عبدالرحمن ترکمن د ‪ ۶۷۵۵۵‬سپرو سره هرات ته‬
‫ورسیدل‪ .‬زرتنه دکندهارنه د هرات مرستی ته ورسیدل‪ .‬دکندهار دقواو دمقابلی‬
‫لپاره محمد شاه خپل لښکر ولیږه‪ .‬دایران لو ی لښکر دکندهار دزر تنو سره و‬
‫جنګیدل‪ ،‬قجاریانو ټول ووژل بیا یی دهغوی سرونه پری کړل او دهغی نه کله‬
‫منارونه جوړ کړل‪ .‬دهغوی نه یو تن ژوندی پاتی شو‪ .‬دایران پاچامحمد شاه قاجار‬
‫هغه یو تن بیرته کندهار ته ولیږه چی دافغانانو دقتل عام خبر ورورسوی‪ .‬دکرخ‬
‫خلکو دهرات ښار ته دتلفاتو په منلو سره غذای مواد ورسول او دجنګ تر اخره‬
‫پوری یی دی کار ته دوام ورکړ‪ .‬جګړه اوږده شوه‪ ،‬روسان ورو ورو دهرات‬
‫دجګړی دنامالوم حالت نه مایوسه کیدل‪ .‬روس ایران ته وویل که چیری ایران‬
‫هرات فتح کړی نو روس به خپل ټول قرضونه ایران ته وبخښی‪ .‬روس ایران حملی‬
‫ته تشویق کړ‪ .‬بالخره ایران خپله وروستی او قوی حمله د هرات په ښار پیل کړه‪.‬‬
‫په هرات باندی دحملی لپاره قوماندانان داسی تعین شول‪ :‬محمد خان امیر تومان‬
‫دکندهار دروازه‪ ،‬محمد ولی سالر د ښار غربی دروازه اوداسی نور‪ .‬روسی‬

‫‪52‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سیمنوف او پولندی بروسکی دنقب ایستلو او نظامی استحکاماتو جوړولو موظف‬

‫شول‪ .‬د دروازه یی خشک او دکندهار دروازی مقابل کی دخاورو غونډی جوړی‬
‫شوی‪ .‬چی دښار داخل بمبارد کړی‪ .‬ایرانی شهزادګان د ‪ ۷۹‬توپونو سره دهجوم‬
‫لپاره تیار شول‪ .‬محمد شاه امروکړ چی د هرات تاریخی مقبری تیږی دی ماتی‬
‫شی او دتوپ ګولی په ډول دی تری نه ګټه واخستل شی‪ .‬بیا هم د بری لپاره‬
‫دوروستی چانس په ډول دایران پاچا دهرات افغان واکمن کامران سره دمذاکری‬
‫وړاندیز وکړ‪ .‬دا تقاضا دکامران لخوا رد شوه‪ .‬پاچا وویل چی هرات دی دایران‬
‫یوه برخه ومنل شی‪ .‬دا دکامران لخوا رد شوه ‪ .‬هغه وویل چی عبدالرحمن دهرات‬
‫مشهور خطاط دی دایران دربارته ولیږل شی‪ .‬داهم دکامران لخوا رد شوه‪ .‬کامران‬
‫صرف دا ومنله چی که چیری دایران قواوی ایران ته ستنی شی نو یو مقدار روپی‬
‫به ورکړی‪ .‬مذاکرات ناکام شول او دایران دپاچا لخوا دعمومی حملی امر‬
‫صادرشو‪ .‬په یوه ورځ ‪ ۹۵۵۵۵‬دتوپ مرمی فیر شوی‪ .‬اما دهرات خلک په لوړ‬
‫مورال او افغانی هوډ‪ ،‬یو الس دایران دتجاوز په مقابل کی ودریدل‪ .‬مالعبدالحق‬
‫په منبر پورته شو او دهرات خلکوته یی داسی وویل‪:‬‬

‫ایرانیان زموږ دشمنان دی‪ .‬د هیواد دازادی نه دفاع ددشمن په مقابل کی جهاد‬
‫اکبر دی‪ .‬مال عبدالحق چی دجهاد اعالن یی دمخه په کاغذونو لیکلی وه‪ ،‬په ښار‬
‫او دهرات په شاوخواکی خپور کړ‪ .‬د هرات دخلکو نه زوږ پورته شو‪ ،‬په شور‬
‫راغلل او دایرانی دشمن سره جهاد ته داخل شول‪ .‬د هرات په زرهاو تنو غازیانو‬
‫غسل وکړ کفن یی واغوست او بیرغونه یی پورته کړل او دمحاصر ی په حال کی‬
‫یی دښاردروازه خالصه کړه او دسیالب په شان ددښمن په لښکرو وختل‪ .‬ددغو‬
‫افغانانو شور اوزوږ چی کفن یی په سر کړی وه‪ ،‬ددښمن په لښکرو داسی وحشت‬
‫او ویره جوړه کړه چی ایرانی لښکرو خپله روحیه وبایلله او معنویات یی دالسه‬
‫ورکړل‪ .‬دهغوی لوی لښکرداسی مات مات شو چی دایران په لور په تیښته شول‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د ایران لښکر په دغه جګړه کی دافغانانو لخوا په کامل ډول تباه کړای شو‪ .‬دایرانی‬
‫دشمن دغه قوماندانان دجنګ په میدان کی دافغانانو په الس ووژل شول‪ :‬محمد‬
‫ولی خان سپاه ساالر‪ ،‬سرخوش خان افشار‪ ،‬شیر خان سر هنګ‪ ،‬نبی خان قره‬
‫ګوزلو‪ ،‬خنلرخان‪ ،‬اسماعیل خان سرهنګ‪ ،‬محمد ولی خان سرهنګ‪ ،‬مهدی قلی‬
‫خان سرهنګ‪ ،‬پروسکی پولندی او باقرخان دزرو تنو عسکرو سره د جنګ په‬
‫میدان ووژل شول‪ .‬دایرنی لښکرو نور قوماندانان امیر بهادر جنګ‪ ،‬سکندر خان‬
‫قاجار‪ ،‬محب علی خان ساالر‪ ،‬محمد علی خان یاالر او محمد خان د خپلو‬
‫لښکرو سره دجنګ دمیدان نه وتښتیدل‪ .‬جعفر خان قره چورلو‪ ،‬عبدالله خان یاور‪،‬‬
‫رشید خان سرهنګ‪ ،‬عبدلحسین یاور‪ ،‬علی مردان خان سرهنګ د جنګ په میدان‬
‫زخمی پریوتل‪ .‬دایرانی قواو جبه خانی ته اور ورکړ شو‪ .‬پدی ترتیب دهرات‬
‫داوږدی محاصری وروسته دایران پاچا محمد شاه قاجار او دهغه لښکر داسی‬
‫مات شو چی بیا یی تر ډیر وخت دحملی اراده ونګړه‪ .‬دغه وخت په مرکزی اسیا‬
‫کی دهرات دافغانانو دفاع نه دنظامی شهکار په ډول یادونه کیده‪ .‬دغو جګړو‬
‫وښودله چی روس‪ ،‬ایران او انګلیس په ګډه اراده درلودله چی دافغانستان‬
‫موجودیت ختم او په خپل منځ کی تقسیم کړی‪.‬که چیری هغه وخت ایران او‬
‫روس هرات او ځینی شمالی والیتونه نیولی وای‪ ،‬انګریزانو جنوبی او شرقی‬
‫والیاتو دنیولو هڅه پیل کوله‪ .‬خو دهیواد د اتلو خلکو یووالی او د هرات دخلکو‬
‫قوی دفاع د روس او ایران دبلی مشترکی حملی نیت بدل کړ‪ .‬اما انګریزانو فکر‬
‫کاوه چی دا کار دوی يواځی کوالی شی‪ .‬نو ځکه هغوی یو کال وروسته ‪۶۱۵۱‬‬
‫کی خپل زور وازمایه او په افغانستان یی حمله وکړه او د افغان او انګلیس اوله‬
‫جګړه پیل شوه‪ .‬چی بیا دهغوی دلښکرو نه صرف یو تن دکتر برایدن افغانانو‬
‫ژوندی پریښود‪ ،‬چی ددوی دعسکرو د محوه کیدو خبر انګریزانو ته ورسوی‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په ‪ ۶۱۵۱‬کی کله چی انګریزانو په افغانستان حمله وکړه‪ ،‬د سیمی د شبکو دکار په‬
‫نتیجه کی د کامران او وزیر یار محمد خان تر منځ اختالفات پیداکړای شول‪ .‬د‬
‫بیل یی کړه ایل یی کړه فتنه عملی شوه او جګړه پیښه شوه چی په نتیجه کی‬
‫کامران ووژل شو او وزیر یارمحمد خان واکمن شو‪ .‬کامران دخپل پالر شاه‬
‫محمود دمرګ نه وروسته د‪ ۶۱۷۱‬نه تر ‪ ۶۱۵۱‬پوری ‪ ۶۵‬کاله دهرات مستقل پاچا‬
‫وه‪ .‬یارمحمد خان یو کال وروسته په ‪ ۶۱۹۵‬کی د غوریانو کال دالس ته راوړلو‬
‫لپاره دایرانی قواو سره جګړه پیل کړه‪ .‬دایران لښکر یی مات او دغوریان کال یی‬
‫تر السه کړه‪ .‬دغه وخت دافغان او انګلیس لمړی جګړه روانه وه‪ .‬د جګړی په بهیر‬
‫کی په ‪ ۶۱۹۶‬میجر تاد د مکناتن سیاسی نماینده‪ ،‬دمخه هرات ته تللی وه‪ .‬چی‬
‫ځینی قرار دادونه دهرات دواکمن سره امضاکړی‪ .‬یار محمد خان هغه دهرات نه‬
‫وشاړه‪ .‬یار محمد خان د ‪ ۶۶‬کاله واکمنی وروسته بالخره د مریضی له امله په کال‬
‫‪ ۶۱۳۵‬په هرات کی وفات او دجامی مقبری شا ته دفن شو‪ .‬بیا دهغه زوی محمد‬
‫سعید خان دهغه ځای ناستی شو‪ .‬بیا هم په هرات کی دایران ناکامو مداخلو دوام‬
‫وکړ‪ .‬هغه ‪ ۶۵‬کاله د هرات واکمن وه‪ ،‬تر څو چی امیر دوست محمد خان په‬
‫‪ ۶۱۱۵‬کی هرات ته الړ هغه یی ونیوه‪ .‬او هرات یی دکنترول الندی راوست ‪.‬دغه‬
‫وخت هرات کابل پوری وتړل شو‪ .‬اودابدالی خاندان وروستی واکمنی ختمه او‬
‫دمحمد زایی خاندان واکمنی په هرات کی پیل شوه‪ .‬امیر دوست محمد خان‬
‫دهرات دنیولو وروسته هلته وفات شو‪ .‬پدی ډول امیر دوست محمد خان‬
‫افغانستان بیرته واحد کړ‪ .‬په هرات کی دایران وروستی مداخله د ‪ ۶۱۱۱‬کال‬
‫دمارچ په میاشت کی وه دا هغه وخت وه چی زه هلته دهرات والی وم‪.‬‬

‫په کال ‪ ۰۷۲۷‬هرات کی دایرانی جاسوسانوفتنه ‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د هرات ‪ ۶۱‬فرقه چی دایران په مقابل کی دافغانستان دسرحداتو نه د دفا‬

‫ع لپاره جوړه شوی وه‪ ،‬د جاسوسی کارونو لپاره د ایرا ن استخباراتو ته‬
‫مهم هدف وه‪ .‬دبلی خوا دغه وخت دافغان شوروی مناسبات کړکیچن‬
‫شوی وه‪ .‬ځکه د شوروی شبکومشر او دهغوی اعتمادی شخص ببرک‬
‫کارمل دافغان دولت لخوا شړل شوی وه‪ .‬پدی علت شورویانوغوښتل‬
‫چی دولت ضعیف او دشوروی یرغل او د کارمل د بیا راوستلو لپاره‬
‫زمینه مساعده کړی‪ .‬چی بیا شورویانو دهمدی کال ‪ ۶۱۱۱۷۶۷۷۷۱‬کی‬
‫افغانستان اشغال او جمهور ریس حفیظ الله امین شهید او افغانستان‬
‫اشغال کړ‪ .‬نو ځکه شوروی او ایران پدغه حادثه کی د پردی شاته شریکی‬
‫ګټی درلودی ‪.‬او شریک عمل یی وکړ‪ .‬دهغوی پالن داسی وه چی ‪-۶‬‬
‫په هرات کی اول داسالمی جهاد په نامه فتنه او اړدوړ جوړ شی‪ .‬خلک‬
‫وپارول شی او بیا دایران لخوا په افغانی لباس کی شیعه مالیان نظامیان‬
‫او اشرار دایران افغان سرحد نه تیر او افغانی خاوری ته داخل شی‪ .‬او په‬
‫خپل مسیر کی ټولی ولسوالی دهرات د ښار پوری غوریان‪ ،‬زنده جان‪،‬‬
‫ګذره‪ ،‬انجیل ولسوالیو ته سقوط ورکړی ‪.‬او ځان دهرات ښار ته داخل‬
‫کړی او هغه ونیسی ‪ - ۷‬او بیا ځان ‪ ۶۱‬فرقی ته ورسوی‪ .‬دایرانی شبکو‬
‫پالن په ‪ ۶۱‬فرقه کی داسی وه‪ .‬هلته هغوی باید افغان افسران چی دایران‬
‫جاسوسان وه‪ ،‬لکه تورن اسماعیل او نور دکودتا دالری دفرقی کنترول‬
‫تر السه کړی ‪.‬او بیا هغوی دایران نه راغلی بلوا کونکی ایرانی نظامی‬
‫افسران او جنګی ماهرین فرقی ته داخل کړی ‪.‬او هغوی ته دفرقی د‬
‫وسلو ټولی ذخیری په الس کی ورکړی ‪.‬او بیا د ‪ ۶۱‬فرقی په سقیله او‬
‫خفیفه وسلو او مهماتو ټول ملی خاینین ایرانی افسران ټول اشرار‪ ،‬په‬
‫وسلو ماشیندارو‪ ،‬توپونو‪ ،‬ټانکونو مسلح کړی ‪.‬اوبیا په همدی وسلو‬

‫‪56‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دافغانستان غربی والیات دکنتروا الندی راولی‪ .‬او ایران نه راغلی نظامی‬
‫افسران ‪ ،‬په افغانی لباس کی ددغو سیمو کنترول تر السه‬
‫کړی‪.‬دافغانستان د خارجی دشمنانواودهغوی داخلی اجنتانو ډیر خطر‬
‫ناک پالن وه ‪.‬خوهغه ناکام شو ‪.‬دا ځکه چی ددی ضد ملی فتنی په‬
‫مقابل کی دهرات اتلو مدافعینو‪ ،‬دخلقی ګوند ملی اتالنو‪ ،‬اتلو نظامیانو‪،‬‬
‫اتلو څارندویانو دهرات اتلو ښاریانو دافغانی خاوری نه دخپلو سرونو په‬
‫قیمت دفاع وکړه ‪،‬دشمن یی مات او تیختی ته مجبور کړل ‪.‬اودملی‬
‫خاینانو‪ ،‬وطنفروشانو‪ ،‬کرغیړن پالن خنثی کړ‪ .‬دهرات ګوندی او دولتی‬
‫مشر تابه دمخه خبر وه ‪.‬اودهرات دخپلی مقدسی خاوری ددفاع لپاره یی‬
‫کامل تیاری نیولی وه‪ .‬همدا دلیل وه‪ ،‬کله چی ایرانی اشرار دهرات ښار‬
‫ته ورسیدل‪ ،‬دهرات د ښار دمدافعینو د قوی دفاع سره مخ شول‪ .‬اشرار‬
‫په ځینو برخو کی ښارته داخل شول خو دوطنپالونکو لخوا بیرته د ښارنه‬
‫وشړل شول ‪.‬د ښار مرکز تر اخره ددولت دکنترول الندی وه‪ .‬اتلو‬
‫مدافعینو ښار ته دایرانی اشرارو د داخلیدو مخه ونیوله‪ .‬دهرات په ښار‬
‫باندی داشرارو دحملو دخنثی کیدو وروسته ‪.‬هغوی ورو ورو متالشی‬
‫شول‪ .‬دفرقی په لور د هغوی د پرمختګ مخه ونیول شوه‪ .‬دغه وخت وه‬
‫چی د هغوی دا ټول پالنونه نا کام شول‪ .‬ځکه دایرانی اشرارو او فرقی تر‬
‫منځ د هرات ښار واقع وه ‪ ۶۱،‬فرقی ته درسیدلو لپاره هغوی باید دښار‬
‫نه تیر شوی وای او دښار کنترول یی تر السه کړیوای ‪.‬خو دهرات په‬
‫ښارکی دافغانستان خلق دمو کراتیک ګوند والیتی مشر تابه اواتلو‬
‫غړو‪،‬دهرات وطنپالونکوخلکو‪ ،‬نظامی قوتونو کنترول درلود‪ .‬هغوی‬
‫دایرانی اشرارو مخه و نیوله ‪،‬او ایرانی اشرار یی پری نښودل چی دهرات‬
‫ښار ته داخل شی‪.‬د فتنه ګرواشرارو بل قوت د هرات ‪ ۶۱‬فرقه وه ‪ .‬چی‬

‫‪57‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫داشرارو په الس کی وه ‪ .‬هلته ددولت پر ضد په ‪ ۶۱‬فرقه کی دملی‬

‫خاینانو ایرانی جواسیسو لخوا چی شوروی مشاور جنرال کاتوچف د‬
‫پردی شاته د هغوی سره کار کاوه‪ ،‬کودتا وشوه‪ .‬هغوی چی په دسیسه‬
‫کی پټ الس درلود‪ ،‬فرقه اشرارو ته تسلیم کړه ‪.‬او په خپله د شوروی‬
‫مشاور کاتوچف سره دفرقی نه شینډڼډ هوای ډګرته وتښتیدل‪ .‬بیا‬
‫دهغوی منطق داوه چی دوی دنظامی تیاریو لپاره هلته الړل ‪.‬دا درواغ وه‬
‫‪.‬دهرات ددفاع لپاره دګوند والیتی کمیټه زماسره کارکار کاوه ‪.‬اوشهری‬
‫کمیته دهرات دڅارندوی قوماندانی سره کار کاوه ‪،‬ددی نه عالوه هرات‬
‫کی دکوماندو قطعه دشهنواز ټنی دقوماندی الندی چی بیا یی فرقه‬
‫ونیوله دڅارندوی په قوماندانی کی دنورو سره مشترک کارکاوه‪ .‬که چیری‬
‫هغوی دهرات نه ددفاع نیت درلودای ‪.‬شیندند ته دتښتیدلو پر ځای باید‬
‫د هرات ښار او موږ ته چی دښار په دفاع بوخت وه‪ ،‬راغلی وای‪.‬‬
‫خوهغوی دهرات ملکی اداری سره خیانت وکړ او هغه یی اشرارو او‬
‫دنظامی یاغی قواو حملی ته یواځی پریښودل‪ .‬او فرقه یی ایرانی‬
‫جواسیسو ته تسلیم کړه ‪ ،‬په خپله شینډڼډ ته وتښتیدل‪ .‬دغه وخت‬
‫‪۶۱‬فرقی چی کنترول یی دایرانی جواسیسو په الس کی وه‪ ،‬په موږ اود‬
‫ښار حکومتی ځواک باندی د سقیل توپ ډزی کولی چی ملکی تلفات‬
‫یی هم واړول‪.‬ددی تلفاتو مسول اشراروه نه حکومتی قواوی ‪.‬اشرار او‬
‫دهغوی مالتړ هیوادونه تراوسه تبلیغ کوی چی حکومتی قواو ښار بمبارد‬
‫کړ ‪.‬دالوی درواغ دی ‪،‬د هرات ښار دحکومت دکنترول الندی وه ‪.‬په‬
‫ښار باندی بمبارد په حکومتی قواو او ګوندیانو باندی دبمبار معنی‬
‫درلوده ‪،‬په هرهیواد او هروشرایطو کی دا ناممکنه ده چی دولت خپل‬
‫قوتونه ددفاع په حالت کی په دومداره ډول بمباردکړی ‪ .‬دفرقی اشراروپه‬

‫‪58‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دی دلیل په ښار دتوپ ډذ ی کولی چی ښار ته داخل شی ‪،‬او ښار‬

‫دکنترول الندی راولی ‪ .‬خوپه ‪ ۶۱‬فرقی باندی دشینډڼډ نه د هوایی‬
‫ځواکونو د بمبارد ‪ ،‬دهغی مخه نیولی وه ‪،‬چی ښار ته دهغوی دداخلیدو‬
‫مخه ونیولشی ‪،‬پدی دلیل یی هغه ددایمی بمبار الندی واقع کړی وه‪.‬‬
‫خرڅ شویو لیکواالنو په وار وار ادعا وکړه چی ګویا دغو الوتکو ښار‬
‫بمبارد کړ‪ .‬دا به کوم عقل ومنی چی دولت خپل قوتونه بمبارد کړی‪ .‬موږ‬
‫په ښار کی وه‪ ،‬دهرات ښار د حکومت په کنترول کی وه‪.‬نو په کوم منطق‬
‫موږ باید دخپل دولت لخوا بمبارد شوی وای ‪ .‬؟ په دغو خطر ناکو‬
‫شرایطو کی چی دآنی مرګ سره مخ وه ‪.‬زموږ دملګرو مورال ډیر قوی وه‬
‫‪.‬ما یقین درلود چی موږ به ددی خطر ناک حالت نه په بری سره راووځو‬
‫‪ .‬سره لدی چی زما دقوماندی الندی نظامی قطعه موجوده نه وه‪ .‬خوما‬
‫دټولو قوتونو دارتباط دمرکزپه حیث کار کاوه‪ .‬دغه وخت ما دهرات ښار‬
‫په باغ شاهی کی دګوندی والیتی کمیتی سره یو ځای دهرات دموجودو‬
‫مدافع قوتونو او کابل سره د ارتباطاتو دمرکز په حیث کار کاوه‪ .‬دغی‬
‫رابطی دافغانستان د خاوری دساتلو او دشمن دماتی لپاره حیاتی اهمیت‬
‫درلود‪ .‬که چیری دغه مقاومت اودقیقه محاسبه پالنګزاری او رابطه نه‬
‫وای‪ ،‬د دشمن پالن کامیاب وه‪ .‬او دمرکز مرسته هم نه شوای رسیدالی‪.‬‬
‫ځکه کابل ته په هرات کی د دشمن او دوست دقواو محاسبه ناممکنه وه‪.‬‬
‫نور محمد ترکی جمهور ریس په یوی تلفونی رابطه کی« ماته وویل ‪ :‬چی‬
‫ستا موجودیت دهرات په ښار کی حیاتی دی ځکه چی موږ ته دا‬
‫اطمینان راکوی چی هرات سقوط ندی کړی‪ .‬او کوالی شو په اطمینان‬
‫سره مرسته در ولیږو‪ ».‬دغه وخت دحکومت لخوا دهرات د ‪ ۶۱‬فرقی د‬
‫بیرته نیولو اواشرارو دتصفیی لپاره د دفاع وزارت لخوا دعملیاتو نوی‬

‫‪59‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قوماندان انځر ګل وټاکل شو‪ .‬دهغه د قوماندی مرکز دشیندند په هوایی‬

‫ډګر کی وه‪ .‬بیا دهغه دقوماندی الندی د ‪ ۶۱‬فرقی دنیولو عملیات پیل‬
‫شول‪ .‬بالخره هرات ښار ته د مرکزی دولت لخوا دکومکی قواواو ‪۶۳‬‬
‫ټانکونو په رسیدلو سره دفرقی دنیولو عملیات پیل شول‪ .‬او ددغه قواو‬
‫اودشهنواز ټنی دقوماندی الندی کوماندو قطعاتو لخوا فرقه محاصره او‬
‫ونیول شوه‪ .‬په دقیق ډول دنوی ‪ ۶۵۳۱‬کال یعنی نوروز نه یوه ورځ‬
‫دمخه فرقه محاصره شوه او بیا فرقه دحکومت کنترول الندی راغله ‪.‬او‬
‫ایرانی اشرار او دهغوی ګوډاګیان لکه ملی خاین تورن اسماعیل بیرته‬
‫ایران ته وتښتیدل‪ .‬دافغانستان تجزیی لپاره دغه ستره دسیسه دافغان‬
‫وطنپالونکو نظامیانو‪ ،‬ګوندیانو‪ ،‬او دهرات خلکو خنثی کړه‪ .‬هغه وخت‬
‫دهرات دوالی او دګوند مشر په حیث زما موجودیت د دی باعث شو‪.‬‬
‫چی موجود نظامی قوتونه دیو بل او مرکز سره په ارتباط کی و ساتل شی‬
‫‪.‬او مدافع قوتونه خپل نظم وساتی ‪ ،‬دکندهار نه دزغره والو قواو په‬
‫رسیدو او دکوماندو قواو سره چی قوماندان یی شهنواز ټنی وه‪ ،‬په‬
‫مشترکو جنګی عملیاتو کی دفرقی کنترول بیا تر السه شی او حادثه‬
‫دافغان حکومت په په بری پای ته ورسیږی‪ .‬ما ددغی حادثی په اړه د‬
‫«پردو فتنی اوتیری » په نامه کتاب لیکلی او خپور کړی کیدایشی تفصیلی‬
‫معلومات دهغی نه تر السه شی‪ .‬د دغی حادثی په اړه ایران او نورو افغان‬
‫دشمن هیوادونو اوخرڅ شویو لیکواالنو چی دکمی جیری په مقابل کی‬
‫خپل معنویت خرڅ کړی وه ‪.‬ددرواغو او جعلیاتو لوی پرو پاکند وکړ‪.‬‬
‫کتابونه‪ ،‬مقالی اومجلی یی نشر کړی ‪.‬چی خرڅ شوی جواسیس ملی‬
‫اتالن‪ ،‬اودهیواد ملی اتالن او دافغانی خاوری مدافعین بدنام کړی‪.‬‬
‫ددرواغو او جعلیاتو په خپرولو کی ایرانی عواملو ډیر کار وکړ‪ .‬خو رښتیا‬

‫‪60‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫رښتیاوی او دحقیقت لمر څوک په ګوتو نشی پټولی‪ .‬تاریخ به دغه دوطن‬
‫دشمنان چی خپل دوطن خاوره یی په ایران خرڅوله دملی خاینانو په‬
‫حیث ثبت کړی ‪.‬او هغه وطنپالونکی چی دوطن ددفاع لپاره یی خپل‬
‫خوږ ژوند قربان کړ‪.‬تل دملی قهرمانانو په نوم په خپله حافظه کی وساتی‬
‫‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دوهمه برخه‬

‫د محمد زی خاندان سلطنت ‪.‬‬

‫امیر دوست محمد خان (‪)۰۰۱۷ -۰۰۱۷‬‬

‫دوست محمد خان دمشهوروزیر فتح خان ورور‪ ،‬او د پاینده خان ځوی وه ‪.‬هغه‬
‫په داخلی جګړو کی په خپلو حریفانو اوورونو چی دواک دعوا یی درلو ده غالب‬
‫شو او مرکزی حکومت یی جوړ کړ ‪.‬سره لدی چی انګریزانو افغانی امپراطوری‬
‫ړنګه او افغانستان یی داخلی جګړو په اورکی وسوځاوه‪ ،‬خو د افغانانو سره‬
‫دهغوی کینه دومره زیاته وه ‪،‬چی هغوی بیاهم دامیر دوست محمد خان سلطنت‬
‫نشو تحمل کولی‪ .‬چی دداخلی جګړو داورنه یی دمرکزی حکومت په جوړولو سره‬
‫هیواد ته دسره مرکزیت ورکړ ‪ .‬او دداخلی جکړو او انګریزی دسیسو په اورکی‬
‫سوه ځیدلی افغان ملت بیرته په خپلو پښو ودراوه‪ .‬امیر دوست محمد خان داخلی‬
‫بحران ختم کړی او مرکزی دولت یی جوړ کړی وه‪ .‬او ورځ په ورځ قوی کیده‪.‬‬
‫دانګریزانو سره دا ویره پیداشوه‪ .‬چی کیدای شی امیر دوست محمد خان قوی‬
‫شی‪ .‬افغانی نیول شوی خاوره‪ ،‬بیرته تر السه کړی او انګریزانوته په هند کی خطر‬
‫پیښ کړی‪ .‬نو ځکه یی دهغه د وهلو لپاره بیا شیطانی استخباراتی کار پیل کړ‪.‬‬

‫هغه وخت مذهبی روحانیت چی دشاهی نظام په الس کی په خلکو باندی‬

‫دحکومت کولو لپاره ایدیالوژیک وسله وه‪ ،‬حاکم رول درلود‪ .‬دغه مذهبی‬
‫روحانیت‪ ،‬حکومت ته مشرو عیت ورکاوه‪ .‬دا ځکه چی حکومتونه داسالم په نامه‬
‫جوړیدل چی داسالمی حکومت مشر پاچا یا امیر وه‪ .‬د هغه نه اطاعت په ملت‬
‫باندی فرض وه‪ .‬دخلکو دغه فکری انقیاد لپاره د حاکم رو حانیت یا مال‪ ،‬مولوی‪،‬‬
‫موالنا‪ ،‬پیر‪ ،‬حضرت او نورو لخوا شرایط تیاریدل‪ .‬چی په حاکم نظام کی یی‬

‫‪62‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دقدرت ستنی جوړولی‪ .‬هغوی داخلی او خارجی جګړو او حاکم قدرت د تسلط‬
‫لپاره روحی شرایط تیارول او عامه ذهنیت ته یی دپاچا نه داطاعت لپاره د حاکم‬
‫نظام په ګټه جهت ورکاوه‪ .‬انګریزانو دافغانی ټولنی دغه کلتوری حالت اود افغانانو‬
‫په عامه ذهنیت باندی د مال کنترول مطالعه کړ اوپه هغوی کی یی نفوذ وکړ‪.‬‬
‫هغوی خپل پالنونه دمذهبی روحانیت دمهمو شخصیتونو په اخستلو سره جوړ‬
‫کړل‪ .‬انګریزی جاسوسانو په دغه اسالمی روحانیت کی د نفوذ په کولوسره شاه‬
‫زمان ته سقوط ورکړ او دهیواد په وروستنیو شاهی نظامونو کی خپلی شبکی لکه د‬
‫سرطان دانی په شان وغزولی او ناورینونه یی جوړ کړل‪ .‬افغانان یی په وینو کی‬
‫ولمبول‪ .‬د یادونی وړ ده کله چی په ‪ ۶۱‬قرن کی افغانستان دداخلی جګړو په اور‬
‫کی ډوب کړای شو‪ ،‬د دغه جګړو مرکزی شخصیتونه سردار پاینده خان او دهغه‬
‫مشهور زوی فتح خان وه‪ .‬چی دابدالی خاندان نه محمد زی خاندان ته د قدرت‬
‫دانتقال اصلی شخصیتونه وه‪ ،‬اومحمد زای خاندان یی قدرت ته ورساوه‪ .‬دغه‬
‫وخت افغانی مشران بی لدی چی پوه شی ټول دانګریزی استخباراتو د سیاسی‬
‫لوبو ښکار شول‪ .‬دیادونی وړ ده چی سردار پاینده خان ‪ ۷۶‬زامن درلودل چی‬
‫دهغی جملی نه ‪ ۶۳‬تنو دافغانستان په تاریخ کی مهم رول ادا کړ‪ .‬چی هغه دا وه ‪:‬‬
‫‪ .۶‬وزیر فتح خان ‪ .۷‬سردار دوست محمد خان ‪ .۵‬محمد عظیم خان ‪ .۹‬سلطان‬
‫محمد خان ‪ .۳‬مهر دلخان ‪ .۱‬اسداله خان ‪ .۱‬عبدالجبار خان ‪ .۱‬عبدلصمد خان‬
‫‪ .۱‬پردل خان ‪ .۶۵‬جمعه خان ‪ .۶۶‬رحمدلخان ‪ .۶۷‬طره باز خان ‪ .۶۵‬کندلخان‬
‫‪ .۶۹‬عطا محمد خان ‪ .۶۳‬پیر محمد خان‪ .‬دی ټولو د سردار او نواب لقب ځان‬
‫ته اختیار کړ‪ .‬دوی بیا دافغانستان په سیاستونو کی لوی رول ولوباوه او تقریبا‬
‫‪ ۶۳۵‬کاله په افغانستان حاکم وه ‪.‬چی بیا دهغوی اوالده ‪۱۵۵۵‬تنو ته ورسیده‬
‫دیادونی وړ ده چی بیا د«بیل یی کړه ایل یی کړه » سیاست دانګریزانو لخوا د شاه‬
‫زمان په سقوط کی داسی عملی شو‪ :‬په دغه خونړیو حوادثو کی ‪،‬سردار پاینده‬

‫‪63‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خان د شاه زمان پر ضد دسیسه کی فعاله برخه اخستلو وروسته د شاه زمان لخوا‬
‫ونیول شو او اعدام شو‪ .‬د هغه وژنه د قومی مشرانو ترمنځ په نفاق اود شازمان نه‬
‫د پاینده خان زوی فتح خان دانتقام اخستلو او شاه محمود واکمن کیدو باعث‬
‫شوه‪ .‬کله چی بیا هم د تاریخ په بله پاڼه کی د خارجی شبکو دکار په اساس د وزیر‬
‫فتح خان او شاه محمودترمنځ چی نږدی دوستان وه‪ ،‬دشمنی جوړه شوه ‪،‬فتح‬
‫خان د شاه محمود لخوا ووژل شو‪ .‬د فتح خان وژنه دشاه محمود پر ضد دهغه‬
‫دورونو دقیام باعث شو ‪.‬د فتح خان وروڼه د شاه محمود پر ضد را پورته شول او‬
‫هغه ته یی سقوط ورکړ‪.‬چی بیا دانګریزانو دپالن مطابق دا خلی جګړی پیل شوی‪.‬‬
‫ددغو جګړو دختمی نه وروسته ‪.‬تاریخی بدلون راغی او دابدالی خاندان نه‬
‫محمدزی خاندان ته دواک دانتقال باعث شوه‪ .‬انګریزی جاسوسی شبکو یواځی‬
‫دشاه زمان او ابدالی امپراطوری د محوه کولو لپاره پالن نه وه جوړ کړی‪ .‬هغوی په‬
‫افغانستان کی دکورنی جګړو داور دبلولو او افغانستان د تجزیی لپاره پراخ‬
‫پروګرامونه جوړ کړی وه‪ .‬مثال پاینده خان د وزیر فتح خان پالر هم په خپل قوم‬
‫اوهم په نورو قومونو کی قوی نفوذ درلود‪.‬که چیری هغه دشاه زمان په مقابل کی‬
‫کامیاب شوی وای او یا شاه زمان هغه وژلی وای په دواړه حاالتو کی د افغان‬
‫دولت یووالی ختمیده اوملی نفاق چی افغانی دولت ختم کړی‪ ،‬قوی کیده‪ .‬هیواد‬
‫دمتالشی کیدو خواته تلو‪ .‬نو ځکه انګریزی شبکو ډیرکار اولوی مصارف وکړل‬
‫چی دافغانستان دتباه کولو دغه پروژه دمذ هبی روحانیت په وسیله بریالی کړی‪ .‬او‬
‫دهند نه خپل جاسوس میاغالم محمد د اسالمی روحانی او پیر په نقاب کی‬
‫کندهار ته دشاه زمان پرضد دسیسی لپاره ولیږی او هغه په خلکو ومنی ‪ .‬میا غالم‬
‫محمد خلکوته ویل چی داسالمی ورور ولی په اساس مشرانوته احترام وشی او‬
‫دشاه زمان نه چی کشردی‪ ،‬سلطنت واخستل شی او مشر ورور شاه محمود ته‬
‫انتقال شی ‪ .‬د مال په جامه کی د انګریزی شبکو لخوا پاینده خان او نورقومی‬

‫‪64‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مشران پدی قانع شول چی پدی اړه صرف هغوی اسالمی شریعت عملی کړی او‬
‫حق حقدار ته ورسوی ‪ .‬دغه جاهالن نه پوهیدل چی ددی شعار شاته چی دقوی‬
‫واکمن شاه زمان دسقوط باعث کیږی ‪،‬دټول هیواد تباهی پټه ده‪.‬‬

‫کله چی د شاه محمود واکمنی په ‪ ۶۱۶۱‬کی دوزیر فتح خان دوروڼو لخو ا دهغه‬
‫دمرګ وروسته ختمه شوه‪ .‬افغانستان دسیمی داستخباراتو دسیاسی لوبو میدان‬
‫شو‪ .‬هغوی دا جګړی لکه نن داسی پالن کړی وی‪ ،‬چی مرکزی دولت ختم او‬
‫افغانستان تجزیه شی او ملوکطوایفی حکومتونه جوړ شی‪ .‬چی بیا انګریزان او نور‬
‫هیوادونه هغه د خپلو جواسیسو په الس په اسانی اداره کړی ‪،‬او یا مخامخ د‬
‫نظامی یرغل دالری هیوادپه کامل ډول اشغال کړی‪.‬دافغانستان داخلی جګړو دی‬
‫خونړی حالت ‪ ۶۱‬کاله دوام وکړ‪ .‬بالخره دسدوزی او محمد زی خاندانونو او د‬
‫دوست محمد خان دوروڼو تر منځ د خونړیو جګړو وروسته دوست محمد خان‬
‫فاتح راووت ‪.‬هغه پدی قادرشو چی په خپلو رقیبانو بریالی شی او په کابل کی‬
‫دخپل سلطنت مرکز جوړ کړی‪ .‬دوست محمد خان په ‪ ۶۱۵۹‬کی کندهار دخپلو‬
‫وروڼونه بیر ته واخیست‪ .‬بیا دټول افغانستان دسلطنت د حاصلولو په لور د‬
‫مبارزی په بهیر کی دوست محمد خان په کابل کی دمشرانو جرګه جوړه کړه‪ .‬دغی‬
‫جرګی دوست محمد خان د پاچا په حیث وټاکه‪ .‬خوهغه شکسته نفسی وکړه او‬
‫دپاچا پرځای یی دامیر لقب ځان ته غوره کړ‪ .‬هغه بیا دافغانستان مرکزی حکومت‬
‫جوړ کړ اوپه ‪ ۶۱۱۵‬کال د خپل ژوند په پای کی یی هرات د خپل سلطنت برخه‬
‫کړه ‪ ،‬چی دمخه دابدالی خاندان لخوا اداره کیده‪.‬‬

‫لومړی افغان انګلیس جګړه (‪)۰۰۱۷-۰۰۷۷‬‬

‫انګریزان دامیر دوست محمد خان دسلطنت دجوړیدلو وروسته پدی کامیاب‬
‫نشول چی دهغه ددربار په داخل کی خراب کاران پیدا کړی ‪.‬ځکه دهغه حکومت‬

‫‪65‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دهغه دکورنی دغړونه جوړ وه ‪.‬اوهغه ټول دوست محمد خان ته وفادار وه‬
‫‪.‬نوانګریزانو ځان مجبور ولید چی په مستقیم تجاوز سره دهغه حکومت ته سقوط‬
‫ورکړی ‪.‬کله چی په ‪ ۶۱۶۱‬کی د شاه محمود دسقوط نه ‪ ۶۱‬کاله وروسته‬
‫دانګریزانو فتنی ناکامی‪ ،‬داخلی جګړی ختمی او مرکزی حکومت په ‪ ۶۱۵۹‬کی د‬
‫امیر دوست محمد خان په مشری جوړ شو‪ ،‬صرف ‪ ۳‬کاله امیر دوست محمد خان‬
‫د انګریزانو دفتنونه روغ پاتی شو‪ .‬په ‪ ۶۱۵۱‬کی بیا انګریزانو په افغانستان لومړی‬
‫افغان انګلیس جګړه تحمیل کړه‪ .‬د غه وخت د انګریزانو لپاره بربنډه حمله‬
‫ناممکنه وه‪ .‬نو ځکه هغوی بله سیاسی لوبه پیل کړه‪ .‬هغوی شاشجاع چی تل یی‬
‫ځان دسلطنت وارث او دوست محمد خان یی دسلطنت غاصب ګانه‪ ،‬را مخ ته‬
‫کړ او اعالن یی وکړ چی شاشجاع دسلطنت اصلی وارث دی‪ .‬انګریزان غواړی‬
‫چی حق حقدار ته ورسوی او اسالمی عدالت اجرا کړی‪ .‬انګریزانو ډیر کوشش‬
‫کاوه چی دافغانستان خلکو ته قناعت ورکړی چی افغانستان ته د دوی د داخلیدلو‬
‫هدف صرف د محمدزی خاندان نه سدوزی خاندان ته دقدرت انتقال دی‪ .‬کله‬
‫چی انګریزان دافغاناو سره دا مرسته وکړه او حق یی حقدار ته ورساوه ‪ ،‬دوی‬
‫بیرته هند ته په شا کیږی‪ .‬شاه شجاع هم واقعا پدی فکر کی وه چی انګریزان دده‬
‫سره دخدای په رضا مرسته کوی چی خپل پلرنی سلطنت ترالسه کړی‪.‬شاشجاع ته‬
‫په قناعت ورکولو کی دانګریزی قواو مشر الفنستن رول ډیر زیات وه ‪،‬ځکه هغه‬
‫دشاشجاع دسلطنت پر وخت پیښور کی دانګریزانو دسفیر په حیث دهغه دربار ته‬
‫راغلی او رسمی مالقات کړیوه ‪ .‬همدارنګه شاه شجاع د وزیر فتح خان دوروڼو‬
‫سره په داخلی جګړو کی قوی لښکر درلود‪ .‬او ډیر ځله د هغوی سره په جګړو کی‬
‫غالب شوی هم وه‪ .‬نو ځکه انګریزانو دهغه دنفوذ نه ګټه واخسته او افغانستان کی‬
‫یی دمداخلی لپاره په شاه شجاع تکیه وکړه‪ .‬شاه شجاع دغه وخت په هیواد کی‬
‫ډیر طرفداران لرل نو ځکه انګریزانو د هغه نه ګټه واخسته‪ .‬انګریزانو ددغی ډرامی‬

‫‪66‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دمخه په افغانستان کی دمداخلی لپاره ظاهرا قانونی الر ه جوړه کړی وه‪ .‬هغوی د‬
‫پنجا ب واکمن رنجیت سنګ او دشاشجاع سره په الهور کی یوه معاهده‬
‫امضاکړه چی دالهور دمثلث په نامه یاده شوه‪.‬‬

‫دغیر عادالنه معاهداتو امضاکول ‪.‬‬

‫دا یو حقیقت دی چی که چیری دداسی غیر عادالنه معاهداتو شاته لوی‬
‫استعماری قوت موجود نه وای‪ ،‬داسی معاهدی کوم حقوقی اوقانونی ارزش نه‬
‫درلود ‪ .‬د الهور معاهده پداسی حالت کی د شاه شجاع سره د افغانستان د پاچا په‬
‫حیث امضا کړه ‪،‬چی هغه عادی سړی او امیر دوست محمد خان دافغانستان‬
‫برحال پاچا وه‪ .‬دګندمک معاهده پداسی شرایطو کی انګریزانو په یعقوب خان‬
‫دامیر شیر علی خان زوی سره امضاشوکړه چی انګریزانو نیم افغانستان نیولی وه‬
‫او کابل دمحاصری الندی وه‪ .‬امیر شیر علی خان مزارته تللی وه او امیر یعقوب‬
‫خان نوی دزندان نه خوشی شوی وه‪ .‬دا داسی حالت وه چی یو بدماش ډاکو دچا‬
‫په سر ټوپک کیږدی او ووایی دا ومنه چی ستا کوراو ټول مال زما دی او کنه وژل‬
‫کیږی‪ .‬انګریزانو ټولی معاهدی د افغانستان سره پداسی منطق امضاکړی دی‪.‬‬
‫همدارنګه دډیورڼد معاهده پداسی حاالتو کی امضا شوه چی روس او انګلیس‬
‫دشمال او جنوب نه په افغانستان باندی د مشترک یرغل لپاره توا فقات کړی وه‪.‬‬
‫انګریزانو په داسی حاالتو کی په جنوبی سرحداتو کی د تهدید په ډول دډیورنډ‬
‫دمعاهدی دامضالپاره عسکر ځای په ځای کول او په شمال کی روسانو دافغانستان‬
‫پنجده سیمه ونیوله اودپر مختګ تهدید یی کاوه‪ .‬نو ځکه دیوه یرغلګر اوجنایت‬
‫کار استعماری دولت او د هغوی دجاسوسی شبکو په فتنو کی تباه شوی او ځپل‬
‫شوی افغانستان سره د غاصب انګریزی استعمار د ضد بشری جنایاتو‪ ،‬دقانونی‬
‫کولو لپاره امضا شوی سند‪ ،‬کوم قانونی اعتبار نلری‪ .‬دغه ټولی معاهدی دنن‬
‫ورځی دازادی نړی دمنل شویو اصولو او دهیوادونو دخود ارادیت دحق دمنلو په‬

‫‪67‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اساس‪ ،‬حقوقی او قانونی ارزش نلری‪ .‬نو ځکه دمصنوعی غیر قانونی کرښی دواړو‬
‫خواو ته اوسیدونکی خلک حق لری چی دخپلو وروڼو او خپلوانو سره هروخت‬
‫چی یی زړه وی وګوری‪ .‬د سیاسی‪ ،‬کلتوری او ټولنیزو مسایلو په اړه یو بل سره‬
‫خبری وکړی‪ .‬دخپل ژوند او سیاسی ماحول په اړه دنظر تبادله اوپه شریکه‬
‫پریکړی وکړی‪.‬‬

‫[نن همدا استعماری هیوادونه د جعلی دموکراسی دنامه الندی بیا هم دافغانستان‬
‫دتباه کولو لپاره د جنګی جنایت کارانو‪ ،‬ملی خاینانو‪ ،‬قاتالنو او مافیایی ډلو په‬
‫حکومت او انتخابی نظام کی دساتلو لپاره مشابه منطق جوړ کړی‪ .‬هغوی وایی؛‬
‫منو چی دوی قتالن او جنایت کاران‪ ،‬ما فیایی ډلی دی خو تر څو چی یوی‬
‫محکمی په چا باندی حکم نه وی کړی هر متهم بی ګناه دی‪ .‬دوی باندی هیڅ‬
‫محکمی حکم ندی کړی‪ ،‬نو ځکه دوی بی ګناه دی‪ .‬نو حق لری چی په حکومت‬
‫کی وی او یا په دموکراتیکو انتخاباتو کی کاندید وی‪ .‬حال داچی دغو استعماری‬
‫هیوادونو دمخه دجنایت کارو مافیایی ډلو غړی‪ ،‬دشر او فساد عاملین‪ ،‬د جنګی‬
‫جنایت کارانو په فرمایش دغه قضای نظام چی دشر او فساد نظام دی جوړ کړی‬
‫دی‪ .‬مجرم قاضیان ددوی دجنایت دقانونی کولو د وسیلی په حیث کارول کیږی‪.‬‬
‫دوی بی طرفه قاضیان ندی هغوی هم دمافیایی ډلو په شان مجرمین دی‪ .‬دوی په‬
‫هیواد کی جنایت او فساد قانونی کړی دی‪ .‬که چیری دوی واقعا عدالت غواړی او‬
‫کرغیړن اداری‪ ،‬اجتماعی او قضایی فساد ورکولو لپاره ددوی چغی دعوام فریبی‬
‫لپاره نه وی‪ ،‬دوی اول باید دغه قاضیان محاکمه کړی اوهغوی چی دشر او فساد‬
‫عاملین دی لری او مجازات کړی‪ ].‬ن‪.‬ن‬

‫‪68‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د شاه شجاع رول ‪.‬‬

‫د انګریزانو لخوا په دغه ډرامه کی دشاشجاع شاملول‪ ،‬دهغه دنوم او نفوذ نه‬
‫داستفادی لپاره شوی وه‪ .‬مثال د انګریزانو د لښکروسره دشاه شجاع ‪ ۱۵۵۵‬کسیز‬
‫لښکر وه‪ .‬دهغه سره دهغه د زوی لښکر ‪ ۹۱۵۵‬کسیز لښکر وه چی دا ټول لس زره‬
‫اته سوه کسیز لوی لښکر وه‪ .‬انګریزانو افغانستان ته د داخلیدو لپاره دمخه تبلیغاتی‬
‫زمینه مساعده کړی وه‪ .‬هغوی خلکوته ویل چی دوی صرف حق حقدارته رسوی‪.‬‬
‫او قدرت دغاصب دوست محمدخان نه اخلی او شاه شجاع ابدالی ته ورکوی‪.‬‬
‫هغوی داسی ښودله چی دافغانستان استقالل ته احترام لری او صرف دافغانستان‬
‫پاچا سره مرستی لپاره راغلی دی‪ .‬کله چی دوی کندهارته ورسیدل هلته یی دشاه‬
‫شجاع لپاره دتاج پوشی لوی جشن جوړ کړ‪ .‬پدغه جشن کی کله چی شاه شجاع د‬
‫افغانستان دپا چا په حیث په کندهار کی د انګریزی لښکرو معاینه وکړه‪ .‬انګریزانو‬
‫هغه ته داحترام لپاره خپل بیرغونه ټیټ کړل‪ .‬کله چی شاه شجاع په تخت‬
‫کیناست بیا ‪ ۶۵۶‬توپونه دهغه داحترام لپاره فیر شول‪ .‬دغه وخت جنرال کین د‬
‫انګریزانو سپاه سالر او مکناتن دانګریزانو سفیر شاه شجاع ته پورته شول او هغه‬
‫ته یی احترام وکړ‪ .‬دهغوی سره جنرال الفنستن دانګریزی لښکرو قوماندن هم وه‬
‫چی په ‪ ۶۱۵۱‬کی د شاه شجاع دربار ته په پیښور کی دانګریزانود سفیرپه توګه‬
‫راغلی وه‪ .‬هغوی خلک معتقد کړل چی دا صرف یو تغیر دی او انګریزان دپا چا‬
‫دمرستی لپاره راغلی‪ .‬همدارنګه مشابه مراسم ‪.‬د شهزاده تیمور لپاره په پیښور کی‬
‫جوړ شول‪ .‬تیمور دشاشجاع زوی خلکو ته تحفی ورکړی او خلکو ده ته مبارکی‬
‫وویله‪ .‬انګریزی شبکو د امیر دوست محمد خان پر ضد په خلکو کی کرکه پیدا‬
‫کړی وه‪ .‬هغه وخت دانګریز جاسوسی شبکو اداره موهن الل ته ورکړ شوه‪.‬‬
‫شاشجاع دکابل با ال حصارکی استوګنه غوره کړه‪ .‬شاه شجاع دکابل د حکومت‬
‫اداره د مال شکور په الس ورکړه‪ .‬هغه خلکو ته وویل چی د هیواد اداره د پاچا په‬

‫‪69‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫الس کی ده او انګریزان موقتی میلمانه دی او ډیر زر به دافغانستان نه ځی ددغو‬

‫حوادثو وروسته انګریزانو بیا خپل ټول اوامر د شاه شجاع پنامه صادرول‪ .‬چی دی‬
‫ورنه خبرهم نه وه چی دا دهغه دبدنامی باعث کیده‪ .‬انګریزانو غوښتل چی شا‬
‫شجاع بدنام او په خپلو خلکو کی تجرید کړی‪ .‬چی بیاپه شاه شجاع باندی‬
‫دانګریزانو دکودتا وروسته هغه د انګریزانو پر ضد دکوم اقدام دکولو توان ونه لری‪.‬‬
‫شاه شجاع په ډیره سادګی فکر وکړ چی اوس دانګریزانو دستنیدو وخت دی نو‬
‫ځکه هغه دمکناتن نه رسما وغوښتل چی اوس افغانستان امن دی‪ .‬نور انګریزی‬
‫لښکروته ضرورت نه لیدل کیږی‪ ،‬تاسو بیرته هند ته الړ شی‪ .‬مکناتن چی د هیواد‬
‫اشغال لپاره نور شیطانی پروګرامونه درلودل‪ ،‬په جواب کی وویل؛ تر څوچی دامیر‬
‫دوست محمد خان خطر موجود وی د انګریزی قواو موجودیت حتمی دی‪ .‬کله‬
‫چی انګریزانو خپلی پښی کلکی کړی نوبیا یی دشا شجاع سره سلوک بدل شو‪.‬‬
‫هغوی شاه شجاع ته وویل چی صدر اعظم مالشکور دکارنه لری کړی‪ .‬شاشجاع‬
‫ددی کار سره مخالفت وکړ‪ ،‬دادبحران پیل وه‪ .‬بالخره انګریزانوکودتا وکړه په‬
‫خپله یی مالشکور صدراعظم دکار نه لری کړ‪ .‬ددی نه وروسته خلک پوه شول‬
‫چی پاچا کوم صالحیت نلری او انګریزان اصلی واکداران دی‪ .‬انګریزانو ورو ورو‬
‫دشاشجاع افراد د دولت داداری نه لری کړل اودی یی تجرید او د استخباراتو او‬
‫امنیتی قواو لخوا محاصره کړ او شاه شجاع دیوه بندی حالت کی واقع شو‪ .‬دغه‬
‫وخت دشاه شجاع او انګریزانو ټکر په علنی توګه پیل شو‪ .‬شاه شجاع دخلکونه‬
‫دانګریزانو پرضد دملی قیام غوښتنه وکړه‪ ،‬خلک پوه شول چی پاچا کوم واک‬
‫نلری او انګریزانو تر اوسه دهغه دنامه الندی واک چال وه‪ .‬دانګریزانو د مخ نه‬
‫نقاب لری شو‪ .‬دغه وخت دانګریزانو پرضد دملی قیام لپاره اساسی کار پیل شو‪.‬‬
‫سره لدی چی ددی دمخه په انګریزانو حملی پیل شوی وی او ترکابله پوری هغوی‬
‫دغازیانو دضربی الندی ډیر تلفات لیدلی وه‪ .‬خو داځل د هغوی پر ضد د‬

‫‪70‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ټولوافغانانو‪ ،‬منظم ملی قیام پیل شو‪ .‬هریخوا په انګریزانو حملی شدیدی شوی‪.‬‬
‫انګریزانو دغه قیامونو ته په وژلو‪ ،‬تهدید‪ ،‬تخویف‪ ،‬حبس‪ ،‬جزا‪ ،‬مصادره او تبعید‬
‫جواب ورکاوه‪ .‬د ‪ ۶۱۹۶‬کال په دسامبر کی شاه شجاع دانګریزانو پرضد دملی‬
‫جهاد اعالن امضااو خپور کړ‪ .‬ددی دمخه هم په ‪ ۶۱۹۵‬کی شاشجاع دخلکو نه د‬
‫فرمان په صادرولوغوښتلی وه چی دانګریزانو پر ضد ملی قیام پیل کړی‪ .‬چی بیا‬
‫دغه فرمانونه د انګریزانو الس ته ورغلل‪ .‬او په پاچاد انګریزانو لخوا فشار زیات‬
‫شو‪ .‬دلوبی په پای کی کله چی انګریزان مات او دوتلو په حالت کی وه‪ ،‬شاه شجاع‬
‫په مرموز ډول د انګریزی شبکو لخوا ووژل شو‪.‬‬

‫د بلی خوادافغان او انګلیس لومړی جګړی په پیل کی د انګریزانو دراتګ پروخت‬

‫امیر دوست محمد خان دانګریزی لښکرو سره تر اخره وجنګید‪ .‬هغه دغزنی‬
‫استحکامات دخپلو زامنو په وسیله دومره قوی کړی وه چی انګریزان دډیرو‬
‫جنګونو وروسته مجبور شول‪ .‬غزنی پریږدی او مستقیم دکابل په لور حرکت‬
‫وکړی‪ .‬دغه وخت امیر دوست محمد خان د خپلو لښکرو سره دکابل نه ارغندی‬
‫او بیا غزنی ته راغی او دشانه یی په انګریزی لښکرو حملی وکړی اوډیر یی تباه‬
‫کړل‪ .‬هغه بیا د خپلو لښکرو سره بامیان اوخلم ته الړ‪ .‬انګریزان د هغه تعقیب‬
‫لپاره بامیان ته الړل خو دوست محمد خان ‪،‬دهغه ځای نه بخارا ته الړ چی ځان‬
‫نورو جګړوته تیار کړی‪ .‬هلته دبخارا چارواکو دهغه سره ښه چلند ونه کړ او‬
‫امیردوست محمد خان مجبور شو چی هیواد ته دستنیدو په لټه کی شی‪ .‬په ‪۶۱۹۵‬‬
‫کی هغه د بخارا نه د افغانستان شمال کندز ته ستون شو‪ .‬او دانګریزانو پر ضد‬
‫دملی قیام لپاره د خلکو مشری په غاړه واخسته‪ .‬دغه وخت دانګریزانو پرضد دملی‬
‫قیام لپاره ‪ ۳۵۵۵‬تنه دده په شاوخوا راټول شول‪ .‬هغه ددغه قوتونو سره بلخ ته‬
‫ورسید‪ .‬دلته نور جنګیالی دهغه سره یو ځای شول‪ .‬هغه خپل زوی افضل خان د‬
‫قوتونو دمخکښ په حیث تعین کړ‪ .‬خو دغه قوتونو توپخانه نه لرله‪ .‬انګریزی‬

‫‪71‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫لښکری دهغه دمخنیوی لپاره د باجګاه سیمی ته ورسیدلی اودافضل خان قوتونه‬
‫یی مات کړل‪ .‬علت یی د توپخانه نه لرل وه‪ .‬بیا امیر دوست محمد خان‬
‫دانګریزانو سره دجګړی لپاره بامیان ته الړ‪ .‬هلته شدیده جګړه پیښه شوه‪ .‬امیر‬
‫دتوپچی قوت دنه لرلو له کبله بیامات شو ‪.‬او ‪ ۶۱‬سپتامبرکی ایبک او تاشقرغان‬
‫ته په شا شو‪ .‬هغه بیا نجراو ته الړ او دخلکو لخوا استقبال شو او ډیر خلک دهغه‬
‫سره دانګریزانو پرضد غزا کی یوځای شول‪ .‬دنوامبر په ‪ ۷‬په پروان کی امیر دوست‬
‫محمد خان په انګریزی قواو شدیده حمله وکړه او دهغوی دوه کنډ که یی تباه او‬
‫دهغوی لښکر یی مات کړ‪ .‬جنرال سیل ددی ماتی نه وروسته چاریکارته خپل‬
‫قوتونه په شا کړل او مکناتن دامیر دوست محمد خان سره دمذاکراتو په لټه کی‬
‫شو‪ .‬بیا د انګریزی شبکو لخوا دامیرسره دمذاکراتو لپاره تماس و نیول شو‪ .‬امیر‬
‫دوست محمد خان دغه مذاکراتو ته تیار شو‪ .‬دغه مذاکرات وشول خو ددغه‬
‫مذاکرتو په جریان کی انګریزانو په نامردی سره امیر دوست محمد خان ونیوه‬
‫اوبیا یی هند ته بندی بوته اود خلکو ملی قیام دوام وکړ‪.‬‬

‫د انګریزانو ماته او وتل ‪.‬‬

‫دامیر دوست محمد خان دنیول کیدلو وروسته ‪،‬افغانانود جګړی دوام اوهیواد‬
‫مشری لپاره د قومی مشرانونه انقالبی شورا جوړه کړه ‪.‬چی بیا دانګریزانو پر ضد‬
‫دملی قیام مشری دافغانی مشرانو انقالبی شوراپه غاړه واخسته ‪ .‬بیا دغی شورا‪ ،‬د‬
‫امیر دوست محمد خان زوی وزیر اکبر خان دمشر په توګه وټاکه‪ .‬دغه وخت‬
‫انګریزانو ډیر تلفات لیدلی وه او دژوندی وتلو په لټه کی وه‪ .‬نو ځکه هغوی‬
‫مذاکراتو باندی تاکید کاوه‪ .‬انقالبی شورا د انګریزانو سره دمذاکراتو لپاره‬
‫وزیراکبر خان ته دنده وسپارله‪ .‬بیا داکبر خان او دانګریزی مشرانو ترمنځ څو ځله‬
‫مذاکرات وشول چی دهغی مهمه واقعه دوزیر اکبرخان او مکناتن ترمنځ‬
‫مذاکرات وه چی بیان به یی راشی ‪ .‬خو دغه مذاکرتو کومه نتیجه نه درلوده ځکه‬

‫‪72‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انکریزان صادق نه وه او چلول یی کاوه ‪.‬هغوی صرف دزور تابع وه ‪.‬غازیان هم‬
‫دی نتیجی ته ورسیدل چی انګریزان صرف دجګړی دالری په خبره پوهیدلی شی‬
‫‪.‬نو ځکه هغوی جګړی ته شدت ورکړ ‪.‬بالخره دشدیدو جګړو وروسته انګریزان په‬
‫‪ ۱‬دجنوری ‪ ۶۱۹۷‬مجبور شول چی خپله ماته ومنی‪ ،‬کابل تخلیه کړی او د جالل‬
‫اباد په لور هند ته د رسیدلو لپاره حرکت پیل کړی‪ .‬هغوی دوتلو په وخت هم‬
‫وعده خالفی وکړه‪ .‬غوښتل شوی تو پونه یی ورنکړل‪ .‬انګریزی لښکری د کابل نه‬
‫دوتلو پر وخت ‪ ۶۱۳۵۵‬کسیز لښکر ‪.‬دوه زره بار شوی اوښان او د‪ ۱‬ورځو اذوقه‬
‫دځان سره درلوده‪ .‬د قطار لمړی سر د جنوری د میاشتی په ‪ ۱‬دسهار په ‪ ۱‬بجو او‬
‫دیرش دقیقو دکابل عسکری قشلی نه ووت او اخر یی ماښام ووتل‪ .‬انګریزی‬
‫ښځی دقطار په اوله‪ ،‬خزانه په دوهمه او لښکر وروسته وه‪ .‬دانګریزانو دوتلو‬
‫وروسته دهغوی عسکری قشله دافغانی قواو لخوا اشغال شوه‪ .‬دکابل خلکو‬
‫دانګریزانو په رسوا ماتی او تسلیمیدلو خوشحالی کولی‪ .‬اکبر خان د انګریزانو نه‬
‫وغوښتل چی دجالل اباد نه د جنرال سیل قوتونه باید د پیښور په لور حرکت‬
‫وکړی او دافغانستان نه ووځی‪ .‬خوهغوی ونه منله‪ .‬اکبرخان ته اطالع ورسیدله‬
‫چی دکابل نه دوتلو په حال کی انګریزی لښکر غواړی‪ .‬چی په جالل اباد کی‬
‫دجنرال سیل لښکر سره یو ځای شی او بیا په کابل حمله وکړی‪ .‬غازیانوته بی‬
‫لدی چی پدغو لښکرو تر جالل اباد پوری خپلو حملوته دوام ورکړی‪ ،‬بله الر پاتی‬
‫نشوه او دانګریزانو بی پایه دسیسی د هغوی دکامل محوه کیدو باعث شو‪ .‬نو‬
‫ځکه دغه انګریزی لښکر په الرکی د غازیانو لخوا تباه کړ شوی‪ .‬اود ‪۶۱۳۵۵‬تنو‬
‫نه صرف یوتن ډاکتر برایدن ځان ژوندی جالل ابادته ورساوه او جنرال سیل ته‬
‫یی دخپلو قواو دتباه کیدو جریان ووایه‪ .‬په کندهار کی د جنرال نات لښکر ‪۱۵۵۵‬‬
‫تنه تلفات ورکړل‪ .‬په ننګرهار کی ‪ ۳۵۵۵‬غازیانو د جنرال سیل قوتونه محاصره‬
‫کړل‪ .‬جنرال پالک د سیل مرستی ته قواوی ور ولیږلی‪ .‬خودغه قواوی ننګرهار ته‬

‫‪73‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫درسیدو دمخه په جمرود‪ ،‬علی مسجد کی دافریدو غازیانو دهجوم په اساس ماتی‬
‫شوی‪ .‬غزنی دانګریزانو دوجود نه پاک شو‪ .‬جنرال سیل یو جاسوس ته ‪۶۵۵۵۵۵‬‬
‫روپی ورکړی چی وزیر اکبر خان په کابل کی ترور کړی‪ .‬هغه کابل ته راغی او په‬
‫اکبرخان یی ډز وکړ خوهغه زخمی شو او مړنشو‪ .‬دغه جاسوس ونیول شو او په‬
‫خپل جرم یی اعتراف وکړ‪ .‬بالخره انګریزان مات شول او دهیواد نه ووتل‪ .‬د نړی‬
‫دستر قدرت ددغی رسوا ماتی وروسته په انګلستان کی الرداکلند صدر اعظم‬
‫برطرف شو او کابینه یی منحل شوه‪ .‬دانګریزانو زرهاومړه شوی عسکرولپاره ملی‬
‫ماتم اعالن شو‪ .‬دهند کمپنی ‪ ۳۵۵۵۵‬پونده او ‪ ۳۵۵۵۵‬او ښان دالسه‬
‫ورکړل‪.‬ددغی ماتی وروسته بیا دهند نوی ګورنر جنرال د کلکتی نه امیر دوست‬
‫محمد خان چی د انګریزانو دنظارت الندی یی ژوند کاوه‪ ،‬را وغوښت او دهغه‬
‫سره یی مذاکرات وکړل او بیا یی اجازه ورکړه چی دافغانستان په لور حرکت‬
‫وکړی‪ .‬دوست محمد خان د ‪ ۶۳۵‬تنو کورنی غړو سره کابل ته ستون شو او په‬
‫‪ ۶۱۹۷‬کی دوهم ځل لپاره دافغانستان پاچا شو‪ .‬انګریزانو په دغه استخباراتی لوبه‬
‫کی نه یواځی افغانستان تباه کړ بلکی په خپله هم تباه شول‪ .‬دانګریزی استخباراتو‬
‫مشران باید په علنی ډول محاکمه او مجازات شوی وای چی بیا داسی جنایات‬
‫تکرار نکړی خو هغوی نه یوا ځی مجازات نشول بلکی تر نن پوری هغه تکراروی‬
‫او دجنایاتو په کولو کی غیر مسول او واجب االحترام دی‪ .‬دا حالت تل قربانی‬
‫شویو هیوادونو او حتی انګریزانو ته یوه بشری فاجعه ده‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده‪ ،‬سره لدی چی انګریزان افغانستان ته په چل ول اوزور داخل‬

‫شول‪ .‬خو ونه توانیدل چی په افغانانو حکومت وکړی‪ .‬دهغوی ټولی لښکری له‬
‫منځ نه الړی او په ذلت سره دافغانانو لخوا مات او وایستل شول‪ .‬انګریزانو چی‬
‫دافغانستان د اشغال لپاره د شاه شجاع نه دنقاب په ډول استفاده کړی وه‪ ،‬غوښتل‬
‫چی لکه دهند په افغانستان کی خپل حکومت جوړ اوپه افغا نستان کی په دایمی‬

‫‪74‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ډول پاتی شی‪ .‬خو هغوی دافغانانو ازادی غوښتونکی روح او اراده هیره کړی وه‪.‬‬
‫هغوی نه پو هیدل چی‪ ،‬ټول خلک‪ ،‬مستقل افغانستان او ازاد ژوند غواړی‪ .‬په‬
‫افغانستان کی دهغوی واکمنی نه غواړی‪ .‬نه دوست محمد خان اونه شاه شجاع‬
‫اونه عام افغانان یو هم د انګریزانو واکمنی طرفدار نه وه‪ .‬انګریزان باید پوه شوی‬
‫وای چی دهغوی چل ول او مداریتوب صرف کوالی شی لږ وخت لپاره خلک‬
‫وغولوی او کله چی خلک پوه شی چی دپردی شاته کومه لوبه روانه ده‪ ،‬را پورته‬
‫کیږی او دغلیم پرضد قیام کوی او خپل رهبران په خپله‪ ،‬دملی قیام په جریان کی‬
‫دخپل منځ نه ټاکی او خارجی غلیم ماتوی اود هیواد نه یی شړی‪ .‬د افغانانو پرضد‬
‫دهغوی دتبلیغاتو په ردولو کی انګریزی لیکواله لیدی سیل دانګریزانو دجګړو پر‬
‫وخت دهغوی ویجاړ او ځپل شوی حالت ډیر دقیق تصویر وړاندی کوی ‪.‬‬

‫‪.‬لیدی سیل ‪....‬انګریزی لیکواله دافغان غازیانو په اړه داسی لیکی‪ :‬هغه څه چی‬
‫دافغانانو د بی عاطفه ګی او جبن په اړه ویل کیږی‪ ،‬دا صرف دانګریزانو نظر دی‪.‬‬
‫پداسی حال کی چی افغانان قوی او ښه نژاد دی او دوژل کیدو نه ویره نلری‪ .‬افغان‬
‫د ویری په غیر دتوپ مخی ته دریږی او په خپلی سیالوی حمله کوی او کله چی‬
‫هغوی یو سنګر ونیوه دهغی بیا نیول مشکل دی ‪....‬افغان جنګیالی د غونډیو‬
‫دسرنه په انګریزی لښکرو ‪.‬داسی هجوم راوړ لکه چی لیوان دپسونو په رمی داخل‬
‫شی‪.‬‬

‫ددی لپاره چی دجګړو په جریان کی دانګریزانو عهد شکنی او فریب کاری په ښه‬
‫ډول بیان شی‪ ،‬الزمه ده چی دمکناتن اوملی اتل وزیر اکبر خان د ټکر ذکر راشی‪.‬‬

‫د انګریزانو ټګی اوبره ګی ‪.‬‬

‫‪75‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کله چی دانګریزانو سیاسی نماینده مکناتن دافغان مشروزیر اکبر خان نه دمالقات‬
‫غوښتنه وکړه‪ .‬دغه مالقات وشو ‪،‬خو مکناتن غوښتل ددغه مالقات نه دافغان‬
‫مشرانو دنفاق لپاره ګټه واخلی اود هغوی د وژلو لپاره‪ ،‬دکمین په ډول استفاده‬
‫وکړی‪ .‬خو وزیر اکبر خان دهغه په دسیسی زر پوه شو‪ .‬کله چی خبری په فزیکی‬
‫برخورد بدلی شوی او هغوی الس او ګریوان شول‪ .‬ملی اتل وزیر اکبر خان‬
‫دمکناتن نه د هغه تفنګچه واخسته او په هماغه یی هغه وواژه‪ .‬اود هغه ملګری‬
‫کپیتان مکنزی یی خلع سالح او تسلیم او ژوندی د ځان سره روان کړ‪ .‬اکبر خان‬
‫بیا دخبرو دځای نه چی دانګریزی قشلی مخی ته روانی وی‪ ،‬د خپلو ملګرو سره‬
‫بیرته دافغانی جرګی ځای مد د خان کالته ستون شو‪ .‬انګریزانو دمکناتن د وژل‬
‫کیدو او کپیتان مکنزی ژوندی نیول کیدو وروسته د مکناتن مقام پاتنجر ته ورکړ‬
‫چی مذاکراتو ته دوام ورکړی‪ .‬خو دغو مذاکراتو نتیجه نه درلوده ‪.‬ځکه انګریزان‬
‫صادق نه وه‪ .‬هغوی د مذاکراتونه دوه هدفونه در لودل‪ .۶ .‬هغوی غوښتل ددغو‬
‫مذاکراتو نه په ګټی اخستلو سره دغازیانو تر منځ نفاق واچوی‪ .۷ .‬دا چی وخت‬
‫کمایی کړی چی دوی ته مرسته ورسیږی‪ .‬ددی حوادثو په جریان کی کله چی‬
‫دمکناتن دمرګ نه وروسته افغانی رهبران مدد خان کال ته دخبرو لپاره داخل شول‪.‬‬
‫خلکو غوښتل چی کپیتان مکنزی چی دوی سره بندی وه ووژنی‪ .‬خو وزیر اکبر‬
‫خان ددی مانع شو‪ .‬وزیر اکبر خان عمال منل شوی مشر وه‪ .‬هغه مکنزی ته په‬
‫غضب وویل‪ :‬داتاسی راغلی وی چی زموږ وطن ونیسی؟ دمکناتن دوژلو نه‬
‫وروسته وزیراکبر خان د امیر دوست محمد خان زوی ‪ ۷۹‬کلن ځوان‪ ،‬چی د ټولو‬
‫لخوا دقیام دمشر په حیث انتخاب شوی وه‪.‬انقالبی شورا ته د مکنا تن چل ول‬
‫اود وژل کیدو ټول جریان ووایه‪ .‬انقالبی شوراته د وزیر اکبرخان دګذارش نه‬
‫وروسته ‪ .‬بیا پدغه انقالبی شوراکی فیصله وشوه چی د انګریزانو سره دی دنوی‬
‫قرار داد متن داسی جوړ شی‪ .۶ .‬انګریزان دی خپلی ټولی ذخیری افغانانوته‬

‫‪76‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ورکړی‪ .۷ .‬دانګریزانو ټول توپونه دی د ‪ ۱‬توپونو په غیر افغانانو ته ورکړل شی‪.۵.‬‬

‫دانګریزانو مجرد برمته شوی کسان دی په متاهل بدلشی‪ .۹ .‬یو ملیون او ‪ ۹‬سوه‬
‫زره رو پی دی افغانانوته ورکړل شی‪ .‬انګریزانو دا شرطونه ومنل‪ .‬خوانګریزان‬
‫بیاهم په عمل کی د فتنو په کولوهغه منل شوی فیصلی دپښو الندی کړی او پخپله‬
‫دټول انګریزی لښکر دقتل عام باعث شول‪ .‬دهغوی دغه عمل ددی باعث شو چی‬
‫نور افغانان په هغوی باور ونکړی ‪.‬اوهغوی د کابل نه روغ ونه وځی او ټول ‪۶۱‬‬
‫نیم زره انګریزی لښکر دغازیانو لخواپه مخامخ جګړه کی قتل عام شی‪ .‬انګریزان‬
‫په کامل ډول مات او دافغانستان نه وشړل شی ‪.‬ځکه هغوی د افغانانو سره په‬
‫خپلو خبرو کی صادق نه وه او هره ورځ یی نوی چلونه په کارول‪.‬‬

‫په اروپاکی دانګریزانو دماتی انعکاس ‪.‬‬

‫انګلستان دغه وخت د نړی ستره امپراطوری وه‪ ،‬چی لمر په هغی کی غروب نه‬
‫کاوه‪ .‬نو ځکه دافغانانو په الس دهغوی ماته د نړی ټولو هیوادونو ته ټکان ورکړ‪.‬‬
‫دا هغوی ته تعجب وړ حادثه وه‪ .‬دنورو نه عالوه پدی اړه دنړی ستر انقالبی‬
‫مفکرین او عالمان کارل مارکس او فیدریش انګلز مقالی ولیکلی‪ .‬کارل مارکس‬
‫دهند یادداشتونه دعنوان الندی داسی ولیکل‪ .‬پښتو ژباړه‪[ ...‬د جالل اباد ددیوال‬
‫دپاسه یو سړی ولید ل شو چی دانګریزی رسمی اما څیری څیری شوی لباس‬
‫سره په ډنګر اس سپور وه‪ .‬دواړه سخت ټپیان شوی وه‪ .‬داسړی داکتر براییدن وه‪.‬‬
‫هغه د پنځه لس زره عسکرونه چی دری هفتی دمخه یی دکابل نه حرکت کړی وه‬
‫یواځنی سړی وه چی جالل اباد ته ورسید‪].‬‬

‫هم دارنګه فدریش انګلز د ‪ ۶۱۳۱‬کال داګست په میاشت کی داسی ولیکل‪ :‬پښتو‬
‫ژباړه( افغانستان په اسیا کی یو پراخ هیواد دی چی دهند په شمال غرب کی د‬
‫هند‪ ،‬ایران‪ ،‬بحرهند او هندوکش تر منځ واقع دی‪ .‬پخوا ایرانی خراسان او غرونه‬

‫‪77‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یی د بلوچستان او کشمیراو سند او دپنجاب عمده برخه په افغانستان کی شامله‬

‫وه‪ .‬افغانان زړور‪ ،‬باانرژی او ازادی خوښونکی خلک دی‪ .‬افغانان دلوی زړه‬
‫خاوندان دی‪ .‬داسی چی که چیری دهغوی خونی دشمن‪ ،‬ددوی سره میلمه شی‪.‬‬
‫ددغه دشمن نه دخطر په مقابل کی په خپل سر او مال حفاظت کوی ‪...‬انګلز‪.‬‬
‫داحمد شاه ابدالی په اړه داسی وایی‪ :‬چی دخراسان نه تر دهلی پوری دهغه‬
‫دفرمان الندی وه‪ .‬سره لدی دهغه روش سوله ایز وه‪ ،‬هغه شاعر او مورخ هم وه‪.‬‬
‫په افغانستان باندی دانګریزانو دحملی په اړه داسی وایی‪ :‬دډیرو جګړو وروسته‬
‫انګریزانو په ‪ ۶۱۹۷‬کی افغانانوته دتسلیمیدو معاهده امضا کړه‪ .‬ددغی معاهدی په‬
‫اساس انګریزانو خپلی ټولی روپی او خپله ټوله توپخانه افغانانو ته تسلیم کړه ‪...‬‬
‫دانګریزی اردو ستونزی په کابل کی دهغه ستونزو سره یوشان وی چی ناپلیون په‬
‫مسکو کی دهغی سره مخ وه ‪....‬بالخره دانګریزی لښکرونه یوتن داکتر براییدن‬
‫جالل اباد ته ورسید‪«.‬افغانستان در مسیر تاریخ » مخ ‪۹۱۵‬‬

‫امیر دوست محمد خان دوهم ځل (‪) ۰۰۲۱ - ۰۰۷۱‬‬

‫دهغه دوهم ځل سلطنت ‪ ۷۵‬کاله دوام وکړ‪ .‬دامیر دوست محمد خان دوهم ځل‬
‫سلطنت نسبتا ارام وه خو د ځینو ناخوالو سره یو ځای وه‪ .‬هغه دهیواد داشغال‬
‫شوی خاوری بیا آزادولو لپاره ډیری جګړی وکړی خو کامیاب نشو‪ .‬بیا هم‬
‫انګریزی جواسیسو دنظام دبی ثباته کولو لپاره پټ کار کاوه‪ .‬هغه مجبور وه چی‬
‫دمرکزی حکومت جوړیدو او دانګریزی شبکو دکار دمخنیوی لپاره خپل اعتمادی‬
‫کسان په دولتی ادارو او والیاتو کی مقرر کړی‪ .‬ددی کار لپاره هغه په خپلی کورنی‬
‫تکیه وکړه‪ .‬هغه وخت دغه افغانی مقوله عامه وه؛ [په قبیله کی بی قومه مشی ‪،‬او‬
‫په قوم کی بی وروره مشی ‪.‬او دوروڼو په منځ کی بی زویه مشی ] ‪ ....‬هغه وخت‬
‫سیاسی ګوندونه موجود نه وه‪ .‬په افغانستان کی هغه وخت سیاسی ژوند په قبیلی ‪،‬‬
‫وروڼو او زامنو پوری تړلی وه‪ .‬نو ځکه دډیرو زامنو لرل دقدرت عالمه وه‪ .‬امیر‬

‫‪78‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دوست محمد خان ددی ټولونه پوره وه‪ .‬هغه ‪ ۷۵‬وروڼه درلودل‪ .‬هغه ‪ ۶۹‬ځلی‬
‫واده کړی وه او‪ ۳۷‬زامن او لور ګانی درلودی‪ .‬نوځکه هغه مناسبه وګنله چی‬
‫دحکومت او والیاتو اداره د خپلو زامنو په الس ورکړی‪ .‬چی دخپل سلطنت په بی‬
‫ثباته کولو کی د انګریزی شبکو دفتنو مخه ونیسی‪ .‬نو ځکه هغه خپل زامن په‬
‫سترو حکومتی مقاماتو وګمارل‪ .‬هغه داسی مقرری ګانی وکړی؛ ‪ =۶‬سرداراکرم‬
‫خان د هزاره جات والی ‪ =۷‬سردار افضل خان د امیر عبدالرحمن پالرد دزرمت‬
‫او کتواز والی ‪ =۵‬سردار شیر علی خان بیا پاچا د کرم حکمران ‪ =۹‬سردار محمد‬
‫اعظم خان د لوګر والی ‪ =۳‬سردار غالم حیدر خان د غزنی والی ‪ = ۱‬سردار‬
‫محمد امین خان د کوهستان حکمران ‪ =۱‬سردار سیف اله خان د ګرشک حکمران‬
‫‪=۱‬او دهغه لمسی سردار فتح محمد خان د قالت حکمران‪ .‬په وروستیو کلونو‬
‫کی هغه دشمالی والیاتو اداره لمړی سردار اکرم خان اوبیا افضل خان ته ورکړه‪.‬‬
‫په نظامی برخه کی یو پوځ سردار شیر علی خان او دوه پو ځونه سردار اکبر خان‬
‫بیا وزیر اکبر خان ته ورکړ شول‪ .‬هر یوه سردار دپوځ مصارف دمحل دمالیا تونه‬
‫تامینول‪ .‬دامیر دوست محمد خان په وخت د هند او روس سره تجارت روان وه‪.‬‬
‫دایران سره تجارت محدود وه‪ .‬هغه وخت کوم ګوند یا سیاسی تشکیالت نه وه‪.‬‬
‫چی هیواد اداره کړی‪ .‬هغه پداسی حال کی چی انګریزی جاسوسی شبکی فعالی‬
‫وی چی هره ګړی یی هغه ته مصیبت جوړولی شو‪ ،‬دافغانستان دواحد ساتلو لپاره‬
‫بله وسیله نه درلوده‪ .‬نو ځکه هغه د خپلی کورنی دغړونه ګټه واخسته او د خپل‬
‫سلطنت په ساتلو کی د عمر تر اخره پوری کامیاب شو‪ .‬هغه دلمړی افغان‬
‫اوانګریز په جګړوکی متالشی شوی هیواد بیرته یو کړ‪ .‬مرکزی اداره یی جوړه کړه‪.‬‬
‫ابدالی هرات تردغه وخت مستقل وه‪ .‬هغه د ژوند په اخر کی هرات ته الړ او هغه‬
‫یی دمرکز کابل سره وتاړه‪ .‬هغه په ‪ ۶۱۱۵‬د جون دمیاشتی په ‪ ۶۷‬هرات کی وفات‬
‫شو او دهغه په ځای دهغه زوی شیر علی خان د پاچا په حیث انتخاب شو‪.‬‬

‫‪79‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫امیر شیر علی خان (‪) ۰۰۲۱-۰۰۲۰‬‬

‫شیر علی خان د خپل پالر امیر دوست محمد خان د وفات په وخت دهغه سره‬
‫په هرات کی وه‪ .‬شیر علی خان دمخه ددوست محمد خان لخوا د ولیعهد په توګه‬
‫ټاکل شوی وه‪ .‬دغه وخت شیر علی خان ‪ ۹۶‬کلن وه چی پاچا شو او دهیواد‬
‫دچارو واګی یی په الس کی واخستی‪ .‬افضل خان د امیرعبدالرحمن پالر او اعظم‬
‫خان دهغه وروڼه دشیرعلیخان نه مشران وه او سلطنت یی دځان حق ګانه‪ .‬سره‬
‫لدی چی دواړو وروڼوپه ښکاره د شیر علی خان سره موا فقه کړی وه او دهغه‬
‫سلطنت یی منلی وه خو دواړو د پردی شاته دهغه دځای نیولو لپاره هڅی پیل‬
‫کړی‪ .‬دا تحریکات د انګریزی شبکو لخواچی په دربار کی یی پټی شبکی‬
‫درلودی‪ ،‬پیل شول او دداخلی جګړو اور بل شو او امیر دخپلو وروڼو سره په‬
‫جګړو اخته شو‪ .‬دامیر شیر علی خان سلطنت په دری دورو ویشل کیږی؛ ‪=۶‬‬
‫دشاهی خاندان جګړی ‪ =۷‬د مدرن دولت استقرار او اجتماعی ریفورمونه ‪ =۵‬د‬
‫انګریزانو دوهم نظامی تجاوز‪ .‬په کال ‪ ۶۱۱۳‬دهغه د سلطنت نه دوه کاله وروسته‬
‫د کندهار والی سردار محمد امین خان یاغی شو‪ .‬امیر د خپلو لښکرو سره کندهار‬
‫ته الړ او خونړی جګړه پیښه شوه‪ .‬سره لدی چی هغه بیرته کند هار ونیوه خو پدغه‬
‫جګړه کی انسانی تلفات ډیر زیات وه او دهغه یو زوی هم ووژل شو‪ .‬شیرعلی‬
‫خان چی ډیر حساس او عاطفی شخصیت وه په عصبی شوک او ناروغی اخته‬
‫شو‪ .‬هغه دوه کاله په کندهار کی پاتی شو او ځان یی منزوی کړ‪ .‬دی حالت افضل‬
‫خان او اعظم خان ته ددی وخت ورکړ چی په کابل کی خپل سلطنت اعالن کړی‪.‬‬
‫افضل خان د ‪ ۶۱۱۱‬نه تر ‪ ۶۱۱۱‬پوری یوکال ځان پاچا اعالن کړ او دهمدغه کال‬
‫داکتوبر په میاشت کی مړ شو او دهغه ځای د هغه ورور اعظم خان ونیوه او د‬
‫‪ ۶۱۱۱‬نه تر ‪ ۶۱۱۱‬پوری ځان پاچا اعالن کړ‪ .‬دا یوه غیر رسمی او محلی پاچایی‬
‫وه‪ .‬بالخره امیر شیرعلی خان په ‪ ۶۱۱۱‬کی دروحی بحران نه راووت او خپلی‬

‫‪80‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫لښکری یی تیاری کړی او دخپلو مخالفینو سره یی جګړی پیل کړی‪ .‬شیر علی‬
‫خان د ډیرو جګړووروسته دکندهار نه دکابل په لور حرکت وکړ ‪.‬چی کابل د خپل‬
‫وروراعظم خان او وراره عبدالرحمن نه ونیسی ‪ ،‬دهغه مخالفینو‪ .‬دجګړی لپاره‬
‫دکابل نه د غزنی په لور حرکت وکړ‪ .‬دواړه لښکرو د شش ګاو په سیمه کی دیو بل‬
‫په مقابل کی جګړه پیل کړه‪ .‬امیر شیرعلی خان خپله وروستی جګړه په بری سره‬
‫سرته ورسوله او خپل مخالفین یی مات کړل‪ .‬او فاتحانه کابل ته داخل شو‪ .‬داځل‬
‫دهغه لمړی بحرانی مرحله یانی په خپله کورنی باندی دخپل سلطنت منل تیره شوه‬
‫او په ‪ ۶۱۱۱‬کی په یو قوی پاچا بدل شو‪ .‬عبدالرحمن دماتی نه وروسته روسی‬
‫ترکستان سمرقند ته ورسید او سیاسی مهاجر شو‪ .‬او اعظم خان په الر کی مړ شو‪.‬‬
‫شیرعلی خان د ‪ ۳‬کاله داخلی جګړو وروسته ‪ ۶۵‬کاله ارام حکومت وکړ او هغه‬
‫ریفورمونه یی عملی کړل چی د هغه پرو ګرام ستر نابغه سید جمالدین افغان لخوا‬
‫هغه ته ورکړ شوی وه‪ .‬خو انګریزی غلیم ارام نه وه او دجاسوسی شبکو دکارولو نه‬
‫عالوه د مستقیم یرغل لپاره یی بیا تیاری نیوه‪ .‬هغوی امیر شیر علی خان ته په‬
‫اخرو کلونو کی په خپل دربار کی ډیر کړاونه پیښ کړل‪ .‬انګریزانو دشیر علی خان‬
‫په دربار او حکومت کی په نفوذ کولو‪ ،‬دهغه اتوریتی ته ډیر زیان ورساوه‪ .‬دا ځکه‬
‫چی انګریزان‪ ،‬د افغانانو سره د دوهمی جګړی لپاره تیاریدل چی بیا افغانان په‬
‫وینو کی ولمبوی‪.‬‬

‫د افغان او انګلیس دوهمه جګړه‪ ،‬نوامبر (‪) ۰۰۰۱ -۰۰۲۰‬‬

‫دافغان او انګلیس اولی جګړی نه ‪ ۵۳‬کاله تیر شول خو انګریزانودافغانانو سره په‬
‫جګړه کی دخپلی رسوا ماتی نه په ‪ ۶۱۹۷‬کی در س وانه خیست ‪،‬او بیا یی په‬
‫‪ ۶۱۱۱‬نوامبر کی په افغانستان حمله وکړه‪ .‬دغه وخت افغانستان دیوی لویی‬
‫جګړی لپاره تیاری نه درلود‪.‬‬

‫‪81‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ددی نه عالوه چی انګریزی شبکو امیر شیر علی خان ته ډیرکړاونه پیښ کړل‪،‬‬
‫داخلی جګړو ته یی سازمان ورکړ‪ .‬دهغه وروڼه یی دشیر علی خان سره جګړی ته‬
‫وهڅول‪ .‬په بله استخباراتی لوبه کی هغوی دشیرعلی خان زوی یعقوب خان هم‬
‫د خپل پالر پر ضد جګړی ته تحریک کړ‪ .‬یعقوب خان هرات ته الړ او د هغه‬
‫ځای حکومت یی تر السه کړ او دخپل پالر امیر شیرعلی خان سره یی جګړه پیل‬
‫کړه‪ .‬چی بیا دیعقوب خان لښکر د امیر شیر علی خان لخوا په جګړی کی مات او‬
‫یعقوب خان دپالر لخوا زندان ته واچول شو‪ .‬یعقوب خان ‪ ۷۳‬کلن وه چی بندی‬
‫شو او ‪ ۱‬کاله یی په تجرید‪ ،‬غم او یواځیتوب کی تیر کړل‪ .‬هغه دزندان په دریم‬
‫کال مریض شو او بیا په عصبی ناروغی اخته شو‪ .‬د انګریزانو دراتګ په وخت‬
‫افغانی اردو وسله دانګریزانو سره په مقایسه بی تا ثیره وه‪ .‬اودامیر شیر علی خان‬
‫اردو دانګریزی شبکو دکار په نتیجه کی چی دامیرشیر علی خان داتوریتی دختمولو‬
‫لپاره یی کړی وه‪ .‬خپل نظم دالسه ورکړ‪ .‬دغه اردو چی ‪ ۳۵۵۵۵‬تنه عسکر یی‬
‫درلودل د انحالل په حال کی وه‪ .‬په شاهی دربارکی دانګریزانو نفوذ زیات شوی‬
‫وه‪ .‬په داسی شرایطو کی دنوامبر په میاشت کال ‪ ۶۱۱۱‬انګریزانو د افغانستان په‬
‫خاوره یرغل وکړ‪ .‬دامیر دربار غونډه وکړه او هغه ته یی مشوره ورکړه چی واک‬
‫یعقوب خان ته وسپاری او په خپله روس ته دمرستی غوښتلو لپاره الړ شی‪ .‬امیر‬
‫شیرعلی خان کله چی د ځان پر ضد ددربار او اردو بیوفایی او د انګریزانو یرغل‬
‫ولید‪ ،‬هغه ته بله الر پا تی نه وه بی لدی چی دسلطنت نه د خپل زوی یعقوب‬
‫خان په ګټه استعفا ورکړی او د روس په لور حرکت وکړی‪ .‬چی دروسانونه د‬
‫انګریزانو پر ضد مرسته وغواړی‪ .‬روسانو دمخه رسما دخپل استازی په وسیله‬
‫چی کابل ته راغلی وه او مذاکرات او توافقات یی کړی وه دمرستی وعده ورکړی‬
‫وه‪ .‬نوالزمه وه چی روسانو نه ددی مرستی رسمی تقاضا شوی وای ‪.‬دبلی خوا په‬
‫حقیقت کی دا مرستی تشی وعدی وی‪ .‬بالخره هغه بیا دخپل زوی یعقوب خان‬

‫‪82‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په ګټه استعفا ورکړه او هغه یی دزندان نه خوشی کړ‪ .‬یعقوب خان دافغانستان‬
‫پاچا شو او امیر شیرعلی خان د مزارشریف په لور حرکت وکړ‪ .‬کله چی هغه مزار‬
‫ته ورسید‪ .‬هلته مریض شو او دمریضی له کبله پاتی شو‪ ،‬تر څو چی د همدی‬
‫مریضی نه هلته وفات شو‪ .‬کله چی انګریزان کابل ته داخلیدل دهغوی‬
‫داستخباراتی کار په نتیجه کی نه دولت او نه اردو موجوده وه‪ .‬کله چی یعقوب‬
‫خان د زندان نه خوشی شو‪ ،‬هغه ته دومره وخت ورنکړشو چی دبحرانی حالت‬
‫سره ځان تیار کړی‪ .‬د یوی خوا دانګریزانو لښکری هیوادته داخلی شوی وی ‪،‬او‬
‫دبلی خوا د سلطنت دروند بار د ده په اوږو بارشو‪ .‬هغه ددی توان نه درلود چی‬
‫دانګریزی یرغل سره مقابله وکړی‪ .‬دهغه سره نه د اردو او نه ددربار وفاداری‬
‫موجوده وه‪ .‬دی دسلطنت داولی ورځی نه دحاالتو زندانی وه‪ .‬هغه دخارجی فتنو‬
‫اوتهدید په جال کی ګیر وه‪ .‬همدا علت وه چی امیر یعقوب خان ته صرف یوه الر‬
‫پاتی وه او هغه داچی د مذاکراتو دالری دانګریزانو دتجاوز موضوع حل کړی‪ .‬هغه‬
‫پوهیده چی بی صالحیته دی او دڅه کولو توان نه لری‪ ۱ .‬میاشتی د انګریزانو‬
‫دتجاوز نه تیری شوی وی‪ .‬هغوی دافغانستان په جنوب کی دغازیانو دحملو‬
‫الندی واقع وه‪ .‬هغوی غوښتل چی نوی امیر یعقوب خان سره دمعاهدی‬
‫دامضاکولو وروسته کابل ته دقانو نی الری داخل شی‪ .‬نو ځکه کیوناری د‬
‫انګریزانو سفیر امیریعقوب خان ګندمک سیمی ته دمذاکراتو لپاره وغوښت‪.‬‬
‫یعقوب خان ګندمک ته دخبرو لپاره ورغی او داوږدو مذاکراتو وروسته یی په‬
‫‪ ۶۱۱۱‬د می دمیاشتی په ‪ ۷۱‬د ګندمک معاهده امضا کړه‪ .‬امیریعقوب خان بیا‬
‫بیر ته کابل ته ستون شو‪ .‬دانګریزانو سفیر کیوناری په ‪ ۶۱۱۱‬دجو الی په ‪۷۹‬‬
‫کابل ته د‪ ۳۱۵‬تنه ګارد سره د هملتن په قوماندانی ورسید ‪.‬او دکابل په باال حصار‬
‫کی ځای په ځای شو‪ .‬دی سفیر هم لکه دمکناتن دخلکو سره بد چلند پیل کړ‪ .‬نو‬
‫ځکه خلک دهغه پر ضد تحریک شول او ملی قیام ته اړ شول‪ .‬بالخره خلکو د‬

‫‪83‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سپتامبر په ‪ ۵‬په انګریزی سفارت حمله پیل کړه‪ ۱۵۵ .‬انګریزی عسکرو بی وقفی‬
‫په غازیانو ډزی کولی‪ .‬ډیر غازیان وژل کیدل خو هغوی پر مخ تلل بالخره د ډیرو‬
‫تلفاتو وروسته هغوی سفارت ته داخل شول ‪.‬او دکیوناری په شمول ټول انګریزان‬
‫ووژل او بیا یی دانګریزانو بیرغ اوودانی ته اور ورکړ‪ .‬دا دانګریزانو لپاره لوی‬
‫توهین او ماته وه‪ .‬نو ځکه هغوی انتقامی حملی لپاره ځان تیار کړ‪ .‬دهند وایسرا‬
‫لیتن جنرال رابرتس ته امر وکړ چی خپلی لښکری دکابل په لور مارش کړی‬
‫اواعالن وکړی چی انګریزان دافغانستان نه نه وځی او تل پاتی کیږی‪ .‬هغه امر‬
‫وکړ چی افغانستان تجزیه او دکنترول الندی راوستل شی‪ .‬کندهار دی د برطانیی‬
‫د حاکمیت الندی واقع شی او هرات دی ایران ته ورکړ شی‪ .‬رابرتس دپیوارنه امیر‬
‫محمد یعقوب خان ته مکتوب ولیږه‪ .‬په هغی کی لیکل شوی وه چی تاسو‬
‫دګندمک معاهده عملی نشوه کړای نو ځکه انګریزی لښکری کابل ته داخلیږی چی‬
‫دسفارت قاتالن مجازات کړی‪ .‬انګریزانو په جنوبی او شرقی والیاتو کی اعالمیی‬
‫خپری کړی‪ .‬لیکلی یی وه چی کابل ته دانګریزانو لښکر دامیر یعقوب خان په‬
‫غوښتنه داخلیږی چی دسفارت قاتلین مجازات کړی او بس‪ ،‬دنورو خلکو سره کار‬
‫نلری‪ .‬انګریزانو درواغ ویل‪ .‬امیر یعقوب خان کابل ته دهغوی راتګ سره شدید‬
‫مخالفت وکړ او رابرتس ته یی دخپل نماینده په لیږلو سره دهغه نه وغوښتل چی‬
‫کابل ته داخل نشی‪ ،‬او که داسی ونشی نو ټول هیواد به دهغوی پر ضد قیام‬
‫وکړی‪ ،‬چی بیا همداسی وشول‪ .‬خو رابرتس چی مغرور وه او د افغانستان اشغال‬
‫لپاره یی نور خطر ناک پالنونه درلودل دیعقوب خان وړاندیز رد کړ‪ ،‬او دخپلو‬
‫لښکرو سره یی دکابل په لور حرکت وکړ‪ .‬هغه په ‪ ۶۳‬اکتوبر‪ ۶۱۱۱‬کابل ته نژدی‬
‫شو‪ .‬امیر یعقوب خان ددغو لښکرو دمخنیوی لپاره د لوګر خویشی سیمی ته الړ‬
‫‪،‬چی دجنرال رابرت سره خبری وکړی او دراتګ مخنیوی وکړی خو انګریزانو‬
‫هغه د خبرو په جریان کی ونیوه ‪،‬او نظر بند یی هند ته ولیږه‪ .‬انګریزی لښکری په‬

‫‪84‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫الر کی د ډیرو تلفاتو ورکولو وروسته په ‪ ۶۱‬اکتوبر کابل ته ورسیدی او خپلی‬

‫قواوی یی په سیاسنګ او تپه مرنجان کی ځای په ځای کړی‪ .‬جنرال رابرتس‬
‫دکیوناری دانتقام لپاره باال حصار ښار وران کړ‪ .‬بیا یی ټولی جنګی کال ګانی ورانی‬
‫کړی‪ .‬دافغان دولت ټوله خزانه او نظامی ذخیره یی غصب کړه او دافغانستان‬
‫دتجزیی او دایمی اشغال لپاره یی کار پیل کړ‪ .‬د قومی‪ ،‬مذهبی نفاق او اخالقی‬
‫فساد دخپرولو لپاره یی کار شدید کړ‪ .‬هغه ددی لپاره چی دانګریزی حکومت نوی‬
‫سیاستونه او نظامی حکومت د کابل خلکوته اعالن کړی‪ ،‬د خلکو نه وغوښتل چی‬
‫دښار په میدان کی را غوند شی او دانګریزانو دحکومت پروګرام واوری‪ .‬جنرال‬
‫رابرتس چی په سر ګنجی وه خلکو هغه ته راپت کل ویلی‪ .‬جنرال رابرتس خلکو‬
‫ته وویل؛ «چی خپله وسله دوی ته تسلیم کړی‪ .‬انګریزانو ته معینه مالیه ورکړی‪.‬‬
‫هغه وویل چی د کابل نظامی حاکم هلز اوملکی حاکم نواب غالم حسین هندی‬
‫دی‪ .‬د نظامی محکمی قاضی جنرال میسی دی‪ .‬هغه بیا د انګریز بیرغ پورته کړ‪».‬‬
‫خلکو په ارامی سره دهغه خبری واوریدی اوبیا یی ویل چی کیوناری ‪ ۱‬هفتی‬
‫وخت درلود چی له منځ نه الړشی اما راپت کل ډیر وخت ته ضرورت لری چی له‬
‫منځ نه الړ شی‪ .‬ځکه عسکر یی ډیر دی انګریزانو ‪ ۷۵۵۵۵‬عسکر او ‪ ۹۱‬توپونه‬
‫درلودل‪ .‬هغه په شیر پور کی جنګی کال جوړه کړه‪ .‬دانګلستان ملکی جنرال رابرتس‬
‫ته رسما د هغه دبری مبارکی وویله‪ .‬انګریزان دافغانستان دکامل اشغال په نیت په‬
‫داسی حاالتو کی افغانستان ته داخل شول چی نه دولت موجود وه اونه مرکزی‬
‫اردو‪ .‬دا هغه څه وه چی دوی غوښتل او ددوی جاسوسانوسرته رسولی وه‪ .‬خو‬
‫افغانستان ته داخلیدل اسان وه او وتل مشکل‪ ،‬نو ځکه هغوی دافغانستان دخلکو‬
‫دغضب سره مخ شول‪.‬‬

‫‪85‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دافغانستان دخلکو ملی قیام ‪.‬‬

‫دوه میاشتی وروسته د‪ ۶۱۱۱‬د دسامبر په میاشت کی د انګریزانو پر ضد د خلکو‬
‫عمومی قیام پیل شو‪ .‬کله چی امیریعقوب خان هند ته تبعید شو‪ .‬خلک د ملی قیام‬
‫درهبری لپاره دنوی رهبرانو په لټه کی شول‪ .‬بالخره خلکو خپل نوی رهبران پیدا‬
‫کړل‪ .‬دا رهبران دهیواد دمختلفو سیمونه راټول شول‪ .‬د غزنی نه مال دین محمد‬
‫مشک عالم‪ ،‬د میدان وردګ نه جنرال محمد جان وردګ‪ ،‬د کابل‪ ،‬کوهدامن او‬
‫کوهستان نه محمد کریم نظامی افسر او میر بچه خان کوهدامنی‪ ،‬د تګاو نجراو نه‬
‫محمد عثمان صافی‪ ،‬د لوګر نه غالم حیدر خان چرخی‪ ،‬د هرات نه نایب ساالر‬
‫صفت اله‪ ،‬د ننګرهار نه حشمت اله جبارخیل او داسی نوردانګریزانو پر ضد د‬
‫ملی قیام مشران شول‪ .‬کله چی د ‪ ۶۱۱۱‬کال د دسامبر اول د امیریعقوب خان‬
‫دتبعید اوازه شوه‪ ،‬مال دین محمد مشک عالم چی عمال یی ملی قیام مشری په‬
‫غاړه وه په دوهم د دسامبر خپل ځان د امیریعقوب خان نه شرعا فارغ وګانه‪ .‬ځکه‬
‫نور مسلمان پاچا موجود نه وه نو په خپله یی دانګریزانو پر ضد دجهاد فتوا‬
‫ورکړه‪ .‬د دغی فتوا په صادریدلو سره خلک دهیواد دهری برخی نه د ټوپک‪،‬‬
‫سیالوه او خنجر سره دانګریزانو پر ضد دجهاد لپاره د کابل په لور رهی شول‪ .‬د‬
‫هغوی هدف دا وو چی اول دانګریزانو نه دکابل د شاوخوا غرونو نظامی حاکم‬
‫نقاط تر السه کړی او بیا هغوی محا صره‪ ،‬تسلیم او دافغانستان نه وتلو ته اړکړی‪.‬‬
‫د غازیانو لښکری کابل ته ورسیدی اودانګریزانو سره یی شدیدی جګړی پیل‬
‫شوی‪ .‬هغوی د انګریزانو نه دکابل حاکم نقاط ونیول‪ .‬انګریزان دغازیانو دشدیدو‬
‫حملو په نتیجه کی مجبور شول چی خپل نظامی مرکز شیر پورته ځان ورسوی‪.‬‬
‫دانګریزانو نظامی مرکز شیر پور دافغانانو دمحاصری الندی واقع شو‪ .‬کابل دملی‬
‫قیام دمشرانو مال مشک عالم او جنرال محمد جانخان وردک اونورو په الس کی‬
‫وه‪ .‬د دسامبر په ‪ ۷۵‬غازیانو د شپی داسمایی په غره کی لوی اور بل کړ چی دلری‬

‫‪86‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ځایونه لیدل کیده‪ .‬دا دغازیانو دعمومی حملی عالمه وه چی بیا په شیر پور باندی‬
‫شدیده حمله پیل شوه ‪ .‬د انګریزانو قوی توپخانه دافغان غازیانو پر ضد په کار‬
‫ولویده‪ .‬سره لدی چی ډیر غازیان شهیدان کیدل خو هغوی ځان دشیر پور‬
‫دیوالونوته ورساوه او بیا دهغوی د مرمیو دباران الندی د دشمن په سنګرونو‬
‫وختل‪ .‬خو انګریزانو ته دغه وخت د دسمبر ‪ ۷۹‬نوری لښکری دمرستی لپاره‬
‫ورسیدی او هغوی ته یی دحتمی ماتی نه نجات ورکړ‪ .‬غازیان بیرته دنوی قواو‬
‫دراغونډولو لپاره خپلو سیموته الړل‪ .‬انګریزی جواسیسو دطال او روپیو په ورکولو‬
‫دخلکو ترمنځ قومی او مذهبی اختالفاتو ته لمن وهل پیل کړل‪ .‬او کوشش یی‬
‫وکړ چی غازیان په خپل منځ کی په جګړه اخته کړی‪ .‬دا خبر مال مشک عالم دملی‬
‫قیام او موقت حکومت مشر ته ورسیده چی په غزنی کی انګریزانو د پښتون‪ ،‬هزاره‬
‫او تاجک قومونو تر منځ قومی اختالفاتو ته لمن وهلی وه‪ .‬مال مشک عالم داختال‬
‫فاتو دحل لپاره غزنی ته الړ‪ .‬هغه دټولو قومونو سره لیدنی او خبری وکړی ددغو‬
‫خبرو وروسته ټول اختالفات حل او ټول قومونه دانګریزانو پر ضد غزا ته متحد او‬
‫تیار شول‪ .‬دغزا لپاره دافغانانو دیو کولو کار دمال دین محمد مشک عالم لوی‬
‫خدمت وه‪ .‬همدارنګه جنرال محمد جان وردک هم غزنی ته الړ چی دغزا لپاره‬
‫نوی ځوانان راټول کړی‪ .‬همدارنګه دکوهستان او کوهدامن مشران هم خپلو سیمو‬
‫ته الړل چی دانګریزانو پر ضد نوی قوت جوړ کړی‪ .‬د افغانانو دا نوی هڅی د دی‬
‫لپاره وی چی دا ځل دانګریزانو قوت ختم کړی او انګریزان مات او دهیواد نه‬
‫وباسی‪ .‬دغه وخت انګریز جنرال رابرتس ته د افغانانو دنوی قوت دجوړیدو‬
‫راپورونه ورسیدل ‪ .‬هغه دافغانانو دنوی لښکر دهجوم نه په ویره کی شو‪ .‬نو ځکه‬
‫یی په ‪ ۶۱۱۵‬کی د افغانستان خلکو ته یوه اعالمیه صادره کړه‪ .‬په هغی کی ویل‬
‫شوی وه؛ [د انګلستان دولت دافغانستان دخلکو سره جګړه نه غواړی‪ .‬انګریزان‬
‫دافغانستان نه وځی‪ ،‬هر هغه څوک چی افغانان هغه دپاچا په حیث انتخاب ګړی‪،‬‬

‫‪87‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انګریزان به هغه په رسمیت وپیژنی‪ ].‬دانګریزانو دغه اعالمیه هم دهغوی دماتی‬

‫عالمه وه‪ .‬اوهم یو سیاسی چال وه‪ .‬د دی اعالمیی په صادرولو سره په انګریزانو‬
‫حملی بندی شوی‪ .‬دبلی خوا ددی امکان وه چی دافغان مشرانو ترمنځ د قدرت په‬
‫سر جګړی پیښی شی‪ .‬د دی اعالمیی دصادریدلو وروسته دملی قیام مشر مال‬
‫مشک عالم او جنرال محمد جان خان وردګ دهیواد نه ‪ ۶۱۱‬تنه نمایندګان په‬
‫غزنی کی راټول کړل او لویه جرګه یی جوړه کړه‪ .‬دی جرګی څو ورځی دوام وکړ‪.‬‬
‫نظریات مختلف وه‪ .‬یو نظر داسی وه؛ د وراثت په بنا پاچا هی دامیر شیر علی‬
‫خان دمشر زوی امیر محمد یعقوب خان حق دی چی اوس په هند کی محبوس‬
‫دی‪ .‬هغه باید دانګریزانو دالس نه خالص شی او لکه امیر دوست محمد خان‬
‫بیرته راشی اودافغانستان پاچا شی‪ .‬د بلی خوا دکندهار او فراه خلکو کاندید‬
‫دهرات والی غازی محمد ایوب خان دمیوند فاتح او دامیر شیر علی خان دوهم‬
‫زوی وه‪ .‬خو د کابل‪ ،‬لوګر‪ ،‬کوهدامن او کوهستان نماینده ګان د دواړو سره‬
‫مخالف وه‪ .‬دپا چا دانتخاب لپاره بحثونو دوام درلود‪ ،‬چی بیادغه وخت نوی‬
‫خبرونه جرګی ته ورسیدل او هغه دروسی ترکستان نه دامیر عبدالرحمن‪،‬‬
‫دافغانستان شمال ته راتګ وه‪ .‬دغه وخت جرګه ختمه اوحاالتو په کامل ډول تغیر‬
‫وکړ‪.‬‬

‫کله چی دمتارکی په وخت انګریزی جنرال رابرتس ځان ارام ولید‪ ،‬هغه ته بیا‬
‫دپاتی کیدلو فکر پیدا شو‪ .‬هغه د خپل قوت زیاتولو لپاره دکندهار نه یوه فرقه‬
‫عسکر کا بل ته راو غوښتل‪ .‬دغه لښکر دغازیانو د حملو الندی واقع شو او کابل‬
‫ته د رسیدو دمخه په الرکی دهغه زیاته برخه تباه شوه‪ .‬په همدی دلیل متارکه ماته‬
‫او جګړی بیا پیل شوی‪.‬‬

‫‪88‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سیاسی ډګر ته دامیر عبدالرحمن داخلیدل (مارچ ‪)۰۰۰۱‬‬

‫دغه وخت چی د افغانستان خلک د یوه پاچا د پیدا کولو په لټه کی وه‪.‬‬
‫عبدالرحمن د افضل خان زوی او د امیر دوست محمد خان لمسی چی په تاشکند‬
‫کی دمهاجرت شپی ورځی تیرولی د روسانو دکنترول نه خالص او د افغانستان‬
‫شمال د کندز‪ ،‬خان اباد ته ځان ورساوه‪ .‬هلته خلک دهغه په شاوخوا را ټول‬
‫شول‪ .‬هغه د ملی ازادی بښونکی رهبر په توګه‪ ،‬وپیژندل شو اوخلکو عبدالرحمن‬
‫خان د انګریزانو پر ضد دملی قیا م د مشر په حیث انتخاب کړ‪ .‬دهغه نه دشمال‬
‫نورو والیتونو هم مالتړ څرکند کړ او دته یی قوتونه ولیږل‪ .‬په ‪ ۶۱۱۵‬د مارچ په‬
‫میاشت کی کله چی انګریزان د هغه د حرکت نه خبر شول د هغه سره د تماسونو د‬
‫نیولو هڅی پیل شوی‪ .‬په همدغه کال دانګلستان په حکومت کی لوی تغیرات‬
‫راغلل‪ .‬د محافظه کارانو جنګ طلبه کابینه د واک نه لری شوه‪ ،‬او هند کی‬
‫دهغوی وایسرا لیتن استعفا ورکړه‪ .‬په لندن کی ګلدستون او الرد هارتنګن‪ ،‬په هند‬
‫کی ریپن او کابل کی جنرال ستوارت د جنرال رابرتس ځای ونیوه‪ .‬هارتنګن د هند‬
‫نوی وزیر ریپن دهند نوی وایسرا ته واک ورکړ چی دامیر عبدالرحمن سره‬
‫مذاکرات پیل کړی‪ .‬انګریزان په کابل کی دومره وارخطا شوی وه چی دمستقیم‬
‫تماس پر ځای یی د امیر عبدالرحمن خور ته لیک ورکړ چی ده ته یی ورسوی‪ .‬د‬
‫‪ ۶۱۱۵‬د اپریل په میاشت کی دغه لیک امیر عبدالرحمن ته ورسید‪ .‬په دغه لیک‬
‫کی لیکل شوی وه؛ «زما ګرن دوست عبدالرحمن‪ ،‬ستاسو د روغتیا د زیری په لرلو‬
‫سره‪ ،‬ستاسو د اطالع په خاطر عرض کوم چی د انګلستان دولت‪ ،‬د دی خبر په‬
‫اوریدو سره چی تاسو قطغن ته راغلی یی خوشحاله دی‪ .‬موږ به خوشحاله شو‬
‫چی پوه شو چی تاسو په څه ډول د روس نه راغلی؟ او ستاسو اراده څه ده ؟‬
‫ګریفن ستاسو دوست‪ ».‬عبدالرحمن خان د دغه لیک په باره تاج التواریخ کی‬
‫داسی لیکی‪ :‬څرنګه چی د انګریزانو سره دا زما لومړی مذاکره وه فکر می وکړ‬

‫‪89‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی دعسکرو سره د مشوری په غیر سمه نده چی د دی لیک جواب ورکړم‪ .‬نو‬
‫ځکه می دغه لیک په لوړ اواز خپل لښکر ته ولوستو او د هغوی نه می وغوښتل د‬
‫دغه لیک د جواب په لیکلو کی زما سره مرسته وکړی‪ .‬لښکر دوه ورځی مهلت‬
‫وغوښت په دریمه ورځ یی ماته تقریبا سل کاغذونه راوړل‪ .‬دهغوی ځینی جوابونه‬
‫داسی وه‪ « .‬ای د انګلستان ملت! باید زموږ د هیواد نه ووځی او یا به موږ تاسو‬
‫وباسو اوخپل ځان به پدغه الر کی قربان کړو‪ ».‬بل داسی لیکلی وه‪« .‬د مخه تردی‬
‫چی موږ ستاسو سره مذاکره پیل کړو تاسی باید دهغه خساری او ضررونو نه چی‬
‫افغانستان ته مو رسولی دی تاوان راکړی‪ ».‬بل داسی لیکلی وه‪ « .‬باید سل کرور‬
‫روپی زموږ دکالګانو او توپونو دتخریب تاوان راکړی او که داسی نوی موږ به یو‬
‫نفر هم ژوندی پری نږدو چی پیښور ته ورسیږی‪ ،‬لکه دمخه مو چی داسی وکړل‪».‬‬
‫بل داسی لیکلی وه‪ « .‬ای غدارو کفارو تاسو چی هندوستان په مکر او فریب ونیوه‬
‫اوس غواړی چی افغانستان هم په مکر او فریب ونیسی او هند سره یی ملحق‬
‫کړی نو ترڅو چی زور لرو دفاع به وکړو‪ .‬بیا به یو بل دولت لکه روس موږ سره‬
‫یو ځای شی چی ستاسو سره وجنګیږو‪ ».‬دغو لیکونو چی دانګریزانو پر ضد‬
‫دافغانستان دخلکو د احساساتو څرګندوی دی‪ ،‬په عبدالرحمن خان تا ثیر وکړ او‬
‫داسی جواب یی ولیکه؛ « محترم دوست ګریفن صاحب‪ ،‬دلوی برطانیی نماینده‬
‫ددوستانه احساساتو په ښودلو څرګندولو سره ستاسو لیک زموږ دمطالعی نه تیر‬
‫شو‪ .‬تاسو دقطغن سیمی ته زما دراتګ نه خوښی کړی ده او پوښتنه مو کړیده چی‬
‫په څه ډول می دروس نه حرکت وکړ؟ او څه اراده لرم؟ محترمه دوسته‪ ،‬موږ د‬
‫ذکر شوی هیواد نه د تاشکند حکمران کافمان په اجازه او رخصت دی سیمی ته‬
‫راغلی یو او د دی اراده لرو چی په بیړنیو او ضروری چاروکی دخپل ملت سره مال‬
‫وتړو او د دشمن سره وجنګیږو او دهغوی نه دفاع وګړو‪.‬که چیری تاسی‬
‫دمذاکری فکر په سر کی لری د زنانه وسایلونه الس واخلی او دعاقلو نمایندګانو‬

‫‪90‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په وسیله داتحاد رشته ټینګه کړی‪ ».‬دامیر دغه جواب په ‪ ۵۵‬اپریل ‪ ۶۱۱۵‬تصویب‬
‫او کابل ته ولیږل شو‪ .‬دمی په میاشت ‪ ۶۱۱۵‬کی دانګریزانو نوی قوماندان جنرال‬
‫ستوارت کابل ته ورسید‪ .‬دانګریزانو لیبرال کابینی هڅه کوله چی دژمی دمخه خپل‬
‫قوتونه دافغانستان نه وباسی‪ .‬نو ځکه هغوی بل مکتوب عبدالرحمن خان ته ولیکه‬
‫او په هغی کی یی دسولی دمذاکراتو د زر پیلیدو غوښتنه کړی وه‪ .‬پښتو ژباړه؛‬
‫«افغانستان در مسیر تاریخ مخونه‪ .» ۱۵۱ -۱۵۳‬امیر دجون په میاشت کی د کابل‬
‫په لور د لویی اردو سره د هندوکش دغرونو دالری خپل سفر پیل کړ‪ .‬هغه‬
‫دجوالی په ‪ ۶۵‬دانګریزانو دلیک جواب ورکړ‪ .‬هغه ویلی وو چی کله هغه کابل ته‬
‫رسیږی‪ ،‬نو بیا به ددوی سره مذاکرات پیل کړی‪ .‬دغه وخت دجوالی په میاشت‬
‫دهیواد په غرب کی دغازی محمد ایوب خان لخوا دانګریزانو پرضد د جنګ بله‬
‫جبهه پرانستل شوه‪ .‬دغه وخت افغانی لښکری دهرات والی غازی محمد ایوب‬
‫خان دامیر شیرعلی خان د زوی په مشر ی دکندهار په لور حرکت وکړ چی‬
‫انګریزان دکندهار نه وباسی‪ .‬دایوب خان قوتونه د ‪ ۶۷۵۵۵‬سپرو او د ‪ ۵۷‬توپونو‬
‫سره دهرات دښارنه دکندهار په لور ووتل‪ .‬سردار ایوب خان دفراه او ګرشک د‬
‫الری دکندهار په لور حرکت وکړ‪ .‬په الر کی دهغه سره ډیر غازیان سپاره او پیاده‬
‫د اذوقی سره یو ځای شول‪ .‬دغازی ایوب خان د غه لښکر دکال ‪ ۶۱۱۵‬جوالی‬
‫دمیاشتی په ‪ ۷۵‬دمیوند دسیمی لویی دشتی ته ورسیدل‪ .‬دلته هغوی دانګریزی‬
‫قواو سره مقابل شول‪ .‬دمیوند دشته دانګریز او افغان دجګړی په میدان بدله شوه‪.‬‬
‫یوه هفته دواړه لښکری دیوبل په مقابل کی جنګ ته تیاریدلی په اومه ورځ غازیانو‬
‫په انګریزی لښکرو حمله پیل کړه‪ .‬دانګریزی دشمن قوی توپخانی ډیر غازیان‬
‫دجنګ په میدان لکه پاڼو ورژول‪ .‬دسهار نه تر غرمی پوری ‪ ۱۳۵‬تنه افغانان‬
‫شهیدان او زخمیان شول‪ .‬افغانانو مقاومت کاوه‪ .‬بالخره افغانانو د جنګی تاکتیک‬
‫نه ګټه واخسته‪ .‬دافغانی قواو یوی برخی ځان دانګریزی قواو شاته ورساوه‪ .‬پدی‬

‫‪91‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نظامی مانور سره انګریزی لښکری محاصره او دشانه او مخی نه دحملی الندی‬
‫واقع شول‪ .‬پداسی حالت کی توپخانه موثره نه وه‪.‬ځکه تن په تن شدیده جګړه پیل‬
‫شوه‪ .‬بالخره الس په الس جګړه ونښته‪ .‬پدی جګړه کی هیڅوک دافغان غازیانو‬
‫حریف نه وه‪ .‬انګریزانو دافغانانو دسیالوی زور نه درلود‪ .‬دانګریزانو دلوی لښکر‬
‫نه صرف ‪ ۱۵۵‬تنه ژوندی پاتی شول‪ .‬چی دجنګ دمیدان نه لری یی ځانونه دکلی‬
‫په یوه باغچه کی پټ کړی وه‪ .‬خو غازیانو هغه پیدا کړل او دتیغ نه یی وایستل‪.‬‬
‫پدی جګړه کی چی انګریزی امپراطوری یی په وحشت اخته کړه‪ .‬ښځو او پیغلو‬
‫هم برخه اخستی وه‪ .‬يوی پیغلی چی نوم یی ماللی وه او په جګړی کی یی ګډون‬
‫درلود‪ ،‬کله چی یوتن بیرغ په الس دلښکرو مخی ته روان وه‪ ،‬وویشتل شو او پر‬
‫ځمکه ولوید‪ ،‬پیغلی ماللی منډه کړه دهغه بیرغ د ځمکی راپورته او دلښکر په‬
‫سرکی یی حرکت پیل کړ او دا شعر یی په چغه ووایه؛‬

‫که په میوند کی شهید نشوی = خدایږو ال لیه بی ننګی ته دی ساتینه‬

‫دپیغلی ماللی دغه د شهامت او غیرت چغی ټول افغانان په جوش او ولولو‬
‫راوستل‪ .‬دهغوی د غیرت وینه په جوش راغلی وه او په وطن دشهادت په خاطر‬
‫په انګریزی لښکرو وروختل او دغه یرغلګر انګریزی لښکر یی داسی تباه کړ چی‬
‫دهغی نه څوک ژوندی پاتی نشو‪ .‬د دغی پیغلی داتلوالی حرکت دهغی نه د‬
‫افغانستان په تاریخ کی یوه اتله پیغله جوړه کړه او دافغانانو دتاریخ حماسه شوه‬
‫چی تر اوسه دهیواد په تاریخ کی دځالنده ستوری حیثیت لری او په اړه یی‬
‫شعرونه وویل شول‪ .‬انګریزی لښکر ټول تلف شول او افغانانو بری تر السه کړ‪.‬‬
‫غازی ایوب خان لس ور ځی د شهیدانو په دفن کولو مصروف شو او بیا یی د‬
‫کندهار په لور حرکت وکړ‪ .‬په کندهارکی انګریزی قواوی محاصره کړی‪ .‬انګریزانو‬
‫خپله ماتی ومنله خو دهغه نه یی ‪ ۹۵‬ورځی وخت وغوښت چی انګریزی قواوی‬

‫‪92‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دهند په لو ر سفر ته ځان تیار کړی او کندهار افغانانو ته تخلیه کړی‪ .‬ایوب خان‬
‫چی دغه وخت یی دمیوند فاتح لقب تر السه کړی وه‪ ،‬دا وړاندیز ومانه‪ .‬دغه‬
‫وخت امیر عبدالرحمن د خپل ‪ ۶۵۵۵۵۵‬عسکرو سره د چاریکار ښار ته ورسید‪.‬‬
‫او کابل ته نژدی شو‪ .‬په کندهارکی چی غازیانو دایوب خان په مشری لوی بری تر‬
‫السه کړی وه‪ ،‬منتظر وه چی انګریزان دکندهار دتخلیی هوډ عملی کړی‪ .‬خو‬
‫انګریزانو بیا چل جوړ کړی وه او دایوب خان سره یی حتی دماتی په حالت کی‬
‫جګړی ته ځان تیاراوه او غوښتل یی چی دعبدالرحمن او ایوب خان ترمنځ‬
‫اختالف پیدا کړی اودمرستی انتظار یی ایست‪ .‬کله چی دغه مرسته هغوی ته‬
‫ورسیده‪ ،‬هغوی دخپلی قوی توپخانی په مرسته دایوب خان د لښکرو په مقابل‬
‫کی بیا وجنګیدل‪ .‬غازیانو ډیر تلفات ولیدل او دهغوی دپر مختګ مخه ونیول‬
‫شوه‪ .‬دبلی خوا دغه وخت امیر عبدالرحمن دافغانستان د پاچا په حیث انتخاب‬
‫شوی وه او دانګریزانو وتل حتمی وه‪ .‬نو ځکه سردار ایوب خان دکندهار دنیولو نه‬
‫منصرف شو او بیرته هرات ته ستون شو‪.‬‬

‫دانګریزانو ماته او تسلیمیدل ‪.‬‬

‫په کابل کی حالت بل ډول وه‪ .‬هلته انګریزان حاضر شوی وه چی خپلی لښکری‬
‫امیر رسما تسلیم کړی ‪ .‬عبدالرحمن ته تسلیم کړی او دهیواد نه ووځی خو هغوی‬
‫دعبدالرحمن نه څو غوښتنی درلودی؛ ‪ =۶‬هغه سیمی چی دګندمک د معاهدی په‬
‫اساس ددوی سره دی‪ ،‬ددوی په الس کی پاتی شی ‪ = ۷‬انګریزان دافغانستان او‬
‫روس دمناسباتونه په ویره کی وه نو ځکه یی دهغه نه وغوښتل چی دروس سره به‬
‫سیاسی مناسبات نه ساتی‪ .‬امیر په خپله دروسانو سره دمناسباتو ددوام مخالف وه‬
‫ځکه چی په تاشکند کی دمهاجرت پر وخت هغه دروسانو لخوا ډیر ځورول شوی‬
‫وه‪ .‬بله موضوع داچی دانګریزانو سره به مناسبات دوستانه وی‪ = ۵.‬کله چی‬
‫انګریزی قوتونه د کابل‪ ،‬ننګرهار او کندهار نه وځی په الر کی به په هغوی د حملو‬

‫‪93‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نه مخنیوی کیږی اود دی په مقابل کی ‪ = ۶‬انګریزان تعهد کوی چی که چیری‬

‫کوم خارجی هیواد په افغانستان کی مداخله او حمله کوی‪ ،‬انګلستان به ددغی‬
‫مداخلی پر ضد دافغانستان سره مرسته کوی‪ = ۷ .‬دافغانستان سره به دوستانه‬
‫مناسبات ساتی‪ .‬امیر عبدالرحمن دانګریزانو سره دمذاکراتو لپاره دغه ډله ولیږله‪.‬‬
‫« خپل تره سردار محمد یوسف خان‪ ،‬جنرا ل کتال خان‪ ،‬قاضی عبدالرحمن‪ ،‬سید‬
‫امیرالدین او نایب احمد امین خان بیات» هغوی انګریزانو سره دمذاکراتو لپاره‬
‫دهغوی نظامی قرارګاه شیرپور ته ورغلل‪ .‬دغه مذاکرات په ‪ ۷۷‬دجوالی ‪۶۱۱۵‬‬
‫پیل شول‪ .‬په پیل کی انګریزی جنراالنو ستوارت او رابرتس په انګریزی بیانیی‬
‫ورکړی‪ .‬چی دګریفن لخوا په په پښتو اودری ترجمه کیدی‪ .‬چی په هغی کی‬
‫انګریزانو عبدالرحمن ته دهغه دپاچا کیدو مبارکی وویله او دافغان او انګلستان‬
‫ددوستی خبری وکړی‪ .‬دهغوی په جواب کی سردار یوسف خان داسی وویلی «‬
‫دافغانستان ملت دمخه امیر عبدالرحمن د پاچا پتوګه انتخاب کړی دی‪ .‬په هغه‬
‫باندی دبل چا احسان نشته‪ .‬ددینه عالوه څرنګه چی دانګلستان دولت دغه‬
‫سلطنت په رسمیت پیژندلی مننه »‪.‬د دغی غونډی نه وروسته انګریزان رسما افغان‬
‫دولت ته تسلیم شول او افغان دولت د حکومت دکنترول الندی دهغوی سالم‬
‫وتل تظمین کړل‪ .‬داجلسه ختمه شوه او انګریزانو د افغانستان تخلیه او دهند په‬
‫لور سفر بری اعالن کړه‪ .‬دغه وخت امیر عبدالرحمن او د ملی ازادی بښونکی‬
‫انقالب‪ ،‬ټولو رهبرانو او دهغه‪ ۶۵۵۵۵۵‬کسیز لښکرو دچاریکار نه دکابل په لور‬
‫حرکت وکړ‪ .‬په ‪ ۵۵‬د جوالی ‪ ۶۱۱۵‬داغه سرای سیمی ته ورسیدل چی ګریفن او‬
‫انګریزی جنراالن یی په خپل استقبال کی ولیدل‪ .‬امیر جنرال غالم حیدرخان‬
‫چرخی ته دنده ورکړه چی دوی دغازیانو دحملی نه وساتی‪ .‬او په خپله یی د «ذمه»‬
‫په سیمه کی دهغوی سره مذاکرات پیل کړل‪ .‬دغه مذاکراتو دری ورځی دوام‬
‫وکړاوبیا ختم شول‪ .‬په هغه ټکو موافقه وشوه چی دمخه ورته اشاره وشوه‪ .‬امیر بیا‬

‫‪94‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دکابل په لور حرکت وکړ په الر کی په زرهاوو خلک‪ .‬دهغه پاچا لیدو ته راوتلی‬
‫وه چی دانګریزانو پر ضد یی جهاد اعالن کړیوه او بریالی شوی وه‪ .‬دامیر‬
‫داستقبال لپاره دشهرارا په باغ کی جشنی مراسم جوړ شوی وه‪ .‬امیر دلته توقف‬
‫وکړ چی انګریزی لښکری رسما افغان پاچا ته تسلیم شی او دافغانستان نه دهغوی‬
‫تخلیه پیل شی‪ .‬انګریزی جنراالن رسما دپاچا حضور ته وړاندی شول اوتعظیم یی‬
‫وکړ او بیا یی افغانانو ته رسما تسلیمیدل او د ‪ ۵۵‬توپونه او یو ملیون او نهه لکه‬
‫روپو ورکول او هند ته ستنیدل اعالن کړل‪ .‬مراسم ختم شول امیر د افغانستان‬
‫دپاچا په حیث خپل کار پیل کړ‪ .‬امیر د دغه بری د یادګار لپاره دشهرارا ښکلی‬
‫څلور پوړیز برج جوړ کړ‪ .‬چی دشهرارا د برج پنامه یادیده چی بیا ‪ ۹۱‬کالله‬
‫وروسته دانګریزانو د جاسوس بچه سقاو لخوا وران کړ شو‪ .‬چی د هغی اثار اوس‬
‫هم پاتی دی‪.‬‬

‫دامیر عبدالرحمن سلطنت ‪.‬‬

‫امیر عبدالرحمن په ‪ ۶۱۱۵‬کی پا چا شو‪.‬هغه ددولت په اداره کی د ډیرو سترو‬
‫چلنجونو سره مخ وه‪ .‬دهغه سره دملی قیام دوه مهم مشران مال مشک عالم او‬
‫غازی ایوب خان د میوند فاتح په مخالفت کی واقع شول‪ .‬صرف یو کال وروسته‬
‫دهغه پر ضد د سیمی استخباراتو په تحریک‪ ،‬مخالفتونه او داخلی جګړی پیل‬
‫شوی‪ .‬دغو جګړو ‪ ۶۵‬کاله دوام وکړ‪ .‬د مال مشک عالم او دایوب خان د میوند‬
‫فاتح سره د کړاونو دحل وروسته چی هریو د سلطنت مدعیان وه دهغه پر ضد په‬
‫هزاره جات کی د ‪ ۶۱۱۶۷۶۱۱۷‬بغاوت پیښ شو‪ .‬د دغه بحران د حل نه وروسته‬
‫امیر په کال ‪ ۶۱۱۱‬کی نورستان ته متوجه شو‪ .‬د دغی سیمی پخوانی نوم « بلوریا‬
‫بو لر» وه ویل کیدل چی هغوی دیونانی سکندر دلښکر نه پاتی شوی خلک دی‬
‫چی دهغه وخت نه تر اوسه پدغو غروکی د خپل کلتور او مذهب سره اوسیدلی‬
‫دی‪ .‬هغه دغه والیت ته اسال می مبلغین ولیږل او په دغه والیت باندی یی‬

‫‪95‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نورستان نوم کیخود‪ .‬که چیری دغه ټولو مشکالتوته ته نظروشی امیر عبدالرحمن‬
‫خان دافغانستان لپاره بی نظیره خدمت کړیدی چی د هغه خدمتونه په هغه باندی‬
‫دانتقادونو په پرتله ډیر لوی دی‪ .‬په هغه باندی دوه انتقادونو ته دمخالفینو لخوا‬
‫ډیر تبلیغ کیږی‪ =۶.‬هغه ظالم پا چا وهاو په خحلکو سس ډیر ظلمونه وکړل‬
‫‪.:‬داتبلیغ هغه کسان کوی چی په داخلی جګړو کی داسی بی شمیره جنګی جنایات‬
‫کړیدی‪.‬چی په تیر تاریخ کی دهغی مثال نشته ‪ .‬که چیری د عبدالرحمان داخلی‬
‫حکومتی استبداداو ظلم‪ ،‬داوسنی تنظیمی استبداد سره مقایسه شی‪ .‬چی نه دخلکو‬
‫مال اونه سر خوندی دی‪ .‬نه زور واکی قانون منی او نه د مظلوم آواز څوک اوری‪.‬‬
‫هره ورځ په موجود اسالمی دیمو کراسی نظام کی د‪ ۶۳۵‬نه تر ‪ ۷۵۵‬پوری افغانان‬
‫مری‪ .‬د شر او فساد حکومت حاکم دی‪ .‬دخلکو په سرونو میخونه وټکول شول‬
‫دښځو سینی پری شوی ‪.‬ځمکی غصب شوی ‪،‬مافیایی استبداد حاکم شو‪،‬هغوی‬
‫دشر او فساد حکومت جوړ کړ ‪ .‬نو دتنظیمونو استبداد څوڅو ځله دعبدالرحمان‬
‫خان داستبداد نه زیات دی ‪ = ۷.‬بل اتهام دادی چی امیر دانګریزانو سره سازش‬
‫وکړ‪ .‬که چیری داوسنی اسالمی نظام غړی چی دغه انتقادونه د دوی لخوا کیږی‬
‫دامیر سره مقایسه کړو‪ .‬دوی نه یواځی سازش کړی بلکی دوی خبره د ټول وطن‬
‫خرڅولوته رسولی‪ .‬چی بیا هم دامیر سره دمقایسی وړ ندی‪ .‬نو ځکه انتقاد‬
‫کونکی اول خپل ځان د عیب نه پاک کړی‪ .‬بیا په نورو انتقاد وکړی تاریخ په‬
‫بیرحمی سره په ټولو قضاوت کوی ‪.‬‬

‫امیر عبدالرحمن وران شوی‪ ،‬تجز یه شوی‪،‬دجنګ په اور کی سوځیدلی افغانستان‬

‫بیا جوړ کړ‪ .‬هغه د قوی سیاسی حریفانو سره وجنګید او غالب شو ‪ .‬هغه په‬
‫شمال‪ ،‬جنوب‪ ،‬غرب کی متجاوز ګاوندیانو تر منځ واقع وه‪ .‬هغه دا ټولی ستونزی‬
‫په تدبیر سره حل کړی او دافغانستان سرحدات یی وټاکل‪.‬‬

‫‪96‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دملی ازادی بښونکی انقالب دوه رهبران مال دین محمد مشک عالم داشغال په‬
‫وخت دموقت حکومت مشر او دمیوند جګړی فاتح غازی ایوب خان‪ ،‬هغه‬
‫مشران وه چی د ده سره په جګړه او اختالف کی وه‪ .‬د هرات کندهار او نورو‬
‫سیمی د مرکزی اداری الندی راوستل د خارجی شبکو د تحریکاتو په موجودیت‬
‫کی یوه لویه ستونزه وه‪ .‬هغه دا ټولی په تدبیر سره حل کړل‪ .‬امیر مجبور وه چی‬
‫افغانستان بیر ته متحد کړی وران اقتصاد او کرهنه بیرته جوړه کړی او تجارت ته‬
‫رونق ورکړی‪ .‬د دی ټولو کارونو لپاره مرکزی دولت او امنیت ته جدی ضرورت‬
‫وه‪ .‬نو ځکه هغه دمرکزی قوی اداری جوړولو لپاره کار پیل کړ‪ .‬امیر چی قدرت او‬
‫ذلت شاهانه ژوند او د هجرت ترخی ورځی‪ ،‬داخلی جګړی او خارجی یرغل د‬
‫سر نه تیر کړیوه‪ .‬په کامل ډول دافغانستان په شرایطو وارد وه او دمغلقو چارو د‬
‫اداری لپاره کافی تجربه او استعداد درلود‪ .‬هغه مختلفی مستقلی اداری دچارو د‬
‫سمون لپاره جوړی کړی چی په مستقیم ډول دده لخوا اداره کیدی‪ .‬په حقیقت کی‬
‫امیر عبدالرحمن هم صدراعظم هم د دفاع وزیر هم داخله وزیر‪ ،‬خارجه وزیر او‬
‫دټولو ادارو ریس وه‪ .‬بیا وروسته نظامی او ملکی تشکیالت پراخ شول او ډیر‬
‫مامورین په کار وګمارلشول‪ .‬د ټولو دایرو ریسان دخپل کارمسول وه هیڅ ډول‬
‫خطا او کارشکنی بی پوښتنی نه پاتی کیده او متخلف په شدید ډول مجازات‬
‫کیده‪ .‬د جرایمو لپاره دغه جزا ګانی د کارنه برطرف کیدل‪،‬حبس او حتی اعدام وه‬
‫‪ .‬ټول والیان او د ادارو ریسا ن مجبور وه چی قانون عملی کړی او د قانون تابع‬
‫اوسی‪ .‬ټول قاضیان او قضایی اداره د قضایی قانون تابع وه چی د «اساس‬
‫القضات» پنامه یادیده‪ .‬هغه قوی اردو جوړه کړه چی تعداد یی ‪ ۱۱۹۵۵‬تنو ته‬
‫رسیده هغه همدارنګه دخانانواو قومی مشرانو رسالله جوړه کړه چی د بای بچه‬
‫پنامه یادیده‪ .‬دغه اردو په نظامی بارکونو کی اوسیده او ټول مصارف دولت‬
‫ورکول‪ .‬هغه عسکر ته چی په جنګ کی شهید کیده دهغه مور او پالرته تر مرګ‬

‫‪97‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پوری او اوالد ته تر بلوغ پوری مستمری معاش ورکول کیده‪ .‬دغی اردو تر شا‬
‫‪ ۱۵۵۵۵‬ټوپک لرونکی درلودل چی دهغی نیمایی په اداراتو او سرحداتو کی د‬
‫پولیس او ژاندارم دنده سر ته رسوله او دهغی بله نیمایی د سپاه خانان پنامه د‬
‫خانانو او قومی مشرانو د اداری الندی واقع وه چی امیر ته وفادار وه‪ .‬امیر هڅه‬
‫کوله چی دیو ملیون عسکرو لپاره وسایل او لوژستیکی ضرورتونه پوره کړی‪ .‬هغه‬
‫داروپانه دوسلو جوړولو فابریکه راوغوښتله‪ .‬او بله فابریکه یی د ماشین خانه په‬
‫نوم په کابل کی جوړه کړه چی ‪ ۹۵۵۵‬تنو په هغی کی کار کاوه‪ .‬هغه په هیواد کی‬
‫قوی استخباراتی سیستم جوړ کړ چی وتوانید د روس‪ ،‬انګلیس او ایران‬
‫داستخباراتو سره مقابله وکړی‪ .‬داځکه چی انګریزانو داستخباراتی شبکو په وسیله‬
‫امیر شیر علی خان ته سقوط ورکړی وه‪ ،‬امیر دی ته توجه وکړه‪ .‬هغه قوی مالیاتی‬
‫نظام جوړ کړ په هیواد کی امنیت تامین شو‪ .‬د غله لپاره شدیده جزا تر اعدام پوری‬
‫موجود وه‪ .‬ډیر زر غالشوی مالونه پیدا کیدل او غله په دار ځړول کیدل‪ .‬د کرهنی‬
‫دانکشاف لپاره د اوبو بندونه جوړ کړل او زراعتی تخمونه یی د خارج نه‬
‫راوغوښتل‪ .‬د پندانی تخم دامریکانه‪ ،‬ګنی دالهور نه‪ ،‬ونی او ګالن داروپا او نورو‬
‫هیوادو نه افغانستان ته راوغوښتل شول‪.‬‬

‫هغه لوی خدمت چی امیر افغانستان ته وکړ هغه دافغانستان دسرحداتو تعین وه‪.‬‬
‫ځکه دګاوندیانو لپاره د مداخلی بهانه ختمه شوه‪ .‬په کال ‪ ۶۱۱۳‬امیر عبدالرحمن‬
‫د هند وایسرا لخوا هند ته دعوت شو‪.‬امیر د مارچ په ‪ ۵۵‬الورپندی ته ورسید‪ .‬امیر‬
‫هلته وه چی دغه وخت روسی لښکرو دافغانستان په خاوره د پنجده په سیمه حمله‬
‫وکړه‪ .‬انګریزانو سره لدی چی تعهد درلود چی که چیری بل هیواد په افغانستان‬
‫حمله کوی نودوی به دافغانستان سره مرسته کوی‪ ،‬خو هغوی مرسته ونکړه او‬
‫چپ پاتی شول‪ .‬افغانی قوتونه پدی موفق شول چی دروسانو دزیات پر مختګ‬
‫مخه ونیسی‪.‬امیر چی پرپنجده دحملی په وخت په برطانوی هند کی وه د هغوی‬

‫‪98‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫لخوا دعوت شوی وه‪ .‬دانګریزانو دوه مخی او دسیسه یی دنژدی ولیده فکر یی‬
‫وکړ چی په یووخت دروس او انګریز سره جګړه ناممکنه ده‪ .‬کیدای شی‬
‫دافغانستان مو جودیت دخطر سره مخ شی‪ .‬نو ځکه هغه ددغی شخړی په حل کی‬
‫انګریزانوته وویل چی افغانستان به دروس سره دجګړی ددوام دمخنیوی لپاره‬
‫دذولفقار دسیمی دساتلو په بدل کی د پنجده نه تیر شی‪ .‬امیر دمالقاتونو وروسته‬
‫هیواد ته ستون شو چی بیا روسان په ذولفقار او مروچاق باندی دخپل دعوا نه تیر‬
‫شول او دروس او افغانستان سرحدی کرښه څه ډول چی امیر غوښتل هماغسی‬
‫تعین شول‪ .‬په کال ‪ ۶۱۱۷‬کی د انګریزانوفتنی بیا پیل شوی‪ .‬د انګلستان دولت د‬
‫هند دالری دافغانستان ترانزیتی حق لغوه کړ او دهغه وسلو دراتګ مخنیوی وکړ‬
‫چی افغانستان دارو پا نه اخیستی وی‪ .‬انګریزانو خپلی لښکری په افغانستان باندی‬
‫دحملی لپاره دافغانستان سرحداتو ته ولیږلی چی ددیورند دمعاهدی دامضا لپاره‬
‫زور ښودنه وکړی‪ .‬انګریزانو دجنګی تهدید لپاره امیر ته یو لیک ولیږه‪ ،‬چی باید‬
‫جنرال رابرتس سیاسی هییت دیوی فرقی عسکرو سره په جالل اباد کی ومنی‪.‬‬
‫امیر چی انګریز دتجاوز په حال کی ولید‪ .‬خپلو لښکرو ته یی دتیارسی امر ورکړ ‪.‬‬
‫سل زره عسکر ددشمن سره دجهاد لپاره په حرکت راغلل‪ .‬لښکری دکابل ښار نه‬
‫بهر دحرکت لپاره تیاری شوی ‪.‬کله چی انګریزانو دافغان حکومت کامل تیاری‬
‫ولید‪ .‬دهغوی لښکرو په سرحد کی توقف وکړ او دپر مختګ جرات یی ونکړ‪.‬‬
‫هغوی بیا صرف ‪ ۶۳‬کسیز هییت د مارتیمر دیورند په مشری کابل ته ولیږه‪.‬‬

‫د دیورند معاهده ‪.‬‬

‫انګریزانو د دیورند د معاهدی دامضا لپاره هم پداخل او هم په خارج کی پراخ کار‬
‫کړی وه‪ .‬هغوی دافغانستان دتقسیم لپار ه دانګریزانو سره دپردی شاته توافقات‬
‫کړیوه ‪.‬همدا دلیل وه ‪،‬چی امیر عبدالرحمان دشمال او جنوب روس او انګریزنه‬
‫په یووخت دتعرض الندی واقع شو ‪ .‬ددواړو دسیسه داسی وه چی افغانستان‬

‫‪99‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫موجودیت ختم کړی ‪.‬هغه وخت دافغانستان مناسبات د روسانو سره خراب او‬
‫جنګی حالت کی وه‪ .‬دایران سره مناسبا ت د سرحدی شخړو له کبله خراب وه‪.‬‬
‫په داخل کی امیر د هغو بلواګانو او بغاوتونو سره مخ وه چی انګریزی شبکو جوړ‬
‫کړی وه‪ .‬پداسی حاالتو کی دافغانستان پر ضد دانګریزانو لخوا د بلی حملی تیاری‬
‫نیول شوی وه‪ .‬د دی ټولو فتنو هدف داوه چی افغانستان د سرحداتو د ټاکلو پر‬
‫وخت د هغو سیمو د الس ته راوړلو لپاره پا فشاری ونکړی چی دبرطانوی هند په‬
‫واک کی وی ‪ .‬په داسی خطر ناکو حاالتو کی بالخره د دیورند هییت د خیبر د‬
‫الری کابل ته ورسید‪ .‬د حکومت د مامورینو لخوا استقبال او د چلستون په قصر‬
‫کی ځای په ځای شو‪ .‬مذاکرات پیل شوه مذاکراتو نتیجه ورنکړه د مذاکراتو نه‬
‫‪ ۹۵‬ور ځی تیری شوی‪ .‬نتیجه تر السه نشوه ‪.‬ځکه امیر په اسانی حاضر نه وه چی‬
‫دافغانی نیول شویو سیمونه تیر شی‪ .‬بالخره د انګریزانو لخوا اخطار ورکړ شو چی‬
‫یا به دغه معاهده امضا کیږی او یا به د دواړو هیوادونو مناسباط قطع کیږی ‪ .‬او د‬
‫جنګ تیاری به نیول کیږی‪ .‬امیر چی د داخلی بغاوت‪،‬دروسانو جنګی تیاری‪ ،‬او‬
‫دایران السوهنه ولیدل‪ ،‬دجنګ او سولی تر منځ یی دسولی الر انتخاب کړه‪.‬‬
‫بالخره دغه معا هده دنوامبر په دویمه نیټه امضاشوه‪.‬‬

‫امیر چی د زیات کارثقلت او د نقرص مرض نه رنځ وړ‪ ،‬په مشکل وخت تیراوه‪.‬‬
‫امیر ټول هغه اهداف چی دځان لپاره یی ټاکلی وه سرته ورسول‪ .‬امیرد خپل عمر‬
‫په اخر کی دتفریح لپاره پغمان‪،‬باغ بابر‪،‬ګلباغ اوباغ باالته تلو‪ .‬هغه په ‪۶۱۵۶‬کال‬
‫په باغ باال کی وه چی سخت مریض شواوبیا هلته وفات شو‪.‬هغه بیاد کابل‬
‫دزرنګار په پارک کی دفن شو‪ .‬چی دهغه مقبره اوس هم موجوده ده‪ .‬حبیب الله‬
‫چی دهغه ولی عهد وه‪ .‬ددربار او لښکرو لخواپاچا اعالن شو‪.‬‬

‫‪100‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫امیر حبیب الله خان (‪)۶۱۵۶-۶۱۶۱‬‬

‫امیر حبیب الله ته دخپل بالر نه قوی لښکر ‪،‬مرکزی دولت‪،‬اوقوی اداره پاتی شوه‬
‫‪.‬نو ځکه هغه ‪ ۶۱‬کالله په ډیره ارامی سلطنت وکړ‪.‬هغه په ‪ ۶۱۵۳‬کی دانګریزانو‬
‫سره ددوستی معهده امضاکړه ‪.‬چی دهغی متن ددیورند دمعاهدی تا‬
‫ییدو‪۵‬په‪ ۶۱۵۱‬کی د هلمند نهرسراج کار پیل شو‪.‬دپغمان دپاکو او بو نل کابل ښار‬
‫ته وغزول شو‪.‬دکابل جالل اباد‪،‬لغمان کابل ‪،‬جبل سراج کابل سرکونه جوړ شول‬
‫په ټول هیواد کی کاروان سرایونه جوړ شول‪،‬قصر دلکشاوقصر ستور‪،‬قصر عین‬
‫العمارت ‪،‬په لغمان کی قلعه سراج ‪،‬سراج العمارت جالل اباد‪،‬او نو ر جوړ کړل‪.‬په‬
‫‪ ۶۱۶۵‬کی دپشمینه بافی فابریکه جوړه شوه ‪.‬په ‪ ۶۱۶۶‬دکابل ملکی روغتون جوړ‬
‫شو‪،‬ترکی داکترانو په هغی کی کار کاوه‪،‬نظامی روغتون جوړ شو چی هندی‬
‫داکترانو په هغی کی کار کاوه ‪.‬په ‪ ۶۱۵۱‬کی دهندنه موتر وپلورل شول ‪.‬او دکابل‬
‫نه بمبیی ته ‪ ۳۱‬تنه کارګران ولیږل شول چی دموتر تخنیک زده کړی ‪.‬په کال‬
‫‪ ۶۱۶۷۷۶۱۶۵‬په پکتیا کی دهغه پر ضد بغاوتونه وشول جنرال نادرخان دهغی‬
‫دختمولو لپاره ولیږلشو ‪.‬هغه دا بغاوتونه ختم کړل ‪.‬په کال ‪ ۶۱۶۹‬کی لومړی‬
‫نړیوالله جګړه پیل شوه ‪.‬امیر دربار جوړ کړ او په هغی کی یی خپله بی طرفی‬
‫اعالن کړه‪ .‬په کال ‪ ۶۱۶۳‬کی دجرمنی‪،‬اطریش ‪،‬ترک هییتونه چی دجګړی یو اړخ‬
‫وه ‪.‬کابل ته ورسیدل ‪.‬هغوی دانګریزانو پرضد دیوه نظامی اتحاد غوښتنه وکړه‬
‫‪.‬داهییت ‪ ۱‬میاشتی تر می ‪ ۶۱۶۱‬پوری کابل کی وه ‪.‬په دربار کی دنصرالله نایب‬
‫السلطنت په مشری ډله دانګریزانو سره دجنګ طرفدار وه ‪.‬امیر دانګریزانو سره په‬
‫جګړه کی دخپل توان ارزیابی وکړه ‪.‬هغه دی نتیجی ته ورسید چی دانګریزانو سره‬
‫دجګړی په صورت کی نه جرمنی نه ترک په عاجل ډول رسیدالی نشی ‪.‬او نه‬
‫مرسته کوالی شی او دداخلی دسیسو په مو جودیت کی ددی امکان شته چی خپل‬
‫سلطنت هم دالسه ورکړی‪ .‬نو ځکه هغه هییت ته وویل‪ .‬چی افغانستان دجګړی په‬

‫‪101‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پیل کی خپله بی طرفی اعالن کړیده ‪.‬او او س دغی فیصلی ته تغیر نشی ورکولی ‪.‬‬
‫هغه بیا یوه جرګه دعوت کړه‪.‬اودغی جرګی دافغانستان بی طرفی تایید کړه ‪.‬او‬
‫هییت رخصت شو ‪.‬په کال ‪ ۶۱۶۱‬لومړی نړیوالله جګړه ختمه او دجرمنی او‬
‫شوروی ترمنځ دسولی معاهده امضاشوه‪ .‬په هغی کی ویل شوی وه « ‪....‬دسولی‬
‫امضا کونکی هیوادونه وظیفه لری‪ .‬چی دایران او افغانستان سیاسی او اقتصادی‬
‫استقالل او ارضی تمامیت ته احترام وکړی » امیر حبیب الله په ‪ ۶۱۶۱‬په ژمی کی‬
‫لغمان ته الړ او هلته په مرموز ډول ووژل شو ‪.‬‬

‫پاچاامان الله خان (‪)۶۱۶۱-۶۱۷۱‬‬

‫دافغان او انګلیس دریمه جګړه ‪ .....‬می ‪ ۷۷۱‬جون ‪ ۵‬کال ‪) ۶۱۶۱‬‬

‫امان الله خان د فبروری په میاشت کال ‪ ۶۱۶۱‬دافغانستان د پاچا په حیث اعالن‬
‫شو‪ .‬هغه یوه میاشت وروسته د مارچ په دریمه الرد چلسفورد په هند کی د‬
‫انګریزانو نایب السلطنه ته یو لیک ولیږه‪ .‬او د هغه نه یی وغوښتل چی د ‪۶۱۵۳‬‬
‫کال په معاهدی کی تغیر راولی‪ .‬افغانستان غواړی چی نوی معاهده دانګریزانو‬
‫سره په مساوی حقوقو امضاکړی ‪.‬هغه غوښتل چی ددیورند معاهدی کی تغیر‬
‫راولی ‪.‬او دغصب شوی خاوری بیرته دافغانستان سره دوصل کولو لپاره خبری‬
‫وکړی‪ .‬چی دغه معاهده دمخه دامیر حبیب الله سره امضا شوی و ‪ .‬په اصل کی د‬
‫‪ ۶۱۵۳‬معاهده د دیورند دمعاهدی تایید وه‪ .‬امان الله خان داستقالل اعال میی‬
‫دصادرولو وروسته دانګریزانو دجواب منتظر نشو ‪.‬او په خارجی روابطو کی‪.‬‬
‫دمستقل سیاست داعالن نه وروسته یی دشوروی او نورو هیوادونو سره منا سبات‬
‫تامین کړل‪.‬دشوروی دولت د ‪ ۶۱۶۱‬دمارچ په میاشت کی دافغانستان استقالل په‬
‫رسمیت و پیژاند‪.‬اما ن الله خان پوهیده چی انګریزان به ځان جګړی ته تیاروی‪.‬‬
‫نو ځکه هغه دجګړی لپاره دخپلو قوتونو تياری پیل کړ او شرقی او جنوبی جبهو ته‬

‫‪102‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یی د تیاریدلو امر ورکړ ‪.‬هغه غوښتل چی دایران سره هم مناسبات ټیګ کړی خو‬
‫دغه وخت ایران ددانګریزانو داشغال الندی وه‪ .‬دمی په ‪ ۷۱‬په پکتیا کی دافغان‬
‫انګریز جګړه پیل شوه ‪.‬انګریزانو ‪ ۵۹۵۵۵۵‬لښکر د ‪ ۶۱۳۵۵۵‬بار کش حیواناتو‬
‫سره دافغانستان په سرحداتو کی دچترال نه تر بلوچستان پوری ‪،‬دقوی قوماندانانو‬
‫د امر الندی ځای پر ځای کړیوه‪ .‬همدا رنګه دایران په مشهد کی دانګریزی جنرال‬
‫ماتن قواوی‪،‬تیارسی حالت ته داخل شوی‪ .‬په پښتونخواکی دانګریزانو پرضد ملی‬
‫قیام ته ټول قومونه تیار شول او دترنکزو حاجی صاحب او مال صاحب چکنور‪ ،‬د‬
‫پښتنو غازیانو په نمایندګی جالل اباد ته راغلل‪ .‬په پیښور کی دافغان پست ریس‬
‫مرزا غالم حیدر خان په مشری یوه کمیته جوړه شوه چی ‪ ۱۵۵‬کسه په هغی کی‬
‫تنظیم وه‪ .‬غازیانو د مرستی لپاره کار کاوه او داما ن الله اعالمیی یی خپرولی او‬
‫نوری مرستی یی رسولی‪ .‬همدارنګه په هند کی ملی ازادی بښونکی غور ځنګ‪،‬‬
‫دانګریزانو پر ضد په حرکت راغی‪ .‬جګړه په ټول قوت د خیبر‪ ،‬چترال‪ ،‬پکتیا ‪،‬‬
‫وزیرستان ‪،‬پیواراو ټل محاذونو کی پیل شوه‪ .‬افغانی قواو سره لدی چی تخنیکی‬
‫جنګی وسایل نه درلودل‪ .‬هوای فوت یی نه درلود اودانګریزانو په مقابل کی‬
‫مدرنه مخابره نه درلو ده‪ .‬جنګی پیغامونه د قاصد په وسیله انتقال کیدل‪ .‬چی ډیر‬
‫وخت یی نیوه او جګړه د واحد مرکز نه نشوه اداره کیدای‪ .‬خو بیا هم په لوړ‬
‫جنګی مورال جنګیدل ځکه د مخابراتو سیستم په الزم ډول جوړ نه وه او هوای‬
‫قوت اونوی تخنیک موجود نه وه‪ .‬خو افغانانو د لوړ مورال په لرلو سره وکوالی‬
‫شول د موجودو سرحداتو نه دفاع وکړی او حتی پرمختګ وکړی او افغانی خاوره‬
‫وساتی‪ .‬انګریزانو چی فکر کاوه چی د افغانستان ډیره برخه به ونیسی متوجه شول‬
‫چی دا کار ناشونی دی‪ .‬اودبلی خوا د افغانی قواو تلفات د دشمن د هوای قوت د‬
‫برتری په اساس زیاتیدل‪ .‬نو ځکه د جون په دریمه ‪ ۶۱۶۱‬متارکه اعالن شوه او په‬
‫‪ ۱‬د اګست د افغان نماینده علی احمد خان او د انګریزانو نماینده هملتن ګرانت‬

‫‪103‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫فارن سکرتری په پنځه مادو کی د سولی معاهده امضاشوه‪ .‬او د افغانستان موجود‬
‫سرحدات په رسمیت وپیژندل شول‪.‬‬

‫امان الله خان د نړی د ستر استعماری قوت په مقابل کی د نظامی بری وروسته‬
‫په نړی د شرق ستر ازادی بښونکی غور زنګ د مشر په حیث محبوب شو‪ .‬امان‬
‫الله خان د استقالل د ګټلو وروسته د دوهم مشرو طه خواهانو مشران او کدرونو‬
‫نه نوی حکومت جوړکړ‪ .‬چی بیا یی ملی دموکراتیک انقالب په هیواد کی عملی‬
‫کړاو افغانستان ته یی د پرمختګ او ترقی په لور حرکت ورکړ‪.‬‬

‫‪104‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫درېمه برخه‬

‫امانی انقالب (د امان الله خان سياسي‪ ،‬ټولنيز انقالب او تاريخي پسمنظر)‬

‫د امانی انقالب تاریخی پس منظر‬

‫که چیری دافغانستان په تاریخ کی سیاسی فکری غورځنګونو بهیر ته ځیر شو‪،‬‬
‫وبه لیدل شی چی داغورزنګونه په ډیر قوت جوړ او داستبداد پر ضد یی مبارزه‬
‫پیل کړه‪ .‬د هیواد اتلو او زړورو روشنفکرانو چی دخپل هیواد سره یی زیاته مینه‬
‫درلوده دخپلو سیاسی ارمانونو د عملی کولو لپاره ډیری قربانی ور کړی ‪،‬او خپل‬
‫هیواد ته د خدمت لپاره یی ډیر کړاونه زندانونه اعدامونه ګاللی‪ .‬د افغانستان‬
‫خلکوته د هغوی د انقالبی کارنامو تاریخ د برم او افتخار وړ دی‪ .‬د هیواد‬
‫راتلونکی نسلونه باید د هغی نه زده کړه وکړی‪ .‬که چیری په هیواد کی د سیاسی‬
‫غورزنګونو تاریخ ته ژوره کتنه وکړو لیدل کیږی چی په کال ‪ ۶۱۱۵‬په افغانستان‬
‫کی د فکری غورځنګ او یو سیاسی پروګرام په شکل د حکومتی اداری په جوړولو‬
‫سیاسی فکری حرکت د امیر شیر علی خان په وخت پیل شو‪ .‬کله چی هغه د‬
‫عالمه سیدجمالدین افغان وړاندیزونه د حکومتی چارو په اصالح کی عملی کړل‬
‫او د یوه سیاسی فکر په اساس یی د حکومتی چارو اصالح په مخ بوتله د دینه‬
‫وروسته د امیر حبیب الله په وخت کی د لومړی او دوهم مشروطه غور زنګ‬
‫جوړیدل مهم فکری او سیاسی خوزښت وه‪ .‬چی لومړی ناکام او دوهم دامان الله‬
‫خان په مشری بری ته ورسید‪ .‬د مشروطه غورځنګ دافغانستان د سیاسی فکری‬
‫غورزنګونو په تاریخ کی لوړ ارزش لری‪ .‬چی بیا د اول او دوهم مشروطیت د‬
‫سیاسی غورزنګونو وروسته د سیا سی رکود یوه ‪ ۶۱‬کلنه مرحله تیره شوه‪ .‬د دغی‬
‫لوی وقفی وروسته په‪ ۶۱۹۱‬کی د شامحمود د صدارت په وخت د شورا د اومی‬
‫دوری انتخابات اعالن شول‪ .‬دا په افغانستان کی د دیمو کراسی په لور مهم‬
‫حرکت او د سیاسی خوزښت پیل وه‪ .‬ځکه د نوی فکری او ایدیالوژیک سیاسی‬
‫حرکت لپاره اساسی شرایط تیار شول او دقانونی الزمو ازادیو لپاره د دیموکراتیک‬

‫‪105‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫بهیراعالن وشو‪ .‬د سردار شامحمود د حکومت دوره‪ ،‬د دیموکراسی دوری په نامه‬
‫یاده شوه‪ .‬چی د ویښ ځلمیانو غوزنګ په هغی کی ډیر تبارز وکړ‪ .‬دا سیاسی‬
‫حرکت د خاص اهمیت وړ دی ځکه دغه غورزنګ په هیواد کی د یو لوی انقالبی‬
‫حرکت پیالمه وه‪ .‬بیا د انقالبی فکری‪ ،‬غور زنګونو په تاریخ کی ډیر مهم سیاسی‬
‫فکری حرکت دافغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند جوړیدل دی‪ .‬چی په کال‬
‫‪ ۶۱۱۳‬دویښ ځلمیانو د غورځنګ د مشر تابه د غړی نورمحمد ترکی لخوا‬
‫جوړشو‪ .‬همدی ګوند په کا ل ‪ ۶۱۱۱‬د اپریل په ‪ ۷۱‬کی د ثور انقالب بری ته‬
‫ورساوه‪ .‬چی دا دا فغانستان په تاریخ کی مهم انقالبی بدلون و‪ .‬د یادونی وړده‬
‫چی په افغانستان کی انقالبی فکری غورزنګونو دنړی وال انقالبونو نه رنګ‬
‫واخیست‪ .‬که چیری د هیواد انقالبی غورځنګونو تاریخ ته ځیر شو‪ .‬نو وبه لیدل‬
‫شی چی د افغانستان د روڼ اندو په ذهن کی د هیواد د پرمختګ لپاره هیلی او‬
‫ارمانونو د ډیر پخوانه موجود وه‪ .‬چی مشروطه غورځنګ د هغی مثال دی‪ .‬دغه‬
‫انقالبی غورزنګونه د تاریخ په مختلفو مراحلو کی د وخت د شرایطومطابق تغیر‬
‫او انکشاف کړیدی‪ .‬چی امانی ملی دیموکراتیک انقالب او د ثور ملی‬
‫دیموکراتیک انقالب‪ ،‬دواړه د مترقی افکارو په اساس را منځ ته شوی وه او دواړو‬
‫مشابه دوستان او دشمنان درلودل‪.‬‬

‫د نړیوال انقالبونو فکری اغیزه‬

‫په افغانستان باندی خارجی یرغلونه او داخلی بحرانونه د دی باعث شول چی‬
‫هیواد پال افغان روڼ اندی د افغانی ټولنی د مشکالتواو سیاسی اجتماعی بحرانونو‬
‫سره د مقابلی لپاره د نړیوال انقالبی غورزنګ ډول ډول نظریات او سیاسی‬
‫پروګرامونه مطالعه کړی‪ .‬او د نورو هیوادونو د انقالبیونو او ټولنه پیژندونکو‬
‫نظریاتو‪ ،‬تجربو او پروګرامونو نه ګټه واخلی‪ .‬اودهغی نه په ګټه اخستلو سره ګوندی‬
‫پروګرامونه او مرام جوړ کړی‪ .‬اود خپل هیواد لپاره د بحران د حل الری ولټولی‪.‬‬
‫په همدی دلیل دا طبیعی خبره ده چی افغان روڼ اندو د نورو هیوادونو د سیاسی‬
‫او فکری حرکت او انقالبی تجاربونه اخیستنه وکړه‪ .‬هغه یی مطالعه کړل او د‬

‫‪106‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خپل هیواد د شرایطو مطابق یی د هغی نه ګټه واخیسته‪ .‬ځینی افراد داسی عقیده‬
‫لری چی د ثور انقالب ایدیالوژی وارداتی ایدیالوژی وه چی دافغانستان د شرایطو‬
‫سره یی مطابقت نه درلود‪ .‬نو ځکه خلکو د هغی په مقابل کی عکس لعمل وخود‬
‫او د ثور انقالب سقوط وکړ ‪ .‬حقیقت داسی ندی اول دا چی د ثور انقالب‬
‫حکومت د شوروی لښکرو د یرغل او اشغال په نتیجه کی سقوط وکړ‪ .‬دغه‬
‫حکومت د کوم قیام او یا داخلی کودتا په وسیله سقوط ندی کړی او نه مجاهدینو‬
‫هغی ته سقوط ورکړی‪ .‬دوهم دا چی د نړی په ټولو هیوادونو کی انقالبی تجربی‬
‫یو بل ته د استفادی وړ دی او دا تجربی او فکری بهیر د نړی هر هیواد ته‬
‫انتقالیدای شی‪ .‬د یوه فکر دانتقال لپاره سرحدونه نشته‪ .‬افغانستان د نړی نه جال‬
‫هیواد نه وه‪ .‬دنړی د هیوادونو په قطارکی د دغه فکری حرکت تاثیر الندی وه‪ .‬په‬
‫یوه هیواد کی د ګوندونو او سیاسی کړیو لخوا د سیاسی ستراتژی جوړول د یوه‬
‫هیواد د اجتماعی‪ ،‬کلتوری‪ ،‬اقتصادی ودی پوری اړه لری‪ .‬افغان روشنفکرانو چی‬
‫هغه وخت د دیمو کراسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی پر مختیا لپاره هلی ځلی کولی او‬
‫غوښتل یی چی یو ملی دیموکراتیک انقالب د الری نه افغانستان د بد بختی او‬
‫فقر نه خالص شی او په یوه پر مخ تللی هیواد بدل شی ‪.‬نو ځکه د داسی یو‬
‫پروګرام د جوړولو لپاره د نورو هیوادونو د انقالبی تجاربو د مطالعی په لټه کی‬
‫شول او د هغی نه یی اخستنه وکړه‪ .‬په افغانستان کی د خلق دیموکراتیک ګوند‬
‫جوړیدل او د دغه ګوند د مشری الندی د ثور انقالب بری د افغان روڼ اندو د‬
‫زیار او قربانیو محصول وه‪ .‬د ثور انقالب د بری وروسته نړیوال ارتجاعی قوتونو‬
‫د دشمنی او عداوت لویه جګړه پیل کړه او ذهرجن تبلیغات یی وکړل‪ .‬سره لدی‬
‫چی افغان روشنفکرانو خپل پیغام خلکو ته ورساوه او انقالبی ریفورمونه یی‬
‫عملی کړل چی د ټولنی ضرورت وه‪ .‬هغوی ډیری قربانی ورکړی او اصالحات‬
‫یی راوستل خو خارجی ځواکونو هغه محوه کړ او لکه د امان الله خان انقالبی‬
‫ریفورمونو د مالیانو لخوا تکفیر شول‪.‬‬

‫ضد انقالبی حرکتونه ‪.‬‬

‫‪107‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د وطن د شمنانو توری ارتجاع او د اسالم د نامه الندی کرغیړنو جاسوسی‬

‫شبکو چی هر ډول مترقی حرکت یی په کفر او کمونیزم محکوما وه‪ .‬د خلقی‬
‫ګوند وطنپالونکی او مترقی حرکت مخنیوی یی وکړ‪ .‬د ثورانقالب پرضد‬
‫دومر زهر جن تبلیغات او پروپاګند وکړ او د خارجی هیوادو جاسوسی شبکو او د‬
‫نړی سترو شیطانی قدرتونو دومره تخریبی کار وکړ چی د دی زمینه مساعده شوه‬
‫او عامه ذهنیت دی ته تیار کړای شو ‪ .‬د اسالم د نامه الندی د ترور او وحشت‬
‫حکومت جوړاو فاسدی مافیایی ډلی حاکمی شی او هغوی هر ډول مترقی حرکت‬
‫په کفر محکوم کړی‪ .‬د دغو داړه مارانو د حاکمیت وروسته په ملیونهاو انسانان‬
‫ووژل شول او ال وژل کیږی‪ .‬د سیاسی اسالم ایدیالوژی چی نن د هیواد حاکمه‬
‫اسالمی ایدیالوژی ده د خارج یعنی مصر او پاکستان نه افغانستان ته وارده شویده‬
‫چی بیا وروسته وهابی اسالم د سعودی عربستان نه وارد شو‪ .‬پدی اړه کیدای شی‬
‫د سید قطب محمد قطب‪ ،‬حسن البنا او موالنا مودودی او نورو ته اشاره وشی‪.‬‬
‫چی د هغوی اسالمی ایدیالوژی د خارجی هیوادونو د استخباراتو لخوا د‬
‫افغانس تان د سیاسی نظام د بی ثباطه کولو او خارجی هیوادونو ته د مداخلی د‬
‫زمینی د مساعدولو لپاره‪ .‬هیواد ته وارده شوه او په افغانستان کی یی د سیاسی‬
‫اسالم فکری بهیر جوړ کړ‪.‬‬

‫د سیاسی اسالم ایدیالوژی چی د خارج نه د جاسوسی شبکو په الس د اسالم په‬

‫لباس کی راوړل شوه‪ ،‬او بیا د دغی ایدیالوژی په اساس‪ ،‬ګوندونه جوړ شول‪.‬‬
‫هغوی د خارجی هیوادونو لخوا په وسلو او پیسو سنبال شول او د افغانانو د قتل‬
‫عام لپاره یی اسالمی منطق جوړ کړ‪ .‬د غو ډلو سره لدی چی ځان ته یی ښه او‬
‫نوروته یی بد مسلمانان ویل خپل ترمنځ یی د خارجی شبکو په امر خونړی‬
‫جګړی جوړیکړی او په سلهاوزره مسلمانان یی ووژل او د خارجی هیوادونو د‬
‫جاسوسی شبکو په مالتړ یی سیاسی واک ترالسه کړ‪ .‬اسالمی تنظیمونو بیا‬
‫خارجی هیوادونو ته د دی شرایط مساعد کړل چی بیا د نړی ستر طاقتونه‬
‫افغانستان ته داخل او افغانستان بی سباطه او بی واکه او هیواد دایمی بحران ته‬
‫ورټیل وهی او ملی ناورین پیل کړی‪.‬‬

‫‪108‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سیاسی ایدیالوژی!‬

‫ایدیالوژی‪ ،‬د نظریاتوسیستم او هغه فکری جوړښت دی چی د بشری ټولنی د‬

‫پرمختګ سره د شکل او محتوا له نظره یی تغیر موندلی او د ټولنی د پر مختګ‬
‫لپاره ورنه ګټه اخستل شوی ده‪ .‬همدارنګه ایدیالوژی د اجتماعی ژوند په باره کی د‬
‫نظریاتو سیستم دی چی مختلفی بڼی لری لکه سیاسی‪ ،‬اخالقی‪ ،‬حقوقی او نور‬
‫چی علم هنر او فلسفه په هغی کی شامل دی‪ .‬سیاسی ایدیالوژی د ټولنی په اړه‬
‫نظریات دی چی د دولتی نظام شکل‪ ،‬د نظام څرنګوالی څیړی او داچی کوم ډول‬
‫دولتی نظام د ټولنی لپاره معقول دی په اړه بحث کوی‪.‬‬
‫که چیری لږ دقت وشی په افغانستان کی ټولی ایدیالوژی ګانی د اسالمی نه نیول تر دیمو‬
‫کراسی مدنی‪ ،‬تولنی او نور سیاسی فکرونه طرحی او پروګرامونه هم د خارج نه واردی‬
‫شوی‪ .‬په پیل کی د دغو ټولو ایدیالوژی ګانو پیروانو چی د خارجی شبکو سره یی رابطه نه‬
‫وه ‪ ،‬پیدا شوی او دهیواد دملی ګټو نه یی دفاع کوله کوشش وکړ چی دغه وارد شوی‬
‫ایدیالوژیو ته د افغانی شرایطو سره مطابقت ورکړی او د هیواد د پرمختګ لپاره ورنه ګټه‬
‫واخلی‪ .‬په پیل کی دغو مشرانو افغانی هوډ درلود او په صادقانه ډول یی د افغانانو د ملی‬
‫ګټو د ساتلو لپاره هڅی کولی او د همدی تعهد په اساس هغوی سیاسی ګوندونه جوړ‬
‫کړل‪ .‬چی هدف یی د هیواد د پرمختګ لپاره د دغو ایدیالو ژیو نه ګټه اخستل وه‪ .‬خوکله‬
‫چی افغانی تعهد ضعیف شو او د دغو ایدیالوژی ګانو شاته خارجی استخباراتی ډلونفوذ‬
‫وکړ او خپل کنترول په سیاسی ګوندونو او تنظیمونو ترالسه کړ او سیاسی رهبرا دخارجی‬
‫جاسوسی شبکو غړی شول ‪،‬بیا دغو خارجی استخباراتی ډلو دغی مدنی یا اسالمی‬
‫ایدیالوژیګانو نه د افغان روڼ اندو د ارادی خالف د هیواد د ملی ګټو پرضد استفاده وکړه‬
‫او سیاسی غورزنګونه یی د خپلی قوماندی الندی واقع کړل‪ .‬نو بیا د دغو سیاسی‬
‫حرکتونو پایلی ډیری خطرناکی شوی‪ .‬او دهیواد اوسنی ملی ناو رین پیل شو ‪.‬کومه فکری‬
‫وسیله چی خارجی شبکو هغه وکاراوله هغه دروغجن انترناسونالیزم یا نړیواله ورورولی‬
‫وه ‪ .‬چی هم په مترقی ایدیا لوژی او هم په اسالم کی خارجی شبکو لخوا د هغی نه د‬
‫اسالمی وروولی په نامه ګته واخستل شوه‪ = ۶ .‬مثال افغان اسالمی ګوندونو ته وویل شول‬

‫‪109‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی د نړیوال اسالمی انقالب لپاره جګړه وکړی‪ .‬نړیوال اسالمی نظام جوړ کړی ځکه ټول‬
‫مسلمانان ورونه دی او دوی باید په نړی کی واحد اسالمی نظام الندی ژوند وکړی‪ .‬په‬
‫نړی کی باید یو اسالمی امارت موجود وی‪ .‬جالبه داوه چی هغوی دغه اسالمی امارت د‬
‫کفارو په وسلو او پیسو جوړاوه‪ .‬بیا دوی د دغه کفارو د قوماندی الندی د مسلمانانو قتل‬
‫عام پیل کړ‪ .‬نتیجه داشوه چی هغوی افغان مسلمانان قتل عام کړل‪ .‬دنړی مسلمان ورونه‬
‫راغلل او دخپلو افغان مسلمان ورونو په مری چاړه کش کړه او دهغوی مری یی پریکړه‪.‬‬
‫دا دی د هغوی اسالمی جهاد نه ‪ ۵۱‬کاله تیرشول د دغه جهاد په بهیر کی په ملیونو‬
‫افغانان شهیدان شول‪ ،‬معیوب شول‪ ،‬مهاجر شول‪ ،‬بی السه بی پخو شول‪ ،‬ړانده او کاڼه‬
‫شول‪ ،‬په خپل کور کی د پردو محتاج شول‪ .‬دافغان مسلمانانو دوطن واک کفارو ته ورکړ‬
‫شو ‪.‬هغوی نه یواځی په افغانستان کی اسالمی نظام جوړ نکړ بلکی د غیر اسالمی‬
‫هیوادونو داستخباراتو د شر او فساد حکومت کامیاب کړ‪ .‬چی تر اوسه د افغان وژنی پای‬
‫معلوم ندی‪ .‬د اسالم جعلی ټیکه دارانو د خارجی شبکو په امر‪ .‬وطنپالونکی روشنفکران‬
‫تکفیر او قتل عام کړل پدی دلیل چی هغوی د اسالمی نظام مخالف کمونستان او کافران‬
‫دی‪ .‬د دوی اسالمی ګوندونه به پخپله حقیقی اسالمی نظام جوړوی‪ .‬خوبیا دوی اسالم او‬
‫وطن دواړه په کفارو خرڅ کړ او دایی ثابته کړه چی دوی د هیواد او اسالم د تباه کولو‬
‫لپاره د کفارو لخوا جوړ شوی لښکر دی‪ .‬دوی روشنفکران تکفیر او د مخی لری کړل‬
‫ځکه دوی ته خارجی شبکو امر وکړ چی اول باید د افغان روشنفکرانو د وژلو ورکړل‬
‫شوی پروګرام عملی کړی‪ ،‬بیا دوی د ای اس ای اسالمی امارت جوړکړ‪ .‬د دی ملی‬
‫تراژدی دلیل کړغیړن جهالت وه د هغوی پیروان اکثریت جاهالن وه‪ .‬دوی پدی نه‬
‫پوهیدل چی د کفارو د جاسوسی شبکو د اداری الندی د هغوی په پیسو او وسلو اسالم‬
‫تباه کوی او اسالم او وطن ته خیانت کوی او اسالم او وطن تباه کوی‪ .‬د دوی جاهل‬
‫پیروان پدی نه پوهیدل چی د دوی د جګړی اداره د کفارو په الس کی ده ځکه د پردی‬
‫شاته د دوی رهبری‪ ،‬مالی اونظامی تبلیغاتی مشرتوب د غیر اسالمی هیوادو جاسوسی‬
‫شبکی کوی‪ .‬هغوی د اسالمی وروولی د نامه الندی د اسالمی نړی سیاسی نظامونه بی‬
‫ثباطه کول په داخلی جګړو کی مسلمانان وژل د هغوی سرونه او السونه پری کول او سترو‬

‫‪110‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قدرتونو ته د دی زمینه مساعد کوله چی د اسالمی هیوادونو سیاسی نظامونو باندی حاکم‬
‫شی‪ .‬کچیری دقت وشی په شرق او غرب کی د استعمار منطق یو ډول وه‪. =۷ .‬مثال د‬
‫مترقی ایدیالوژی حالت د شوروی اشغال نه وروسته هم داسی وه‪ .‬شورویانو کله چی‬
‫خلقی نظام په وینو کی دوب کړ او جمهورریس امین یی شهید کړ‪ .‬هغوی خپلو‬
‫ګوداګیانونوته ویلی چی امین د شوروی ضد ناسیونالست وه‪ .‬هغه د نړیوال کارګری‬
‫وروری او سویتیزم نه انحراف کړی وه ځکه د شوروی نه د فاع د نړیوال کارګری انقالبونو‬
‫د بری نه دفاع ده‪ .‬څوک چی انترناسیو نالست نه وی هغه انقالبی ندی‪ .‬هغه د نړی د‬
‫کارګرانو د شمن دی‪ .‬نو ځکه د امین په مشری د ثور انقالب انحراف کړی وه او د کارمل‬
‫په مشری د انقالب نوی پړاو وطن ته نجات ورکړ‪ .‬په همدی دلیل شورویانو د ګوند یوه‬
‫برخه تحمیق کړه او د امینیانو د نامه الندی یی په ګوند کی خونړی تصفیه عملی کړه او‬
‫خپل ضد افغانی پروګرامونه یی د ګوند په اغفال شویو غړو باندی عملی کړه‪ .‬خو کله‬
‫چی شوروی ماته وکړه د هغوی د کارګری وروری تر شا د شوروی استبدادی نظام‬
‫کرغیړنه څیره لوڅه شوه او شوروی هم ټوټی ټوټی شو‪ .‬نوبیا کی‪ ،‬جی‪ ،‬بی خپل نور‬
‫جواسیس چی د اسالم په نقاب کی پت کړی وه د قدرت په ګدی کینول لکه جمعیت‬
‫اسالمی او شورای نظار د شمالی ټلوالی په ترکیب کی سیاسی واک ته ورسول‪.‬‬

‫جمعیت اسالمی او د شمالی ټلوالی پوری تړلی نوری د کی جی بی شبکی د اسالمی‬

‫نقاب الندی پټ تشکیالت وه‪ ،‬چی د شوروی د ماتی وروسته د اسالمی دولت د نامه‬
‫الندی واک ته ورسیدل‪ .‬هغوی بیا دا جعلی اسالمی دولت د سیمی او نړی د جاسوسی‬
‫شبکو د فعالیت په مرکز بدل کړ چی بیا یی افغانستان په نورو هیوادونو هم خرڅ ګړ او د‬
‫اسالمی نقاب الندی یی د نورو هیوادو جاسوسی شبکی د اسالمی حکومت برخه کړل‬
‫او خپل قدرت یی وساته‪ .‬څوکاله وروسته نړیوال قدرتونو بله لوبه پیل کړه او د دی ټولو‬
‫جنایاتو وروسته د واقعی اسالمی ورور ولی یا اسالمی انترناسیونالیزم ایدیالوژی وار‬
‫رارسید ‪.‬چی د حقیقی اسالم او طالبانو د نامه الندی یی د نړی تول خطرناک ترورستان‬
‫هیوادته داخل کړل‪ .‬په اصل کی هغوی افغانستان ته د نړی دسترو طاقتونو د نظامی‬
‫مداخلی زمینی جوړولو لپاره راوستل شول چی دنورو هیوادونو دمداخلی لپاره شرایط‬

‫‪111‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫برابر کړی‪ .‬هغوی دغه وظیفه سر ته ورسوله چی بیا په ‪ ۷۱۱۰‬کی د طالبانو دسقوط‬
‫وروسته داسالم او دموکراسی په نامه دغربی هیوادونو لخوا خونړی لوبه د افغانانو دقتل‬
‫عام لپاره پیل شوه چی وحشت ناک نتایج یی ټولو ولیدل‪ .‬خوپه تاسف سره دنړیوالی‬
‫اسالمی ورور ولی یا اسالمی خالفت لوبه چی دامان الله خان د سقوط اوسقاوی‬
‫حکومت جوړولو لپاره دهغی نه ګټه واخستل شوه‪ .‬دغه لوبه اوس هم دوام لری‪ .‬نتیجه‬
‫داشوه چی خارجی استخباراتی ډلو د سیاسی اسالم دایدیالوژی نه دهیواد په تباه کولو‬
‫کی بیا هم ګټه واخلی‪.‬‬

‫سید جماالدین افغان‬

‫د امیر شیر علی خان په وخت د یو ملی سیاسی فکر په اساس حکومتی پروګرام د سید‬
‫جمالدین افغان لخوا وړاندی شو‪.‬‬

‫سید جماالدین افغان دسید صفدر خان زوی په ‪ ۰۰۱۰‬کال دکونړ په اسعد اباد‬
‫کی زیږدلی‪ .‬خپل دودیزی زده کړی یی افغانستان کی سرته ورسولی او دلوړو‬
‫زده کړولپاره د ‪۰۰۲۲‬نه تر ‪ ۰۰۲۲‬پوری هند‪ ،‬عراق‪ ،‬شام او حجاز ته دعصری‬
‫علومو او نوی فلسفی د زده کړی لپاره سفرونه وکړل‪ .‬هغه بیرته هیواد ته ستون‬
‫شو‪ .‬هغه په ‪ ۰۷‬کلنی کی دامیر دوست محمد خان او دهغه نه وروسته دامیر شیر‬
‫علی خان په دربار کی اوسیده‪ .‬هغه امیر شیر علی خان ته د هیواد دپر مختګ‬
‫لپاره پرو ګرام اومشوری ورکړی خوپه هیواد کی دداخلی جګړو له امله هغه‬
‫مجبورشو چی بهر ته دخپل ژوند لوی سفر پیل کړی‪ .‬هغه بیا هند‪ ،‬ایران‪ ،‬ترکیه‪،‬‬
‫مصر‪ ،‬روس‪ ،‬فرانس‪ ،‬لندن او جرمنی ته سفرونه وکړل‪ .‬هغه په ایران او ترکیه کی‬
‫چی مرکزی حکومتونه موجود و‪ ،‬هلته یی ددموکراتیکو نظامونو جوړول‬
‫غوښتل‪ .‬په هند او مصر کی چی داستعمار پرضد یی مبارزه کوله‪ ،‬داستعمار‬
‫پرضد یی خلک مبارزی ته رابلل او د اسیا او افریقا هیوادونو مسلمانان یی‬
‫اتحاد ته رابلل‪ .‬سید جمال الدین افغان عالم‪ ،‬ادیب او لیکوال انقالبی سیاست‬
‫پوه او زړور خطیب وه‪ .‬هغه دخناق دناروغی له امله د مارچ ‪ ۷‬کال ‪ ۰۰۷۲‬کی د‬
‫یوه مشکوک داکتر دمعالجی الندی د ترکییی په استانبول کی وفات شو او دترک‬

‫‪112‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دشیخانو په هدیره کی خاوروته وسپارل شو‪ .‬دهغه جنازی ته دومره خلک راغلی‬
‫وه چی ګڼه ګونه کی ‪ ۰۰‬تنه د پخو الندی مړه شول‪ .‬څوکاله وروسته دظاهر شاه‬
‫په وخت دهغه تابوت کابل ته راوړل شو او دکابل پوهنتون په انګړکی خاوروته‬
‫وسپارل شو‪ .‬امیر شیرعلی خان د ‪۰۰۲۷‬نه تر ‪ ۰۰۲۲‬پوری دانګریزانو د‬
‫جاسوسی شبکو دفتنو او یرغل په وجه ونکړای شول چی د سید جما لدین‬
‫ریفورمونه عملی کړی خوهغه د ‪۰۰۲۰‬نه تر ‪ ۰۰۲۰‬پوری وکوالی شول چی‬
‫دهغه ریفورمونه عملی کړی‪ .‬امیر شیر علی خان لومړی د سید نور محمد خان‬
‫په مشری د هیواد د مختلفو قومونو په ګډون د وزیرانو شورا جوړه کړه‪ .‬د‬
‫دهقانانو د ژوند دښه کولو لپاره یی مالیه کمه کړه او نوری اسانتیاوی یی برابری‬
‫کړی‪ .‬د هیواد پوستی او مخابراتی سیستم یی جوړ کړ‪ .‬د عصری علومو لپاره‬
‫یی ملکی او نظامی ښونځی جوړ کړل‪ .‬مطبعه جوړه او لومړی اخبار دشمس‬
‫النهار په نامه خپور شو‪ .‬دمنظمو تعلیماتو له مخی ملی اردو جوړه شوه‪ .‬رسمی‬
‫او نظامی مصطلحات پښتو شول‪ .‬پوځی یونیفورم رواج شو‪ .‬د توپونو توپکو او‬
‫باروتو کارخانی جوړی شوی‪ .‬خوانګریزانو نوری فتنی جوړولو وروسته بیا‬
‫دوهمه افغان انګلیس جګړه په افغانانو وتپله‪ .‬چی ‪ ۰۰۲۰‬نه تر ‪ ۰۰۰۱‬پوری‬
‫دوام وکړ‪ .‬بیا په ‪۰۰۰۱‬امیر عبدالرحمن پاچا شو‪ .‬دهغه نه وروسته حبیب اله‬
‫خان‪ ،‬امان الله شاه‪ ،‬نادرشاه‪ ،‬ظاهر شاه‪ ،‬داود‪ ،‬نورمحمد ترکی او حفیظ اله‬
‫امین دمستقل افغانستان واکمنان شول‪ .‬او ‪ ۷۲‬دسامبر ‪ ۰۷۲۷‬شوروی افغانستان‬
‫اشغال کړ چی د شوروی دماتی او وتلو هم تر اوسه دهیواد ملی ناورین دوام‬
‫لری‪.‬‬

‫تیر تاریخ ته په کتلو په یقین سره ویالی شو چی دهیواد‪ ،‬سیاسی غورځنګونه‪،‬‬

‫دهغو شخصیتونو لخوا پیل شول چی په هیواد مین او دخلکو او وطن لپاره‬
‫هری قر بانی ته تیار وه‪ .‬سیاسی غورځنګونه په ښه نیت دافغانستان د پرمختګ‬
‫اوترقی لپاره په پیل کی جوړ شول چی افغانی ملی ایدیالوژی دهغوی فکری‬
‫بنیاد وه‪ .‬دغورځنګ هرغړی وطن ته دخدمت تعهد درلود‪ .‬هغوی په قران کریم‬

‫‪113‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سوګندیاداوه چی دهیواد ملی ګټو ته به وفادار وی اودخپل ګوندا هداف اومرام به‬
‫عملی کوی‪.‬‬

‫دوخت په تیریدلوسره دغه سیاسی‪ ٬‬فکری‪ ٬‬انقالبی بهیر او اهدافو دشکل او‬
‫محتوا له پلوه تغیر وموند او په ډیرو مواردوکی افرادو خپل ایدیالوژیک موقف‬
‫ته تغیر ورکړ او ځینو یی خپلی شخصی ګتی په ملی ګټو لوړی وګنلی او دخپل‬
‫هیواد دتباهی په عامل بدل شول‪ .‬برعکس داسی ملی اتالن هم وه چی خپل‬
‫خوږ ژوند یی دهیواد دملی ګټو نه قربان کړ‪ .‬دهیواد دملی ګټو په دفاع کی‬
‫دهغوی مبارزی نه هیریدونکی دی‪ ،‬چی دهیواد په تاریخ کی به تل داتالنو په‬
‫نامه یادیږی‪ .‬چی دهغوی نه یو دمشروطه خواهانو غورځنګ وه‪ ،‬دلته به په‬
‫تفصیل دهغی نه یادونه وشی‪.‬‬

‫دمشروطیت غورځنګ پیالمه‬

‫دغه وخت په افغانستان کی سیاسی غورځنګونه دشاهی دربار نه پیل شول‪ .‬که چیری‬
‫ځینی کړی د دربار نه بهر هم جوړیدی خو د شاهی دربار غړو په هغی کی فعاله ونډه‬
‫درلوده‪ .‬امیر حبیب الله غوښتل چی معارف وده وکړی‪ .‬د خلکو دپوهاوی او سیاسی‬
‫شعور د لوړتیا لپاره یو سیاسی حرکت پیل شی چی د دربار د کنترول الندی وی‪ .‬خو دغه‬
‫د لمړی مشروطه غورځنګ دهغه دکنترول نه ووت‪.‬‬

‫امیرحبیب اله خان ته دخپل پالر امیر عبدالرحمن نه یو قوی مرکزی دولت او‬
‫قوی امنیت په میراث پاتی وه‪ .‬په کال ‪ ۰۷۱۷‬کی امیر حبیب الله خپل دربار دایر‬
‫کړ‪ .‬هغه وویل چی دیو ملت ترقی او پر مختګ د علم د پرمختګ نه پرته امکان‬
‫نلری‪ .‬ما تصمیم نیولی چی په هیواد کی د ښونځیو بنیاد کیښودل شی‪ .‬دهر‬
‫چاسره چی دښونځیو او معارف مفکوره موجوده وی‪ ،‬په لیکلی ډول دی ماته‬
‫ورسوی‪.‬‬

‫‪114‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه په ‪ ۰۷۱۱‬کی دحبیبی لیسه جوړه کړه‪ .‬په کال ‪ ۰۷۱۲‬لومړی موټر افغانستان‬
‫ته راوړل شو‪ .‬امیر حبیب الله خان امر وکړ چی په جوماتونو کی دمعارف‬
‫دوزارت پرو ګرام عملی شی‪ .‬هغه په ‪ ۰۷۱۷‬کی حربی ښونځی جوړ کړ‪ .‬دا‬
‫طبیعی خبره ده چی دعلم د پرمختګ سره روشنفکری غورځنګ هم په حرکت‬
‫راځی‪ .‬ځکه هغه وخت افغان روشنفکری غورځنګ هم دتشکل او پرمختګ په‬
‫بهیر کی واقع شو‪ .‬په هند کی دانګریزی استعمار سره د هند د اتلو روشنفکرانو‬
‫دمبارزاتو په وخت د هند مهم شخصیتونه او نور خلک افغانستان ته مهاجر‬
‫شول‪ .‬چی د‪ ۰۷۷۱‬پوری دهند نه دمسلمان مهاجرو تعداد ‪ ۰۰۱۱۱‬ته ورسید‪.‬‬
‫پدغه مهاجرانو کی دهند ازادی بښونکی غورځنګ مشران هم کابل ته مهاجر‬
‫شول چی په هغوی کی مهم شخصیتونه لکه رجامهندر پرتاب‪ ،‬موالنا برکت‬
‫الله‪ ،‬عبدالله سندی او نور شامل وه‪ .‬هغوی دامیر حبیب الله خان دسلطنت په‬
‫وخت دهند د ازادی لپاره موقت حکومت په کابل کی جوړ او اعالن کړ‪ .‬په اوله‬
‫کی د دغه حکومت غړی دری تنه وه‪ .‬راجا مهندر پرتاب دحکومت رییس‬
‫مولوی برکت الله صدراعظم‪ ،‬عبدالله سندی داخله وزیر د حکومت دری‬
‫مرکزونه درلودل‪ .‬کابل‪ ،‬نیپال‪ ،‬بنګال د ‪ ۰۷۰۷‬کال د امان الله خان د واکمنی نه‬
‫وروسته دهغوی غړی زیات شول‪ .‬د الهور دکالج یوه ‪ ۰۲‬کسیزه ډله افغانستان‬
‫ته مهاجر شول‪ .‬په هغوی کی مولوی نواز خان ملتانی‪ ،‬عبدالمجید دیره‬
‫اسماعیلی‪ ،‬مولوی ظفرحسن خان کرنالی‪ ،‬مولوی رحمت علی ګوجرانواله‪،‬‬
‫عبدالحمید لودیانی‪ ،‬عبدالقادرخان الهوری‪ ،‬عبدالباری الهوری اوداسی نور‬
‫دهندی روشنفکرانو راتګ د هند استقال ل پوری دوام درلود‪ .‬په دغه بهیر کی‬
‫انګریزی جاسوسی شبکو مولوی عبدالله سندی‪ ،‬مولوی ظفر حسین‪ ،‬رحمت‬
‫علی‪ ،‬خوشی احمد او متراسنګ ونیول او ووژل‪ .‬مولوی برکت الله بل هیواد ته‬
‫مهاجر شو او مهندر پرتاب چپ او مترقی حرکت پیل کړ‪ .‬همدا رنګه مهندر پر‬
‫تاب په ‪ ۰۷۰۲‬کی د روس دوهم نیکال ته خط ولیکه او دهغه نه یی‪ ،‬دهند د‬
‫ازادی لپاره مرسته وغوښته‪ .‬دغه خط په الرکی انګریزی جاسوسی شبکو‪ ،‬د‬
‫رسیدلو نه دمخه ترالسه کړ‪ .‬دغه هندی مهاجرین او ددوی ملګری نورو‬
‫هیوادونو ته الړل‪ .‬د هغوی ځینی بیا شوروی‪ ،‬ترکیی او جاپان ته الړل او نور‬

‫‪115‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ازاد سرحد ته دسیاسی فعالیت لپاره الړل‪ .‬مولوی محمد بشیر په سمرقند کی‬
‫وه‪ .‬مولوی یعقوب حسن خان‪ ،‬عبدالرشید خان‪ ،‬نعمت الله خان‪ ،‬د نورو ‪۰۱‬‬
‫کسه مهاجرینو سره باجوړ‪ ،‬تیرا او وزیرستان ته الړل‪ .‬دغه وخت هندی‬
‫روشنفکران د افغان روشنفکرانو سره په ارتباط کی شول‪ .‬دغی رابطی په افغان‬
‫روشنفکرانو او مشروطه غورځنګ باندی ډیر ګتور تاثیر درلود‪ .‬دیادونی وړ ده‬
‫چی په هیوادکی دلومړی ځل لپاره متشکل فکری انقالبی غورځنګ دمشروط‬
‫غورځنګ دنامه الندی پیل شو‪ ،‬چی هدف یی دپاچا مطلق قدرت محدودول او‬
‫خلکوته په سیاسی قدرت کی دمشارکت حق ورکول وه‪ .‬دامیر حبیب الله د‬
‫سلطنت په وخت کی کله چی په هیواد کی شاهی استبدادی حکومت واکمن وه‪،‬‬
‫دافغان روڼ اندو اهداف صرف دمشروطه شاهی نظام په جوړولو کی خالصه‬
‫کیدل‪ .‬هغوی فکر کاوه چی دافغانی ټولنی پرمختګ هغه وخت ممکن دی چی‬
‫دهیواد استبدادی شاهی نظام په مشروطه شاهی نظام بدل شی او به دغه سیاسی‬
‫نظام کی سیاسی قدرت د پاچا‪ ٬‬صدراعظم او پارلمان ترمنځ تقسیم شی او خلکو‬
‫ته په سیاسی قدرت کی دمشارکت حق ورکړ شی‪ .‬په هیواد کی لومړی انقالبی‬
‫غورځنګ په همدی بنیاد را منځ ته شو چی دهیواد په تاریخ کی دلومړی‬
‫مشروطیت په نامه یاد شو‪.‬‬

‫دمشروطیت لومړی غورځنګ‬

‫په افغانستان کی دلومړی ځل لپاره سیاسی متشکل غورځنګ دمشروطه په نامه‬
‫د وخت دعلمی شخصیت مولوی محمد سرور واصف په مشری جوړ شو‪ .‬هغه‬
‫انقالبی نظریات درلودل چی هدف یی دمطلقه سلطنتی نظام په مشروطه شاهی‬
‫نظام بدلول او دهیواد پرمختګ اوترقی وه‪ .‬د امیر حبیب الله دپاچاهی په وخت‬
‫دمشروطه غوښتونکو هدف دا وه چی خلکوته په سیاسی قدرت کی دمشارکت‬
‫حق ورکړ شی‪.‬‬

‫‪116‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ما دکتاب ددی برخی په لیکلوکی د مشروطه غور ځنګ دمستند بیان لپاره د‬
‫عمده ماخذ په توګه د عالمه عبدالحی حبیبی اثر د (مشروطیت په افغانستان‬
‫کی) کتاب انتخاب کړ چی کوالی شی داول او دوهم مشروطیت په اړه مستند‬
‫معلومات ورکړی‪ .‬حبیبی دمشروطه غور ځنګ په اړه داسی لیکی‪:‬‬

‫د سیدجماالدین نوی فکری حرکت په ‪ ۰۰۲۱‬کی پیل اوپه ‪ ۰۰۲۷‬کی دشمس‬

‫النهار د جریدی په خپرولو سره یی دوام وکړ‪ .‬حربی ښونځی اومطبعی جوړی‬
‫شوی او کتابونه وژباړل شول‪ .‬دغه غور ځنګ دافغان او انګلیس ددوهمی‬
‫جګړی په پیل سره ختم شو ‪ ۰۰۲۷/۰۰۰۱ .‬وروسته دامیر عبدالرحمن په دوره‬
‫کی ‪ ۷۰‬کاله یی دوام وکړ‪ ،‬کوم فکری او سیاسی حرکت ونه ځلید‪ .‬هغه په‬
‫‪ ۰۷۱۰‬کی مړ شو او هیواد د هغه دوه زامنو ته پاتی شو‪ .‬حبیب الله دپاچا په توګه‬
‫اونصرالله د نایب السلطنه په توګه دچارو واګی په الس کی واخستی‪ .‬دغه‬
‫وخت افغانستان ویښ شوی او ډله یز فکری حرکتونه پیل شوی وه‪ .‬انجمن‬
‫سراج االخبار لومړنی فکری حرکت وه‪.‬‬

‫حبیبی په نهم مخ کی داسی لیکی‪ :‬دهغو اسنادو له مخی چی د دی کرښو‬

‫دلیکونکی سره وه او اوس دملی ارشیف د سراج االخبار په ځانګړی دوسیه کی‬
‫خوندی دی‪ ،‬دهمدی اسنادو په اساس د هیواد ټولو روڼ اندو او پوهانو دامیر‬
‫حبیب اله در بار ته وړاندیز وکړ چی دداسی افغان پوهانو یوه ټولنه دی جوړه شی‬
‫ترڅو په کابل کی د سراج االخبار افغانستان په نامه یوه ‪ ۰۲‬ورځنی جریده خپره‬
‫کړی‪ .‬د دی ټولنی ریس دشاهی مدرسی مدرس او دحضور امام مولوی‬
‫عبدالروف خان کندهاری وه چی خاکی تخلص یی کاوه‪ .‬محمد سرور واصف‬
‫ددی ټو لنی د منشی دنده په غاړه درلوده‪ .‬د دوی هدف دا وه چی خلک را بیدار‬
‫کړی‪ .‬هغوی دنوی مدنیت او د نړی دپیښوسره اشنا کړی‪ .‬دسراج االخبار ټولنی‬

‫‪117‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫امیر حبیب الله ته وړاندیز کړی وه چی خپلی الر ښونی وکړی‪ .‬د سراج االخبار‬
‫لومړی ګنه په ‪ ۰۷۱۲‬دجنوری په ‪ ۰۰‬په ‪ ۱۲‬مخونوکی دمولوی عبدالروف خاکی‬
‫په مدیریت خپره شوه ‪ .‬چی اوس دکابل په ملی ارشیف کی خوندی دی‪ ).‬په هغه‬
‫وخت کی داروپا دمدنیت نویتوب او بیداری نښی کابل ته رارسیدلی وی او په‬
‫معاصرو ادبیاتو کی یی نوی فکر خپراوه‪ .‬سراج االخبار په ‪ ۲‬کلونوکی ‪ ۰۲‬ګنی‬
‫خپری کړی چی بیا دانګریزی استعمار د فشارونو له امله دهغی نشرات ودریدل‪.‬‬
‫یادونی وړ ده چی ددغی جریدی خپریدل د دی باعث شو چی دامیر حبیب الله‬
‫په امرپه هیواد کی نوی فکری رڼا خپره شی‪ .‬چی دهمدی رڼا په برکت نوی‬
‫فکری غورځنګ د مشرو طیت په نامه جوړ شو چی دپاچا دقدرت محدودیت او‬
‫په سیاسی قدرت کی یی دخلکو د مشارکت غوښتنه کوله‪ .‬پدی ډول دلومړی‬
‫مشروطیت حرکت پیل شو‪.‬‬

‫دمولوی محمد سرور واصف په مشری دمشروطه ګوند جوړیدل‬

‫ټولنه یو متکامل او اغیزمنونکی پدیده ده‪ .‬کله کله د داسی فکری حرکت وده‬
‫کیدای شی د ځینو خنډونو له کبله د لږ وخت لپاره ودریږی‪ .‬دسراج االخبار د‬
‫ټولنی سیاسی حرکت‪ ،‬هم دځینو خنډونو له کبله د لږ وخت لپاره ودرید اما دوه‬
‫دری کاله وروسته د یو مترقی مرام سره د یو متشکل ګوند په توګه رامنځ ته شو‪.‬‬
‫چی دهیواد دفکری حرکت تاریخ کی هغه ته لومړی مشروطییت وایی چی‬
‫مشری یی دحبیبی دښونځی ښونکی کوله‪ .‬محمد سرور واصف د حبیبی‬
‫دښونځی دجوړیدو دمخه د مترقی افکارو څښتن وه‪ .‬د هغه دانظر وه چی په‬
‫هیوادکی دی یو لړ قوانین طرحه شی او دحکومت نظام دی دقوانینو په بنسټ‬
‫ټینګ شی‪ .‬د سرور واصف ملګری چی عالمان او روڼ اندی وه‪ ،‬مترقی افکار‬
‫هم درلودل‪ .‬هغه خپل ملګری تشویق کړل چی دحبیبیی په ښونځی کی دښونکو‬
‫په توګه کاروکړی‪ .‬دی کار ددی زمینه مساعده کړه چی دغه روڼ اندی سره‬

‫‪118‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یوځای شی او دخلکو او مشروطیت او سیاسی حاالتو په اړه دافکارو تبادله‬

‫وکړی‪ .‬د دی ټولنی مخکښانو عقیده درلوده چی تر خپلی وسی دسولی اوخیر‬
‫غوښتنی و دتلقین دالری خپل مرام مخ په وړاندی بوزی او پاچا دپوهنی عامولو‬
‫د دولتی چارو د اصالح دمنلو او د ظلم‪ ،‬زور او استبداد له منځه وړلو ته تشویق‬
‫کړی او پدی الر کی قربانی ورکړی‪ .‬پدی ډول د مشروطه غوښتونکو ګوند د‬
‫مولوی محمدسرور واصف په مشری جوړ او په هغه وخت کی دافغان روڼ اندو‬
‫په مرکز بدل شو‪ .‬دمشروطه خواهانو پراخ سیاسی کار د دی باعث شو چی په‬
‫قوی او موثر ګوند بدل شی او حتی په شاهی دربار کی پراخ او موثر نفوذ‬
‫وکړی‪ .‬د لومړی مشروطه خواهانو مهم غړی دا وه؛ میر محمد قاسم خان‪،‬‬
‫مولوی عبدلواسع اخوند زاده‪ ،‬مولوی غالم محی الدین افغان‪ ،‬پروفیسور غالم‬
‫محمد څمکنی‪،‬کاکاسید احمد لودین کندهاری‪ ،‬باباعبدالعزیز خان‪،‬‬
‫استادمحمد انور بسمل‪ ،‬تاج محمد بلوچ‪ ،‬نظام الدین خان ارغندیوال‪ ،‬د دربار‬
‫غالم بچه ګان لعل محمد خان‪ ،‬جوهرشاه خان‪ ،‬تاج محمد پغمانی‪ ،‬محمد‬
‫عثمان خان‪ ،‬محمد ایوب خان پوپلزی‪ ،‬داکترغنی‪ ،‬شیر علی خان بارکزی او‬
‫نور‪.‬‬

‫دمشروطه ګوند مرام‬

‫دمشروطه ګوند مرام دګوند دمشر تابه لخوا په ‪ ۰۱‬مادوکی تصویب شو‪ .‬کله چی‬
‫نوی غړی دی ګوند کی شاملیدل په قران او توری سوګند ورکول کیده او دا مرام‬
‫یی په ځان مانه‪ .‬دمرام ځینی ټکی داسی وه؛‬

‫= د خلکو او ولسونو دبیداری لپاره دمطبو عاتو او پوهنی عامول‪.‬‬

‫= داسالم داصولو او دقران عظیم تقدیس‪ ،‬اطاعت او د ټولو اسالمی احکامو‬

‫منل‪.‬‬

‫‪119‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫= دافغانستان د ټولو قبیلو او قومونو تر منځ ښه تفاهم او پخالینه او دملی‬

‫یووالی ټینګښت‪.‬‬

‫= دخلکو دازادو انتخاباتو له الری دملی شورا دجرګی جوړیدل‪.‬‬

‫= دټولنیز عدالت او مساواتو داصولو ټینګښت‪.‬‬

‫= دملی حقوقو دالس ته راوړلو او د ملت د استازو دنظر الندی دحکومتی نظام‬
‫مشروطه کولو او دملی حاکمیت اود قانون دحکم دتامینولو همیشنی او‬
‫دوامداره کوشش ‪.‬‬

‫لمړی مشروطه خواهانو دهر ګوندی جلسی په سر کی خپل پیمان په قران‪ ،‬قلم‬
‫او توری سره په قسم کولو تازه کاوه‪ .‬هغوی په خپل منځ کی د قران‪ ،‬قلم او‬
‫توری په ایښودلو او په هغی باندی په قسم سره خپلی ګوندی جلسی دایرولی‪.‬‬
‫دامان الله په وخت دکتاب قلم او توری سمبول دافغانستان دمعارف په رسمی‬
‫نشان بدل شو‪ .‬مشروطه خواهانو پدی کار سره خپله وفاداری د اسالم دین‪،‬‬
‫معارف او سواد او ازادی ته ښودله‪.‬‬

‫دمشروطه خواهانو ګوند د حکومت لخوا دامنیت احساس نه کاوه‪ .‬نو ځکه‬
‫ددغه ګوند په جلساتو کی فیصله وشوه چی دګوند ټول غړی باید تفنګچه ولری‪.‬‬
‫د ګوند دغه فیصله لیک تاج محمد پغمانی ته ورکړ شو‪ .‬څه موده وروسته وویل‬
‫شول چی دغه فیصله لیک دامیر حبیب الله استخباراتو ترالسه کړ چی بیا پاچا‬
‫ته ورسید‪.‬‬

‫دلومړی مشروطه خواهانو مشرتابه عقیده درلوده چی کیدای شی امیر ته د یوه‬

‫اصالحی پروګرام په ورکولوسره هغه دی ته تشویق کړی چی په سیاسی نظام کی‬

‫‪120‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په خپله اصالحات راولی‪ .‬ځکه چی دمشروطه ګوند غړی د شاهی دربار غړی‬
‫هم وه خو په عین حال کی ددغه غورځنګ مخالفین چی کوالی شول دمشروطه‬
‫غورځنګ دمحوه کولو لپاره پاچا تشویق کړی‪ ،‬هم ډیر وه‪ .‬نوځکه د مشروطه‬
‫خواهانو لخوا دپاچا نه داسی یوه هیله دهغوی زیاته خوشباوری او جدی اشتباه‬
‫وه چی د دغه غورځنګ په انحالل او تباهی منجر شوه‪ .‬هغوی پدی نه پوهیدل‬
‫چی دپاچا او د دربار مهمو غړو فکر او اراده د دوی په اړه دشمنانه ده‪.‬‬

‫په قمری کال ‪ ۰۱۷۲‬محمد سرور واصف دحبیبی دمهمان خانی دباغ په یوه لویه‬
‫خونه کی غونډه وکړه‪ ،‬چی دګوند زیاتو غړو په هغی کی برخه اخیستی وه‪ .‬په‬
‫دغه غونډه کی وړاندیز وشو چی یوه عریضه امیر حبیب الله ته ولیکل شی‪ .‬بیا‬
‫دغه عریضه ولیکل شوه او امیر حبیب الله ته ورکړ شوه‪ .‬دغه عریضه دامیر‬
‫دغضب او قهر باعث شوه‪ .‬هغه ته ویل شوی وه چی غورځنګ دامیر د وژلو‬
‫نیت لری‪ .‬په پای کی امیر دغورځنګ دانحالل او ځپلو امر ورکړ‪ .‬په دغه عریضه‬
‫کی دغه ټکی شامل وه‪:‬‬

‫( په ځینوهیوادونوکی خلک په زور او جبر او قهر سره حکومت دی ته‬

‫مجبوروی ترڅو اداری نظام دملت د ارزو تابع کړی او مشروطه او قانونی شکل‬
‫ورکړی په ځینو هیوادونو کی ړوڼ اندی پاچا په خپل نوښت او دخیر په نیت‬
‫سره په هیواد کی دمشروطه اصول او قوانین نا فذوی‪ .‬ددی لپاره چی سراج‬
‫الملته والدین پوه او ترقی غوښتونکی پاچا دی‪ ،‬هیله او ارزو کیږی چی دهیواد‬
‫او حکومت چاری هم دمشروطیت قوانینو پر بنسټ ټینګی کړی‪ .‬ترڅو په‬
‫خپلسر اود اسالمی قوانینو پرخالف د احکامو څخه مخه ونیول شی‪).‬‬

‫په کال ‪ ۰۷۱۷‬پاچا په ننګرهار کی وه چی دغه پریکړه لیک دیوه لست سره هغه‬
‫ته ورکړ شو‪ .‬هغه ته وویل شول چی دمشروطه خواهانو اصلی هدف د پاچا وژل‬

‫‪121‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫او دمشروطه شاهی نظام جوړول دی‪ .‬سره لدی چی لومړی سرکی امیر مشروطه‬
‫غوښتونکو مرام ته بد نه کتل‪ .‬خو ددربار مرتجعینو دغه وړاندیز خطر ناک وګانه‬
‫او هغه یی په قهرکړ نوځکه امیر د وړاندیز یا بحث په ځای دمشروطه خواهانو‪ ،‬د‬
‫محاکمی‪ ،‬زندانی کولو او اعدامولو اوامر صادر کړل‪ .‬ددغی حادثی نه وروسته‬
‫پاچا د معارف د پراختیا نه مایوس شو او دمعارف دپرمختګ نور پرو ګرامونه‬
‫یی ودرول‪ .‬د دی کار سره خارجی جاسوسی شبکو دا تبلیغ هم پیل کړ چی‬
‫انقالبونه او طغیان دمکتبونو نه راوځی او باید مخه یی ونیول شی او بند کړای‬
‫شی‪ .‬پدی ډول دلومړی مشروطیت غورځنګ په ناکامی پای ته ورسید او دا‬
‫غورځنګ په کال ‪ ۰۷۱۷‬کی په موقت ډول خاموش کړای شو‪.‬‬

‫دوهم مشروطیت‬
‫څرنګه چی ولیدل شوه د لمړی مشروطیت پای ډیره غم لړلی ماتی وه‪ .‬د هغوی‬
‫رهبر سرور واصف دخپلو نورو ملګروسره اعدام شول او پا تی یی زندانونه‬
‫تیرکړل‪ .‬خو دهغوی قربانی بی ځایه نه وه‪ .‬هغوی په ټولنه کی ډیر پراخ کار سرته‬
‫رسولی وه‪ .‬نوځکه دغه ناکام غور ځنګ په افغانی ټولنی باندی عمیق اثر وکړ‪.‬‬
‫حتی دامیر حبیب الله په دربار او کورنی کی یی نفوذ وکړ‪ .‬چی شهزاده امان الله‬
‫د دربار دنورو غړو سره یوځای دمشروطبت په دفاع کی ودریدل‪ .‬دوهم‬
‫مشروطیت هم دسراج االخبار د بیا خپریدو سره پیل شو‪ .‬په کال ‪ ۰۱۷۷‬قمری‬
‫کی امیر حبیب الله‪ ،‬محمود طرزی ته دسراج االخبار افغانیه دخپریدو اجازه‬
‫ورکړه‪ .‬دسراج الخبار افغانیه لومړی ګنه په‪ ۰۷۰۰‬کی خپره شوه چی ددغی‬
‫جریدی نشراتو ‪ ۰‬کاله یعنی د‪ ۰۷۰۰‬کال د دسامبر دمیاشتی پوری دوام وکړ‪.‬‬
‫دغی جریدی د دوهم مشروطیت اغیزمنه الرښونه وکړه او دلومړی مشروطیت‬
‫ټکول شوی غورځنګ یی بیا احیا کړ‪ .‬د دی نه عالوه دغی جریدی په شاوخوا‬
‫هیوادونوکی د نوی فکری او ضد استعماری غورځنګ الهام ورکونکی په توګه‬

‫‪122‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خپل تاثیرات وکړل‪ .‬دوهم مشروطیت دکمی او تشکیالتی پلوه یو داسی‬

‫متشکل ګوند چی دهیواد زیات خلک پکی شامل وی نه وه‪ .‬خو د هغی تا ثیر په‬
‫سیاست او دولتی نظام کی ډیر زیات وه‪ .‬ځکه چی ددربار مهم شخصیتونه په‬
‫دغه غورځنګ کی شامل وه‪.‬‬

‫ددوهم مشروطیت مهم غړی داوه‪:‬‬

‫محمود طرزی‪ ،‬عبد الهادی داوی‪ ،‬عبدالرحمن لودی‪ ،‬میر غالم محمد غبار‪،‬‬
‫شجاع الدوله‪ ،‬محمد ابراهیم جمشیدی‪ ،‬ادم خان‪ ،‬میر یاربیګ دروازی‪ ،‬غالم‬
‫احمد اعتمادی‪ ،‬سید غالم حیدر پا چا‪ ،‬غالم محی الدین افغان پور او داسی‬
‫نور‪.‬‬

‫‪123‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دامان الله خان سلطنت او د دوهم مشروطیت بری‬

‫په کال ‪ ۰۷۰۷‬امیر حبیب الله دمرګ نه وروسته ځوان شهزاده امان الله د‬
‫افغانستان پاچا شو‪ .‬هغه د افغانستان استقالل اعالن کړ او د افغان او انګلیس‬
‫دریمی جګړی قومانده یی په الس کی واخسته او په دغه جګړه کی انګریزانو ته‬
‫ماتی ورکړه او افغانانو په لوی استعماری قدرت دبری افتخار وګاټه‪ .‬د دوهم‬
‫مشروطیت اصلی مشری دهغو شخصیتونو په الس کی وه چی دشاهی دربار‬
‫غړی وه او شهزاده امان الله پدغه مشر تابه کی مهم رول درلود‪ .‬هغه دافغان‬
‫روشنفکرانو مخکښ وه او د روڼ اندو سره یی قوی رابطه وه‪ ،‬چی دهیواد لپاره‬
‫یی ستر ی هیلی او ارمانونه درلودل او دافغانستان دملی ګټو دخوندی کولو‪،‬‬
‫استقالل او پر مختګ لپاره یی هڅی کولی او ستر پروګرامونه اوملی اهداف یی‬
‫درلودل‪ .‬همدا دلیل وه کله چی امان الله دټولواک په حیث وټاکل شو‪ .‬دهغو‬
‫پروګرامونو ارمانونو د عملی کولو لپاره یی مال وتړله چی دمخه یی ددوهم‬
‫مشروطیت دګوند په وسیله‪ ،‬خلکو ته دهغی وعده ورکړی وه‪ .‬امان الله د خپل‬
‫حکومت تګ الره دمشروطه پروګرام سره برابره کړه‪ .‬په هیواد کی د قانونیت‬
‫روح رامنځ ته شو‪ ،‬دغالمی رواج رسما ختم شو‪ ،‬دمدنی ټولنی لپاره کار پیل‬
‫شو‪ .‬نو ځکه انقالبی امان الله دهماغه پیل نه د خپل ارتجاعی او محافظه کاره‬
‫دربار سره په ټکر کی واقع شو‪ .‬ځکه د امان الله خان واک ته رسیدل په هغه‬
‫وخت کی دیو ملی دموکراتیک انقالب پیل وه‪ .‬دا ځکه چی هغه د دوهم مشرو‬
‫طیت سیاسی پرو ګرام د خپل حکومت دتګالری په حیث تطبیق کړ او کابینه یی‬
‫دهغو روشنفکرانو نه جوړه کړه چی دغه پرو ګرام ته وفادار وه‪ .‬دغه پروګرام ملی‬
‫وه ځکه دانګریزانو او نورو قدرتونو د نفوذ مخه یی نیوله او افغانستان دیو‬
‫مستقل هیواد په حیث نړی ته ځان معرفی کاوه‪ .‬او دموکراتیک پدی دلیل وه چی‬
‫په شا هی نظام کی یی استبدادی حاکمیت په دمو کراتیک حاکمیت بدل کړ او‬

‫‪124‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ددربار نه بهر خلک یی په سیاسی قدرت کی داخل کړل‪ .‬نو ځکه داخلی ارتجاع‬
‫او خارجی استعمار دهغه دسقوط لپاره یو شول او د داخلی ارتجاع او خارجی‬
‫استعمار فتنه د بچه سقاو په کارولو سره د هغه پر ضد کامیابه شوه‪ .‬دهغه‬
‫دحکومت ‪ ۰۱‬کلنه دوره دارتجاع او پر مختګ د ټکرونو او مبارزو او بریو او‬
‫ماتو دوره وه‪ .‬دا ‪ ۰۱‬کلنه دوره دپیشرفت او غوړیدنی دوره وه‪ .‬حکومت د زاړه‬
‫فکرو مرتجع واکدارانو نه انقالبی روشنفکرانو ته منتقل شو‪ .‬هغوی چی دداخلی‬
‫استبداد اوخارجی نفوذ پرضد مبارزه پیل کړی وه‪ ،‬په هیواد کی حاکم موقف تر‬
‫السه کړ‪ .‬په هیواد کی سیاسی اوټولنیز شرایطو د یوه سیا سی انقالب لپاره‬
‫زمینه مساعده کړی وه‪ .‬د امان الله په پاچا کیدلو سره یو نوی انقالبی تحول را‬
‫منځته شو‪ .‬دمشرو طه خواهانو پروګرام لپاره د ډیرو قربانیو وروسته دعملی‬
‫کیدو شرا یط مساعد شول‪ .‬دفکر‪ ،‬بیان او مطبوعاتو ازادی تضمین شوه‪.‬‬
‫دمختلفو مذهبونو پیروانو ته دهغوی دمذهبی مراسمو داجرا ازادی ورکړل شوه‪.‬‬
‫د اردو دعصری کولو لپاره اقدامات وشول‪ .‬په کابل کی رادیویی ستیشن پرا‬
‫نیستل شو‪ .‬دهوای قواو تهداب کیښودل شو‪ .‬دهوای قواو اونورو نظامی رشتو‬
‫لپاره محصلین‪ ،‬شوروی‪ ،‬ایټالیا او فرانسی ته ولیږل شول‪ .‬د ترکی افسرانو دنظر‬
‫الندی یوه نمونه نظامی قطعه جوړه شوه‪ .‬د داراالمان قصر جوړ او دکابل ښار‪،‬‬
‫او داراالمان دقصر تر منځ د اور ګاډی پټلی جوړه شوه‪ .‬په مقا بل کی خلکو په‬
‫پراخ ډول ددغو ریفورمونو نه مال تړ وکړ‪ .‬دمعارف سره دخلکو مینه پیدا شوه‪.‬‬
‫پدی اړه د غبار تاریخ (افغانستان درمسیر تاریخ) ځینو برخوته مراجعه کوم‪.‬‬

‫( د پکتیا خلکو ‪ ۲۲‬زره افغانی د ‪ ۷‬مکتبونو دجوړولو لپاره‪ ،‬په خوست‪،‬‬

‫څمکنیؤ‪ ،‬ګردیز او زرمت کی اعانه ورکړه او ‪ ۷۱۱‬شاګردان درس ته تیار شول‪.‬‬
‫پښتو ژباړه مخ ‪ ) ۲۷۱‬د ‪ ۰۷۷۷‬دجدی په میاشت کی ملکه ثریا‪ .‬دبا سواده ښځو‬
‫په یوه غونډه کی د وطن په پرمختګ کی دښځو د رول په هکله وینا وکړه‪ .‬ډیری‬

‫‪125‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ښځی احساساتی شوی او ویی ژړل‪ .‬په همدی غونډه کی ‪ ۲۱‬ښځی حاضری‬
‫شوی چی دمستوراتو دښونځی دمفتش دنده په غاړه واخلی‪ ۰۱۱ .‬تنه افغان‬
‫محصلین د تحصیل لپاره شوروی‪ ،‬جرمنی‪ ،‬فرانسی‪ ،‬ایتالیا او ترکیی ته ولیږل‬
‫شول‪ .‬په کابل کی سینما او په پغمان کی تیاتر جوړ شو‪ .‬په کابل او والیاتو کی‬
‫‪ ۰۱‬جریدی او مجلی ددولت په مصرف خپری شوی‪ .‬د ارشادالنسوان جریده په‬
‫کابل‪ ،‬داتحاد مشرقی جریده په ‪ ،۰۷۰۷‬اردومجله‪ ،‬اتفاق اسالم‪ ۰۷۷۰ ،‬داتحاد‬
‫جریده دکندز په خان ابادکی او په ‪ ۰۷۷۲‬کی دانیس جریده خپره شوه‪ .‬دجرمنی‬
‫او روس سره دتجارتی قراردادونو په اړه مذاکراتو دوام وکړ‪ .‬همدارنګه دنورو‬
‫قراردادونو‪ ،‬لکه دبدخشان دالجوردو کان‪ ،‬دهرات دنفتو‪ ،‬د اوسپنی دویلی کولو‬
‫دفابریکی په هکله د ذغال سنګ‪ ،‬سرب‪ ،‬سنګ ریشه‪ ،‬ابرک‪ ،‬د مرمرو کانونو په‬
‫هکله مذاکراتو دوام وکړ‪ .‬په کابل کی دملی صنایعو نندارتون جوړ شو‪ .‬په‬
‫هیوادکی ددولت دمامورینو لپاره په هیواد کی دجوړشویو ټوټو نه دلباس‬
‫جوړول اجباری شول‪ .‬ددولت عایدات دوه چنده شول‪ .‬غبار ‪ ۲۷۱‬و‪۲۷۰‬‬
‫مخونه‪.‬‬

‫دیادونی وړ ده چی امان الله ډیره هڅه کوله‪ ،‬افغانستان نړی ته دیوه مستقل‬
‫هیواد په حیث معرفی کړی نوځکه هغه دهیواد خارجی سیاست ته ډیره توجه‬
‫وکړه‪ .‬د کال ‪ ۰۷۷۷‬د اپریل په ‪ ۷۷‬دافغانستان او فرانسی ترمنځ دپلوماتیک‬
‫روابط تامین شول او د افغانستان دلرغونی اثارو دپلټنی امتیاز د فرانسی هیواد ته‬
‫ورکړشو‪ .‬په ‪ ۰۷۷۰‬کال دجون په دریمه دایتالیا او په همدی میاشت کی دایران‬
‫سره سیاسی روابط تامین شول‪ .‬د کال ‪ ۰۷۷۲‬د ‪ ۷۷‬نوامبر نه تر کال ‪ ۰۷۷۰‬د‬
‫جوالی میاشتی پوری اته میاشتی امان الله دولس اسیایی‪ ،‬افریقایی او ارو پایی‬
‫هیوادونو ته سفر وکړ‪ .‬هغه مصر‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬فرانسه‪ ،‬بلجیم‪ ،‬سویس‪ ،‬جرمنی‪،‬‬
‫برتانیا‪ ،‬پولند‪ ،‬روسیه‪ ،‬ترکیه او ایران نه کتنه وکړه‪ .‬امان ا لله دغه وخت ‪ ۱۲‬کلن‬

‫‪126‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وه‪ .‬هغه دغه سفر دکابل نه دکندهار په لور پیل کړ او د چمن دالری نه بر طانوی‬
‫هند ته داخل شو‪ .‬امان الله خلکوته په کراچی او بمبیی کی جذابی ویناګانی‬
‫وکړی او په هغه غونده کی برخه واخسته چی په هغی کی دری سوه زره مسلمانان‬
‫راغونډ شوی وه‪ .‬هغه دهند خلکوته وویل چی ازادی دتحفی په ډول نه ورکول‬
‫کیږی باید هغه دخپل مټ په زور ترالسه شی‪ .‬هغه بیا دهند نه دمصر په لور‬
‫حرکت وکړ او د پورت سعید د بندرنه بیا قاهری ته الړ او د خلکو لخوا په ګرمی‬
‫استقبال شو‪ .‬هغه بیا فرانسی ته الړ او دشرق پیژندونکو دانجمن سره یی‬
‫مالقات وکړ‪ .‬بیا په المان کی دجمهور ریس او سترو صنایعو دمالکانو سره‬
‫مالقات وکړ‪ .‬د هغوی لخوا په ګرمی استقبال شو‪ .‬د المان جمهورریس په هغه‬
‫غونډه کی ګدون وکړ‪ .‬چی دافغانستان داستقالل دلسمی کلیزی په مناسبت‬
‫دامان الله په استوګنځی کی جوړه شوی وه‪ .‬هغه دالمان د دولت نه د شپږ‬
‫ملیون مارک قرضه ترالسه کړه چی دا د ‪ ۷۷‬فابریکو او جنګی وسایلو او نورو‬
‫تخنیکی سامان االتو لپاره د المان لخوا دافغانستان دولت ته ورکړ شوه‪ .‬دهغه‬
‫نه په انګلستان کی شاهانه استقبال وشو او د اکسفورد په پوهنتون کی دحقوقو‬
‫دکترا ورکړل شوه ‪.‬او دانګلستان جرایدو هغه دافغانستان دپطرکبیر په نامه یادکړ‪.‬‬
‫په شوروی کی یی دتاریخی ځایونو نه کتنه وکړه او هلته یی دافغانستان‬
‫نمایندګی دسفارت سطحی ته لوړه کړه‪ .‬هغه بیا ترکیی ته الړ اوهلته دمصطفی‬
‫کمال لخوا د هغه نه په ګرمی استقبال وشو‪ .‬مصطفی کمال امان الله ته دشرقی‬
‫هیوادونو د ازادی دپیشوا لقب ورکړ‪ .‬هغه بیا ایران ته الړ او دهرات دالری نه‬
‫هیواد ته داخل شو‪ .‬هغه په کندهار کی خلکو ته جذابه وینا وکړه‪ .‬هغه داسی‬
‫وویل‪ ( :‬تاسی په لټی سره خپلو موخوته رسیدالی نه شی‪ .‬امان الله تاسو لپاره‬
‫هر څه کوالی نشی‪ ،‬هغه مشوره درکوی‪ ،‬زاری درته کوی او فشار درباندی‬
‫راوړی خو دهغی نه پرته نورڅه کوالی نشی‪ .‬باور ولری چی امان الله به ټولی‬

‫‪127‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه هیلی ګور ته یوسی چی دیوه شتمن او پرمخ تللی افغانستان لپاره یی لری‪،‬‬
‫څو داچی ددرانه خوبه را ویښ نه شی‪ ) .‬د با چا امان الله واکنی ته یوه کتنه‪ .‬مخ‬
‫‪ ۰۱‬لیکوال حسن کاکړ‪.‬‬

‫پاچا امان الله اروپا ته په سفر کی دافغانستان منا سبات دنړی دسترو هیوادونو‬
‫سره پراخ کړل‪ ،‬فابریکی او ماشین االت یی واخستل‪ ،‬دترک سره یی نظامی او‬
‫کلتوری قرار دادونه وکړل‪ .‬امان الله دغرب دتخنیکی او کلتوری عظمت دتا ثیر‬
‫الندی غوښتل چی افغانستان په کم وخت کی دغرب په شان پیشرفت وکړی‪.‬‬
‫نوځکه کله چی هیواد ته راستون شو د ریفورمونو په تطبیق کی یی په جدیت‬
‫سره کار پیل کړ‪ .‬د دی لپاره چی دریفورمونو دتطبیق لپاره دخلکو رایه او مالتړ‬
‫ترالسه شی‪ .‬امان الله دکال ‪ ۰۷۷۰‬د اګست په ‪ ۷۰‬لویه جرګه دایر کړه‪ .‬هغه په‬
‫دغه جرګه کی دمالیانو دتخریبی کار په اړه داسی وویل‪ ( :‬او زما دګران ملت‬
‫استازو‪ ،‬تاسوته تو صیه ده؛ هغه تو صیه چی تاسی ټول ملت ته ورسوی چی‬
‫تاسی باید پوه شی چی دغه مالیان پدغه هیواد کی په خپلو وعظونو سره د‬
‫دشمنانو د دسیسی دخپرولو مسوالن دی‪ .‬زموږ دخلکو بیرته پاتیتوب د هغو‬
‫موهومو کیسو له امله دی چی دوی یی خلکوته رسوی او په هغو سره یی تیر‬
‫باسی‪ .‬زه به په خپل وخت ددغو مالیانو چاره وکړم‪ .‬خو تاسی استازی باید‬
‫ولس پدغسی حال کی کړی چی وپوهیږی او پدغو یوموټی مالیانو باندی ونه‬
‫غولیږی‪ ).‬همدغه کتاب مخ ‪۰۷‬‬

‫په دغه لویه جرګه کی ټول هغه اصالحات اوریفورمونه تصویب شول چی دامان‬
‫الله لخوا د هغی وړاندیز شوی وه‪.‬‬

‫‪128‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خارجی دسیسی او د امان الله خان سقوط‬

‫د امانی غورځنګ د سقوط لپاره فکری چاپیریال‬

‫دا موضوع د څیړلو وړ ده چی په څه ډول خارجی جاسوسی شبکو‪ ،‬امانی دولت‬
‫دمنځ نه تخریب او په ډیر کم وخت کی یی نسکورکړ او دا کومه قوی فکری او‬
‫تبلیغاتی وسله وه چی امانی سلطنت یی له منځ نه یووړ او یو غل‪ ،‬ډاکو او‬
‫انګریزی ګوډاګی بچه سقاو یی دخادم دین رسول ا لله په نوم حاکم کړ؟‬

‫دا په وضاحت لیدل کیږی چی دا د سیاسی اسالم فکری او تبلیغاتی وسله وه‪.‬‬
‫چی د امانی سیاسی نظام پرضد دانګریزی جاسوسی شبکو لخوا استعمال شوه‪.‬‬
‫د سیاسی اسالم د ایدیالوژی په اساس د دولت دسیاسی مشروعیت په سیستم‬
‫کی د دشمن نفوذ او مسلط کیدل وه‪ .‬انګریزانو دهغه مذهبی رهبری قشر‬
‫کنترول تر السه کړ چی د هغوی سره جنګیدلی وه‪ .‬دا هغه اسالمی رو حانیت وه‬
‫چی انګریزان یی دانګریز او افعان په دریو جګړوکی مات کړی وه‪ .‬انګریزی‬
‫جاسوسی شبکو همدا مذهبی مشران پیر‪ ،‬حضرت‪ ،‬موال‪ ،‬موالنا د افغانستان پر‬
‫ضد ملی خیانت ته تیار کړل او د امانی ملی مستقل حکومت دسقوط لپاره په‬
‫کار واچول او دهمدی اسالمی سیاسی ایدیالو ژی په استعمال سره امانی‬
‫حکومت نسکور کړ‪ .‬انګریزی شبکو دمذهبی رهبرانو ترمنځ دومره قوی‬
‫استخباراتی کار وکړ چی هغه سیاسی مشروعیت چی د غه مالیانو امان الله خان‬
‫ته د امیرالمومنین په نامه ورکړی وه‪ ،‬هغه بیرته واخلی او امان الله په کفر محکوم‬
‫او سقوط ورکړی او انګریز ګوډاګی بچه سقاو د امیرالمومنین په نامه حاکم او‬
‫هیواد د تباهی کندی ته ټیل وهی‪.‬‬

‫‪129‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه وخت سیاسی مشروعیت نظام ته کتنه‬

‫دا د مشروعیت نظام په څه ډول وه‬

‫د اسالم لویه حقوقی منبع قران دی بیا سنت‪ ،‬اجماع اوعقل دی‪ .‬سنت د‬
‫حضرت محمد(ص) وینا او کړنه ده‪ .‬په شیعه مذهب کی د امامانو قول او کړنه‬
‫هم دحقوقی نظام اساس دی‪ .‬اجماع په یوی معینه موضوع باندی دمجتهدانو‬
‫اتفاق نظردی‪ .‬دهیواد په شاهی نظامونو کی د سیاسی قدرت مشروعیت پدی‬
‫ډول وه‪ .‬خدای (ج) == پیغمبر(ص) == خلیفه == عالمان او امیر‪ .‬دامان الله‬
‫په وخت لومړی اسا سی قانون کی د پخوانی فورمول سره د ملت کلمه هم عالوه‬
‫شوه‪ .‬خدای(ج) == پیغمبر(ص) == پاچا == ملت‪ .‬نو ځکه عالمان‬
‫دحکومتونو د مشرو عیت لپاره اساسی فکری او ایدیا لوژیک قوت وه‪ .‬چی‬
‫دولتی نظام په هغی تکیه درلوده‪ .‬دغه وختونو کی مذ هبی ډلی عالمان‪ ،‬د فقهی‬
‫يا حقوقو عالمان‪ ،‬سیدان‪ ،‬خواجه ګان‪ ،‬میران‪ ،‬د جوماتونو امامان‪ ،‬قاضیان‪،‬‬
‫مفتیان او مالیان وه‪ .‬دوی ټول د شاهی نظام فکری او ایدیالوژیک او سیاسی‬
‫قدرت بنیادونه وه چی هم یی دحکومت دمشروعیت او هم یی دحکومت‬
‫دتکفیر او دمشرو عیت دبیرته اخستلو فتوا ورکوالی شوه‪ .‬هغه وخت په‬
‫دربارکی د مال باشی په نوم یو مذهبی مقام موجود وه چی ددولت او دینی‬
‫عالمانو رابطه یی تامینوله‪ .‬هغه وخت دمالیانو نفوذ دومره زیات وه چی په کال‬
‫‪ ۰۷۰۷‬دفروری په ‪ ۰۲‬دامان الله تاج پوشی دتګاو مال حمیدالله لخوا تر سره‬
‫شوه‪ .‬دامان الله په وخت پدغه مذهبی نظام کی انګریزی جاسوسی شبکو چی‬
‫هغه وخت [سی ‪ ،‬ای ‪،‬دی ‪ ]،‬نومیده نفوذ وکړ او دغه مذهبی نظام یی په کامل‬
‫ډول دکنترول الندی راوست او دامان الله دسقوط لپاره یی استعمال کړ‪ .‬دهغی‬
‫جریان داسی وه ‪.‬‬

‫‪130‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دامانی حکومت په داخل کی سیاسی فکری اختالف!‬

‫دیادونی وړ ده چی دامان الله دحکومت ټول غړی دمشروطه ګوند غړی نه وه‪ .‬د‬
‫مشروطیت مخالفینو هم په شاهی دربارکی لوی نفوذ درلود‪ .‬نوځکه ټول د هغه‬
‫داصل حاتو د سیاستونو سره موافق نه وه‪ .‬دامانی حکومت یوی برخی ‪،‬ضد‬
‫امانی ‪ ،‬ضد ترقی ‪ ،‬ضد مشروطه ‪ ،‬او ارتجاعی نظریات یی درلودل ‪ .‬خوددی‬
‫لپاره چی دپا چا مخا لف په نامه یادنشی او حکومت کی پاتی شی ‪ ،‬خپل‬
‫مخالف نظر یی پټ ساتل‪ .‬دغه پټول ددی باعث شول چی ددربار په داخل کی‬
‫‪،‬د پردی شاته ‪،‬دامان الله دسقوط لپاره د انګریزی شبکو په تړاو خطرناک مرکز‬
‫جوړشی دا خطر هغه وخت مرګونی شو چی انګریزی شبکو هغه استعمال کړل‪.‬‬
‫مثال دامان الله خان په حکومت کی‪ ،‬سردار عبدا لقدوس خان صدر اعظم چی‬
‫ددریمی افغان او انګلیس دجګړی اتل هم وه دمشروطه خواهانو سره ددشمنی تر‬
‫سرحد پوری مخالفت درلوده او په همدی کابینی کی ‪،‬محمود طرزی خارجه‬
‫وزیر‪ ،‬دمشروطه پروګرام جدی مدافع وه ‪ .‬ددوی ترمنځ ټکر ‪،‬حکومت دداخل نه‬
‫تقسیم کړ‪« .‬افغانستان در مسیر تاریخ » په ‪ ۰۱۷‬نه تر ‪ ۰۱۲‬مخونو پوری ‪.‬ددغه‬
‫اختالف ذکر شوی ‪.‬دهغی خالصه دلته راوړم ‪([.‬سردار عبدالقدوس خان ‪،‬چی‬
‫دمشروطه خواهانوسره یی دشمنی درلوده ‪.‬او دهغو پر ضد یی مبارزه کوله ‪.‬‬
‫تصمیم ونیوه چی مشروطه خواهان ددولتی کابینی نه تصفیه کړی ‪ .‬خو‬
‫دمشروطه خواهانوسره دپاچا دمساعد نظر په مقابل کی هغه ناتوانه وه چی خپل‬
‫دغه پروګرام عملی کړی ‪ .‬نو ځکه سردار عبدالقدوس خان صدر اعظم د‬
‫مشروطه خواه وزیرانو دلری کولو لپاره مذهبی روحانیت ته مراجعه وکړه ‪ .‬هغه‬
‫د نظام د مشروعیت د رد لپاره او د د مشروطیت پر ضد د بغاوت لپاره‪ ،‬په‬
‫هیواد کی د اسالمی حاکم روحانیت نه مرسته وغوښته‪ .‬هغه د مذهبی روحانیت‬
‫عالمانو او حضرتانو ته لیکونه واستول چی د مشروطه غورځنګ پر ضد راپور‬

‫‪131‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ته شی‪ .‬دا واضیح خبره ده چی د دربار په داخل کی داسی اختالف د انګریزی‬
‫شبکو لپاره‪ ،‬چی د امان الله د سقوط لپاره یی دهری وسیلی نه ګټه اخسته ‪،‬یو‬
‫لوی فرصت وه چی امانی دربار داسالمی روحانیت په کارولو سره دهغه پر ضد‬
‫په یو سنګر بدل کړی ‪ .‬سردار عبدالقدوس خان‪،‬صدر اعظم‪ ،‬حضرتانو‪ ،‬شمس‬
‫المشایخ مجددی او د هغه ورور نور المشایخ مجددی ته لیکونه واستول‪ .‬پدغه‬
‫لیکونو کی قدوس خان‪ ،‬د خارجه وزیر محمود طرزی نه د هغه د مشروطه‬
‫پروګرامونو په هکله شکایت کوی او وایی که چیری محمود طرزی د وزارت نه‬
‫لری نشی‪ ،‬هغه یعنی قدوس خان صدر اعظم به په دوه میاشتو کی د کار نه‬
‫استعفا ورکړی‪ .‬قدوس خان په خپل لیک کی مالیانو او حضرتانو ته داسی وای‪.‬‬
‫( نصارا په مسلمانانو باندی په دوه وسلو حمله کوی‪ ،‬یو په توری او بل په قلم‬
‫او فریب‪ .‬په اوله حمله کی یی ملت او دولت هدف دی او په دوهمه حمله کی‬
‫په خپله پاچا په نظر کی دی‪ ،‬چی ملت د دولت سره په جنګ اچوی ‪ .....‬په‬
‫نتیجه کی دا د مشروطیت اصول دی چی ‪ ۰۱‬کاله د مخه د هغی ذکر شوی ‪.....‬‬
‫د دی مشکل عالج دا دی چی د شریعت په وسیله‪ ،‬مشروطیت غوښتونکی‬
‫واجب القتل وګنل شی‪ ...‬د شریعت په حکم باید د مشروطیت مکروب له منځه‬
‫الړ شی ‪ ) ....‬سردار عبدالقدوس خان د حضرتانونه وغوښتل چی د مشروطیت‬
‫پر ضد فتوا ورکړی‪ .‬قدوس خان همدارنګه د دینی عالمانو نه د مشروطه‬
‫غوښتونکو پر ضد د فتواغوښتنه کړیوه‪ ،‬دینی عالمانو د هغه د غوښتنی په‬
‫مقابل کی داسی جواب ورکړی وه‪.‬‬

‫حکومت په څلور ډوله دی‪.‬‬

‫‪ = ۰‬استبدادی‪.‬‬

‫‪ = ۷‬مشروطه‪.‬‬

‫‪132‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ = ۱‬جمهوری‪.‬‬

‫‪ = ۷‬بلشویکی‪.‬‬

‫سوال دا دی چی د دی ‪ ۷‬حکومتونو نه کوم معقول او مفید او کوم غیر معقول‬

‫او غیر مفید دی ‪ .....‬د خلیفه انتخاب او د امام انتصاب واجب دی‪ .‬د خالفت‬
‫شرایط دا دی‪ [.‬خلیفه باید مسلمان وی‪ ،‬عاقل بالغ وی ‪ ،‬نر‪ ،‬آزاد‪ ،‬بینا‪،‬‬
‫اوریدونکی‪ ،‬ویونکی‪ ،‬شجاع‪ ،‬د ارادی خاوند‪ ،‬تجربه کار‪ ،‬عادل‪ ،‬د لویو‬
‫ګناهونو نه لری‪ ،‬بامروت‪ ،‬عالم او مجتهد وی‪.‬‬

‫هغه څوک چی دغه خصوصیت ولری د خالفت مستحق دی‪.‬‬

‫شرعآ او عمال همدا یو ډول خالفت او امامت موجود دی‪ ...‬همدا یو ډول‬
‫حکومت معقول او نور د تأید وړ ندی‪ ] .....‬غبار‪ ...‬مخ ‪ ...۰۱۷‬د یادونی وړ‬
‫ده چی په اسالم کی د خلفای راشدین نه وروسته ‪ ۷‬خالفتونه د حکومت په شکل‬
‫کی تیر شویدی‬

‫‪ =۰‬اموی خالفت‪.‬‬

‫‪ =۷‬د بغداد عباسی خالفت‪.‬‬

‫‪ =۱‬د مصر فاطمی خالفت‪.‬‬

‫‪ =۷‬دترک عثمانی خالفت‪.‬‬

‫که چیری د امان الله خان په سلطنت کی د هغه کابینی ترمنځ عمیق ایدیالوژیک‬
‫اختالفات او د امانی حکومت پر ضد د مذهبی سیاسی‪ ،‬حلقو تحریک ته‬
‫وکتل شی‪ ،‬دا په روښانه ښکاری چی د مترقی افغانستان او د مشروطیت سیاسی‬

‫‪133‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مخالفینو د دربار په داخل کی د خرابکاری لپاره خپل مرکز جوړ کړیوه‪ .‬او د‬
‫سیاسی نظام د ساقطولو او د هیواد د تباهی لپاره یی شرایط تیار کړی وه‪ .‬چی‬
‫بیا انګریزی استخباراتو همدا مرکز د کنترول الندی راوست او د امانی حکومت‬
‫د سقوط لپاره د هغی نه قوی ګټه واخسته‪ .‬سردار عبدالقدوس خان چی د‬
‫خالفت سیاسی نظام نه یی دفاع کوله پدی نه پوهیده چی اوس د خالفت وخت‬
‫تیر شویدی‪.‬او لوی ابلیس انګریز دخالفت دنقاب الندی نه یواځی اماناله خان‬
‫له منځ نه وړی بلکی ټول نظام دقدوس خا ن په شمول محوه کوی ‪.‬هغه لکه‬
‫ځموږ ننی مالیان نه پوهیده چی د امانی حکومت سره به د ده مخالفت نه‬
‫یواځی د سیاسی نظام او وطن لپاره تباهی راوړی بلکی ټول هیواد به د ستر‬
‫ناورین سره مخ کړی‪ .‬که چیری قودوس خان لږ سیاسی تد بیر درلودای‪ ،‬هغه‬
‫باید د امان الله سره مشترکه ژبه پیدا کړیوای‪.‬او دمشورو دالری یی دهغه سره‬
‫مسایل حل کړیوای ‪ .‬خو هغه د مشکل د حل په ځای هغه نور هم سخت کړل‬
‫‪.‬او د انګریزی دشمن د خرابکاری الس یی دربار ته داخل کړ ‪.‬او د امانی‬
‫حکومت د سقوط زمینه یی مساعده کړه‪ .‬د بلی خوا حاالت داسی وه چی‬
‫درباریانو‪ ،‬بر حال مسلمان پا چا امان الله خان نه مانه نو د هیواد عامو خلکو‬
‫چی انګریزی دسیسی یی د اسالم د پردی الندی لیدلی په څه ډول انګریزی‬
‫اجنتان چی په اسالمی نقاب کی پټ شوی وه لکه‪ :‬کلنل الرنس د سی ای دی‬
‫افسر چی د مال په جامه کی افغانستان ته داخل شو او د سی ای دی غړی بچه‬
‫سقاو جاهل ډاړه مار او ملی خاین د اسالمی خلیفه په حیث منلی وای‪ .‬د یادونی‬
‫وړ ده چی هر سیاسی ایدیالوژیک نظام د بشری ټولنی د تکامل په معینو مرحلو‬
‫پوری تړاو لری‪ .‬ټولنه او حاکم نظامونه تل په تغیر کی دی‪ .‬په نړی کی هیڅ‬
‫حاکم نظام په یو حال نه پاتی کیږی او ابدی ندی ‪ ،‬تغیر کوی‪ .‬د وخت په‬
‫تیریدلو سره د ټولنی عامه ذهنیت‪ ،‬افکار او سیاسی مذهبی ایدیالوژی هم تغیر‬

‫‪134‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کوی د خلفای راشدینو په وخت د نړی زیاته برخه د اسالمی خالفت لخوا اداره‬
‫کیدله یو حاکم مذهب‪ ،‬یو خلیفه‪ ،‬یو شریعت او د ټولو مسلمانانو لپاره یو امیر‬
‫موجود وه‪ .‬نن په لسهاو اسالمی مذهبونه هغوی پوری تړلی شریعتونه وسلی‬
‫اوپیسی وسلوالی ډلی او لښکر لری ‪ ،‬مختلف اسالمی حکومتونه موجود دی‪.‬‬
‫چی هر یو ځان حقیقی مسلمان او بل کافر ګڼی او د یو بل سره په جګړه دی‪.‬‬
‫حکومت چلوی‪ .‬نن کفری هیوادونه ‪،‬د قوی اقتصاد او علمی تخنیکی پرمختګ‬
‫په مټ نه یواځی نړی او ملګری ملتونه بلکی اکثر اسالمی هیوادونه د پردی‬
‫شاته اداره کوی‪ .‬هغوی اسالمی نړی د یو بل سره په خونړی جګړی اخته کړی‪ ،‬د‬
‫هغوی د استخباراتو د فتنو په اساس مسلمانان د یو بل مری پری کوی‪ .‬په ټولی‬
‫نړی کی داسی اسالمی هیواد نشته چی نورو مسلمانانو ته د مودل په حیث په‬
‫کامل ډول د منلو وړ وی‪ .‬پداسی شرایطو کی د کفری هیوادونو په وسلو او‬
‫پیسو د ټولو اسالمی هیوادونو لپاره یو اسالمی خلیفه ټاکل او د هغی لپاره‬
‫جګړه کول او د مسلمانانو وینه تویول‪ ،‬د معلمینو وژل‪ ،‬د مکتبونو سوځول‪،‬‬
‫نوی افغان نسل جاهل ساتل‪ ،‬د هغوی نه د جګړی لپاره د سوخت دموادو په‬
‫حیث ګټه اخستل‪ ،‬ملی خیانت اوکفاروته د خدمت ‪ ،‬د اسالم او وطن سره د‬
‫دشمنی او د مسلمانانو په سر د لوبو کولو معنی لری‪.‬‬

‫اوس که چیری د پخوانی خلفای راشیدینو په نامه خالفت جوړ هم شی هغه‬

‫پخوانی خالفت به په هیڅ ډول نه وی هغه وخت خلیقه خپل نفس قربانی کاوه‬
‫چی د خدای مخلوق ته صادقانه خدمت وکړی‪ .‬که چیری د خلفای راشدینو‬
‫خالفت د بغداد د عباسی خالفت سره مقایسه کړو هغه په هیڅ ډول د مقایسی‬
‫وړ ندی‪ .‬د بغداد عباسی خالفت د درواغو دسیسی‪ ،‬اخالقی فساد او جنایاتو‬
‫نمونه ده‪ .‬هغوی حتی په ابو مسلم خراسانی هم رحم ونکړ‪ .‬چی د ډیرو قربانیو‬
‫وروسته یی دوی (عباسیان) قدرت ته ورسول او بیا د بغداد د اسالمی عباسی‬

‫‪135‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خلیفه لخواد ابو مسلم سره خیانت وشو‪ .‬هغه ته دسیسه جوړه شوه او په‬
‫وحشیانه ډول شهید کړای شو‪.‬‬

‫کچیری د هیواد تاریخ ته ځیر شو‪ .‬هر حکومت کوشش کړی چی د نظام د‬
‫مشروعیت لپاره د دینی علماو او روحانیت نه ګټه واخلی او پاچا د سیاسی‬
‫قدرت د معنوی استحکام لپاره د روحانیت په فتوا ګانو باندی تکیه وکړی‪.‬‬
‫مالیانو پاچا د خدای سوری باله‪ .‬ترڅو عام خلک د هغه اطاعت ته تیار شی‪.‬‬

‫د دینی علماو‪،‬مشروطه نظام سره دشمنی او د امانی دولت په ځای د اسالمی‬

‫خالفت لپاره هڅی کول ‪ .‬هغه هم پداسی حال کی چی د امان الله بدیل او د‬
‫ځای ناستی په حیث بل کوم څوک موجود نه وه ‪.‬او نه کوم څوک کاندید وه په‬
‫داسی حاالتو کی نتیجه روښانه وه ‪.‬چی د امان الله ځای ناستی انګریزی‬
‫کفاروټاکلی وه‪ .‬او هغه مشهور باالفساد دانګریز انپړ جاسوس او ډاکو بچه‬
‫سقاو وه‪ .‬نو سوال دا دی چی د اسالمی احکامو په اساس‪ ،‬بچه سقاو د خال فت‬
‫کومه نخه درلوده‪.‬؟ چی هغه ددینی جاهالنو لخوا نسبت اما ن اله خان ته وړ‬
‫وګنل شو ‪.‬هیڅ نه‪ .‬په افغانستان کی دا هغه تاریخی اشتباهات دی چی د دینی‬
‫جاهالنو لخوا چی ځان ته یی عا لمان ویلی په تیر تاریخ کی څو څو ځله تکرار‬
‫شویدی‪ .‬د امانی حکومت په وخت د خالفت د جوړیدلو طرح او فکر د هغه‬
‫روحی رنځورانو تخیل وه چی په خپل ذهن کی یی د اسالمی نظام مودل جوړ‬
‫کړی او بی لدی چی د هیواد داخلی او خارجی شرایط او امکانات په نظر کی‬
‫ونیسی د خپل مریض ذهن د تصویر د عملی کولو لپاره یی موجود ملی اسالمی‬
‫افغانی دولت چی د شرق افتخار وه د خارجی جا سوسی شبکو په مرسته‪ ،‬له‬
‫منځه یووړ‪ .‬بی لدی چی د هغی بدیل لپاره کوم امکان ولری‪ ،‬په خپل الس یی د‬
‫خپل هیواد دورانولو لپاره عمل وکړ او خارجی جاسوسی شبکوته یی د دی‬

‫‪136‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫زمینه مساعده کړه چی د افغانانو هیواد تباه او په حاالتو مسلط شی هغوی د‬

‫تاریخ نه درس ندی اخستی ‪ ،‬دا کار همدا نن هم کوی‪.‬‬

‫د افغانستان ملی مترقی امانی دولت سقوط‬

‫هغه وخت افغانستان د سریع پرمختګ په حال کی وه چی د انګریزی استعمار د‬
‫دسایسو او د داخلی جګړو او د امان الله د حکومت د نسکورولو او د افغانستان‬
‫د تباه کولو لپاره تور السونه په اسالمی نقاب کی په کار ولویدل‪ .‬د اسالم په‬
‫جامه کی د انګریزی شبکو دغه تورو السونو کورنی جګړه جوړه کړه‪ .‬امان الله‬
‫یی تکفیر کړ او د هغه د ‪ ۰۱‬کلونو ټول پیشرفت او ترقی یی د خاورو سره‬
‫خاوری کړل‪ .‬د نړی په سطح د افغانستان ترقی او په شرق کی د ازادی د‬
‫علمبردار لقب تر السه کول‪ ،‬د پرمختللی نړی سره د ځان برا برول او په اقتصاد‪،‬‬
‫صنعت او علمی ساحه کی د افغانستان په مخ د نړی د دروازو خالصیدل ‪،‬او د‬
‫نړی د مستقل هیواد په حیث تبارز کول‪ ،‬په ګاونډ کی انګریزی استعمار لپاره د‬
‫تحمل وړ نه وه نو ځکه دا ځل انګریزی استعمار په قاطع ډول فیصله وکړه چه‬
‫امانی حکومت ته سقوط ورکړی او افغانستان یو ځل بیا په وینو کی ولړی‪.‬‬

‫دا خل انګریزانو افغانستان باندی خپلی لښکری مارش نکړی بلکی خپل‬
‫استخباراتی شیطانی تشکیالت ‪ ،‬سی ای دی یی د امانی دولت د سقوط لپاره په‬
‫اسالمی نقاب کی پکار واچول‪ .‬انګریزانو ولیدل چی دری ځله یی د افغانانو د‬
‫اسالمی جهاد په مقابل کی ماته کړیده دا ځل هغوی تصمیم ونیوه چی د همدی‬
‫اسالمی وسلی یعنی جهاد نه د افغانی دولت د سقوط لپاره ګټه واخلی او دامانی‬
‫حکومت پر ضد جهاد پیل کړی ‪.‬نو ځکه هغوی خپله شیطانی جاسوسی دستګاه‬
‫په کار واچوله او د یوه غله‪ ،‬رهزن‪ ،‬داړه مار‪ ،‬جاهل او ملی خاین بچه سقاو نه‬
‫یی امیر حبیب الله خادم دین رسول الله جوړ کړ‪ .‬امان الله یی تکفیر او یو‬

‫‪137‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫جاهل داره مار بچه سقاو یی قدرت ته ورساوه‪ .‬په دی اړه «افغانستان در مسیر‬
‫تاریخ» د ‪ ۰۰۲‬نه تر ‪ ۰۰۲‬پوری داسی لیکل شوی لنډیز او پښتو ژباړه‪.‬‬

‫هغوی د خپل پالن د عملی کولو لپاره خپل اجنت بچه سقاو د برتانوی هند د‬
‫حاکمیت سیمی ته وغوښت‪ .‬بچه سقاو هلته په رسیدلو سره د ( بابو جان ) سره‬
‫د استخباراتی کارونو د دوام لپاره ‪،‬چی د ده کلیوال او د سی‪ ،‬ای‪ ،‬دی غړی وه‪،‬‬
‫په تماس کی کړای شو‪ .‬او هلته د اوسیدلو لپاره ورته شرایط تیار شول او هلته د‬
‫سی ای دی‪ ،‬شبکو بچه سقاو د انګریزی شبکو د تربیی الندی واقع کړ ‪ .‬هغه یی‬
‫د امان الله د سقوط لپاره تیار او داسی تلقین کړ چی امان الله کافر شویدی او‬
‫بچه سقاو چی صادق مسلمان دی باید جهاد پیل کړی ‪،‬د اسالم نه دفاع وکړی او‬
‫د کافر امان الله سلطنت ختم کړی او خپله د امیر المومنین په حیث واک تر‬
‫السه کړی اواسالمی وظیفه سرته ورسوی‪ ،‬د کافر امان الله په ځای د مسلمانانو‬
‫امیر شی ‪.‬لوی خدای به پدی کار کی د هغه مرسته کوی‪ .‬کله چی بچه سقاو د‬
‫دی کار لپاره تیار او رخصت کړای شو‪ ،‬انګریزی شبکو د دی لپاره چی بچه‬
‫سقاو ته ثابته کړی چی ده ته د خدای لخوا غیبی مرسته رسیږی ‪.‬افغانستان ته د‬
‫هغه د ستنیدو په وخت یی خپلو ټولو جواسیسو ته وظیفه ورکړه چی د بچه‬
‫سقاو د حرکت په وخت ده ته د تګ په الرکی د مال په لباس کی د خدای لخوا د‬
‫کفر د حکومت د سقوط په خاطر د غیبی مرستی د کیدلو تمثییل وکړی‪ .‬بچه‬
‫سقاو په الر کی د مالیانو سره مخ کیږی چی ده ته په مختلفو ځایونو کی پټی‬
‫شوی وسلی او پیسی ښیی او مالیان وای چی دا ستا سره د خدای لخوا غیبی‬
‫مرسته ده‪ .‬هغه درواخله او بچه سقاو هغه بیا را باسی او ترالسه کوی او پدی اړه‬
‫خلکوته د خدای لخوا ده ته د غیبی مرستی کیسی کوی‪ .‬دی واقعا فکر کوی‬
‫چی د ده سره د کافر امان الله په ضد بلواکی د خدای لخوا مرسته کیږی‪ .‬په‬
‫همدی دلیل انګریزی جاسوسی شبکو‬

‫‪138‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ :۰‬د یوی خوا په افغانستان کی دمدرن علم ‪،‬نوی تکنالوژی پر ضد دمالیان په‬
‫کارولو سره ‪.‬دافغانستان خلک تورو تیاروته ور ټیل وهل ‪.‬او بیا یی د عام‬
‫جهالت او پوهی نشت والی او خرڅ شوی روحانیت نه ګټه واخسته‪.‬چی یو‬
‫جاهل ډاکو نه امیرالمومنین جوړ کړی‪.‬او واک ته ورسوی ‪.‬‬

‫‪ :۷‬د بلی خواانګریزی شبکو د امانی دولت درباریان د عالی رتبه غړو‪ ،‬نظامی‬
‫افسرانو‪ ،‬ستر روحانیت‪ ،‬حضرتانو‪ ،‬مالیانو ‪ ،‬پیرانو‪ ،‬اګاهانه خیانت نه‬
‫ګټه پورته کړه‪ .‬چی خپله وفاداری خپل وطن او امان الله خان ته ختمه‬
‫کړی‪ ،‬او د انګریزی شبکو لخوا دبچه سقاو حکومت منلوته تیار شی‪.‬‬

‫انګریزانو د امان الله د سقوط لپاره د نظامی او استخباراتی تاکتیک نه په ګډه‬

‫استفاده وکړه‪ .‬هغوی لومړی په جنوبی پکتیا او شرقی ننګرهار والیاتو کی‬
‫نظامی بلواګانی جوړی کړی‪ ،‬په پکتیا کی د ګوډ مال او په ننګرهار کی د نورو‬
‫مالیانو بلواګانی جوړی کړی‪ .‬چی حکومت خپل وفادار قوتونه د کابل نه وباسی‬
‫او په کابل کی هغه افسران پاتی شی چی انګریزی شبکی په هغی کی د امان الله‬
‫پر ضد او سقاو په ګټه د کار کولو امکان پیدا کړی ‪ .‬امان الله خان مجبور شوی‬
‫وه چی خپل وفادار افسران د بلوا د زر ختمولو لپاره جنوب او شرق ته ولیږی‪.‬‬
‫هغه فکر کاوه چی جګړه به زر ختمه او هغوی به بیرته وغواړی خوانګریزانو‬
‫پالن داسی وه چی جګړه او د سولی مذاکرات دومره اوږده کړی‪ .‬چی په کابل کی‬
‫د هغوی شبکی امانی اردو دکنترول ال ندی راولی او دامان اله خان پرضد نظامی‬
‫کودتا ته تیار کړی‪«.‬انګریزانو داسی نظامی کودتا دشاه زمان پرضد هم کامیابه‬
‫کړی وه » ‪.‬هغوی حکومت فلج او سقاوته د راتګ زمینه مساعده کړه ‪ .‬د‬
‫انګریزانو دی پالن نتیجه ورکړه‪ .‬امان الله خان ته وفادار افسران‪ ،‬په شرقی او‬
‫جنوبی والیاتو کی د اشرارو سره په جګړه کی مصروف وساتل شول‪ .‬او د‬

‫‪139‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دولت د کنترول نه خارج شول ‪.‬او کابل امان الله ته ‪ ،‬د وفادارو نظامیانو نه‬
‫خالی شو‪ .‬دغه وخت په کابل کی امانی دولت د سقوط پروګرام د انګریزی شبکو‬
‫لخوا عملی شو‪ .‬انګریزانو د مذهبی روحانیت او د حکومت خاینو غړونه چی د‬
‫دوی جیره خواره وه وغوښتل چی د امان الله خان نه مخ واړوی او د بچه سقاو‬
‫نه حمایت وکړی‪ .‬دغه وخت د حکومت عالی رتبه مامورینو هم تبلیغ پیل کړ‬
‫چی امان الله خان کافر دی او باید د سلطنت نه خلع شی‪.‬‬

‫انګریزی پټ روحانیت پراخ تبلیغات وکړل چی ثابته کړی چی دامان الله‬

‫ریفورمونه د اسالم او افغانی عنعناتو ضد دی او باید هغه لغوه شی‪ .‬دا دکودتا‬
‫پیل وه ‪ .‬امان الله مجبور شو د حکومت په اخرو ورځو کی په ‪ ۷‬جنوری کال‬
‫‪ ۰۷۷۷‬کی د فرمان په صادرولو سره ریفور مونه لغوه کړی‪ ،‬خو دغه اقدام د هغه‬
‫لپاره هیڅ ګټه ونکړه‪ .‬د خرڅ شوی روحانیت وظیفه د انګریزانو لخوا او د بلوا‬
‫هدف د امان الله او سیاسی نظام ختمیدل او د هیواد تباهی وه نه د ریفورمونو‬
‫لغوه کیدل‪ ،‬په همدی دلیل ‪ ۷‬ورځی وروسته په کال ‪ ۰۷۷۷‬د جنوری په ‪ ۰۱‬په‬
‫کابل کی د امان الله پر ضد نظامی کودتا کامیابه وشوه ‪.‬او د دفاع وزارت مشر‬
‫تابه غړی امانی حکومت پر ضد ودریدل ‪ .‬او د دشمن سره یو ځای شول‪ .‬کله‬
‫چی د دفاع وزارت مشری او افسران د خپل حکومت پر ضد دسقاو سره‬
‫ودریدل ‪ .‬دغه وخت امان الله مجبور شو چی یوه ورځ وروسته ‪،‬د جنوری په‬
‫‪ ۰۷‬د خپل ورور عنایت الله په ګټه استعفا ورکړی ‪ .‬او د کندهار په لور حرکت‬
‫وکړی‪ ،‬پدی ډول امانی حکومت سقوط وکړ او د انګریزانو کود تا د اسالمی‬
‫روحانیت په کارولو سره کامیابه شوه‪ .‬په ‪ ۰۲‬جنوری بچه سقاو کابل ته داخل‬
‫شو‪ ،‬او د هغه د داړه مارانو ګروپ حکومت تر السه کړ‪ .‬په ‪ ۰۰‬د جنوری سقاوی‬
‫حکومت د امان الله خان پر ضد اعالمیه صادره کړه‪ .‬او هغه یی تکفیر کړ چی‬
‫پدی کار کی بچه سقاو او د امانی حکومت د پخوانی کابینی خاین غړی شامل‬

‫‪140‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وه‪ .‬د امان الله پر ضد په صادر شوی اعالمیه کی امان الله په ‪ ۰۷‬مادو کی تکفیر‬
‫شوی وه‪ .‬د تکفیر ځینی دالیل داسی ذکر شوی وه‪.‬‬

‫== د ګیری خرییل یی رواج کړل‪.‬‬

‫== د ښځو لپاره یی مکتبونه جوړ کړل‪.‬‬

‫== چادری یی لری کړه‪.‬‬

‫== د دینی عالمانو سره یی مخالفت درلود‪.‬‬

‫== قمری سنه یی په شمسی بدله کړه‪ ،‬محصلینو په انګلیسی ښونځیو کی‬
‫تحصیل کاوه‪.‬‬

‫== د لنګی په ځای یی خولی رواج کړه‪.‬‬

‫== د مال امامانو او موذنانو معاش یی قطع کړ‪.‬‬

‫== مجددی حضرات( محمد صادق خان او محمد معصوم خان) یی بندیان‬
‫کړل او د حضرت صاحب مال امام یی اعدام کړ‪.‬‬

‫== د مالیانو امر معروف یی منع کړ‪.‬‬

‫په اعالمیه کی ویل شوی وه‪ ،‬د امان الله اعمال د شریعت خالف دی نو ځکه‬
‫مونږ خپل بیعت د هغه نه ساقط کوو‪ .‬د یادونی وړ ده چی د امانی حکومت دغه‬
‫غړی د فتوا په صادرولو کی موجود وه‪.‬‬

‫‪ =۰‬فیض محمد ذکریا د معارف وزیر‬

‫‪ =۷‬سردار شیر احمد د دولت وزیر‬

‫‪141‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ =۱‬مرزا محمد هاشم د مالیی وزیر‬

‫‪ =۷‬مرزا محمد د مالیی معین‬

‫‪ =۲‬د تمیز ریس قاضی محمد اکبر خان‬

‫‪ =۲‬حبیب الله د دفاع وزارت معین‬

‫‪ =۲‬محمود خان د پاچا یاور‪ ،‬پداسی حال کی چی پاچا امان الله په کندهارکی‬
‫وه‪ ،‬دغه فتوا په کابل کی صادره شوه‪ ،‬دغه فتوا د ‪ ۲۷‬دینی عالمانو لخوا د‬
‫شرعی فتوا په توګه امضا او خپره شوه‪.‬‬

‫امانی دولت څه غوښتل؟‬

‫[امان الله خان د افغانستان مترقی پاچا د مستقل افغانستان پرمختګ او ترقی‬
‫غوښتله هغه چی خپل ژوند یی‪ ،‬د افغانستان پرمختګ ته وقف کړی وه او د‬
‫شرق افتخار بلل کیده د انګریزی مالیانو لخوا تکفیر‪ ،‬او مجبور شو خپل وطن‬
‫پریږدی او ایتالیا هیواد ته مهاجر شی‪ .‬ما د روان کال د اګست په ‪ ۷۲‬په فیس‬
‫بوک کی د المانی خبریال سره دامان الله خان مصاحبه ترالسه کړه‪ ،‬دا مصاحبه‬
‫هغه وخت شویده ‪.‬چی امان الله خان په کشتی کی د ایتالیا په لور روان وه ‪.‬امان‬
‫الله خان پدغه مصاحبه کی هغه خرافاتی ذهنیت ته اشاره کوی‪ ،‬چی په ټولنه کی‬
‫حاکم دی چی دهر دول علمی او تخنیکی پر مختګ او ترقی په مقابل کی‬
‫مقاومت کوی ‪.‬هغه هیله درلوده چی یو کال وروسته به که چیری شرایط مساعد‬
‫شی ‪ ،‬بیرته کابل ته ستنیږی‪ .‬او بیا به سلطنت تر السه کوی ‪.‬امان الله خان د‬
‫افغانستان د حاالتو په اړه د جرمنی ژورنالست په جواب کی داسی وویل‪ :‬پښتو‬
‫ژباړه« زه یو خیالباف او بی پروا سړی نه یم‪ ،‬ما د هغوی (مالیانو) سره غوښتل‬
‫چی مصالحه پر مخ بوځم اما هغوی هیڅ ډول د نوی والی اوازاوریدل نه‬

‫‪142‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫غوښتل‪ ،‬هغوی حتی د ژوند د ښه کولو ضروری تخنیکی وسایل هم نه منل‬

‫مثال‪ :‬هغوی تلفون د شیطان د کشف پنامه رداوه‪ ،‬کله چی می په جواب کی هغو‬
‫ته په مکه او مدینه کی ‪ .‬د تلفون موجودیت د دلیل په حیث وړاندی کاوه زما د‬
‫خبری په رد کی د هغوی جواب داوه چی هلته اسالم تحریف شویدی ما نشو‬
‫کوالی چی روغتون جوړ کړم ځکه خلکو عقیده درلوده چی هغوی صرف په‬
‫تعویذ او شویست معالجه کیدای شی‪ ،‬هغوی د عالج لپاره هغه کاغذونه چی‬
‫ورباندی د قران ایات لیکل شوی وه یا یی د بالښت الندی ایخودل او یا یی اوبه‬
‫کول او څکل‪ ،‬هغوی منظم مالیات په رسمیت نه پیژندل او ویل یی چی دا د‬
‫خدای د اوامرو خالف کار دی‪ ،‬خدای داسی حکم ندی کړی ‪ .‬هغوی زما لخوا د‬
‫تذکری او پاسپورت په اړه د صادر شویو مقرراتو پر ضد شدیده مبارزه کوله ‪،‬‬
‫ځکه د هغه لپاره د عکس ضرورت وه او دوی د عکس مخالف وه‪ .‬مالیانو به‬
‫ویل د چاچی عکس واخستل شی په یو کال او یا یوه میاشت او یا یوه ورځ کی‬
‫مړ کیږی‪ .‬خلک د پولیسو مراکزو ته راتلل او ویل یی د دی په ځای چی عکس‬
‫یی واخستل شی دوی ترجیح ورکوی چی ‪ ۲۱‬شالقی ووهل شی‪ .‬د داسی‬
‫شرایطو الندی باید مبارزه شوی وای‪ ،‬ما باید اول یوه قوی او با اعتماده اردو‬
‫جوړه کړی وای اما د قوی او با اعتماده اردو جوړول مصارفوته ضرورت‬
‫درلود‪.‬په یوه غریب هیواد لکه افغانستان ما دا مصارف د کومه کړی وای په هر‬
‫حال هیله مندیم چی حد اقل یو کال وروسته افغانستان د خلکو په غوښتنه‬
‫بیرته کابل ته ستون شم‪» .‬‬

‫لکه چی ولیدل شول خلکو د جهالت په تیارو کی ژوند کاوه هغوی حتی د ځان‬
‫په ګټه ریفورم نشو منالی‪ .‬دغه تیاره او خرافات انګریزی جاسوسی شبکو د‬
‫خپلو مالیانو‪ ،‬مرشدانو‪ ،‬حضرتانو ‪ ،‬پیرانو‪ ،‬په وسیله په ټولنی تحمیل کړی وه‪،‬‬
‫او په مسلط ذهنیت یی بدل کړی وه‪ .‬هغوی د ریفورمونو مخه ونیوله او امانی‬

‫‪143‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حکومت ته یی سقوط ورکر او بیا یی تبلیغ وکړ چی امان الله خان د خلکو‬
‫عقاید ‪ ،‬رسم او رواج او عنعنات په نظر کی ونه نیول او بی وخته یی ریفورمونه‬
‫عملی کړل‪ .‬ریفورمونو ته شرایط تیار نه وه او داسی نور چی تر او سه دغه‬
‫جاسوسی شبکی هغی ته تبلیغ کوی‪ .‬انګریزی شبکی د مال حضرت او پیرانو په‬
‫وسیله پدی قادر شول چی افغانی ټولنه د نړی د مدنیت د کاروان نه‪ ،‬شاته‬
‫وغورزوی او هیواد د جهل او خرافاتو په تیارو کی ډوب کړی‪ .‬او خپل‬
‫استخباراتی حاکمیت د حضرت‪ ،‬پیر او مال د نامه الندی تامین کړی‪ .‬د یادونی‬
‫وړ ده چی د امان الله خان ریفورمونه د ټولنی ضرورت وه‪ .‬او د هیواد د‬
‫پرمختګ لپاره باید هغه عملی شوی وای خو د هغه په دربار کی د انګریزی‬
‫شبکو قوت او د حکومت او اردو خیانت چی د خرڅ شوی روحانیت ‪،‬د تاثیر‬
‫الندی د امانی نظام پر ضد ودریدل‪ ،‬د سقوط عامل وه‪ .‬نه ریفورمونه‪ ،‬امان االله‬
‫خان او مصطفی کمال اتا ترک په یو خت ریفورمونه پیل کړی وه‪ ،‬اتا ترک د‬
‫خلکو عنعنات‪ ،‬رسم او رواج په نظر کی ونه نیول ‪،‬او قاطع عمل وکړ او بریالی‬
‫شو ‪.‬ځکه ترکیه د اول نړیوالی جګړی وروسته د متالشی کیدلو حال کی وه‪ .‬د‬
‫خالفت شاهی نظام د جګړی په وجه متالشی شوی وه‪ .‬ترکیی قاطع رهبر ته‬
‫ضرورت درلود او هغه یی پیدا کړ‪ .‬نو ځکه اردو دهغه شاته ودریدله او د هغه د‬
‫ریفورمونو نه یی صادقانه دفاع وکړه‪ .‬د دی په مقابل کی اما الله خان د وحشی‬
‫توری ارتجاع چی دانګریزانو په الس کارول کیده ‪.‬د مصالحی او مذاکری‬
‫سیاست غوره کړ نتیجه روښانه وه‪ .‬ځکه عام خلک د ریفورم پر ضد نه وه‬
‫دریدلی دا خارجی شبکی وی چی دجاهالنو مسلح لښکر یی دامانی نظام پرضد‬
‫وکاراوه ‪.‬‬

‫که چیری د ترکیی مثال ورکړو‪ ،‬هلته مصطفی کمال اتا تورک ‪.۰۷۷۰ = ۰۷۷۲‬‬
‫کله چی قدرت ته ورسید ‪.‬هغه په دری کلونو کی د ترکیی ټولنه په انقالبی ډول‬

‫‪144‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫بدله کړه ‪.‬هغه امر وکړ چی د مالیانو ګیری دی جبرا وخریل شی‪ ،‬ښځی‬
‫مجبوری وی چی د خپل سر نه څادر لری کړی او خلک اروپای لباس وا‬
‫غوندی‪ .‬مصطفی کمال اتا ترک د ترک اسالمی خالفت ختم کړ ‪.‬او دولت یی په‬
‫کامل ډول دمذهبی روحانیت ‪،‬د کنترول نه جداکړ ‪.‬او مالیانو ته یی امر وکړ چی‬
‫د دولت په چاروکی به مداخله نکوی او که داسی وکړی شدیده جزا به ورکړل‬
‫شی‪ .‬هغه عربی الفبا په التینی الفبا بدله کړه‪ ،‬هغه وخت په ترک کی د موجود‬
‫مذهبی مالیانو په نظر دا ټول کفری اعمال وه‪ ،‬دا نه یواځی د رسم او رواج‬
‫عنعناتو مخالف کار وه بلکی په دینی چاروکی د دولت مستقیم مداخله وه‪ .‬خو‬
‫هلته د ترکیی وفاداره اردو د مصطفی کمال ترشا والړه وه او خاینان او‬
‫جاسوسان په حکومت کی موجود نه وه‪ .‬هلته هر ډول مخالفت مخه ونیول‬
‫شوه‪ .‬تر اوسه چا ونه ویل چی اتا ترک د خلکو د عنعناتو خالف کار وکړ او یا یی‬
‫کفری اعمال سر ته ورسول‪ .‬د هغه حکومت کامیاب او ترکیه په مترقی هیواد‬
‫بدله شوه‪ .‬چی نن د ترکیه دغه اسالمی هیواد د ویجاړ افغانستان سره مرسته‬
‫کوی‪ .‬چی دغو مالیانو نه یواځی په وینو کی لړلی بلکی اداره یی هم کفری‬
‫هیوادونو ته ورکړیده‪ .‬زموږ په هیواد کی‪ ،‬د کفارو د جاسوسی شبکو په امر‬
‫مسلمانان پدی دلیل د یو بل سر پری کوی چی دوی ښه او نور خراب مسلمانان‬
‫دی‪ .‬د اتا ترک حکومت نه یواځی دوام وکړ بلکی تر اوسه پوری خلک او‬
‫حکومتونه د هغه فکری میراث ته وفادار دی او هغه ته اتا ترک د ترکیی پالر‬
‫وای‪ .‬نن ترکیه په نړی کی قوی اسالمی دولت دی چی د خارجی هیوادونود‬
‫ارادی نه مستقل حکومت کوی‪ .‬او د خپل ملی ګټو نه د یو اسالمی دولت په‬
‫حیث دفاع کوی‪.‬‬

‫د امان الله د حکومت لس کلنه دوره د ارتجاع او پر مختګ ‪،‬د تکرونو‪ ،‬بریو او‬
‫ماتو دوره وه‪ .‬حکومت د زاړه فکرو مرتجع واکدارانو نه انقالبی رو شنفکرانو ته‬

‫‪145‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫منتقل شو‪ .‬هغو شخصیتونو چی پخوا یی په مشروطه غورځنګ کی د داخلی‬

‫استبداد او خارجی نفوذ پرضد مبارزه کوله په امانی انقالب کی د حکومتی‬
‫کابینی غړی شول‪ .‬د مشروطه خواهانو د غورزنګ سیاسی پروګرام عملی شو‪،‬د‬
‫فکر او بیان او مطبوعاتو ازادی تضمین شوه‪ .‬د مختلفو مذهبونو پیروانو ته د‬
‫هغوی د مذهبی مراسمو د اجرا ازادی ورکړ شوه‪ .‬هیواد د پرمختګ او ترقی په‬
‫لور ګامونه پورته کړل‪ .‬هغه وخت په هیواد کی سیاسی او ټولنیز شرایطو د یو‬
‫سیاسی انقالب لپاره زمینه جوړه کړی وه‪ .‬دا د ثور انقالب دمخه د افغانستان د‬
‫خلق دیموکراتیک ګوند د مرامی اهدافو سره په مشابهت کی لومړی تجربه وه‪.‬دا‬
‫یو ملی دیموکراتیک انقالب وه‪ .‬هغوی په ټولنه کی عمیق ریفورمونه عملی کړل‪.‬‬
‫هغوی هم د انګریزی استعمار او خارجی مداخلی ضد وه ‪.‬او هم د داخلی‬
‫ارتجاع او انګریزی استعمار سره تړلی مذهبی روحانیت سره په جګړه کی وه‪.‬‬
‫سره لدی چی د خاصو شرایطو او تاریخ له پلوه تفاوتونه موجود وه خو د‬
‫سیاسی اهدافو له پلوه دواړو یو ډول اهداف درلودل‪.‬‬

‫سقاویانو څه وکړل؟‬
‫د سقاوی حکومت د جوړیدو وروسته‪ ،‬دانګریزانو پرو ګرام عملی شو ‪.‬اقدامات‬
‫داسی وه‪ .‬د بچه سقاو د فرمان په اساس ټول ښونځی لغوه شول‪ ،‬رسمی درس‬
‫او تعلیم مخه ونیول شوه‪ ،‬د دولت لخوا مالیات لغوه شول‪ ،‬ملی اردو منحل‬
‫شوه‪ .‬او د مکلفیت عسکری دوره لغوه شوه‪ .‬کابل د غلو الس ته ورغی امنیت‬
‫ختم شو‪ .‬افغانستان بیرته عصر حجر ته سوق شو‪ .‬په هیواد کی دولتی دفاتر او د‬
‫تمدن مهم اثار له منځنه الړل او انګنریزانو د یوه غله په الس د افغانستان ستر‬
‫ملت نه د خپلی ماتی انتقام واخیست‪ .‬انګریزی جاسوسی شبکو خپل وظایف‬
‫سرته ورسول د ‪ ۰۷۷۷‬کال د جنوری نه تر ‪ ۰۷۷۷‬کال اکتبر پوری د سقاو د شر‬
‫او فساد حکومت ‪ ۷‬میاشتی دوام وکړ‪ .‬تر څو چی نادر شاه د وطنپالو افغانانو په‬

‫‪146‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مرسته د هغه ډاړه ماری ختمه کړه ‪.‬او په خپله پاچا شو او بچه سقاو د خپلو داړه‬
‫مارانو سره د هغه په امر اعدام شول‪ .‬خو د سقوی دوری میراث جهالت‪ ،‬فقر‪،‬‬
‫داړه ماری‪ ،‬بیسوادی او په خلکو باندی دموال‪ ،‬پیر‪ ،‬حضرت حاکمیت چی د‬
‫انګریزی جاسوسی شبکو لخوا هغی ته کار شویوه په افغانی ټولنه مسلط شو‪.‬‬
‫دی حالت په افغانی ټولنه باندی ناوړه اغیزی وکړی او د مستقل او پرمختللی‬
‫افغانستان د جوړیدلو د مخنیوی لپاره د هغی نه په وار وارتر نن ورځی پوری‬
‫استفاده وشوه‪ .‬انګریزی جاسوسی شبکی او مدیا تر اوسه پوری تبلیغ کوی چی‬
‫دامان الله د سقوط عامل ریفورمونه وه‪ ،‬نه انګریزی فتنه او دسیسه‪ .‬هغوی‬
‫ریفورمونه ځکه بدناموی چی د یوی خوا په افغانستان کی د ترقی او علمی‬
‫پرمختګ مخه ونیسی‪ .‬او د بلی خوا د امان الله په سقوط کی خپل تور الس پټ‬
‫کړی‪ .‬په تیر تاریخ کی د افغانستان د تباه کیدو اصلی عامل د انګریزی جاسوسی‬
‫شبکو ویجاړونکی کاردی‪ .‬د امان الله د سقوط وروسته هغوی بیا په افغان‬
‫شاهی دولتونو کی قوی نفوذ پیداکړ‪.‬‬

‫که چیری تیر تاریخ ته ځیر شو هغوی افغانان په خپل منځی دشمنی اخته کړل‪.‬‬
‫داخلی جګړو ته یی سازمان ورکړ لوی افغانستان یی په اوسنی بدل کړ د هغوی‬
‫ستر تاریخی جنایت د افغان مقتدر ټولواک شاه زمان ته په سقوط ورکولو پیل‬
‫شو‪ .‬هغوی د شاه زمان ورور‪ ،‬شاه محمود په کارولو سره د لوی افغانستان‬
‫سلطنت د سقوط لپاره لویه دسیسه عملی کړه او هغه یی د واک نه لری کړ‪ .‬چی‬
‫د هیواد مصیبتونه د هماغه وخت نه پیل شول‪ .‬دهغه وخت نه بیا دامان الله خان‬
‫تر سقوط پوری په افغان شاهی دربارونو کی خانه جنګی دوی جوړه کړه‪.‬‬
‫انګریزانو د افغانانو د هیواد د تباهی لپاره دری خونړی جګړی وکړی‪ .‬د کورنی‬
‫جګړو ټولی د فتنی انګریزی جاسوسی شبکو عملی کړی‪ .‬هغوی تر اوسه پوری‬
‫د شمالی ټلوالی په وسیله د پښتنو د تاریخ او ژبی د تخریب لپاره لویه پروژه‬

‫‪147‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫عملی کړه‪ .‬هغوی په تیر تاریخ کی د افغانانو پر ضد داوښ کینه وښودله‪ .‬همدا‬
‫رنګه د اسالمی هیوادونو د کنترول لپاره د سیاسی اسالم ایدیالوژی هغوی‬
‫جوړه کړه‪ .‬افراطی‪ ،‬ترورستی اسالمی ډلی هغوی جوړی کړی او د هغی نه یی په‬
‫واروار ګټه اخیستی ده او د اسالمی هیوادونو خلک یی د سیاسی اسالم د‬
‫ایدیالوژی پکارولوسره او د اسالم په نامه د سیاسی ګوندونو په جوړولو سره په‬
‫وینو کی لمبولی دی‪ .‬او د دی الری نه یی د پردی شاته په هغوی حکومت‬
‫کړیدی او کوی‪.‬‬

‫د سقاوی دوری وروسته لسیزو کی بیاهم د اسالم نه بده استفاده وشوه‪ .‬د وخت‬
‫استبدادی قوتونو له مقدس قران او اسالمی شریعت نه د ځان لپاره بدی‬
‫استفادی او مغرضانه تعبیرات وکړل ‪.‬او په ډیر تعصب باندی په کمه خبره د‬
‫یوبل مخونه تور کړی او هغه یی په خره سواره کړیدی‪ .‬او کوڅه په کوڅه یی‬
‫ګرځولی دی‪ .‬د چا یی خوله ګنډلی‪ ،‬د چایی ژبه پری کړی‪ ،‬د چا یی سترګی‬
‫ایستلی او د چا ژوند یی ورنه اخستی دی‪ .‬هره سمه خبره او یا لږ تر لږه ناسمه‬
‫خبره لو یه ګناه او کفر ګڼل شوی‪ .‬خو د دی ټولو په مقابل کی د انسانی ضمیر او‬
‫احساس خاوندانو په یو او بل رنګ پدغه وحشت ناکو شرایطو کی خپله مبارزه‬
‫د وخت د ناخوالو او ظلمونو پر ضد جاری ساتلی‪ .‬او وطن پالونکو روشنفکرانو‬
‫قربانی ورکړی او په توروتیاروکی یی د نور او روښنایی لپاره الر خالصه کړیده‪.‬‬

‫‪148‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫څلورمه برخه‬

‫د ظاهر شاه په وخت روښان فکری غورزنګ!‬

‫د امان الله او دوهم مشروطیت د سقوط نه وروسته د نادر شاه د سلطنت په‬
‫وخت کی ‪ ۰۷۱۷ - ۰۷۷۷‬کی کوم د پام وړ فکری خوځښت را منځ ته نشو‪.‬‬
‫خو د نادر شاه د مرګ نه وروسته کله چی د هغه زوی ظاهر شاه پاچا شو ‪ .‬د‬
‫هغه د سلطنت په لومړیو کلونو کی عمال د هغه ترونو‪ ،‬سردار هاشم خان‪،‬‬
‫سردار شامحمود خان او د تره زوی سردار داود خان صدراعظمان وه‪ .‬چی دغه‬
‫دری تنو عمال د ظاهر شاه واک محدودکړی وه‪ .‬د سردار هاشم خان د صدارت‬
‫په وخت کوم سیاسی حرکت پیدا نشو‪ .‬سردار هاشم خان قوی استخباراتی‬
‫دستګاه جوړه او د مالیانو د قوی کیدو او دینی مدرسو جوړولوته یی زیاته‬
‫توجه وکړه دا ولی ؟ دا ځکه چی اسالم او مالیان د سیاسی مشروعیت منبع وه ‪.‬‬
‫کله چی امان الله خان د مال د حمایت د السه ورکړ ه سقوط یی وکړ‪ .‬دا ځکه‬
‫چی انګریزی شبکی فعالی وی ‪ .‬انګریزی سیاسی اسالم سیاسی قدرت ته د‬
‫رسیدلو په وسیلی بدله شوه‪ .‬د دغه حالت د وضاحت لپاره باید اسالمی‬
‫ایدیالوژی و څیړو ‪ .‬اول باید د اسالم دین تعریف کړو حقیقی اسالم د سیاسی‬
‫اسالم سره پر تله کړو‪ .‬اسالم د سولی او وروولی او د سالمو اخالقو‪ ،‬دین دی‪.‬‬
‫نه د جګړی او شر او فساد‪.‬‬

‫د اسالم مقدس دین‬

‫اسالم په توحیدی معنی کی د الله احکاموته د ځان تسلیمول او غاړه ایخودل‬
‫دی‪.‬‬

‫توحید د اسالم بنیاد دی ‪ .‬په واحد خدای باندی باور چی د هغه قدرت او اراده د‬
‫هرڅه نه لوړه ده‪ .‬انسان او جهان او هر څه چی په هغی کی موجود دی‪ ،‬د خدای‬

‫‪149‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دی‪ .‬د خدای برتری او خالقیت منل د مومن لپاره د رفاه او د ارامی عامل دی‪.‬‬
‫اسالم دوه قطبه لری‪ =۰.‬ربانی ‪ =۷‬بنده ګی‪ .‬د دغه دوه قطبونو تر منځ رابطه‬
‫حقوقی او قراردادی موضوع ده‪ .‬دغه حقوقی قرار داد د ازل نه د ایجاب او قبول‬
‫په اساس تعین شوی‪ .‬انسان په دغه ورځ د االهی اوامرو تابع کیږی او د هماغه‬
‫وخت نه مسلمان دی‪ .‬د اسالم دین شرعی او فقی دین دی چی د حقوق الله او‬
‫حقوق الناس ښونکی ده‪ .‬د خدای کالم د وحی دالری نه محمد ص ته ورسید‬
‫‪،‬چی بیا د هغه د الری نه ټولی نړی ته وړاندی شو‪ .‬د خدای کالم حق دی او حق‬
‫مطلق او تقسیم نه منونکیدی او تر ابده به برقرار وی‪ .‬پیغمبر (ص) سره لدی‬
‫چی انسان دی اما د خدای کالم ته نژدی والی له امله د وحی د نزول ځای دی‪.‬‬
‫چی د قران د الری نه انسان د اوامرو او نواهی نه خبریږی‪.‬‬

‫دین! د هغه احکامو او جوابونو مجموعه ده چی د خدای لخوا د عالم غیب نه د‬

‫پیغمبر په وسیله انسانانوته د هغی ابالغ کیږی‪.‬‬

‫مذهب! الر‪ ،‬طریقی او روش ته وای چی د عقیدی او عبادت مروج نظام دی‪.‬‬

‫عقیده! د باور کولو په معنی ده‪ .‬ایمان! باور دی‪ .‬اسالم! د الله احکامو ته‬
‫تسلیمیدل او غاړه ایخودل دی‪ .‬حدیث! په لغت کی نوی او په اصطالح کی د‬
‫حضرت محمد ص اقوال افعال صفاتو او تقریر ته ویل کیږی‪ .‬د احادیثو مهم‬
‫کتابونه صحیح البخاری‪ ،‬مسلم‪ ،‬جامع ترمزی دی‪ .‬همدارنګه د ابو داود‪ ،‬ابن‬
‫ماجه او نور دی‪ .‬فقه! په لغت کی پوهی ته ویل کیږی او په شرح کی هغه علم‬
‫دی چی د شرعی احکامو او معامالتو نه بحث کوی‪.‬‬

‫هر هغه څوک چی اسالم د خپلی عقیدی په حیث منی هغه مسلمان دی‪ ( .‬ال‬
‫اکراه فی الدین بقره ‪ )۷۲۲‬په دین کی جبر نشته‪ .‬خو د مختلفو مذاهبو پیروان‬

‫‪150‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی د اسالم په نامه حکومت کول او شخصی واک چلول غواړی ‪.‬او یا د کفری‬
‫هیوادونو د جاسوسی شبکو غړی دی دا نه منی‪ .‬هغوی وای هغه څوک چی‬
‫زموږ او زموږ د ډلی یا فرقی یا مذهب‪ ،‬عقیده او نظر د اسالم په اړه منی هغه‬
‫مسلمان دی ‪،‬او هغه څوک چی دا نه منی هغه کافر او مسلمان ندی‪ .‬دغه موقف‬
‫په اسالمی هیوادونو کی خونړی جنګونه جوړ کړیدی‪ .‬په همدی دلیل مذاهب د‬
‫یوبل سره په جګړه اخته دی‪ .‬د مثال په ډول د شیعه او سنی او نورو مذاهبو‬
‫افراطی پیروان یو بل په کفر محکوموی او حتی د یوبل پر ضد جهاد اعالنوی‪.‬‬
‫مثال‪ ،‬شیعه ایران او وهابی سعودی عرب افراطی ډلی په یوبل د کفر حکم کوی‪.‬‬
‫دا یو ډول سیاسی اسالم دی چی د اسالم نه د یوی وسلی په حیث د یوبل پر ضد‬
‫ګټه اخلی او د اسالمی نړی ټول مصیبتونه د همدی ځای نه پیل شوی دی او‬
‫اوس هم د مختلفو نومونو الندی دوام لری‪.‬‬

‫اسالمی مذهبونه!‬
‫قران مجید او محمدی احادیث د اسالم اساس بنیاد او مرجع ده‪ .‬د قرانی ایاتو‬
‫او احادیثو تفسیر او تعبیر د دینی عالمانو‪ ،‬مجتهیدینو لخوا کیده خو دغه‬
‫مجتهدین په خپل منځ کی متفق نه وه‪ .‬او هریوه خپل نظر‪ ،‬نسبت بل ته قوی‬
‫اومنطقی ګاڼه او خپلو پیروانو نه یی د هغی عملی کول غوښتل‪ .‬نو ځکه د دینی‬
‫عالمانو‪ ،‬دغه عدم توافق د اسالم په واحد دین کی د مختلفو مذهبونو د منځ ته‬
‫راتګ باعث شو‪ .‬د مذهبونو مشران صرف دینی عالمان دی هغوی پیغمبران‬
‫ندی‪ .‬په اسالم کی لوی مذهبی تقسیم د شیعه او سنی په نامه وشو بیا دواړه‬
‫شیعه او سنی مذهبونه په نورو شعبو تقسیم شول‪ .‬شیعه پیروته وای دغه مذهب‬
‫په امامیه‪ ،‬اسماعیلیه‪ ،‬کیسانیه‪ ،‬زیدیه او نورو تقسیم شوی‪ .‬همدارنګه سنی مذ‬
‫هب په حنفی‪ ،‬مالکی‪ ،‬شافعی‪ ،‬حنبلی او نورو تقسیم شوی‪.‬‬

‫‪151‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ .۰‬حنفی مذ هب د امام ابوحنیفه نعمان بن ثابت (‪ ) -۰۲۱ ۲۲‬هجری لخوا‬

‫جوړ شو‪ .‬حنفی مذهب اساس د دینی اختالف وړ مسایلو کی په رای‪ ،‬قیاس ‪،‬‬
‫استحصان ښه کولو والړ دی او په احکامو کی هغه استنتاج او منطقی نتیجه‬
‫چی د ټولنی او دولت ته په ګټه وی انتخابوی‪ .‬هغه د اختالف وړ مسایلو کی د‬
‫عرف او عاداتو او د محل د حقوقو نه استفاده جایز بولی‪ .‬امام اعظم ابوحنیفه‬
‫کوشش کاوه چی د خلکو د عملی ژوند سره شرعی احکام منطبق کړی‪ .‬مثال په‬
‫قران کی د غله د الس پریکولو په اړه صریح ایت موجود دی‪ .‬اما امام اعظم ابو‬
‫حنیفه دغه قرانی حکم تعدیل کړ هغه وویل په هغه شرایطو کی چی دغه ایت په‬
‫مکه کی نازل شو د بغداد د شرایطو سره مطابقت نلری‪ .‬نو ځکه د غله د الس د‬
‫پریکولو په ځای دی هغه زندانی شی‪ .‬داسی یو تعدیل په اکثرو مذاهبو کی د‬
‫شیعه مذهب په شمول موجود دی‪ .‬د حنفی مذهب پیروان په افغانستان‪ ،‬ترکیه‪،‬‬
‫چین‪ ،‬هند‪ ،‬سوریه او نورو هیوادونو کی موجود دی‪.‬‬

‫‪ .۷‬مالکی مذهب ابو عبدالله مالک بن انس (‪ )۰۲۷ -۷۲‬هجری هغه د احادیثو‬
‫کلک پیرو دی‪ .‬هغه د قران عقالنی تفسیر ردوی‪ .‬د نورو مذاهبو سره نه پخال‬
‫کیدونکی دی‪ .‬هغه د دینی اختالفاتو په حل کی د قیاس د میتود سره موافق دی‪.‬‬
‫د هغه پیروان په عربستان‪ ،‬تونس‪ ،‬مصر‪ ،‬مراکش او نورو هیوادونو کی دی‪.‬‬

‫‪ .۱‬شافعی مذهب محمد بن ادریس الشافعی (‪ )۰۲۱-۷۱۲‬هجری‪ .‬هغه په مکه‬

‫کی په خپل کتاب (رسالته االمام) اسالمی فقه تنظیم کړه چی د حنفی او مالکی‬
‫فقی تر منځ یو ډول تفاهم دی‪ .‬د هغه پیروان په عراق‪ ،‬مصر‪ ،‬سوریه او نورو‬
‫هیوادونو کی دی‪.‬‬

‫‪ .۷‬حنبلی مذهب احمد حنبل ( ‪ ) ۲۰۱-۰۲۲‬هجری هغه محدث وه‪ .‬هغه په‬
‫خپل کتاب (المسند ) کی ‪ ۱۱۱۱‬نه زیات احادیث راغونډ کړل‪ .‬هغه په دین کی‬

‫‪152‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د نوی والی او بدعت مخالف دی‪ .‬همدارنګه هغه د قران د عقالنی تفسیر سره‬
‫هم مخالف دی‪ .‬هغه صرف په قران او حدیث تکیه لری او د مذهبی احکامو په‬
‫تطبیق کی زیات تعصب لری‪ .‬هغوی اولیاالله مقدس ګنلو او د زیارت شدید‬
‫مخالفین دی‪.‬‬

‫د شیعه مذهب شیعه پیرو ته ویل کیږی‪ .‬هغوی وایی چی لوی خدای حضرت‬
‫علی او د هغه نه وروسته ‪ ۰۰‬تنه د ده نر اوالده چی د مور د الری نه حضرت‬
‫فاطمی ته رسیږی د نړی د مسلمانانو د دینی او سیاسی مشرتوب لپاره غوره‬
‫کړیدی‪.‬‬

‫شیعه دوه مکتبونه اخباری او اصولی لری‪ =۰.‬اخباریون هغوی په قران‪ ،‬حدیث‬
‫او سنت د اسالمی فقه د منبع په حیث تاکید کوی او په ځینی نورو مسایلو کی‬
‫په عقل او اجتهاد تکیه کوی‪ .‬هغوی وایی چی اسالمی حکومت هغه وخت‬
‫ممکن دی چی دولسم امام غایب چی خدای غوره کړیدی ظاهرشی‪ .‬د دی نه په‬
‫غیر ټول حکومتونه نا مشروع دی‪ =۷.‬اصولیون هغوی د مجتهدینو عقل او‬
‫اجتهاد د قران او نبوی سنت سره په هم اهنګی کی او د نورو فقهی منابعو سره‬
‫یو ډول ګڼی‪ .‬د هغوی په نظر مجتهدین د امام غایب دینی نیابت صالحیت او‬
‫مسولیت لری‪ .‬هغوی د سیاسی اسالم د الری د حکومت کولو تاریخ لری‪ .‬په‬
‫ایران کی د صفوی سلطنت په جوړیدلو سره هغوی سیاسی واک تر السه کړ‪.‬‬
‫هغوی حتی د ایران په قاجاری سلطنت کی شیعه فقه حاکمه کړه‪ .‬هغوی دوه‬
‫ټکی په حکومت ومنل‪ =۰.‬فقهادی په حکومت او قوانینو نظارت وکړی‪=۷.‬‬
‫سلطنت دی تل مسلمان پاچا ته حواله شی‪ .‬د ایران په صفویه دوران کی اجتهاد‬
‫بدعت ګنل کیده خو د قاجاریه دوران کی اجتهاد حاکم اصل وګنل شو‪ .‬مجتهد‬
‫څوک دی؟ مجتهد هغه څوک دی چی خپل دینی زده کړی یی په یوه دینی حوزه‬

‫‪153‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کی سرته رسولی وی او د یوه او یا څو دینی تقلید مراکزو هغه ته د اجتهاد اجازه‬
‫ورکړی وی‪ .‬مجتهد د دی اختیار لری چی قران او سنت سره په هم اهنګی کی په‬
‫شرعی مسایلو کی خپل عقل ته رجوع وکړی او د خپل اجتهاد په اساس عمل‬
‫وکړی‪ .‬ټول د شیعه مذهب پیروان موظف دی چی په دینی‪ ،‬شرعی‪ ،‬کورنی‪،‬‬
‫شخصی احوال او په اجتماعی‪ ،‬سیاسی او اقتصادی مسایلو کی د تقلید د مرجع‬
‫نه پیروی وکړی‪ .‬د تقلید مرجع مجتهد دی‪ .‬د قاجار په وخت د حکومت‬
‫مشروعیت د مجتهدانو شرعی اجازی پوری وتړل شو‪ .‬د هغوی په نظر االهی‬
‫حکومت د علی (رض) د خاندان حق دی او د امام غایب تر پیدا کیدلو پوری د‬
‫حکومت حق د شیعه مجتهیدینو دی‪.‬‬

‫تصوف! په اسالم کی نوری طریقی هم شته چی مهمه یی صوفیه طریقه ده‪ .‬د‬
‫صوفیه او ادهمیه ډلو طریقی د هجری دوهم قرن کی جوړی شوی‪ .‬په افغانستان‬
‫کی مهمه طریقه چشتیه ده‪.‬چشتیه د هرات د والیت په چشت او جام هرات کی د‬
‫تصوف مهم مرکز جوړ کړ‪ .‬چی د هغی نماینده خواجه ابواسماعیل عبدالله‬
‫انصاری وه‪ .‬چی بیا خواجه معین الدین چشتی د هرات د چشت نه د هند اجمیر‬
‫ته چشتیه طریقه انتقال کړه‪ .‬په هرات کی د صوفیه طریقی پیروان دا وه خواجه‬
‫اصرار‪ ،‬خواجه محمد اصفهانی‪ ،‬شیخ نمک پوش‪ ،‬شیخ سبز پوش ‪،‬‬
‫عبدالرحمان بن عوف‪ .‬ټولو پیرانو په خپله سیمه کی خپله اغیزه لرله د پیرانو تر‬
‫منځ د مرتبو لړی ډیره مهمه ده‪ .‬د تصوف بله طریقه قادریه ده‪ .‬دا طریقه د‬
‫عبدلقادر ګیالنی لخوا په بغداد کی جوړه شوه او بیا هند ته منتقل شوه‪ .‬د وخت‬
‫په تیریدلو سره د قادریه او نقشبندیه طریقی په تصوف کی مسلطی شوی‪ .‬په‬
‫هندکی د پاچا اکبر مغل په وخت شیخ احمد سرهندی چی د الف ثانی لقب یی‬
‫تر السه کړیوه کوشش وکړ چی د تصوف ‪ ۷‬طریقی چشتیه‪ ،‬قادریه‪ ،‬سهروردیه او‬
‫نقشبندیه سره یو ځای کړی‪ .‬شیخ نجم الدین چی دهدی په مال مشهور وه‪ .‬د‬

‫‪154‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قادریه طریقی نماینده وه‪ .‬امیر حبیب الله په کال ‪ ۰۷۱۷‬دهدی مال صاحب د‬
‫نوروز جشن لپاره کابل ته دعوت کړ‪ .‬شاهی دولتونو مذهبی روحانیت ته خاص‬
‫امتیازات ورکول ځکه دا هغوی وه چی عامه ذهنیت یی د پاچا په کټه بدالوه او‬
‫هغه ته یی مشروعیت ورکاوه‪.‬‬

‫هغه مذهبی مقامات چی په تیرو شاهی نظامونو کی د دولت معاش خواره وه‪!.‬‬
‫‪ . ۰‬مالباشی « چی د مال رابطه د دولت سره تامینوی او عالمانو په مجلس کی‬
‫اشخاص انتخابوی‪ . ۷ .‬شیخ االسالم چی د دولت د هدایت مطابق د مالیانو‬
‫معاش تنظیموی‪ .۱.‬د لویو ښارونو قاضیان چی د پاچا لخوا انتخابیږی‪.۷.‬‬
‫مفتی‪ .۲ .‬داروغه د احکامو د تطبیق مفتش‪ .۲ .‬محتسب چی د امر بالمعروف او‬
‫نهی عن المنکر تطبیق کونکی وه‪ .‬دغو مذهبی مقاماتو د شاهی نظام د استحکام‬
‫لپاره یوه قوی ذهنی وسیلی په حیث کار کاوه او هغی ته یی مشروعیت ور کاوه‪.‬‬

‫سیاسی اسالم‬
‫سیاسی اسالم «هغه فکری جوړښت او د نظریاتو مجموعه ده چی ګوندونه‬
‫سازمانونه اشخاص سیاسی یا شخصی قدرت ته درسیدلو لپاره د ځان په اجازه‬
‫دینی اصول جوړوی‪ ،‬اود زور په استعمال سره هغه په نورو منی ‪ ،‬دهغی نه ګټه‬
‫اخلی ‪،‬او ځان واک ته رسوی‪ ».‬د دی نه عالوه د سترو کفری هیوادونو‬
‫جاسوسی شبکی پدی توانیدلی دی‪ .‬چی په کامل ډول د سیاسی اسالم ګوندونه‬
‫د خپلی قوماندی الندی راولی‪ .‬هغوی دوی ته وسلی او پیسی ورکوی او د‬
‫هغوی په وسیله د اسالمی هیوادونو کنترول تر السه کړی‪ .‬دغه ګوندونه د اسالم‬
‫د نامه نه د یوی وسیلی په حیث ګټه اخلی‪ .‬کله چی واک ته ورسیږی ‪ ،‬نو بیا‬
‫هغوی خپلو شخصی تصوراتو ته اسالم او د نورو دینی عالمانو نظر ته کفر‬
‫وایی‪ .‬ځان ته اجازه ورکوی چی په نورو مسلمانانو د کفر حکم وکړی او د‬

‫‪155‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغوی په وژلو اقدام کوی‪ .‬ځکه دوی زور او وسلی او پیسی لری السونه او‬
‫سرونه پریکوی‪ .‬دوی ته بیا حقیقی اسالمی احکام مهم ندی‪ ،‬هغه څه چی دوی‬
‫یی امر کوی هغه اسالم دی او که دوی یی نه منی هغه اسالم ندی ‪.‬ځکه زور حق‬
‫دی او که زور نه وی نو حق هم نشته‪ .‬دا په حقیقت کی د ځنګل قانون حاکمیت‬
‫دی چی تر شایی ستر خارجی قدرتونه والړ دی‪ .‬هغوی اسالمی نړی په لوی‬
‫مصیبت اخته کړی ده‪ .‬د نړی ستر قدرتونه په اسالمی هیوادونو باندی د تسلط په‬
‫خاطر د سیاسی اسالم د ایدیالوژی نه چی د دوی استخباراتو جوړه کړیده‪ .‬ګته‬
‫اخلی هغوی اسالمی تروریستی ډلی په کار اچوی چی د اسالمی هیوادونو‬
‫سیاسی نظامونه بی ثباطه کړی‪ .‬داخلی جګړوته د هغوی په وسیله سازمان‬
‫ورکړی ‪.‬او بیا د هیواد کنترول ترالسه کړی انګریزی جاسوسی شبکی پدی کار‬
‫کی خاص تخصص لری‪ .‬ویل کیږی چی سیاسی اسالم ایدیالوژیک ګوندونه‬
‫په لومړی ځل د انګریزی جاسوسی شبکو لخوا جوړه شوی‪.‬او بیا اسالمی نړی‬
‫ته لیږلشوی ‪ .‬د اسالمی افراطی ډلو لومړنی مرکز هلته د انګریزی شبکو لخوا‬
‫جوړ شوی‪ ،‬غتی شوی او بیا نورو هیوادونوته منتقل شوی‪ .‬هغوی اسالمی‬
‫هیوادونو کی سیاسی ثباط له منځ نه وړی ‪ .‬او نورو سترو قدرتونو ته یی د دی‬
‫زمینه مساعده کړی چی مداخله وکړی‪ .‬او د داخلی جګړی اوربل کړی او هلته‬
‫نفوذ وکړی ‪.‬اوامر صادرکړی‪ .‬چی دا وکړی او دا مکوی! دغه اسالمی‬
‫حکومتونو په خپل الس خپل واک خارجیانو ته ورکوی‪ .‬شاید ځینو افرادو سره‬
‫دا سوال پیداشی چی ولی او په څه ډول په افغانستان کی د سیاسی اسالم‬
‫ایدیالوژی د خارجی پټو شبکو لخوا ډیر زور واخیست ؟او ډیر قوی شو‪.‬؟‬

‫جواب دا دی چی دلته هغوی د ظاهر شاه په وخت دسیاسی اسالم ایدیالوژی‬

‫دتسلط لپاره ‪،‬لویه پروژه عملی کړه‪ .‬د هغی جریان داسی وه ‪.‬کله چی پټو‬
‫خارجی شبکو د امان الله خان حکومت د سیاسی اسالم د ایدیالوژی په کارولو‬

‫‪156‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سره نسکور کړ‪ .‬نو د راتلونکو افغانی حکومتونو د کنترول لپاره د همدی‬
‫ایدیالوژی نه کټه اخستل هغوی ته په استخباراتی دندی بدل شول‪ .‬هغوی په‬
‫شاهی نظام کی نفوذ درلود ‪.‬د نادر شاه د مرګ وروسته د ظاهرشا د حکومت په‬
‫دوران کی دی هدف لپاره ډیر کار وشواو خارجی شبکو حکومت دی کارته‬
‫تشویق کړ‪ .‬شاهی نظام د ‪ ۰۷۱۱‬نه تر ‪ ۰۷۷۱‬پوری ‪ ۰۱‬دینی مدرسی په والیاتو‬
‫کی جوړی کړی‪ .‬چی بیا د سیا سی اسالم د خپریدو په مرکزو بدل شول‪ .‬مثال په‬
‫کابل کی دارلعلوم عربی‪ ،‬هرات فخرالمدارس‪ ،‬جام شریف‪ ،‬مزار شریف اسدیه‪،‬‬
‫تخار تخارستان‪ ،‬کندز محمدیه‪ ،‬فاریاب ابو مسلم‪ ،‬جالل اباد نجم المدارس‪،‬‬
‫پکتیا دارالعلوم روحانی ‪ ،‬میمنه مدرسه ظاهر شاهی ‪.‬د دی نه عالوه خصوصی‬
‫مدرسی ډیری زیاتی وی چی د عصری علومو او مکتبونو مخنیوی کاوه ‪ .‬مثال‬
‫هغوی جغرافیه یو کفری کتاب ګانه چی ویل یی ځمکه دلمر شاوخوا ګرځی‬
‫‪،‬دهغوی عقیده وه چی لمر دځمکی شاوا ګرځی ‪.‬کله چی لومړی ستو رمزلی‬
‫ارمسترانګ سپوږمی باند ی قدم کیخود ‪.‬هغوی ویل چی هغه کوه قاف ته تلی‬
‫داسی خبری کفری خبری دی او داسی نور ‪.‬ظاهر شاهی حکومت کوشش ونکړ‬
‫چی خلک دخرافاتونه خالص شی او علمی فکر پیدا کړی‪ .‬خارجی شبکو چی په‬
‫حکومت باندی یی قوی نفوذ درلود ‪.‬غوښتل چی خلک دجها لت په تورو تیارو‬
‫کی ژوند وکړی ‪.‬هغوی دداسی حالت په جوړول سره په ورستیو کلونو کی رو‬
‫شنفکران ددوی په الس تکفیر او قتل عام کړل ‪.‬چی دی ته به وروسته اشاره‬
‫وشی ‪.‬اوس چی ‪ ۷۱۰۲‬کال روان دی ‪.‬په مدیا کی د خپرو شویو احصاییو مطابق‬
‫د اسالمی ترورستی ډلو د زیاتولو په خاطر د خارجی شبکو لخوا د مدرسو تعداد‬
‫نهایی حد ته رسیدلی‪ .‬اوس د د ینی مدرسو شمیر ‪ ۲۱۱۱‬ته رسیدالی دی چی د‬
‫مذهبو نوتر منځ کرکه خپروی‪ .‬او افغان وژنی دوام لپاره اسالمی منطق جوړوی‪.‬‬

‫په څه ډول په افغانستان کی دسیاسی اسالم بهیر پیل شو ؟‬

‫‪157‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په افغانستان کی د خارجی شبکو لخوا سیاسی اسالم بهیر داسی پیل شو ‪.‬په کال‬
‫‪ ۰۷۱۱‬د دیوبند د مدرسی معاون کابل ته راغی او د ظاهر شاه سره یی مالقات‬
‫وکړ‪ .‬هغه ته یی د سلطنت مبارکی وویله ‪ .‬هغه وخت ددیوبند مدرسه ډیره‬
‫مشهوره وه ‪.‬دا ځکه چی هغوی نسبت اسالمی زده کړو ته‪ ،‬په سیاست کی ډیر‬
‫مصروف وه او حکومتی مقاماتو سره دهغوی اړیکی زیاتی وی ‪.‬خو په رسمی او‬
‫اساسی ډول د سیاسی اسالم بهیر دکابل پوهنتون کی په دی ډول پیل شو ‪.‬په کال‬
‫‪ ۰۷۱۰‬کی د فرانسی لخوا په کابل پوهنتون کی د حقوقو پوهنځی جوړ شو‪ .‬چی‬
‫د هغی په درسی نصاب کی د اسالمی حقوقو ‪ ۷‬کورسونه عالوه شول‪ .‬چی د‬
‫هغی نه د پالن مطابق افغانی محصلین مصر ته ولیږل شول‪ ،‬او د مصر جامع‬
‫االزهر په پوهنتون کی شامل شول‪ .‬هلته افغانی محصلین د پټو شبکو لخوا د‬
‫مصر اخوان المسلمین د ګوند سره په ارتباط کی کړای شول ‪،‬هغه وخت ویل‬
‫کیدل چی اخوان المسلمین انګریزی جاسوسی شبکو جوړ کړیدی‪،‬او په مصر‬
‫کی یی فعال کړیدی ‪ .‬د یادونی وړ ده چی په کال ‪ ۰۷۷۰‬په مصر کی د اخوان‬
‫المسلمین ګوند د محمد عبده او بیا د حسن البنا او سید قطب له خوا جوړ شو‪.‬‬
‫دغه ګوند کله چی د مصر ملی اتل جمال عبدلناصر د انګریزانو سره په ټکر کی‬
‫د سویز کانال چی دانګریزانو په الس کی وه ملی کړ‪ .‬او دانګریزانو سره په نظامی‬
‫ټکر کی واقع شو ‪.‬او دانګریزانو سره دمقابلی لپاره یی دشوروی نه نظامی مرسته‬
‫تر السه کړه ‪.‬اخوان المسلمین ګوند د جمال ناصر په مخالفت کی ودریدل ‪،‬او‬
‫جمال ناصر یی چی دمصر دملی ګټو لپاره یی قربانی ورکوله تکفیر کړ‪ .‬ځکه‬
‫هغه د شوروی سره مناسبات جوړ کړی او د هغوی نه یی نظامی مرسته غوښتی‬
‫وه‪ ،‬چی د انګریزانو د نظامی تجاوز سره مقابله وکړا یشی‪ .‬کچیری انګریزانو‬
‫ویلی وای ‪،‬چی جمال ناصر دکمونست اوکافر شوروی نه یی نظامی مرسته‬
‫ترالسه کړی ده ‪.‬نو خکه هغه کافر دی او دواک نه باید لری شی ‪.‬دا به ټولو ته‬

‫‪158‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دخندا وړخبره وه ‪.‬خوکچیری داخبره اخوان المسلمین ګوند کوله ‪،‬نو ډیرو ته‬
‫دمنلو وړ وه ‪.‬اخوانیان دانګریزی شبکو دتخریبی کار د بندولو‪ ،‬دمصر دملی ګټو‬
‫دساتلو په خاطر دجمال ناصر دحکومت لخوا زندان ته واچول شول ‪،‬او اکثر‬
‫اخوانیان په مصر کی زندانی شول ‪.‬په افغانستان کی د سیاسی اسالم لمړی‬
‫کاروان دمصر نه افغانستان ته صادر شو ‪.‬د یادونی وړ ده چی په افغانستان کی د‬
‫سیاسی اسالم په اساس د ګوندونو بنیاد ایخودونکی د غه شخصیتونه وه نیازی‪،‬‬
‫ربانی‪ ،‬سیاف‪ ،‬مجددی او نور ټول د مصر د جامع االزهر پوهنتون فارغان وه‪.‬‬
‫چی بیا یی د سیاسی اسالم ایدیالوژی د خارجی شبکو په الرښونه افغانستان ته‬
‫راوړه ‪.‬او دلته یی سیاسی اسالمی ګوندونه فعال کړل‪ .‬هغوی په افغانستان کی د‬
‫سیاسی اسالم تشکیالت حلقی او ګوندونه جوړ کړل‪ .‬همدارنګه د هغوی نه‬
‫عالوه لمړنی اسالمی فعالین دا وه ‪.‬دینی عالم سنی موالنا عطاوالله فیضانی او‬
‫شیعه دینی عالم سید اسماعیل بلخی وه ‪.‬دوی دواړه په علمی او سیاسی حلقو‬
‫کی د نفوذ خاوندان وه‪ .‬دوی دواړو د ‪ ۰۷۷۱‬کی د کلوب جوانان منور په ګوند‬
‫کی برخه درلوده‪ .‬دوی بیا انشعاب وکړ‪ ،‬په وروسته کلونو کی وویل شول ‪.‬چی‬
‫بلخی د صدراعظم شامحمود د وژلو لپاره د کودتا پالن درلود چی د نوی کال‬
‫نوروز په ورځ عملی کیده‪ .‬خو حکومتی استخباراتو هغه کشف او خنثی کړه‪ .‬بیا‬
‫په همدی جرم بلخی د ‪ ۲‬تنو سره چی ځینی یی نظامیان وه بندیان شول ‪ .‬بلخی‬
‫تر ‪ ۰۷۲۷‬پوری بندی وه ‪ .‬د یادونی وړ ده چی د ظاهر شاه په وخت د اخوانیانو‬
‫لومړی تخریبی حرکت د هغو نجونو پر مخ د تیزاب پاشل وه چی مکتب ته تلی‬
‫‪.‬د اخوانیانو د نظر نه د نجونو مکتب ته تلل د اسالمی شریعت مخالف کار وه ‪.‬‬
‫حال دا چی د خارجی شبکو چی د دوی اداره یی په الس کی وه‪ .‬اصلی هدف د‬
‫جهالت په تورو تیارو کی د خلکو ساتل وه‪ .‬نه داسالم نه دفاع ‪.‬د سردار هاشم‬
‫خان په وخت په نړی کی ستر حوادث پیښ شول‪ .‬په کال ‪ ۰۷۱۷‬د سپتمبر په‬

‫‪159‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دوهمه دویمه نړیواله جګړه پیل شوه ‪ .‬چی بیا افغانستان د هاشم خان د‬
‫صدارت په وخت په کال ‪ ۰۷۷۱‬د اګست د میاشتی په ‪ ۰۲‬رسما خپله بیطرفی‬
‫اعالن کړه او یو کال وروسته په ‪ ۰۷۷۰‬کی لویه جرګه جوړه‪ ،‬او د نوامبر په‬
‫میاشت کی یی د افغانستان بی طرفی تصویب کړه‪ .‬هاشم خان په ‪ ۰۷۷۲‬کی د‬
‫صدارت نه استعفا ورکړه‪.‬‬

‫د صدراعظم شاه محمود د دیموکراسی دوره!‬

‫افغانستان یو بیطرفه هیواد وه‪ .‬خو دنړی سترو طاقتونو سرمایداری او‬
‫سوسیالستی بالکونو غوښتل چی افغانستان د بی طرفی حالت نه ووځی او په‬
‫یوه پوری وتړل شی‪ .‬غربی هیوادونو غوښتل چی په افغانستان کی لومړی‬
‫دیموکراتیک بهیر پیل شی ګوندونه علنی او قانونی فعالیت وکړی‪ .‬نو بیا امکان‬
‫شته چی غربی هیوادونه خپل مناسبات د شاهی نظام سره ګرم کړی او اقتصادی‬
‫مرستی وکړی ځکه دغه بالکونو د سیاسی نفوذ لپاره غوښتل چی د هغوی‬
‫طرفدار سیاسی ګوندونه جوړشی صرف د داسی ګوندونو جوړیدل وه چی کیدای‬
‫شول د سترو هیوادونوسره د دوستانه مناسباتوجوړولو او د هغوی د باور سبب‬
‫شی سترو هیوادونو غوښتل په دغه هیوادونو کی د خپل ځان طرفدار ګوندونو‬
‫په جوړولوسره خپل طرفدار ګوندونه په حکومتونو کی داخل او حمایه کړی او‬
‫بیا په خپله ګټه د هیواد د سیاستونو په تعین کی تاثیر ولری‪ .‬همداعلت وه چی‬
‫پاچا مجبور شو دیموکراتیک بهیر پیل کړی او د سیاسی ګوندونو فعالیت ته‬
‫اجازه ورکړی چی د غربی هیوادونو مرستی تر السه کړی‪ .‬ځکه د غربی‬
‫هیوادونو مرستی په افغانستان کی د دیموکراسی د بهیر پیل پوری تړلی وی‪.‬‬
‫شاهی نظام مجبور وه چی د غرب مرستو تر السه کولو لپاره د هغوی شرایط‬
‫ومنی هغه وخت د غرب لپاره د دیموکراتیک بهیر جوړول مهم نه وه‪ .‬د هغوی‬
‫لپاره د سیاسی اسالم نه په استفادی سره د افراطی اسالمی ګوندونو جوړول‬

‫‪160‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هدف وه‪ .‬چی ټول مترقی او د موکرات عناصر په کفر او کمونیزم محکوم کړی‬
‫او خپل هرمخالف ته د کمونست او شوروی جاسوس نوم ورکړی او د هغوی‬
‫وژل اسالمی دنده وګنی غرب چی ظاهرا د دیمو کراسی‪ ،‬بشری حقوقو او‬
‫روشنفکری غورزنګ د دفاع شعار یی ورکاوه دغو شعارونو ته صادق نه وه‪ .‬د‬
‫هغوی اصلی تکیه یی په افراطی اسالمی ګوندونو وه او د هغوی سره یی هر‬
‫ډول مرستی کولی‪ .‬د غرب سره د دیموکراتیک بهیر د پیل په وخت شاهی نظام‬
‫او حکومت په کامل ډول د شوروی په نظامی او اقتصادی مرستو تکیه درلوده‪.‬‬
‫هغه وخت د غربی هیوادونو نظر دا وه چی شوروی په افغانستان کی ټول‬
‫روشنفکری سیاسی جریانات په کنترول کی لری او دا کنترول هغه وخت‬
‫ختمیدای شی چی د شوروی ضد او کمونیزم ضد افراطی فکری تمایالتو او‬
‫ایدیالوژی ته اجازه ورکړ شی او هغه قوی شی چی د شوروی حاکم نفوذ سره‬
‫مقابله وکړی‪ .‬او شوروی ضد ذهنیت په مسلط ذهنیت بدل شی نو ځکه د‬
‫سیاسی اسالم د ایدیالوژی په اساس ګوندونه جوړ شول چی هم د حکومت او‬
‫هم خارجی حمایه ورسره وه جوړ او هغه دومره قوی کړای شول چی د‬
‫نوروګوندونو چی مترقی او دیموکراتیک لوری درلود په وژلو صرفه ونکړی او د‬
‫دولت حمایه ورسره وی‪ .‬دغه حالت په وروستیو کلونوکی د روشنفکرانو د قتل‬
‫عامونو او هرمترقی حرکت دزپلو باعث شو‪ .‬جالبه داوه چی هغه هیوادونه چی د‬
‫دیمو کراسی‪ ،‬اجتماعی عدالت‪ ،‬مدنی ټولنی ‪ ،‬بشری حقوقو ادعا یی کوله د‬
‫هغه ډلو په دفاع کی ودریدل چی د دغه ټولو اعالن شویو اصولو سره یی په‬
‫علنی ډول دشمنی کوله‪.‬‬

‫په شاهی نظام کی د دیموکراسی بهیر د لومړی ځل لپاره د هاشم خان نه‬
‫وروسته د شاه محمود لخوا پیل شو‪ .‬سردار شاه محمود د ‪ ۰۷۷۲‬دمی په‬
‫میاشت کی صدراعظم وټاکل شو‪ .‬د هغه په وخت په اسیا کی مهم حوادث پیښ‬

‫‪161‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شول‪ .‬په کال ‪ ۰۷۷۲‬هند د انګریزانو نه خپل استقالل ترالسه ګړ او د همدی کال‬
‫‪ ۰۷۷۲‬د جون په میاشت کی هند تجزیه شو‪ .‬چی بیا د همدی ‪ ۰۷۷۲‬کال د‬
‫اګست په ‪ ۰۷‬پاکستان جوړ شو‪ .‬په ‪ ۰۷۷۲‬کی د پاکستان د جوړیدو وروسته د‬
‫افغانستان لخوا «نجیب الله تور وایانا »داستازی په حیث پاکستان ته سفر وکړ‬
‫او د محمد علی جناح د پاکستان جمهور ریس سره یی مذاکرات وکړل ‪.‬او یوه‬
‫موافقت نامه یی الس لیک کړه‪ .‬د دغی موافقت نامی په اساس د ازادو قبایلو‬
‫سیمه د صوبه سرحد او بلو چستان نه جال وپیژندل شوه‪ .‬خو د هغه د مرګ نه‬
‫وروسته د هغه د ځای ناستی خواجه نظام الدین د هغی نه سر غړونه وکړه‪ .‬د دی‬
‫نه عالوه د ‪ ۰۷۷۷‬د جون په میاشت کی د اومی دوری د شورا لخوا د دیورند‬
‫معاهده باطل اعالن شوه‪ .‬په ‪ ۰۷۷۷‬کی د افغانستان حکومت د امریکا نه د‬
‫هلمند پروژی لپاره ‪ ۷۰‬ملیون دالر قرضه په ‪ ۱،۲‬سلنه سود واخسته‪ .‬په ‪۰۷۲۰‬‬
‫کی د امریکا او افغانستان تر منځ د اقتصادی همکاری معاهده السلیک شوه‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده چی د سردار شاه محمود په وخت د دیموکراسی او ازادو‬

‫مطبوعاتو دوران پیل شو او د شورا او ښاروالیو لپاره انتخابات وشول‪ .‬دغه‬
‫دوره د شورا د اومی دوری د غورزنګ په نامه شهرت وموند‪ .‬شامحمود په‬
‫‪ ۰۷۷۰‬کال په ژمی کی د شورا د اومی دوری انتخابات اعالن کړل‪ .‬حکومت د‬
‫‪ ۰۷۷۰-۰۷۷۷‬کی د ملی شورا او ښاروالیو لپاره‪ .‬ازاد انتخابات وکړل او ملی‬
‫شورا جوړه شوه پدغه شورا کی روڼ اندی د ملی شورا د وکیالنو په حیث‬
‫انتخاب شول‪ .‬پدغه انتخاباتو کی د مترقی غورزنګ زیات غړی کامیاب شول‬
‫او پارلمان ته ډیر مهم شخصیتونه لکه عبدالحی حبیبی‪ ،‬محمد کریم نزیهی‪،‬‬
‫نظر محمد نوا او د وطن ګوند نه غالم محمد غبار‪ ،‬سید محمد د هقان کشمی‬
‫او سخی امین دوشی د خلق ګوند نه عبدالرحمان محمودی‪ ،‬خال محمد خسته‬
‫او نور علم مسلمیار او د ویش ځلمیانو د ګوند نه ګل پاچاالفت او نور محمد د‬

‫‪162‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کندهار د پنجوای نه پارلمان ته کامیاب شول‪ .‬د دغو انتخاباتو وروسته‬

‫عبدلهادی داوی د ولسی جرګی ریس ‪ ،‬عبدالرشید خان لمړی مرستیال‪،‬ګل پاچا‬
‫الفت دوهم مرستیال او عبدالعظیم منشی وټاکل شول‪ .‬د دغو روڼ اندو د هڅو‬
‫په نتیجه کی په کال ‪ ۰۷۲۰‬په شورا کی د مطبوعاتو قانون تصویب شو چی‬
‫شاهی نظام ته یی دیموکراتیکه بڼه ورکړه‪ .‬په کال ‪ ۰۷۷۷‬کی د افغانستان او‬
‫پاکستان مناسبات خراب شول ‪.‬او هیواد اقتصادی محاصره شو د افغانستان‬
‫مالونه د کراچی په بندر کی توقیف شول‪ .‬د دی په مقابل کی شورویانو وړاندیز‬
‫وکړ چی افغانی مالونه د ګمرکی محصول نه په غیر کیدای شی چی د شوروی‬
‫خاوری نه تیرشی‪ .‬پدی اړه یوه معاهده په ‪ ۰۷۲۱‬امضاشوه او بیا دغه معاهده په‬
‫‪ ۰۷۲۲‬کی تمدید شوه‪ .‬شوروی مشران بولګانین او خروسچف د دسامبر د‬
‫میاشتی د ‪ ۰۲‬نه تر ‪ ۰۰‬پوری د ستالین د مرګ نه وروسته کابل ته سفر وکړ او د‬
‫افغان حکومت د موقف نه یی د پښتونستان په اړه حمایت وکړ او حکومت ته‬
‫یی د سلو ملیونو دالرو اعتبار ورکړ‪ [ .‬ځمونږ په ګاوند ایران کی په ‪ ۰۷۲۱‬کی د‬
‫داکتر مصدق حکومت رامنځته شو دغه حکومت د ایران د خلکو دموکراتیک‬
‫حقوق پر ځای کړل او د تیلو صنعت یی ملی کړو‪ ،‬خو بیا په هغه باندی په‬
‫‪ ۰۷۲۱‬کی د رضا شاه لخوا کودتا وشوه او حکومت یی نسکور شو ‪].‬د یادونی‬
‫وړ ده چی خلق او وطن ګوندونه د وروستنی[ د خلق دموکراتیک ګوند او وطن ]‬
‫ګوندونو سره تفاوت لری او یو ندی‪ .‬چی به وروستیو کلونوخلق ‪ ۰۷۲۲‬او‬
‫‪۰۷۰۲‬وطن ګوند ونه جوړ شول‪.‬‬

‫د ویښ ځلمیانود ګوند موسسین‪ ،‬عبدالروف بینوا ‪ ،‬ګل پاچا الفت‪ ،‬نور محمد‬
‫ترکی‪ ،‬فیض محمد انګار‪ ،‬غالم حسین صافی او نور وه‪ .‬د ګوند د جریدی نوم‬
‫انګار وه چی فیض محمد انګار د هغی د امتیاز خاوند او مشر یی عبدالروف‬
‫بینوا وه ‪ .‬د انګار جریدی عمر لنډ وه دغه جریده د ‪ ۰۷۲۰‬د مارچ په میاشت کی‬

‫‪163‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫تاسیس او د همدی کال د اپریل په میاشت کی مصادره شوه‪ ،‬بیا د هغی په ځای‬
‫د ولس جریده خپره شوه چی ګل پاچا الفت د هغی امتیاز درلود چی د هغی‬
‫نشراتو تر ‪ ۰۷۲۱‬پوری دوام وکړ‪ .‬د یادونی وړ ده چی د ویښ ځلمیانو‬
‫غورزنګ‪ ،‬د افغان روڼ اندو د نوی فکری حرکت پیل وه چی د هیواد په سیاسی‬
‫ژوند کی یی ژور او اساسی بدلون راوست‪.‬‬

‫د ویښ ځلمیانو مرام په ‪ ۰۷‬مادو کی خپور شو چی مهم ټکی یی داوه‪:‬‬

‫‪ =۰‬د ظلم او خیانت پر ضد مبارزه‪.‬‬

‫‪ =۷‬د پوهنی عامول‪.‬‬

‫‪ =۱‬د ملی یواولی لپاره هڅی او هاند کول‪.‬‬

‫‪ =۷‬د خرافاتو اصالح‪.‬‬

‫‪ =۲‬د حق او حقانیت سره ملګرتوب کول او داسی نور‪.‬‬

‫د دیموکراسی په دغه دوران کی ملی مترقی عناصرو د ویښ ځلمیانو یو داسی‬

‫غورځنګ جوړ کړ چی دهغی په دوام سره په کال ‪ ۰۷۲۲‬کی د نور محمد ترکی‬
‫لخوا د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند جوړ شو چی د ویښ ځلمیانو د‬
‫مشرتابه غړی وه‪ .‬نورمحمد ترکی مشهور لیکوال او سیاست پوه وه چی د ویښ‬
‫ځلمیانو د نورو مشرانو سره یو ځای هغه وخت د غورزنګ مشری کوله‪،‬‬
‫وتوانید چی په ‪ ۰۷۲۲‬کی د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند جوړ کړی چی بیا‬
‫همدی ګوند په ‪ ۰۷۲۰‬کال د اپریل په ‪ ۷۲‬د ثور انقالب بری ته ورساوه‪.‬‬

‫‪164‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫بیا د ویش ځلمیانو غورزنګ د سردار داود د صدارت په وخت د حکومت د‬

‫ضربی الندی واقع شو‪ .‬او د غورزنګ ځینی غړی بندیان شول ‪.‬او یو کال‬
‫وروسته ‪ ۰۷۲۱‬کی د سردار داود لخوا د ویښ ځلمیانو ګوند منحل شو‪.‬‬

‫د سردار شاه محمود صدارت په وخت عمده سیاسی حرکتونه د افغانستان د‬

‫سیاسی فعالیت صحنی ته راووتل‪ =۰ .‬دمحصلینو اتحادیه= په ‪ ۰۷۲۱‬کی د‬
‫کابل پوهنتون د محصلینو اتحادیه جوړه شوه او د محصلینو سیاسی حرکت‬
‫پیل شو‪.‬‬

‫‪ =۷‬دخلق ګوند= په کال ‪ ۰۷۲۱‬کی د عبدالرحمان محمودی لخوا د خلق په نامه‬

‫ګوند تاسیس شو دغه ګوند د ندای خلق په نامه کال ‪ ۰۷۲۰‬د اپریل په میاشت‬
‫خپله جریده نشر کړه ‪ .‬چی بیا دغه جریده د همدی کال د جوالی په میاشت کی‬
‫مصادره شوه‪ .‬د دغه ګوند مرام په ‪ ۷۷‬مادو کی خپور شو‪.‬‬

‫‪ =۰‬د اسالم د دین تبلیغ او تفهیم‪.‬‬

‫‪ =۷‬د دموکراتیکو اصولو رعایت‪.‬‬

‫‪ =۱‬د حکومت بنیادونه باید په دموکراتیکو اصولو بناوی او داسی نور‪.‬‬

‫‪ =۱‬دموکرات ملی ګوند= په کال ‪ ۰۷۲۱‬د دموکرات ملی په نامه یو ګوند د‬
‫دولت لخوا جوړ شو چی د کابینی غړی په هغی کی شامل وه‪ ،‬لکه سردار داود د‬
‫دفاع وزیر‪ ،‬سردار فیض محمد زکریا د پوهنی وزیر‪ ،‬علی محمد خان بدخشانی‬
‫د صدراعظم معاون او عبدالمجید زابلی‪ .‬د دغه ګوند مرام نامه په ‪ ۰۰‬مادو کی‬
‫خپره شوه‪ .‬ځینی ټکی یی دادی‪ :‬د افغانستان مشروطه سلطنت ته کامل تعهد او‬
‫وفاداری‪ ،‬دیمو کراسی‪ ،‬ملی حاکمیت‪ ،‬د اسالمی تعلیماتو جدی رعایت‪.‬‬

‫‪165‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ =۷‬دوطن ګوند = کال ‪ ،۰۷۲۱‬د کابل په ښار کی د مشهور مورخ میر غالم‬
‫محمد غبار لخوا د وطن ګوند جوړ شو‪ .‬چی بیا د دغه ګوند مرام په ‪ ۲‬مادو کی‬
‫خپورشو ‪ = .‬د افغانستان استقالل او ارضی تمامیت ساتل‪ ،‬د دیموکراسی‬
‫عامول‪ ،‬د ملی یووالی ساتل‪ ،‬د اجتماعی عدالت تامین او داسی نور‪.‬‬

‫‪ =۲‬حزب سری اتحاد = دا یو پټ ګوند وه چی هدف یی د ترور د الری د شاهی‬

‫نظام ختمول او د جمهوری نظام جوړول وه‪ .‬د دغه ګوند موسیسین دوه تنه وه‬
‫خواجه نعیم بلخی او سید اسماعیل بلخی‪ ،‬دوی اول په مزارشریف کی اوسیدل‬
‫بیا کابل ته راغلل‪ ،‬دوی په کابل کی په اردو کی سیاسی کار پیل کړ ‪،‬هغوی په‬
‫نظامیانو کی نوی غړی جذب ګړل ‪،‬لکه ابراهیم شهرستانی‪ ،‬قربان نظر خان‬
‫ترکمنی کندکمشر‪ ،‬غالم حیدر خان کندکمشر‪ ،‬محمد حسین خان بیات تولی‬
‫مشر‪ ،‬محمد جعفر خان او داسی نور‪ .‬دوی په کال ‪ ۰۷۲۱‬کی د صدراعظم د‬
‫وژلو لپاره د حمل په اوله کال ‪ ۰۱۷۷‬کی د ترور پالن جوړ کړ‪ .‬شاه محمود‬
‫صدراعظم په دغه ورځ د نوی کال د نوروز د میلی لپاره د علی اباد د غره لمنی‬
‫ته تلو‪ .‬د کودتا چیانو د پالن مطابق هغه باید هلته ترور شوی وای‪ ،‬او بیا د‬
‫جمهوری نظام اعالن شوی وای‪ ،‬خو حکومت د مخه خبر شو‪ .‬او دوی ټول د‬
‫نوی کال په شپه ونیول شول‪ ،‬بیا د ګوند مشرتابه زندان ته واچول شوه او حزب‬
‫سری اتحاد منحل شو ‪.‬‬

‫بال خره د سردار شاه محمود د دموکراسی دغه دوره د هغه په استعفا پای ته‬
‫ورسیدله‪ .‬د افغا نستان په تاریخ کی‪ ،‬د شاه محمود صدارت دوره د ‪ ۰۷۷۲‬نه‬
‫تر ‪ ۰۷۲۱‬پوری د دموکراسی د دوری په نامه ثبت شوه‪ .‬چی بیا د هغه ځای‬
‫سردار داود ونیوه او صدراعظم شو‪ .‬سردار داود ټول جوړ شوی ګوندونه منحل‬
‫کړل او ټوله هغه دموکراتیکه پروسه یی ختمه کړه چی دی هم پکی شامل وه‪ .‬او‬

‫‪166‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د شاه محمود لخوا پیل شوی وه‪ .‬د سردار داود د صدارت په وخت په ‪۰۷‬‬
‫اپریل کال ‪ ۰۷۲۲‬د مصر ملی اتل جمال عبدلناصر کابل ته سفر وکړ‪ ،‬هغه د‬
‫افغانی مشرانو سره په مالقات کی د هغه طالی سکو نه یادونه وکړه ‪ .‬چی شاه‬
‫امان الله خان مصر ته د خپل سفر په وخت کله چی هغه دښونځی نه لیدنه کوله‬
‫‪.‬او جمال ناصر د دغه ښونځی په صنف کی زده کونکی وه‪ ،‬هغه ته د تحفی په‬
‫ډول ورکړی وی‪ .‬دیادونی وړ ده ‪.‬سردار داود د ‪ ۰۷۲۱‬نه تر ‪ ۰۷۲۱‬پوری لس‬
‫کاله مطلق العنان صدراعظم وه چی د هغه په وخت کی دموکراتیک غورنګ ته‬
‫د تبارز اجازه نه وه ‪ .‬د سردار داود د صدارت په وخت د هغه مهم اقدام د ښځو د‬
‫حجاب لری کول وه‪ .‬سره لدی چی د ښځو د حجاب مسله د عرف عادات او‬
‫رسم او رواج مسله وه نه دینی مکلفیت‪ .‬خو دغه رواج په دینی حکم بدل شوی‬
‫وه‪ ،‬نو ځکه په افغانستان کی د ښځو حجاب او کار کول یو لوی مشکل وه چی‬
‫د داود حکومت مجبور شو پدی اړه جدی اقدام وکړی‪ .‬سردار داود په امر په کال‬
‫‪ ۰۷۲۷‬د استقالل د جشن په مراسمو کی شاهی کورنی د کابینی غړی او‬
‫مامورینو ښځی د حجاب نه پرته د جشن په مراسمو کی اشتراک وکړ‪ .‬دا په هغه‬
‫وخت کی یو لوی بدعت وه او د اسالمی کلتورنه سرغړونه وه‪ .‬چی د مذهبی ډلو‬
‫د مظاهرو او شدید اعتراض باعث شوه‪ .‬مذهبی مشرانو د هغه سره د مالقات په‬
‫وخت په هغه سخت انتقاد وکړ‪ .‬داود په جواب کی « وویل! د ښځو لپاره د‬
‫حجاب اغوستل د هر چا د خپلی خوښی کار دی‪ ،‬که چیری دغومشرانو د‬
‫حجاب او چادری د حتمی کیدو یو حقانیت په اسالمی قوانینو کی پیداکړ‪ ،‬زه‬
‫به اولین کس یم چی حجاب دوباره په ښځو تحمیل کړم‪ .‬قران‪ ،‬حدیث او حنفی‬
‫قانون د لباس او رفتار د پاکیزه ګی نه په غیر د چادری او حجاب په خاص ډول‬
‫توصیه نکوی‪ » .‬همدارنګه د سردار داود په وخت ‪ ۰۷۲۰‬د دولت لخوا « د‬
‫فارسی په ځای د دری کلمه رسما ومنل شوه »‪ .‬داود په ‪ ۰۷۲۰‬نعیم خان خارجه‬

‫‪167‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وزیر امریکا ته ولیږه‪ ،‬هغه د جمهور ریس کیندی سره ولیدل‪ .‬داود په ‪ ۰۷۲۲‬کی‬
‫لویه جرګه دایره کړه‪ .‬په هغی کی دوه مهمی فیصلی وشوی‪.‬‬

‫‪ =۰‬ټولی هڅی دی وشی چی پښتونستان د افغانستان برخه شی‪.‬‬

‫‪ =۷‬د افغانستان نظامی قوتونه دی قوی او نظامی طیاری ولری‪ .‬ددغو فیصلو‬
‫وروسته ‪ ،‬د پاکستان او افغانستان روابط ترینګلی شول او نظامی تکر ته زمینه‬
‫تیاره شوه‪ .‬خو بیا د مذاکراتو د الری د دواړو هیوادونو مناسبات ښه شول‪ .‬په‬
‫‪ ۰۷۲۰‬د ایوب د کودتا وروسته دافغانستان او پا کستان مناسبات بیا خراب‬
‫شول‪.‬‬

‫سردار داود په کال ‪ ۰۷۲۱‬کی استعفا ورکړه ‪.‬چی بیا د همدغه کال نه د‬
‫دیموکراسی یوه بله ‪ ۰۱‬کلنه دوره پیل شوه‪ .‬د سردار داود پر ځای د پاچا لخوا‬
‫داکتر یوسف صدارت ته نامزد شو‪ .‬هغه صرف ‪ ۷‬ورځی صدراعظم وه‪.‬‬
‫اوروسته لدی چی د پارلمان نه یی د اعتماد رای واخسته‪ ،‬د عقرب د درمی‬
‫ورځی د حادثی په خاطر ډیر زر استعفاورکړه‪ .‬دعقرب ددریمی جریان داسی وه‬
‫‪.‬دکابل پوهنتون محصلین چی اکثر دسیاسی ګوندونو غړی وه او دغه وخت‬
‫سیاسی بهیر او دموکراتیکی آزادی ګانی نوی پیل شویوی ‪.‬د کابل پوهنتون‬
‫محصلینو غوښتل چی پارلمان ته داخل شی او د اعتماد د رای اخستلو جریان‬
‫وګوری‪،‬داددموکراسی عادی بهیر وه خوپه دولت کی ددغه بهیر دمخالفینو لخوا‬
‫د هغوی مخه ونیول شوه ‪.‬بده واقعه هغه وخت وشوه ‪.‬چی په هغوی ډزی‬
‫وشوی او څوتنه ووژل شول‪.‬ددغی حادثی عکسلعمل دومره شدید وه ‪.‬چی‬
‫داکتر یوسف صدراعظم د عقرب د دریمی حادثی په خاطر استعفا ورکړه‪ .‬د هغه‬
‫نه وروسته هاشم میوند وال صدراعظم شو‪ ،‬هغه د عقرب د دریمی حادثی په‬
‫خاطر رسما معذرت وغوښت‪،‬او کار یی پیل کړ ‪.‬میوند وال دوه کاله وروسته‬

‫‪168‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یی ‪ ۰۷۲۲‬کی استعفا ورکړه‪ .‬د هغه نه وروسته نور احمد اعتمادی صدراعظم‬
‫شو‪،‬او دهغه وروسته بیا د می په میاشت ‪ ۰۷۲۰‬کی داکتر ظاهر صدر اعظم شو‬
‫د ‪ ۰۷۲۰‬نه تر ‪ ۰۷۲۷‬پوری شدیده خشک سالی پیښه شوه‪ .‬داکتر ظاهر مجبور‬
‫شو چی استعفا ورکړی‪ .‬په ‪ ۰۷۲۷‬کی موسی شفیق صدر اعظم شو چی د داود په‬
‫کودتا په ‪ ۰۷۲۱‬د صدارت نه لری او بندی شو‪ .‬شاهی نظام ختم او جمهوریت‬
‫جوړ شو‪ .‬د یادونی وړ ده چی د پاچا د وخت د ‪« ۰۷۲۷‬په اساسی قانون کی‬
‫یوازی پښتو د افغانستان ملی ژبه او رسمی اعالن شوی وه‪ »،‬د دغه قانون په ‪۱۲‬‬
‫ماده کی ویل شوی وه« چی دولت موظف دی چی د پښتو د ملی او رسمی ژبی د‬
‫انکشاف او تقویی لپاره موثر پروګرام وضع او تطبیق کړی‪ ».‬په ‪ ۰۷۲۱‬د‬
‫دجوالی پر ‪ ۰۲‬سردار داود کودتا وکړه‪ .‬او موسی شفیق صدراعظم او نور یی‬
‫بندیان کړل‪ .‬دغه وخت ظاهرشاه په ایتالیا کی وه‪ ،‬دغه د دیموکراسی دوره په‬
‫‪ ۰۷۲۱‬سردار داود‪ ،‬د یوی نظامی کودتا د الری ختمه کړه‪ .‬هغه د شاهی نظام‬
‫خاتمه او د جمهوری نظام پیل اعالن کړ‪ .‬هغه د ملی غورځنګ په نامه ګوند جوړ‬
‫او د نورو ګوندونو فعالیت یی د جزا د نوی قانون په اعالن سره‪ ،‬غیر قانونی کړ‪.‬‬
‫په ‪ ۰۷۲۰‬کال د ثور د میاشتی په ‪ ۲‬نیټه کی داود د خلق دموکراتیک ګوند په‬
‫مشر تابه حمله وکړه او هغه یی د نور محمد ترکی په شمول زندان ته واچول‪.‬‬
‫یوه ورځ وروسته د ثور د میاشتی په ‪ ۲‬نیټه د ګوند نظامی برخی قیام وکړ او داود‬
‫نه یی قدرت تر السه کړ او د ثور انقالب بریالی شو چی تفصیل به یی راشی‪.‬‬

‫‪169‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پنځمه برخه!‬

‫د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند د پیل خبری‪:‬‬

‫د ‪ ۰۷۲۱‬نه تر ‪ ۰۷۲۱‬پوری د دموکراسی په لسیزه کی‪ ،‬په افغانستان کی د‬

‫مختلفو ایدیالوژیک اصولو په اساس مختلف ګوندونه دموکراتیک‪ ،‬اسالمی‪،‬‬
‫مترقی او نور‪ .‬د افغانستان په سیاست کی فعال شول چی د هیواد په روشنفکری‬
‫تاریخ کی د زیات اهمیت وړ دی او پراخو څیړونوته اړه لری ‪ .‬ما پدی کتاب کی‬
‫کوشش کړیدی چی د موجودو اسنادو په بنا د دغی مرحلی د څیړلو هڅه وکړم‪.‬‬

‫د ویښ ځلمیانو د غورځنګ نه وروسته‪ ،‬د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند‬

‫تاسیس د هیواد په روشنفکری غورځنګ کی لویه السته راوړنه وه‪ ،‬ځکه دغه‬
‫ګوند په هیواد کی یواځنی سیاسی غورنګ وه‪ .‬چی د هغه مشرتابه او غړی‬
‫وتوانیدل په مستقل ډول بی د خارجی مرستی د خپل ګوندی او تشکیالتی کار په‬
‫قوت سیاسی قدرت ترالسه کړی او د ثور انقالب بری ته ورسوی‪ .‬خلقی ګوند‬
‫په خپل ‪ ۷۱‬میاشتنی سیاسی واک کی خلقی انقالبی دولت د نورو دشمنانو نه‬
‫عالوه د شوروی اتحاد د پټو جاسوسی شبکو او کودتا ګانو سره مقابله وکړی‪،‬‬
‫هغه وخت د شوروی استخباراتو کی جی‪ ،‬بی‪ ،‬د دوست په جامه کی تل خیانت‬
‫کاوه او خپل ټول سیاسی‪ ،‬استخباراتی‪ ،‬دپلوماتیک امکانات یی د خلقی دولت‬
‫د سقوط او د هغه د مشر حفیظ الله امین د وژلو لپاره په کار واچول‪ .‬خو‬
‫کامیاب نشول او بیا په پای کی په ډیری نامردی سره یی خپلی ‪۰۷۱۱۱۱‬‬
‫لښکری د خلقی دولت د نسکورولو لپاره مارش کړل‪ .‬افغانستان یی اشغال او‬
‫خلقی دولت او د ثورانقالب یی په وینو کی ډوب کړ ‪.‬ح‪ .‬امین جمهور ریس یی‬

‫‪170‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د هغه د دوه ځامنو او د کورنی د ځینو غړو سره شهیدان کړل‪ ،‬د کابینی او د‬
‫ګوندی دولتی مشرتابه غړی یی اعدام او زندانیان کړل چی ماهم پدی لړ کی د‬
‫پل چرخی لس کالله زندان تیر کړ‪ .‬شورویانو د خلقی ګوند او د ثور انقالب سره‬
‫یو بل خیانت هم وکړ‪ ،‬هغوی بیا خپل ټول جنایات د افغانستان د خلق‬
‫دموکراتیک ګوند او د ثور انقالب د نامه الندی ثبت کړل‪ ،‬هغوی خلقی ګوند‬
‫منحل او ثور انقالب د تکاملی مرحلی د نامه الندی یو بل ګوند او حکومت جوړ‬
‫کړ چی په رهبری کی یی د واحد افغانستان دشمنان‪ ،‬د افغانستان د تجزیی‬
‫غوښتونکی‪ ،‬ضدانقالبی‪ ،‬ضدافغانی او ضد خلقی عناصر او په ګوند کی د‬
‫شوروی جواسیس شامل وه‪ .‬شورویانو وطنپالونکی خلقیان د امین د ملګرو د‬
‫نامه الندی په ډیر وحشت او د هشت ترور‪ ،‬زندانی اعدام او جبری مهاجرت ته‬
‫اړ کړل او د هغو پر ضد یی زهر جن تبلیغات وکړل‪ .‬جالبه دا ده چی شورویانو‬
‫بیا کارملی نظامیان او د نورو هیوادونو جواسیس د اسالم او دیموکراسی د نامه‬
‫الندی یو ځای کړل او اسالمی دولت یی جوړ کړ‪ ،‬دغه وخت شرق او غرب‬
‫دواړو د افغانستان د کنترول لپاره د سیاسی اسالم نه په ګډه ګټه واخسته‪ .‬کارملی‬
‫نظامیانو په ‪ ۰۷۷۷‬د اسالمی دولت په اعالن سره صرف بادار او نقاب بدل کړ‬
‫او دادی د اسالمی ډلو سره یو ځای ‪ ۱۲‬کاله د افغانانو قتل عام لوټ مار ته‬
‫دوام ورکوی ‪.‬او د خارجی هیوادونو حمایت ورسره ده ‪ .‬ځکه خارجی‬
‫هیوادونوته صرف خپلی ګټی مهمی دی او د اسالم‪ ،‬بشری حقوقو‪ ،‬مدنی ټولنی‪،‬‬
‫اجتماعی عدالت‪ ،‬دیمو کراسی‪ ،‬د فساد په ضد مبارزه او نور شعارونه واقعی‬
‫ندی‪ ،‬د خالی ذهن انسانانو د غولولو لپاره دی‪ .‬اوس خلک د اسالمی دولت په‬
‫نامه د دغو خارجی استخباراتی لوبواو جنایاتو عینی شاهدان دی‪ .‬هغوی د‬
‫خپلی مډیا په وسیله پرو پاګند کوی ‪.‬اوټول مسولیت د افغانستان د خلق‬
‫دموکراتیک ګوند غړوباندی باروی‪ ،‬هغوی ته کافر او کمونست او نور بدوای ‪.‬‬

‫‪171‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حال دا چی اسالمی ډلی دا دی ‪ ۱۲‬کاله په قدرت کی دی ‪.‬مافیایی ډلی جوړوی‬

‫قتل او جنایت او لوټ تاالن کوی ‪.‬اوبیا په بی حیایی سره د خلقیانو پر ضد پرو‬
‫پا ګند کوی ‪ .‬د خارجی هیوادونو ستر تبلیغاتی ماشین میډیا‪ ،‬رادیو ګانی‪،‬‬
‫تلویزیونونه‪ ،‬مطبوعات‪ ،‬د جوماتونو مالیان‪ ،‬جیره خور سیاسی ګوندونه‪ ،‬مدنی‬
‫ټولنی او نور په ټول قوت په وطنپالونکو روشنفکرانو او خلقیانو پر ضد‬
‫کمونست په نامه زهر جن تبلیغات کوی‪ .‬د درواغو داستانونه جوړوی چی د‬
‫خلقیانو نفوذ په ټولنه کی ختم ‪،‬او هغوی بد نام او په خلکو کی تجرید کړی‪.‬‬
‫خوبیا هم جعلی اسالمی دولت پدی ندی قادر شوی چی خلکو ته خپل تور مخ‬
‫سپین کړی‪ .‬د خپلو جنایت کارانه اعمالو جواب ووایی‪ .‬او په ټولنه کی د‬
‫وطنپالونکو خلقیانو نفوذ ختم کړی‪ ،‬نو ځکه د داسی کتابونو لیکلو ته ضرورت‬
‫دی چی د حاکم ما فیایی نظام پدی توره تیاره کی د رڼا څرک ته کار وکړی‪.‬‬

‫د ګوند فکری او ایدیالوژیک خوځښت‬

‫د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند د تاسیس نه د مخه او وروسته افغان رون‬
‫اندو د نړی د انقالبی او مترقی عالمانو‪ ،‬فیلسوفانو ‪ ،‬لیکواالنو او انقالبیونو‬
‫سیاسی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فلسفی اثار مطالعه کول‪ .‬دغی دوامداری مطالعی د هغوی په‬
‫افکارو‪ ،‬سیاسی فعالیتونو‪ ،‬خبرو‪ ،‬سیاسی تحلیلونو او سیاسی کار کی‪ ،‬ډیر‬
‫پرمختګ راوست ‪ .‬د هغوی منطق یی قوی کړ او د هغوی معلومات یی زیات‬
‫کړل او د هغوی نه یی سیاسی لیکواالن‪ ،‬سیاسی مفسرین او علمی کادرونه جوړ‬
‫کړل او دغه علمی مترقی پوهه د دی باعث شوه چی د هغوی نه لوړ سیاسی‬
‫شخصیتونه جوړ شی‪ .‬په هغه وختونو کی د نړی مشهورو انقالبی لیکواالنو‬
‫سیاسی‪ ،‬فلسفی‪ ،‬اجتماعی اثار په کثرت سره د کابل په ښار او والیاتو کی د‬
‫کتاب په پلورنځیو کی پیدا کیدل او د هری الری افغانستان ته را روان وه او هر‬
‫چا کوالی شول چی دغه کتابو نه تر السه کړی‪ .‬هغه مطالعه کړی او د مطالعه‬

‫‪172‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شویو نظریاتو په اساس د افغانی ټولنی په اړه نوی تحلیلی نظر ورکړی ‪.‬او د‬
‫نوی مترقی ایدیالوژی په اساس د هیواد مسایل وڅیړی او د همدغه نوی فکر نه‬
‫په نوی منطق دفاع وکړی‪ .‬زه غواړم یوه مهم ټکی ته اشاره وکرم او هغه دا چی‬
‫د ګوند په سیاستونوکی د تولو نوی نظریاتو مطالعه او منلو معنی دا نه وه ‪،‬چی‬
‫هغوی د خلکو اسالمی عقاید د نظره وغورزوی‪ ،‬برعکس د ګوند غړی موظف‬
‫وه چی د خلکو دینی معتقداتو ته جدی احترام وکړی‪ .‬او هغه رعایت او په خپله‬
‫عملی کړی‪ .‬دا د ګوند فیصله وه‪ .‬د ګوند د رهبری لخوا د داسی فیصلی کیدلو‬
‫منطق دا وه چی کله مونږ د زیار ایستونکو او اکثریت د حقوقونه دفاع کوو نو د‬
‫هغوی عقیدو ته احترام او د هغی عملی کول هم ګوندی وظیفه ده ځکه په ټولنه‬
‫کی د استبداد‪ ،‬جهالت‪ ،‬ارتجاع تسلط او خارجی جاسوسی شبکی چی د‬
‫اسالم په نقاب کی هر ملی او مترقی حرکت په کفر محکوماوه چی بیا وروسته په‬
‫روشنفکری غورځنګ باندی د کمونیزم « ټاپه» هم د وطن د دشمنانو لخوا په‬
‫هغی عالوه شوه‪ .‬د وطن کرغیړن دشمنانو چی د امان الله پاچا د وخت نه یی هر‬
‫مترقی حرکت په کفر محکوماوه نو ځکه د مسایلو په بیان کی ډیر دقت الزم وه‬
‫کله کله داسی هم کیدل ‪،‬چی ځینی مخالفین د ګوند د بدنامولو لپاره د خلکو د‬
‫عقایدو پر ضد عمل وکړی او هغه د ګوند په نامه تبلیغ کړی چی دا په ګوند‬
‫پوری مربوطه نه وه‪ ،‬د دی لپاره چی د ګوندی مشرتابه اسالمی عقایدوته احترام‬
‫په مستند ډول بیان شی ‪.‬زه د انقالب د بری وروسته په همدی اړه د ګوند او‬
‫دولت مشر نورمحمد ترکی جوابونه د بی بی سی خبریال سره راوړم‪ .‬نور‬
‫محمد تره کی داسی وای( څرنګه چی مو په خپله رادیو یی اعالمی کی ذکر کړه‬
‫موږ حقیقتا د اسالم اساساتو ته احترام لرو موږ یو مسلمان ملت یو او موږ د‬
‫دغه ملت په خدمت کی یو‪ .‬موږ په ټولنیز ژوند کی د اسالم دین اساساتو ته‬
‫احترام کوو‪ .‬موږ د اسالم په اساساتو باندی تکیه لرو او همدا خبره‪ ،‬زموږ د‬

‫‪173‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫معرفی لپاره کافی ده‪ .‬مونږ د مسلمانانو بچیان یو زمونږ ولس مسلمان دی‬
‫داسالم د سپیڅلی دین اساساتو ته په درنه سترګه ګورو‪ ،‬هیڅوک به دا ادعا‬
‫ونشی کړای چی موږ د اسالم دین سره مخالفت کوو‪ .‬مونږ که چیری اصالحات‬
‫منځ ته راوړ‪ ،‬د اسالم مخالف ندی لکه چی د اسالم په سپیڅلی آین کی په ډاګه‬
‫سره د وروری برابری او ټولنیز عدالت حکم شوی دی هغه څوک چی د اسالم‬
‫مخالف دی د اصالحاتو مخالف دی‪ ) .‬د اسالم اساسات د دی غوښتنه کوی‬
‫چی د خلکو د ګټو په جهت کی اصالحات رامنځ ته شی د خمکو اصالحات د‬
‫اسالم د اساساتو مخالف ندی‪ ) .‬د افغانستان کلنی مخونه ‪۲۲ = ۰۱۲ = ۲۲‬‬

‫زما شخصی خاطره‬

‫د دی لپاره چی اسالمی عقیدو ته د ګوندی رهبری پابندی په مستند ډول بیان‬
‫شی زه دلته د ګوند بل رهبر حفیظ الله امین سره د کندز په والیت د ګوندی‬
‫مبارزاتو په وخت خپله خاطره را یادوم‪ .‬لمړی باید د خپل شخصی او سیاسی‬
‫ژوند په اړه خبری وکړم‪ .‬زما مرحوم پالر مولوی محد سرور خان مومند کله چی‬
‫وزیر محمد ګل خان مومند د شمال شرق زون چاری تنظیمولی د خپل‬
‫استوګنځی د ( کنړ) والیت نه د کندز والیت ته راوغوښتل شو‪ .‬وزیر محمد ګل‬
‫خان غوښتل د هغه د علمی استعداد نه د پښتو ژبی په انکشاف کی ګټه واخلی‪.‬‬
‫زما پالر ډیر درسی مواد د عربی ژبی نه پښتو ته ترجمه کړل‪ ،‬همدارنګه هغه ته‬
‫د دولت د مامورینو لپاره د پښتو ژبی د زده کړی د کورسونو مسولیت ورکړل‬
‫شو‪ .‬زما پالر مرحوم مولوی محمد سرور خان مومند د وزیر محمد ګل خان د‬
‫تګ نه وروسته په کندز کی پاتی شو او د دینی علومو تدریس ته یی دوام ورکړ‪ .‬د‬
‫هغه د لیدو لپاره ډیر قومی مشران د کندز والیت معززین‪ ،‬دینی عالمان او د‬
‫پښتنو قبایلی مشران؛ ملک ولی خان کوکی خیل‪ ،‬موالنا ګل اکبر افریدی‪ ،‬د‬
‫باجوړ شهریار خان‪ ،‬ملک امین‪ ،‬محمد شعیب جان صاحب او نور راتلل‪.‬‬

‫‪174‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫همدارنګه هر کال په کندز کی د پښتونستان د جشن په مناسبت په جوړ شویو‬

‫مراسمو کی هغه خپله وینا اوروله‪ .‬هغه د کندز په والیت کی د احترام وړ‬
‫شخصیت لیکوال‪ ،‬شاعر او مشهور دینی عالم وه‪ .‬د هغه یو دینی اثر د «تزکیه‬
‫اخالق بشر» پنامه چاپ شوی او د هغه اشعار د هغه وخت د نارنج ګل د اشعارو‬
‫په مجموعه کی چاپیدل ‪ .‬زمونږ کور د کندز ښار په دوهمه ناحیه کی وه ‪ .‬زمونږ‬
‫مهمان خانه تل د دینی عالمانو او قومی مشرانو د جرګی ځای وه‪ .‬اکثر دینی‬
‫عالمانو به زما د پالر نه دینی مشوری اخیستی ‪ .‬زه ال په نهم صنف کی وم چی‬
‫زما پالر په ما باندی ټول دینی کتابونه خالص کړل‪ .‬هغه به ما ته ویل چی دنیایی‬
‫علم په درد نه خوری ته باید دینی علوم زده کړی ‪ .‬زه د کندز ګوندی مسول وم‪.‬‬
‫ډیر ملګری زما لیدو ته راتلل‪ .‬ټولو به د مانځه په وخت اودسونه کول او زما‬
‫دپالر په امامت په یی لمونځونه کول‪.‬‬

‫په کال ‪ ۰۱۲۰‬هجری اوړی کی د کندز په ګوندی رهبری یعنی والیتی کمیته کی‬
‫اختالفات رامنځته شول دا اختالفات د هغو افرادونه راپیدا شول چی کال د‬
‫مخه د پرچم د برخی نه جدا شول او په ځان یی د خلق کارګر نوم کیخود او بیا‬
‫پدی شرط د خلقیانو سره یو ځای شول چی د ګوند د رهبری په موقف یعنی په‬
‫والیتی کمیته کی به غړی وی خو هغوی خپل ځان ته اجندا درلوده او د ګوند په‬
‫مرکزی کمیته کی ځینو غړو د هغوی د نظر نه دفاع کوله همدا دلیل و چی نور‬
‫محمد تره کی د مرکزی کمیتی ځینی غړی د موضوع د حل او ګوندی کادرونو‬
‫سره د تفصیلی خبرو لپاره په څو میاشتو کی په وار وار د کندز والیت ته ولیږل‬
‫چی موضع داسی حل شی چی ټول د نهای فیصلی نه راضی وی‪ .‬پدغه ډلو کی د‬
‫مرکزی کمیتی دغه غړی کندز ته راغلل او زمونږ په مهمان خانه کی میلمانه وه‪:‬‬
‫عبدالکریم میثاق‪ ،‬منصور هاشمی‪ ،‬محمود سوما‪ ،‬حفیظ الله امین‪ .‬دوی ټولو د‬
‫مانځه په وخت زما د پالر په امامت لمونځونه کول‪ .‬خصوصا حفیظ الله امین په‬

‫‪175‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫عبادت کی ډیر قوی دسپلین درلود او زما د پالر خوښ وه‪ .‬امین داسی وخت‬
‫زموږ میلمه شو چی د ولسی جرګی وکیل او د هیواد مشهور شخصیت وه نو‬
‫ځکه د کندز مشرانو او دینی عالمانو‪ ،‬زما دپالر نه وپوښتل چی ولی دی داسی‬
‫یو کافر او کمونست میلمه کړیدی هغه دوی ته په جواب کی وویل چی شرع‬
‫حاضر ګوری ‪.‬ح‪ .‬امین د هر لمانځه لپاره اودس کوی او زما په امامت پنځه‬
‫وخته لمونځ کوی‪ .‬او په ټولو مذهبی احکامو پابند دی نو تاسی ماته ووایی چی‬
‫زه په کوم دلیل هغه ته کافر ووایم‪ .‬هغوی بی جوابه شول د ‪.‬ح‪ .‬امین لخوا د‬
‫ګوندی ملګرو لیدنه یوه هفته دوام وکړ‪ .‬ګوندی موضوعات حل او امین بیرته‬
‫کابل ته ستون شو‪ .‬د یادونی وړ ده چی ‪.‬ح‪ .‬امین د پغمان ولسوالی منتخب‬
‫وکیل وه‪ .‬هغه هره جمعه د پغمان په کلیو ګرځیده د فاتحو د اخستلو لپاره‬
‫جوماتونو ته تلو او هلته یی مذهبی عبادات تر سره کول او هلته یی د خلکو سره‬
‫لیدنی کتنی کولی نو ځکه د هغه پراخ نفوذ او محبوبیت له کبله د هغه پر ضد د‬
‫سیاسی مخالیفینو تبلیغات ډیر شدید وه‪ ،‬نو په اطمینان سره ویلی شم چی‬
‫ګوندی مشر تابه‪ ،‬د خلکو دینی معتقداتو ته جدی پام لرنه کوله‪.‬‬

‫د غیر سرمایه داری د رشد الر‬

‫د افغانستان د پرمختګ لپاره د یوه سیاسی اقتصادی ستراتژی د ټاکلو په خاطر‬
‫ګوندی مشرتابه مختلفی الری د مطالعی الندی درلودی خو د هیواد د پرمختګ‬
‫لپاره د غیر سرمایداری رشد الر غوره وګنل شوه‪ .‬د مترقی ایدیالوژی د‬
‫تحلیلونو په اساس د بشری ټولنی سیاسی‪ ،‬اقتصادی او ټولنیز تکامل د پنځه‬
‫مرحلو نه تیری ده‪.‬‬

‫‪ «۰‬لومړنی کمون چی په هغی کی طبقات موجود نه وه‪.‬‬

‫‪ «۷‬د غالمی دوره چی په هغی کی د بادار او غالم طبقات موجود وه‪.‬‬

‫‪176‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ «۱‬د فیوډالی دوره چی په هغی کی د فیودال جاګیردار او دهقان طبقات موجود‬

‫وه‪.‬‬

‫‪ «۷‬د سرمایداری دوره چی په هغی کی د سرمایدار او کاګر طبقی موجودی وی‪.‬‬

‫‪ «۲‬سوسیالستی دوره چی په هغی کی طبقات نشته او ټول هیواد زیار استونکی‬

‫د خپلو منتخبو نما ینده ګانو په وسیله اداره کوی‪ .‬ګوندی مشرتابه د همدی‬
‫تیوریک او سترتژیک معیارونو او تاریخی دورو په اساس افغانستان په فیودالی‬
‫دوره کی واقع وه‪ ،‬یعنی د اقتصادی رشد په اساس د ډیرو زمکو خاوندان او‬
‫دهقانان چی هغوی ته یی کار کاوه د تولنی اصلی طبقی وی او افغانستان باید د‬
‫سرمایداری رشد نه زر تیرشوی وای نو ځکه هیواد باید سریع اقتصادی رشد‬
‫کړی وای دغه الره د غیر سرمایداری د رشد د الری پنامه یادی ده چی د پنځه‬
‫کلن اقتصادی پالن په اساس د دولتی سکتور اقتصاد رشد کاوه چی خصوصی‬
‫متشبسینو ته هم په هغی کی برخه ورکول کیده‪ .‬افغانستان په خپله مدرنه‬
‫تکنالوژی نه درلو ده او اقتصاد یی ضعیف وه نو ځکه د دغه اقتصادی رشد لپاره‬
‫مجبور وه چی د پرمختللو صنعتی هیوادونو نه تخنیکی‪ ،‬علمی او مالی مرستی‬
‫تر السه کړی خو دغه وخت پر مختللی صنعتی هیوادونه په دوه کمپونو ویشل‬
‫شوی وه‪ .‬سوسیالستی کمپ چی په سر کی یی شوروی اتحاد وه او سرمایداری‬
‫کمپ چی په سر کی یی امریکا وه نظر داسی وه چی باید دغه مرستی د هغه‬
‫هیواد نه تر السه شی چی د قرض د سود اندازه یی کمه وی‪ .‬هغه وخت ویل‬
‫کیدل چی د سرمایداری هیوادونو د قرض سود ډیر زیات دی ډیر وخت داسی‬
‫شوی چی د سرمایداری هیوادونو نه قرض اخیستونکی هیواد د قرضونو د سود‬
‫د بار الندی خپل استقالل د السه ورکړی اود قرض ورکونکو په مستعمره هیواد‬
‫بدل شویدی‪ .‬نو ځکه باید قرضه د هغه هیوادونو نه واخستل شی چی سود یی‬

‫‪177‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کم وی ‪ .‬او شرایط یی ښه وی نو په داسی حالتو کی دا د سوسیالستی بالک‬

‫هیوادونه دی چی په ښه شرایطو قرضه ورکوی او سود یی کم دی ‪ .‬نو ځکه باید‬
‫د هغوی نه دغه مرستی تر السه شی او دولتی سکتور قوی شی ‪ .‬د یادونی وړ ده‬
‫چی په هیواد کی دمخه‪ ،‬د سردار داود د وخت نه اقتصادی پروګرامونه د ‪ ۲‬کلن‬
‫پالن د مخی عملی کیدل‪ .‬یعنی په افغانستان کی دسردار د اود په وخت ‪،‬دولتی‬
‫سکتور د اقتصادی رشد اساس ګنل کیده ‪ .‬سره لدی چی خصوصی اقتصادی‬
‫موسسات او سرمایداری کړی هم موجود وی‪.‬په همدی دلیل د ګوند اقتصادی‬
‫پروګرام هم د اقتصادی رشد د‪ ۲‬کلن پالنونو مطابق تنظیم شوی وه‪ .‬د بلی خوا‬
‫لوی اقتصادی زیربنای پروژی د ‪ ۲‬کلن پالنونو مطابق جوړی شوی او دمخه د‬
‫دولت په الس کی وی حتی د ارضی اصالحاتو پروګرام دمخه د سردار داود د‬
‫حکومت لخوا اعالن شوی وه‪ .‬خو هغه کامیاب نه شو چی داسی لوی پروګرام‬
‫عملی کړی‪ .‬ځکه د داسی یو ستر پروګرام د عملی کولو لپاره قوی ګوند ته‬
‫ضرورت وه‪ .‬چی داود هغه نه درلود ل‪ .‬نو ځکه د ګوند اقتصادی پروګرام یعنی‬
‫د غیر سرمایداری رشد الراو د اقتصاد د دولتی سکتور د قوی کیدو په الر کی‬
‫کوم مانع موجود نه وه‪ .‬او د ګوند اقتصادی پروګرام د موجودو شرایطو سره په‬
‫کامل ډول مطابقت درلود‪.‬‬

‫د ګوند کلی مرامی اصول ‪.‬‬

‫‪ «۰‬د افغانستان د ځمکنی بشپړتیا‪ ،‬سیاسی اقتصادی استقالل او ملی حاکمیت‬
‫نه دفاع‪.‬‬

‫‪ «۷‬د ملی دموکراتیک حکومت د استقرار د الری‪ ،‬د ملی حاکمیت تامین او د‬
‫خلکو په الس کی د سیاسی قدرت تمرکز‪.‬‬

‫‪178‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ «۱‬د خلکو لپاره د دموکراتیکو آذادیو او پراخو حقوقو تامین په خاص ډول د‬
‫دهقانانو او کارګرانو ژوند ته توجه او د هغوی نه مراقبت او د دموکراتیکو‬
‫اصولو په اساس د پرګنو يووالی‪.‬‬

‫‪ «۷‬د دولتی پالن شوی اقتصاد په اساس د ملی اقتصاد انکشاف‪ ،‬د دولتی‬
‫سکتور قوی کیدل‪ ،‬اساسی ملی صنعت ایجادول‪ ،‬د دولت په الس کی د خارجی‬
‫تجارت انحصار‪ ،‬د ارضی اصالحاتو سرته رسول‪ ،‬د هیواد د مهمو طبیعی‬
‫منابعو‪ ،‬لوی صنعت او سترو تولیدی موسسو ملی کول‪.‬‬

‫‪ «۲‬د یوه ضد استعماری مسلی په حیث د پښتنو د خود ارادیت د حق نه دفاع‬

‫‪،‬او د نوی او زاړه استعمار پر ضد د کال ‪ ۰۰۷۱‬د دیورند د تحمیلی کرخی په‬
‫رسمیت نه پیژندل‪.‬‬

‫خارجی مستقل سوله غوښتونکی سیاست تعقیبول‪ ،‬د مثبتی بیطرفی پلوی‬
‫کول‪ ،‬په نړیوال مسایلو کی ازاد قضاوت‪ ،‬سوله یز ګډژوند‪ ،‬د نوی او زاړه‬
‫استعمار او امپریالیزم پر ضد مبارزه‪ .‬په تجاوز کارانه بالکونو کی اشتراک نه‬
‫کول او د نورو هیوادونو د ازادی بخونکو غورزنګونو نه دفاع‪.‬‬

‫د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند جوړیدل‬

‫د دی لپاره چی د ا‪ ،‬خ‪ ،‬د‪ ،‬ګوند جوړیدل په مستند ډول بیان شی د دغه ګوند د‬
‫حاکمیت په وخت کی د ګوند د لنډ تاریخ رسالی لنډیز ته مراجعه کوم ‪ .‬چی د‬
‫‪ ۰۱۲۰‬کال په خپری شوی کلنی کی نشر شویدی‪ .‬پدغه رسالی کی داسی لیکل‬
‫شوی‪.‬‬

‫‪ ...‬نور محمد ترکی په سیاسی ډګر کی ډیر فعال وه‪ ،‬مخصوصا کله چی پدغو‬
‫شپو ورځو کی‪ ،‬د ځوانانو او مبارزانو لپاره د نور محمد ترکی په زړه پوری‬

‫‪179‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مقالی خپریدی ‪ .‬د سیاسی مبارزی د امکاناتو پدغه موده کی د سیاسی ګوند د‬
‫جوړولو نهضت هم وده وکړه‪ .‬تر ټولو لومړی‪ ،‬د ویښ ځلمیانو ګوند د‬
‫نورمحمد ترکی په ابتکار جوړ شو ‪ .‬د انګار جریده راووتله چی تحریر هیت یی‪،‬‬
‫عمال د نور محمد ترکی د الرښونی الندی کار کاوه‪ .‬چی د( چی میخواهیم )‬
‫ترعنوان الندی د نور محمد ترکی په لیکنه خپریدلی ‪ .‬د ویښ ځلمیانو مرام‬
‫خپور شو او په مفصل دول له بدبختیو‪ ،‬استبداد او بی عدالتیو څخه د خلکو د‬
‫خالصون او د دوی لپاره‪ ،‬د ښه ژوندانه د برابرولو په خاطر د سیاسی ګوندونو‬
‫اهمیت او ګټور توب بیان شوی وه ‪ .‬د انګار د جریدی په تعقیب د وطن او ندای‬
‫خلق جریدی‪ ،‬هم راووتلی چی وروسته یی په خپلو نومونو سره د ګوندونو د‬
‫جوړیدلو رول ولوباوه ‪ .‬پدغی مودی کی چی سیاسی فعالیتونه سرته رسیدل‬
‫مخصوصا د ویښ ځلمیانو اثر په هیواد کی ډیر خپریده په پارلمان کی هم د‬
‫ازادی غوښتونکو د مبارزو اثر پیدا شو او د افغانستان په تاریخ کی د ملی شورا‬
‫د اومی دوری روښانه نوم پاتی شو‪.‬‬

‫د دیموکراسی په نامه بدلون‪ ،‬د ‪ ۰۱۷۷‬کال په لومړیو وختونوکی منځته راغی د‬

‫داود د استعفا او دموکراسی د اعالن سره سم نور محمد ترکی په افغانستان کی‪،‬‬
‫د کارګری ګوند په جوړولو الس پوری کړ‪ .‬هغه تل په علمی سوسیالیزم باندی د‬
‫ځوانانو د سمبالولو په خاطر هلی ځلی کولی‪ .‬دغه وخت د انتقالی حکومت په‬
‫دوه کلنه موده کی نور محمد ترکی د ډیرو شخصیتونو سره وکتل‪ .‬هغه د مترقی‬
‫ځوانانو داسی حلقی جوړی کړی ‪.‬چی دکار ګر طبقی د ایدیالوژی په اساس هر‬
‫څه تحلیل او په خپلو منځوکی لیدنی او کتنی پیل کړی‪ .‬او عمال د کارګری‬
‫طبقی ګوند د دغو حلقو په موجودیت سره تاسیس کړی‪ .‬تره کی دغه ټولی حلقی‬
‫داسی ترتیب کړی چی د ګوند د کانګری لپاره نماینده ګان وټاکی‪ .‬دا کار سرته‬
‫ورسید او د ‪ ۱۱‬کسو په شاوخواکی د ‪ ۱۱‬حلقو څخه چی هره حلقه یی د ‪ ۲‬نه تر‬

‫‪180‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ ۰۱‬کسو پوری وه نماینده ګان وټاکل شول‪ .‬ترکی د کنګری ورځ وټاکله او دغه‬
‫نمایندګان یی ور وبلل ‪ .‬د افغانستان خلق دموکراتیک ګوند لومړی کنګره د‬
‫‪ ۰۱۷۱‬کال د جدی په ‪ ۰۰‬نیټه د عیسوی ‪ ۰۷۲۲‬د جنوری په لومړی ورځ‪ ،‬د‬
‫کابل ښار په شیرشاه مینه کی د نور محمد ترکی په کور کی ‪،‬د افغانستان د هغو‬
‫مترقی ځوانانو نمایندګان د کارګری طبقی دوران جوړونکی ایدیالوژی په اساس‬
‫سره راټول کړای شول او د ګوند لومړی کنګره یی جوړه کړه‪.‬‬

‫پدغی کنګری کی لومړی موقت ریس وټاکل شو بیا د کنګری غړو ځانونه معرفی‬
‫کړل او د افغانی ټولنی په هکله یی خپل خپل نظریات وویل او د کارګر طبقی د‬
‫ایدیالوژی‪ ،‬په اساس د ګوند د جوړولو په باره کی خبری وکړی‪ .‬بیا په دغه‬
‫کنګره کی ملګری ترکی د ملی بین المللی مسایلو په شاوخوا مفصله وینا وکړه‪.‬‬
‫په همدی وخت ترکی سور بیرغ د کانګری پر تریبون وغوړاوه چی د ټولو غړو‬
‫لخوا په خورا تودو چکچکو استقبال شو‪.‬‬

‫لدی وروسته کانګری د ګوند ستراتژیک او غایی اهدف وټاکل او د مرکزی‬

‫کمیټی لپاره یی د ګوند ستراتژیک مرام د جوړولو په خاطر الر ښونی تصویب‬
‫کړی ‪ .‬چی د هغو په اساس د ګوند ستراتژیک هدف په افغانستان کی د ملی‬
‫دموکراتیک انقالب سرته رسیدل وه ‪.‬چی د غیر سرمایداری د ودی د الری په‬
‫ټاکلو سره غای هدف یعنی سوسیالستی تولنی ودانولو ته ورسیږی‪ .‬د افغانستان‬
‫کلنی مخونه ‪.۲۷۲ .۲۷۲ .۲۷۰‬‬

‫همدا ډول په سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪،‬اجتماعی ‪،‬او کلتوری چارو کی د مرکزی‬

‫کمیتی لپاره الرښونی وکړی‪ .‬د ګوند د اساسی مقرراتو اساس نامی د جوړولو‬
‫لپاره یی الرښونی وکړی‪ .‬کنګری د پورتنیو الرښونی سره سم د ګوند نوم د‬
‫افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند تایید کړ‪ .‬کنګری په دموکراتیکو پټو‬

‫‪181‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انتخاباتو سره د مرکزی کمیټی لپاره ‪ ۲‬اصلی او ‪ ۷‬عاللبدل غړی وټاکل‪ .‬پدغو‬
‫انتخاباتو کی یواځی ملګری ترکی د رایو په اتفاق د مرکزی کمیتی په غړیتوب‬
‫باندی وټاکل شو‪ .‬د مرکزی کمیتی نور غړی د رایو په اکثریت وټاکل شول‪ ،‬بیا‬
‫مرکزی کمیتی خپل پولینوم دایر کړ چی په هغی کی ملګری ترکی د رایو په اتفاق‬
‫د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند د عمومی منشی په توګه وتاکل شو‪.‬‬

‫کله چی لومړی کنګره پای ته ورسیدله‪ ،‬د اساس نامی د طرحه کولو د اقدام سره‬
‫سم‪ ،‬د مرکزی کمیتی نور ارګانونه لکه د تیوری کمیسیون‪ ،‬د کنترول کمیسیون‪،‬‬
‫مالی کمیسیون او د تشکیالتو کمیسیون جوړ کړل‪ .‬په والیاتو کی ګوندی‬
‫سازمانونه جوړیدل‪ .‬د ګوند مرکزی کمیتی په هره هفته کی یو ځل خپلی غوندی‬
‫کولی‪ .‬د ګوند د جوړیدلو اوازی پورته شوی او خبرونو یی په داخل او خارج کی‬
‫انعکاس وموند‪ .‬ګوند په خپلو فعالیتونو او مبارزو کی بوخت وه‪ ،‬چی دولسی‬
‫جرګی د دولسمی دوری لپاره په ‪ ۰۱۷۷‬کی انتخابات راورسیدل‪ .‬ملګری ترکی‬
‫هم د غزنی د مقر د ناوی نه په انتخابی حوزه کی کاندید شو خو د دولت د‬
‫مداخلی له امله د هغه د بریالی توب مخه ونیول شوه‪ ،‬د ملګری حفیظ الله امین‬
‫د بریالیتوب مخه هم ونیول شوه چی د پغمان په حوزه کی کاندید وه‪ .‬د ‪۰۱۷۷‬‬
‫په وروستیو ورځو کی مرکزی کمیتی د یوه مرکزی نشراتی اورګان د خپرولو سره‬
‫موافقه وکړه‪ .‬وپتیل شوه چی د دغه نشراتی ارګان نوم دی (خلق) وی‪ .‬د خلق‬
‫مرام ملګری ترکی ولیکه‪ .‬د مرکزی کمیتی لخوا تاید بیا د ګوندی کنفرانس لخوا‬
‫تاید شو‪ .‬د ‪ ۰۱۷۲‬کال د حمل د میاشتی په ‪ ۷۷‬د خلق جریدی لومړی او دوهمه‬
‫ګڼه‪ ،‬د ملګری ترکی په امتیاز او د ملګری حسن بارق شفیعی په مسول مدیریت‬
‫له چاپ څخه راووتله‪ .‬د خلق په لومړیو دوه ګنو کی د‪ .‬ا‪ .‬خ‪ .‬ګ‪ .‬مرام خپور‬
‫شو‪.‬‬

‫‪182‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د خلق جریده هره دوشنبه خپریده‪ .‬د شپږمی ګنی له خپریدو وروسته‪ ،‬د ظاهر‬
‫شاه د صدراعظم میوندوال ملګری ترکی د وزیرانو غوندی ور وباله او ورته یی‬
‫وویل چی په خپله خوښه د خلق جریدی خپرول وځندوی ترکی وویل چی مرګ‬
‫منی خو د خلکو د ګتو په ضد به هیڅ ونکړی‪ .‬د خلق د جریدی ځندول د‬
‫افغانستان د خلکو سره کلکه دشمنی ده‪ .‬دولت د خلق د جریدی خپرونی منع‬
‫کړی‪.‬‬

‫او شپږمی ګنی د خپریدو وروسته یی پرینښوده چی خپره شی د جریدی د منع‬

‫کولو لپاره حکومت د ‪ ۰۱۷۲‬کال د جوزا په دویمه نیته رسمی اعالمیه خپره کړه‪.‬‬
‫کلنی مخ =‪=۲۲۱‬‬

‫( خو په خلکو کی د ګوند جذب ډیر پراخه او ډیر ګړندی شو ګوندی سازمانونه‬

‫په چټکی سره ډیریدل او لویدل‪ ،‬بیا د مرکزی کمیتی د پراخیدو طرحه د مرکزی‬
‫کمیتی لخوا تایید شوه او د مرکزی کمیتی د غړو شمیر ډیر شو‪ .‬د مرکزی‬
‫کمیتی د عاللبدل غړی په حیث د ملګری امین ټاکل کیدوسره‪ ،‬ببرک کارمل او‬
‫طاهر بدخشی زیات مخالفت کاوه‪ .‬دغه پیشنهاد د مرکزی کمیتی اکثریت وګاټه‬
‫او ملګری امین دمرکزی کمیتی د عاللبدل غړی په توګه وټاکل شو‪ .‬د ‪ ۰۱۷۲‬کال‬
‫د میزان په دوهمه د ګوند د مرکزی کمیتی د پولینوم جلسه دایره شوه او په هغی‬
‫کی ببرک کارمل د مرکزی کمیتی څخه خپله استعفا وړاندی کړه له بحث څخه‬
‫وروسته د ببرک کارمل په استعفا باندی رای واخستل شوی‪ ،‬په نتیجه کی د‬
‫مرکزی کمیتی د اصلی غړو اکثریت دغه استعفا تاید کړه‪ .‬ببرک کارمل خپل‬
‫تصمیم نیولی وه دغه انشعاب په ګوند باندی تحمیل شو او د ‪ ۰۱۷۲‬په ثور کی‬
‫دغه انشعاب پوره صورت وموند او یو ډله ملګری د ببرک کارمل په رهبری د‬
‫ګوند څخه په داسی حالت کی جال شول چی ځان ته یی د افغانستان د خلق د‬

‫‪183‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫موکراتیک ګوند ویلی په همدی کال بیا د خلکو دښمنان ګوند ته متوجه شول‬
‫دغه وخت طاهر بدخشی خپل تنګ نظری ناسیونالستی طر حی وړاندی کړی‪ .‬او‬
‫په ملګری امین باندی یی د ناسیو نالیسم تور ولګاوه مرکزی کمیتی معتبر هیات‬
‫وټاکل چی د دیرو تحقیقاتو او څیړنو وروسته‪ ،‬دی نتیجی ته ورسیدل چی دا د‬
‫ګوند د پیاوړی کیدو د مخنیوی په خاطر دسیسه ده‪ .‬ملګری امین د ډیر صادق او‬
‫وفادار ملګری پتوګه‪ ،‬خپل ګوندی او مترقی وظیفی په پوره شرافت او صداقت‬
‫سرته رسولی دی‪ .‬خو طاهر بدخشی یی د دسیسه کار په حیث معرفی کړ ‪.‬مرکزی‬
‫کمیتی د دی لپاره چی په ملی احساس څوک زمونږ په ګوند کی تخریب ونشی‬
‫کړی طاهر بدخشی ته یی د ده د خیانت په اساس او ملګری امین ته یی سره‬
‫لدی چی هیڅ نقص او ګناه یی نه درلوده محض د ګوندی مصلحت له امله د‬
‫ګوندی مقامونو په معیار دوه دوه درجی تنزیل ورکړ چی بیا ولیدل شی چی‬
‫څوک صادق دی؟‬

‫ملګری امین سره لدی چی هیڅ مسولیت یی نه درلود او په دغه جزا محکوم‬
‫شوی وه په ډیر عالی اخالقو یی د ګوند تصمیم ته غاړه کیخوده او په پوره‬
‫صداقت یی خپلو ګوندی وظایفو ته ادمه ورکړه‪ .‬خو طاهر بدخشی په خپل‬
‫خیانت کی الډیر ډوب شو او نه یواځی ګوند یی ترک کړ بلکی د ګوند په ضد هم‬
‫ودرید او د افغانستان د زیار ایستونکو بچو غولولو ته یی ادامه ورکړه د ګوند‬
‫څخه د طاهر بدخشی او د هغه د ځینو فاسدو ملګرو د وتلو سره‪ ،‬نهضت زر بیا‬
‫ډیر پراخ شو او ګوند ډیر قوی شو‪ .‬د افغانستان په ټولنه کی د‪ .‬ا‪ .‬خ‪ .‬د‪ .‬ګ‪.‬‬
‫ډیری ریښی وځغلولی او ډیر پیاوړی او میړنی ملګری یی پیدا کړل‪ =) .‬د‬
‫افغانستان کلنی مخونه ‪ ۲۷۲‬نه تر ‪ ۲۲۱‬پوری‪.‬‬

‫‪184‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د خلق د جریدی د مصادری نه وروسته د بلی جریدی غوښتنه!‬

‫د هر ګوند لپاره د یوه نشراتی ارګان لرل ډیره حیاتی موضوع ده نو ځکه ګوندی‬
‫مشر تابه ډیری هڅی وکړی چی د خلق جریدی د مصادری وروسته د حکومت‬
‫لخوا د بلی جریدی د خپریدو امر ورکړ شی خو حکومت د بلی جریدی د‬
‫نشرولو اجازه د ګوند مشر نورمحمد تره کی ته ورنکړه برعکس نوراحمد‬
‫اعتمادی صدراعظم د انشعاب نه وروسته ببرک کارمل ته د پرچم په نامه د‬
‫جریدی د نشرولو اجازه ورکړه چی بیا د کارمل ډلی ته د همدی اخبارپرچم په‬
‫نامه پرچمیان ویل کیدل‪ .‬یو ګوند ته داخبار امتیاز ورکول او بل ګوند داخبار نه‬
‫محرومول یو ډول تبعیضی برخورد وه‪ .‬د دولت هدف داوه چی د خلقیانو د‬
‫ګوند د کمزوری کولو لپاره د هغی موازی ګوند قوی کړی او داسی وښیی چی‬
‫صرف د پرچم جریده د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند نماینده اخبار دی‬
‫او نور محمد تره کی چی د خلقیانو مشری یی کوله د نشراتی ارګان د لرلونه‬
‫محروم کړی‪ .‬تره کی مجبور شو چی مخفی جریدی نشر کړی پدی اړه‬
‫دافغانستان کلنی کی داسی لیکل شویدی‪.‬‬

‫(د ‪ ۰۱۷۲‬کال په اخرکی سردار نور احمد اعتمادی صدر اعظم د سلطنت په‬
‫نمایندګی د ببرک کارمل سره داسی جوړ راغی چی د هغه ګروپ ته د یوی‬
‫جریدی د خپرولو امتیاز ورکړی‪ .‬د ‪ ۰۱۷۲‬کال د حوت په میاشت کی دغه په‬
‫دسیسی سره ورکړ شوی اخبار خپور شو په ‪ ۰۱۷۰‬کال کی ملګری تره کی دوه‬
‫مخفی جریدی تاسیس او خپرولی چی « رهنما »او «جنبش » نومیدی چی د‬
‫هغوی د توزیع وظیفه د ملګری امین په غاړه وه‪ .‬چی په ډیر عالی توګه او‬
‫صداقت او زړورتیا سره یی د ملګرو په همکاری سرته ورسوله )د افغانستان‬
‫کلنی مخونه ‪. ۲۲۲ = ۲۲۷‬‬

‫‪185‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په کال ‪ ۰۱۷۰‬کی د ولسی جرګی د دیار لسمی دوری لپاره انتخابات شروع‬
‫شول‪ .‬پدغو انتخاباتو کی ملګری امین په پغمان کی بریالی شو د انتخاباتو په‬
‫نتیجه کی ګوند یواځی یو نماینده درلود چی هغه ملګری حفیظ الله امین وه‪ .‬د‬
‫ملګری امین د صادقانه ګوندی کار د ګوند د ټولو اصو لو مراعات د ګوند د‬
‫پیاوړ یتوب لپاره هلی ځلی په خلکو کی د پراخ کار له امله د مرکزی کمیټی‬
‫لخوا بیرته د هغه موقف د مرکزی کمیټی د علی البدل غړی په حیث راوچت‬
‫کړای شو‪ .‬پدغه کال ملګری پنجشیری د پرچمیانو په نمایندګی د هادی کریم پر‬
‫چمی لپاره په انتخابی مبارزه کی فعالیت کاوه زندانی شو پدی یی یقین راغی‬
‫چی د پرچمیانو ترمنځ د داخلی مبارزی او ببرک کارمل او سردار اعتمادی په‬
‫ګده دسیسه کی زندانی شو او ملګری شرعی هم له ګنو ځوانانو سره یوځای د‬
‫ببرک کارمل څخه جال شول‪.‬دافغانستان کلنی مخ ‪.۲۲۲‬‬

‫د یادونی وړده چی په ګوند کی د داخلی مبارزاتو په جریان کی د ګوند په‬

‫تشکیالتو کی ډیر تغیرات رامنځ ته شول د پرچم نه جدا شوی ډلی بیا په ځان‬
‫باندی د خلق کاګر نوم کیخود او په کال ‪ ۰۱۷۷‬د قوس په میاشت کی د خلقیانو‬
‫سره یو ځای شول هم دا رنګه په کال ‪ ۰۱۲۱‬د ظاهر افق سره د خلقیانو نه یوه‬
‫ډله د حفیظ الله امین په ضد موقف ونیوه او د ګوند نه ووتله بیا په ‪ ۰۱۲۰‬د‬
‫داکتر زرغون سره یوه ډله د حفیظ الله امین پر ضد موقف ونیوه او د ګوند نه‬
‫ووتله‪ .‬د یادونی وړ ده چی کله شوروی هیواد اشغال کړ ټولی هغه ډلی چی‬
‫دخلقی ګوند نه د امین سره د مخالفت په اساس وتلی وی‪ .‬د شورویانو لخوا‬
‫هغوی ته ډیر لوړ دولتی او ګوندی مقامات ورکړل شول‪ .‬د دینه عالوه شاهی‬
‫دولت په ټول قوت کوشش کاوه چی د ګوندی فعالیت مخه ونیسی او ارتجاعی‬
‫ډلو چی د حکومت مرسته ورسه وه د خلقیانو په زورولو او د هغوی د بدنامول‬
‫هڅو ته د اسالم د نقاب شاته دوام ورګړ‪.‬‬

‫‪186‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د اخوانیانو سیاسی حرکت‬

‫په افغانستان کی د مترقی غورزنګ د فعالیت په مقابل کی د خارجی استخباراتی‬
‫شبکو لخوا ‪.‬دمترقی او دموکراتیک غورزنګ دمحوه کولو لپاره ‪ .‬د اخوانیانو‬
‫فعالیت ډیر شدید شو‪ .‬د کال ‪ ۰۷۲۱‬نه وروسته فیضانی د خدام الفرقان په نا مه‬
‫ګوند جوړ کړ‪ .‬په کال ‪ ۰۷۲۱‬د سردار داود د کودتانه وروسته د مدرسه قران او‬
‫دوه شیعه ډلو (قیام اسالمی) او( پیام اسالمی )ترمنځ اتحاد جوړ شو د دغه‬
‫اتحاد هدف د داود پر ضد د کودتا کول وه‪ .‬دغه کودتا د داود د استخباراتو‬
‫لخوا افشا او مسولین یی نیول کیږی‪.‬بیا غالم محمد نیازی د مصر د االزهر د‬
‫پوهنتون د فارغیدو وروسته ماستری واخسته او د مصر د اخوان المسلمین‬
‫غړی شو‪ .‬هغه بیا افغانستان ته راغی او د (حجره یی متفکرین ) پنامه یی د‬
‫منهاج الدین کهیځ سره یوه اخوانی حلقه جوړه کړه چی بیا ونیول شول‪ .‬د‬
‫غالم محمد نیازی د نیول کیدو وروسته بیا دغه حجره یی متفکرین ‪،‬د ربانی د‬
‫مشری الندی چی هغه هم دمصر االازهر نه فارغ شوی وه‪ .‬دمتفکرینو حجری‬
‫نوم په (جمعیت اسالمی ) بدل شو‪ .‬بیا په دوی کی یوه بله ډله د (حجره یی‬
‫ارتباط ) په نامه جوړه شوه‪ .‬چی هدف یی د نورو ګوندونو په سیاسی رهبرانو او‬
‫غړو کی نفوذ وه‪ .‬بیا د عبدالرحیم نیازی لخوا د( جوانان مسلمان) ډله جوړه‬
‫شوه‪ .‬ددی کارونو وروسته په کال ‪ ۰۷۲۱‬کی د عبدالرحیم نیازی د مرګ نه‬
‫وروسته د( جوانان مسلمان) ډلی مشری دوه کسانو په غاړه واخسته او هغه‬
‫ګلب الدین حکمتیار او سیف الدین نصرت یار وه‪ .‬دوی دواړه دکابل پوهنتون‬
‫دانجنری پوهنځی محصلین وه ‪ ..‬سیف الدین نصرت یار د داود د حکومت په‬
‫وخت ایران ته د تګ په الر کی په هرات کی ونیول شو او اعدام شو ‪ .‬او ګلبدین‬
‫حکمتیار پاکستان ته الړ او د حزب اسالمی مشر شو‪ .‬د دی لپاره چی د هغه‬
‫وخت د روشنفکرانو شدیدو ټکرونو او مبارزو یو عینی او مستند تصویر وړاندی‬

‫‪187‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شی ‪ .‬په کال ‪ ۰۱۲۰‬کی د ظاهر شاه د دیمو کراسی په دوره کی د کابل پوهنتون د‬
‫مظاهرو پر وخت د سیف الدین نصرت یار سره په روښان دارالمعلمین کی زما د‬
‫مشترکی خاطری ذکر کوم ‪.‬‬

‫د جوانان مسلمان سره ځما خاطره‬

‫د ظاهرشاه په وخت د هجری په څلویښتمو کلونوکی د معارف د انکشاف د نامه‬
‫الندی داسی بحران زیږونکی فیصله عملی شوه ‪ .‬چی په معارف کی د لویی بی‬
‫نظمی باعث شو‪ .‬سیاسی اعتراضونه‪ ،‬مظاهری ‪ ،‬اعتصابونه پیل شول‪ .‬د دغه‬
‫قانون په اساس ښوونکی د لوړو تحصیالتونه محروم شول‪ .‬مثال د ښوونکو د‬
‫روزنی د لسم صنف مستعجل کورسونه جوړ شول ‪ .‬چی صرف اول دوهم دریم‬
‫نمره یولسم صنف ته د تلو حق درلود ‪،‬او پاتی د دوه کاله معلمی وروسته د‬
‫تحصیل حق ورکول کیده‪ .‬همدا مانع د دولسم صنف د فارغانو لپاره پوهنتون او‬
‫عالی دارالمعلمین د شمول لپاره هم وه‪ .‬همدارنګه د ‪ ۰۷‬صنف د فراغت‬
‫وروسته هم دوه کاله معلمی جبری وه‪ .‬چی بیا د ‪ ۰۲‬صنف د فراغت وروسته‬
‫لیسانس ورکول کیده‪ .‬ما دا ټول مراحل د لیسانس پوری تیرکړل ‪.‬هغه وخت‬
‫داسی مقرراتو ټول معارف سیاسی کړ‪ .‬سیاسی ګوندونوته د وسیع نفوذ زمینه‬
‫مساعده شوه‪ .‬زه د کابل دارالمعلمین په لسم مستعجل کورس کی شامل شوم‪.‬‬
‫ما د نومرو په اساس تر ‪ ۰۷‬پوری دوام وړکړ پدغه کال ‪ ۰۱۷۰‬کابل دارالمعلمین‪،‬‬
‫ابن سینا لیسه او پوهنتون په اعتصابونو او مظاهرو پیل وکړ‪ .‬د ابن سینا په‬
‫لیسی پولیسو حمله وکړه او د اصیل په نامه يو ځوان ووژل شو ‪ .‬دی عمل‬
‫سیاسی کړکیچ نور هم زیات کړ‪ .‬د ‪ ۰۱۷۰‬کال په اخروکی ‪ ۲‬تنه د کابل‬
‫دارالمعلمین د مظاهراتو د رهبری په جرم د تحصیل نه محروم شول ‪ ،‬زه هم په‬
‫هغوی کی شامل وم‪ .‬دا کال ضایع شو په ‪ ۰۱۷۷‬کی د کندز دارالمعلمین نوی‬
‫جوړ شوی وه زه هلته تبدیل شوم د کندز دارالمعلمین هم جدی مشکالت‬

‫‪188‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫درلودل نه درسی مواد وه نه استادان‪ ،‬دلته هم اعتصابونه پیل شول‪ .‬ټولو زما د‬
‫تجاربو نه په استفادی سره زمانه هیله وکړه چی پدغه اعتصاب کی فعاله برخه‬
‫واخلم‪ .‬ما دا پیشنهاد ومانه او د اعتصاب په جریان کی ما د کندز والیت سره د‬
‫یو ګروپ په ترکیب کی د مشکالتو د حل لپاره خبری پیل کړی‪ .‬دی خبرو مثبته‬
‫نتیجه ورکړه او ډیری غوښتنی ومنل شوی او اعتصاب زر ختم شو‪ .‬د کال په‬
‫پای کی څه د کابل د روښان یا شاه دوشمشیره عالی درالمعلمین ته د نومرو په‬
‫اساس کامیاب شوم ‪.‬هلته د روښان په عالی دارلمعلمین کی تحصیلی ‪۰۱۲۱‬‬
‫کال په ارامی تیر شو خو په ‪ ۰۱۲۰‬ډیر خطر ناک حاالت رامنځته شول‪ .‬دغه کال‬
‫زه د شاه دوشمشیره لیلیی ته د ګوندی مصروفیتونو له کبله یوه میاشت وروسته‬
‫ورسیدم‪ .‬په لیلیه کی صرف په یوه اته کسیزه کوټه کی دوه چپرکته خالی وه چی‬
‫یوه یی ما او بل یی د بدخشان د شغنان نه راغلی ملګری خوش نظر واخیست‪.‬‬
‫په دغه کوټه کی څلور کسه د جوانان مسلمال د رهبری غړی وه‪ .‬چی یو یی سیف‬
‫الدین نصرت یار وه‪ .‬هغه د انجنیری پوهنځی پری ایخی وه ‪ ،‬او روښان‬
‫دارالمعلمین ته راغلی وه‪ .‬د ده سره په دغه لیلیه کی د جوانان مسلمان ډیر غړی‬
‫چی استاد فرید د ربانی په وخت د حزب اسالمی صدراعظم هم په هغوی کی وه‬
‫استوګن وه‪ .‬په لیلیه کی په دغه کال ډیر قوی خلقیان د وردګو او نورو والیاتونه‬
‫راغلی وه‪ .‬د خلقیانو تعداد نسبت ټولو ته زیات وه‪ .‬چی دی حالت ماته د‬
‫خلقیانو د مشر په حیث مساعد شرایط په رتلونکو حوادثو کی برابر کړل‪ .‬په دغه‬
‫وخت ما د خلقیانو مشری کوله او سیف الدین د جوانان مسلمان مشر وه‪ .‬مونږ‬
‫سره معرفی شو مونږ فیصله وکړه چی د دواړو خواومشران سره مشترکه جلسه‬
‫وکړی‪ .‬او په دارالمعلمین کی د ارامی او سالمی فضا جوړولو لپاره د نظر تبادله‬
‫وکړی‪ .‬دا کار وشو او د صمیمیت په فضا کی د نظر تبادله وشوه‪ .‬مونږ سره وویل‬
‫سره لدی چی مونږ متضاد نظریات لرو خو باید په کوټه کی د مشترک ژوند په‬

‫‪189‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خاطر متقابل احترام رعایت کړو‪ .‬په ټولو مسایلو کی به زموږ خبری په متقابل‬
‫احترام والړی وی ‪.‬ځکه چی موږ د خپلی ټولنی روشنفکران او عالمان یو زموږ‬
‫بحث نباید فزیکی برخورد ته منجر شی‪ .‬که چیری خبری جدی کیدی باید قطع‬
‫شی او بل وخت ته وځندول شی‪ .‬د دغی فیصلی نه وروسته ټولو د هغی جدی‬
‫رعایت وکړ بیا مونږ ډیر ارام او دوستانه ژوند درلود ځکه د دغی فیصلی رعایت‬
‫تر اخره وشو‪ .‬میاشت وروسته بیا د بی وقفی تحصیالتو د دوام موضوع د اداری‬
‫سره مطرح شوه او د دارالمعلمین اداری هغه رد کړه‪ .‬دا موضوع د یوی صنفی‬
‫غوښتنی په حیث ټولو محصلینوته حیاتی وه نو ځکه د محصلینو تر منځ‬
‫بحثونه پیل شول‪ .‬نتیجه دا شوه چی د دغی غوښتنی لپاره دی اعتصاب پیل‬
‫شی‪ .‬د دی کار لپاره باید اول د محصلینو اتحادیه جوړه شی چی اعتصاب‬
‫رهبری کړی او د اتحادیی لپاره دی انتخابات وشی انتخابات وشول اتحادیه‬
‫جوړه شوه بیا د اتحادیی د ریاست لپاره انتخابات وشول پدغه انتخاباتو کی‬
‫زما او سیف الدین نصرت یار‪ ،‬رای مساوی شوی‪ .‬ماته ملګرو پیشنهاد وکړ چی‬
‫د تشنج د مخنیوی لپاره د سیف الدین په ګټه تیر شم ما دا غوښتنه ومنله‪ .‬سیف‬
‫الدین نصرت یار د اتحادیی ریس او زه د هغه معاون شوم‪ .‬اعتصاب پیل شو د‬
‫کابل پوهنتون هم په اعتصاب کی وه اکثر د ټولو ګوندونو مظاهری د تعلیمی‬
‫موسساتونه پوهنتون ته روانیدی او هلته د هریوه ګوند لوی متنګونه جوړیدل‬
‫‪.‬چی بیا یی د ښار په لور د هغوی مظاهری حرکت کاو او بیا اکثر پارک‬
‫زرنګارته راتلل او هلته متنګ جوړیده او په پای کی د قطع نامی په صادرولو سره‬
‫مظاهره ختمیده‪ .‬هغه وخت په پوهنتون کی څلور ګوندونه ډیر قوی وه خلق‪،‬‬
‫پرچم‪ ،‬جوانان مسلمان او شعله جاوید خو پدوی کی د خلقیانو او پر چمیانو‬
‫برخورد نسبت جوانان مسلمان او شعله جاوید ته ډیر نرم وه اما دا دوه نور‬
‫همیشه په تکرکی وه او ډیره وړه موضوع د دی باعث کیده چی دواړه په جنګ‬

‫‪190‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اخته شی په همدی دلیل په پوهنتون کی جوانان مسلمان چی مشری یی ګلبدین‬

‫او سیف الدین کوله او شعله جاوید ترمنځ نښته وشوه‪ .‬پدغه نښته کی د شعله‬
‫یانو نطاق سیدال سخندان ووژل شو دی حادثی فضا ډیره متشنجه کړه‪ .‬په‬
‫روښان دارلمعلمین کی زمونږ اعتصاب او متنګونو دوام درلود دلته د شعله یانو‬
‫مشری پلویار د جوانان مسلمان مشری سیف الدین نصرت یار او د پرچمیانو‬
‫مشری سیدجمال کوله او د خلقیانومشری زما په غاړه وه‪ .‬د دی ټولو مناسبات‬
‫زما سره ډیر دوستانه وه خو د سیدال د مرګ نه وروسته د شعله یانو او جوانان‬
‫مسلمان مناسبات ډر ترینګلی شول‪ .‬د پوهنتون په جګړه کی د سیدال سخندان د‬
‫مړینی وروسته ‪،‬سیف الدین نصرت یار او ګلب الدین حکمتیار دواړه مخفی‬
‫شول‪ .‬د روښان دارالمعلمین د محصلینو د اتحادیی ریاست زما تر غاړه شو‪.‬‬
‫هره ورځ د جوانان مسلمان او شعلیانو تر منځ د فزیکی برخورد امکان موجود‬
‫وه‪ .‬دواړه ډلی د چړو سره متنګ ته راتلل‪ .‬ما هغوی ته وویل که چیری دوی یو‬
‫بل ته زور ښکاره کوی دا کار دی د دارلمعلمین نه بهر وکړی‪ .‬دلته موږ صنفی‬
‫خواستی لرو‪ .‬چی ځینی منل شوی او ځینی نورو باندی مذاکرات روان دی‪ .‬که‬
‫چیری دلته حاالت د کنترول نه ووځی زه اعتصاب ختموم‪ .‬دوی په پیل کی‬
‫مخالفت وکړ ځکه د انتقام اخستلو احساسات ډیر قوی وه‪ .‬خو بیا یی راسره‬
‫ومنله‪ .‬د سیدال د مرګ نه وروسته کله چی سیف الدین او ګلبدین دواړه مخفی‬
‫شول ‪.‬او د اتحادیی ریاست ماته پاتی شو زما اتوریته نوره هم زیاته شوه‪ .‬پدی‬
‫علت ټولو زما خبری منلی او توجه یی کوله‪ .‬ما د شعله یانو مشر پلویارته وویل‬
‫چی دوی ته الزمه ده د احتیاط نه کار واخلی ځکه چی دیر وړوکی برخورد د‬
‫خونړی او لویی حادثی باعث کیدای شی‪ .‬هغه په دارالمعلمین کی را سره ومنله‬
‫خو بهرکی حالت بل ډول وه‪ .‬یوه ورځ پلو یار د مکتبونو یوه وړه مظاهره جوړه‬
‫او د پوهنتنون په لور روان شو‪ .‬هغوی ال د ده مزنګ نه پورته نه و تیرشوی چی د‬

‫‪191‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پوهنتون لخوا د جوانان مسلمان لویه مظاهره ورسیده‪ .‬پلویار د دی په ځای چی‬
‫خپله الر بدله کړی او یا په ارامی سره تیر شی د اخوانیانوپر ضدیی شعارونه‬
‫ورکړل‪ .‬دا کار د دی باعث شو چی د جوانان مسلمان لخوا د شعله یانو وهل‬
‫تکول پیل شی‪ .‬پلویار بیا بیهوشه د سرک د غاړی وچی ویالی کی واچول شو او‬
‫مظاهره تیره شوه‪ .‬پلویار بیا روغتون ته منتقل او بسترشو‪ .‬دهغه یوملګری ماته‬
‫وویل چی اخوانیانو تصمیم نیولی وه چی پلویار ووژنی خو زه هغوی ته ورغلم‬
‫او ومی ویل چی مسلمانو ورونو دا کافر مړ شویدی اجازه راکړی چی وچی‬
‫ویالی ته یی واچوم ‪.‬ځکه چی الره یی بنده کړیده هغوی زما خبره ومنله او ما‬
‫پلویار وچی ویالی ته وغورزاوه ‪.‬او کله چی د جوانان مسلمان مظاهره تیره شوه‬
‫بیا می ټکسی ونیوه‪ ،‬پلویار می روغتون ته ورساوه او د هغه ژوند ته می نجات‬
‫ورکړ‪ .‬په دارلمعلمین کی د خونړی حادثی د کیدلو اوازی هری خوا خپری وی‪.‬‬
‫د یادونی وړده چی پدغه وحشتناک حالت کی زما اتوریته د محصلینو په‬
‫اتحادیه کی په خپل حال پاتی وه او حاالت زما د کنترول الندی وه ‪ .‬خو د دواړو‬
‫اړخونو احساسات په جوش کی وه‪ .‬ما څو ځله د هغوی نه وغوښتل چی‬
‫اعتصاب باید ختم شی هغوی د اعتصاب د ختمیدلو جدی مخالفت کاوه‪ .‬ما‬
‫صرف کوالی شول د هغوی د فزیکی برخورود مخه ونیسم ‪ .‬نور زما دالسه څه‬
‫پوره نه وه‪ .‬د دغو حوادثو په جریان کی زه تره کی وغوښتلم هغه راته وویل چی‬
‫ته په څه ډول د اخوانیانو په منځ کی اتحادیه اداره کوی‪ .‬ما وویل چی یو دلیل‬
‫دا دی چی د قواو تناسب زما په ګته دی او د بلی خوا ما د ټولو سره دوستانه‬
‫مناسبات جوړکړی‪ .‬نو ځکه دا کار ماته اسان شوی‪ .‬هغه بیا وویل چی ډیر‬
‫خطرناک راپورونه ماته رسیدلی‪ ،‬دلته د دیرو بدو حوادثو‪ ،‬مرګ ژوبلی امکان‬
‫شته‪ .‬ایا ته نشی کوالی چی دا اعتصاب ختم کړی‪ .‬ما وویل هو! کوالی شم خو‬
‫دا لږوخت ته ضرورت لری‪ .‬هغه وویل که داوشی‪ ،‬دا به ډیر ښه کاروی‪ .‬ماوویل‬

‫‪192‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دا به وشی‪ .‬بیا زه د هغه نه رخصت شوم‪ .‬د یادونی وړ ده چی‪ ،‬د اتحادیی په‬
‫رهبری کی پرچمیانو زماخبر منله‪ ،‬خو نورو د اعتصاب په دوام تاکید کاوه‪ .‬په‬
‫دارالمعلمین کی فضا ترینګلی وه‪ .‬دشمنو ډلو داسی پروګرام درلود چی د یوبل‬
‫نه د پوهنتون د برخورد انتقام واخلی‪ .‬هغوی ته صنفی غوښتنی دومره مطرح نه‬
‫وی‪ .‬هغوی د چړو سره متنګ ته راتلل‪ .‬ما د هریوه سره جدا جدا خبری پیل‬
‫کړی او د حاالتو د خرابی په هکله می هغوی ته قناعت ورکړ‪ .‬زه وتوانیدم چی‬
‫تر ډیره حاالت د کنترول الندی وساتم او د ناوړه برخوردونو مخه ونیسم او هر‬
‫یوه سره د فضا د ارام ساتلو لپاره خبری وکړم‪ .‬بالخره ما د اعتصاب د ختم لپاره‬
‫په لیدنو کتنوکی زمینه مساعده کړه او متخاصمو ډلوته می په مستقیم ډول په‬
‫متنګ کی د اعتصاب د ختم پیشنهاد وکړ‪ .‬هغوی اول مخالفت وکړ خو څه‬
‫وخت وروسته هغوی راته وویل چی د اکثریت فیصله هر څه چی وی هغه منی‪.‬‬
‫بال خره ما د اتحادیی د نما یندګانو عمومی جلسه دعوت کړه‪ .‬هلته زما پیشنهاد‬
‫د اعتصاب د ختم په هکله وڅیړل شو‪ .‬په عمومی غونډه کی خلقیانو قوی‬
‫موقف درلود‪ .‬زما د وړاندیز نه یی دفاع وکړه‪ .‬بیا د پرچم ډلی زما پیشنهاد تاید‬
‫کړ‪ ،‬بیا شعله یانو او په اخر کی جوانان مسلمان په اکثریت فیصله وشوه‪ ،‬چی‬
‫اعتصاب دی ختم شی‪ .‬ما په متنګ کی د اعتصاب د ختم اعالن وکړ‪ .‬اعتصاب‬
‫ختم شو او ټول صنفونوته الړل‪ .‬د ‪ ۰۱۲۰‬کال تر اخره زما مناسبات د تولو سره‬
‫دوستانه پاتی شول او دا په ډیر بحرانی حالت کی زما د سیاسی ژوند ښه خاطره‬
‫وه‪.‬‬

‫په ګوند باندی د دولت او ارتجاع حملی‬

‫په کال ‪ ۰۱۷۷‬چی د عیسوی ‪ ۰۷۲۱‬سره مصادف وه د روشن فکری غورځنګ‬
‫لپاره د حوادثو ډک کال وه‪ .‬ارتجاعی عناصرو چی په اخوانیانو باندی یی‬
‫شهرت درلود ‪ .‬د کابل په پل خشتی جومات کی د افغانستان د خلق دموکراتیک‬

‫‪193‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ګوند پرضد‪ ۷۱ ،‬ورځی چی د اپریل د ‪ ۷۷‬نه پیل شوی وه شدید تبلیغات وکړل‬
‫حاالت داسی راغلل چی د هغوی د تبلیغاتو مخه په خپله دولت ته متوجه شوه‬
‫نو ځکه سلطنت مجبور شو چی ‪ ۱۷‬ورځی وروسته په جومات کی د مټنګونو‬
‫مخه ونیسی‪ .‬دغه متنګونه ختم شول خو په والیاتو کی خلقیان د اخوانیانو د‬
‫ضربی الندی پداسی حال کی واقع شول‪ .‬چی د دولت حمایه دا خوانیانو سره‬
‫موجوده وه‪ .‬خارجی شبکو ددولت لخوا ټول امتیازات دویته ورکړی وه ‪.‬دغه‬
‫شبکو دګوند په غړو دکمونست نوم ایخی وه ‪.‬دسړی جګړی په وخت‬
‫دکمونست وژل او ځورول دانګریزی اسالم دینی وظیفه وه ‪.‬اخوانیانودافغان‬
‫روشنفکرانو په ترور او وژنو کی آزاد ال س او په پټه دولتی مصونیت درلود ‪.‬په‬
‫ګوندیانو حملی شدیدی شوی ‪.‬حتی دولت دګوند په مظاهرو حملی کولی ‪«.‬‬
‫ګوند تصمیم ونیوه د جوزا په ‪ ۰۲‬چی د جون ‪ ۲‬ورځ وه په عربو باندی د اسرایلو‬
‫د تجاوز د غندلو په خاطر مظاهره وکړی‪ ،‬پدغو مظاهرو د سلطنت پولیسو برید‬
‫وکړ‪ .‬چی د مرکزی کمیتی د غړو په شمول د ګوند ډیر غړی ډیر کلک ووهل شول‬
‫‪،‬او زخمیان یی کړل او ډیر یی بندیان کړل‪ ،‬ملګری امین د پارلمان د الری دغه‬
‫پیښه افشا کړه‪ .‬د ‪ ۰۱۷۷‬کال د عقرب په دریمه په لغمان کی اخوانینو په‬
‫عبدالرحمان باندی وحشیانه حمله وکړه او هغه یی په وحشیانه توګه وواژه او د‬
‫ځناورو په څیر یی ټوټی ټوټی کړ‪ ،‬د ګوند دواړه برخو دغه عمل په شدت‬
‫وغانده‪.‬‬

‫په کال ‪ ۰۱۲۱‬د عقرب په دریمه په هرات کی د خلقیانو په بی شانه درنی‬

‫مظاهری باندی د کینو افراطیانو لخوا برید وشو‪ .‬چی ځوان ملګری عبدلقادر‬
‫چی د ګوند سور بیرغ یی او چت نیولی وه‪ .‬د خلکو د دشمنانو لخوا په چړو‬
‫ووهل شو‪ .‬هغه ووژل شو خو بیرغ یی دالسه ورنکړ‪ ،‬د هغه سره نور خلقیان هم‬
‫زخمیان شول‪ .‬ګوند دغه تروریستی عمل‪ ،‬په ټول افغانستان کی د مټنګونو او‬

‫‪194‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اعالمیو په خپرولو سره رسوا کړه‪ .‬د مرکزی کمیتی د فیصلی په اساس ملګری‬
‫امین ته وظیفه ورکړ شوه چی د هرات د اوبی په ولسوالی کی شهید عبدلقادر‬
‫کلی ته الړ شی او د ګوند او رهبری تاثر او خواشینی‪ ،‬د شهید ملګری مور او‬
‫پالر او نورو خپلوانوته او په هغه ځای کی ګوندی ملګرو ته ورسوی‪ .‬او په قبر‬
‫باندی یی د ګلو ګیدی کیږدی‪ .‬ملګری امین دغه کار په ډیره زړورتیا سره وکړ او‬
‫په درانه مټنګ کی د خبرو وروسته دهغه په قبر د ګلو ګیدی کیخوده‪ .‬په کال‬
‫‪ ۰۱۲۰‬د عقرب په ‪ ۷۲‬په ګردیز کی یو ځوان خلقی ملګری چی « پاچازادین »‬
‫نومیده ترور او شهید شو د دغه شهید جنازه په ډیرو درنو مراسمو سره د خلقیانو‬
‫لخوا په پلرنی هدیره کی خاورو ته وسپارل شوه ‪،‬او په ټول افغانستان کی درنی‬
‫مظاهری وشوی‪ .‬په ‪ ۰۱۲۱‬کی د دولت د حمایی الندی اخوانیانو او کین‬
‫افراطیانو لخوا په خلقیانو باندی ډیری کلکی ضربی پیل شوی په هرځای کی‬
‫وهل کیدل او ټکول کیدل‪ ،‬سرونه‪ ،‬بریتونه او حتی وریځی یی وچی خریل‬
‫کیدی‪ ،‬په خرو سپرول کیدل‪ ،‬کورونه یی لوټیدل او سوځول کیدل‪ .‬او د ناغو په‬
‫نامه کومی پیسی او شتمنی یی چی درلودل ورځینی اخستل کیدل‪ .‬د ‪ ۰۱۲۰‬تر‬
‫پایه پوری دغی وضعی په ډیری بی شرمی سره دوام درلود‪ (» .‬دافغانستان کلنی‬
‫مخ ‪) ۲۲۱‬‬

‫د ظاهرشاه د سلطنت په وروستیو وختو کی د دوه قوتونو ترمنځ جګړه وه‪ ،‬یو د‬
‫افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند او بل قوت توره ارتجاع وه‪ .‬د دولت لخوا‬
‫ټول مادی او معنوی امکانات د ارتجاع د فعالیتونو لپاره برابریدل په وروستیو‬
‫کلونو کی د ګوند غږ په پارلمان کی هم په ډیر قوت راپورته شو‪ ،‬په ټول هیواد‬
‫کی د خلقیانو د مبارزو محبوبیت ورځ په ورځ زیاتیده نو سلطنت هم توره‬
‫ارتجاع پداسی پراخه توګه په کار واچوله چی هر چیری به یی په خلقیانو برید‬
‫پیل کړ‪ ،‬ټول جامع جوماتونه یی د سیاسی خاینانه له درواغو ډکو تبلیغاتو‬

‫‪195‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ستیجونه ګرځول‪ .‬او په جوماتونو‪ ،‬کلیو‪ ،‬باندو او بازارو کی د لودسپیکرونو په‬

‫لرلو سره د خلقیانو پر ضد ناروا تبلیغات پیل کړل‪ .‬دولت هم ډیر خلقیان له‬
‫تعلیمی ادارو څخه وایستل‪ ،‬ډیر یی داسی ځایونو ته تبدیل کړل چی توهینیدل‬
‫او په سپک نظر ورته کتل کیدل‪ ،‬ډیر کارګران د کار ځایو څخه خارج کړای شول‬
‫‪.‬دا ټول د دی لپاره کیدل چی خلقیان کمزوری کړی او په خلکو کی د دوی‬
‫حیثیت ټیت کړی‪ ،‬خو برعکس د خلقیانو دریځ ډیر لوړ شو او د دوی په‬
‫صداقت د خلکو ایمان او اطمینان ډیر شو‪ ( .‬دافغانستان کلنی مخ ‪) ۲۲۷‬‬

‫د کال ‪ ۰۱۷۲‬نه تر ‪ ۰۱۲۲‬پوری دوه موازی ګوندونه د افغانستان د خلق‬

‫دموکراتیک ګوند د نامه الندی موجود وه چی یو یی د نورمحمد ترکی د مشری‬
‫الندی د خلقیانو په نامه یادیدل او بل یی د ببرک کارمل د مشری الندی د‬
‫پرچمیانو په نامه وه‪ .‬د دوی ترمنځ سخته تبلیغاتی مبارزه روانه وه خو د ګوند‬
‫عادی غړو ته دغه دشمنی کوم مفهوم نه درلود نو ځکه د ګوندونو د یووالی لپاره‬
‫د ګوند د صفوفو فشار ډیر وه‪ .‬د ګوند د دواړو اړخونو کادرونو او صفوفو‬
‫غوښتل چی ګوند واحد شی سره لدی چی کارمل د افغانستان د خلکو د ذلیل‬
‫دشمن په حیث خپله څیره د انقالبی کلماتو او وطن پالونکو شعارونو شاته‬
‫داسی پټه کړیوه چی د پرچم اړخ عادی غړی یی اغفال کړی وه چی د هغه واقعی‬
‫څیره ونه پیژنی نو ځکه د واحد ګوند جوړیدو هڅی د ګوندونو د رهبری لخوا د‬
‫فرکسیونی سیاسی لوبو په اساس ګړندی شوی‪ .‬کارمل شیطانی لوبه پیل کړه‬
‫چی خپل حریفان امین په خلقیانو او خیبر په پرچمیانو کی تجرید او د واحدی‬
‫رهبری د ترکیب نه وباسی او خپل ځان په حاکم موقف کی واقع کړی‪ .‬بالخره‬
‫په کال ‪ ۰۱۲۲‬کی د خلقیانو او پرچمیانو د وحدت خبری پیل شوی‪ .‬پدغه‬
‫خبروکی کارمل دوه شرطونه درلودل‪.‬‬

‫‪196‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ =۰‬په ټولو رهبری سازمانونو کی دی خلقیان او پرچمیان برابر وی‪.‬‬

‫‪ =۷‬ترکی دی د مرکزی کمیتی عمومی منشی وی او کارمل دی منشی وی او‬

‫داراالنشا دی په همدغه دوه کسانو محدوده وی بالخره فیصله وشوه چی ملګری‬
‫ترکی دی د مرکزی کمیتی د عمومی منشی په توګه او کارمل دی د منشی پتوګه‬
‫ومنل شی او دوه نور منشیان دی هم ورسره وی داراالنشا ته د امین او د خیبر د‬
‫ورتګ مخه ونیول شوه ‪،‬ځکه کارمل د امین وینو ته تږی دشمن وه‪ .‬اصال دغه‬
‫وحدت هدف دا وه چی امین د ګوند نه لری شی او کارمل د ټول ګوند رهبری‬
‫په غاړه واخلی ځکه کارمل د شوروی کی‪ ،‬جی‪ ،‬بی‪ ،‬بدنام غړی وه چی د داود د‬
‫حکومت لخوا حمایه کیده‪ .‬شورویانو د داود په حکومت کی قوی نفوذ درلود‪ .‬د‬
‫بلی خوا هم داود او هم شورویانو هڅه کوله چی په اردو کی خلقی پټ سازمان‬
‫د واحد ګوند د فیصلی په اساس د امین د الس نه وباسی‪ ،‬په همدی دلیل د‬
‫وحدت نه وروسته ډیری هڅی وشوی چی امین د ګوند نه اخراج شی ځکه امین‬
‫په اردو کی قوی نفوذ درلود او د پرچم د نظامی اړخ سره چی د کارمل د کنترول‬
‫الندی وه‪ .‬د خلقی نظامی سازمان د وحدت مخالف وه‪ ،‬د هغی دلیل دا وه چی‬
‫خلقی نظامی ملګرو ویل که چیری تاسی زمونږ نومونه کارمل ته ورکړی هغه یی‬
‫داود ته ورکوی مونږ ټول به اعدام او امتیاز به کارمل اخلی‪ .‬کارمل خاین دی او‬
‫دا کار کوی نو ځکه که چیری په نظامی برخه کی وحدت کیږی مونږ ټول د ګوند‬
‫نه استعفا ورکوو‪ .‬د یادونی وړ ده چی هغه نظامی کمیتی چی زما سره په ارتباط‬
‫کی وی ما ته صریح پیغام راکړ چی امین ته یی ورسوم ما دغه پیغام امین ته‬
‫ورساوه‪ .‬پدغه پیغام کی ویل شوی وه چی که چیری په نظامی برخه کی وحدت‬
‫کیږی دوی ټول د ګوند د غړیتوب نه په جمعی ډول استعفا ورکوی‪ ،‬ځکه دوی د‬
‫حتمی مرګ خطر په دغه سیاسی لوبه کی نشی منلی‪ .‬ما د هغوی دا وړاندیز امین‬
‫ته ور کړ‪ ،‬امین بیرته دغو ملګرو ته اطمینان ورکړ چی داسی فیصله به ونکړی‬

‫‪197‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی د دوی نظر په هغی کی نه وی نو ځکه په نظامی برخه کی وحدت ونشو او بیا‬
‫امین د نظامی برخی په لرلو سره پخپله په یو قوت بدل شو‪ .‬امین پدی موفق شو‬
‫چی نظامی سازمان د داود د حکومت شوروی استخبارات او کارمل نه پټ‬
‫وساتی‪ ،‬همدا دلیل وه ترڅو چی د انقالب قومانده نه وه ورکړ شوی‪ .‬هیڅوک نه‬
‫پوهیدل څوک به د کوم کار مسول وی سره لدی چی په عام ډول دولت او‬
‫شوروی او کارمل پوهیدل چی د خلقیانو نظامی سازمان د سیاسی قدرت د‬
‫اخستلو توان لری خو دا چی څوک چیرته دی او په څه ډول دا کار کوی پالن څه‬
‫ډول دی هیچاته معلومات نه وه او همدا کار د جاسوسانو نه د پټو نظامی‬
‫تشکیالتو په کامل امنیت کی ساتل د ثور د نظامی قیام د کامیابی دلیل وه‪ .‬د‬
‫‪ ۰۱۷۷‬نه تر ‪ ۰۱۲۷‬پوری پاچا ظاهر شاه د خپلو ترونو نه د چاروواګی په الس‬
‫کی واخستی او د دیموکراسی لسیزه پیل شوه‪ ،‬په دغه دوره کی ‪ ۲‬صدراعظمانو‬
‫کار وکړ‪ .‬په ‪ ۰۱۷۱‬کی اساسی قانون تصویب شو‪ ،‬د هغه لومړی منتخب‬
‫صدراعظم داکتر یوسف په ‪ ۱‬مارچ ‪ ۰۷۲۱‬د حوت د میاشتی کال ‪ ۰۱۷۷‬خپله‬
‫کابینه اعالن او په ‪ ۰۰‬مارچ خپله خط مشی اعالن کړه‪ .‬کله چی هغه پارلمان ته‬
‫د اعتماد د رای اخستلو لپاره ورغی په بهر کی مظاهری جوړی شوی‪ .‬او د ‪۱‬‬
‫عقرب حادثه جوړه شوه او هغه په لند وخت کی استعفا ورګړه ‪.‬او د هغه په ځای‬
‫میوندوال صدراعظم شو‪ .‬په کال ‪ ۰۱۷۱‬د سنبلی د میاشتی په ‪ ۷۷‬چی د‬
‫سپتامبر ‪ ۷‬کال ‪ ۰۷۲۷‬سره مطابق وه لویه جرګه دایره شوه او ‪ ۰۱‬ورځی وروسته‬
‫یی اساسی قانون تصویب کړ‪ .‬په دغه اساسی قانون کی (سیاسی‪ ،‬نظام شاهی‬
‫مشروطه )او پارلمانی (رسمی مذهب‪ ،‬سنی‪ ،‬حنفی اسالم‪ ( )،‬ملی هویت‬
‫افغان‪ ( )،‬رسمی ژبه پښتو او دری تصویب شول )‪.‬‬

‫د پاچا په وخت کی ‪ ۲‬صدراعظمان تیر شول داکتر یوسف‪ ،‬هاشم میوندوال‪،‬‬

‫عبدالظاهر‪ ،‬نوراحمد اعتمادی‪ ،‬او موسی شفیق چی د موسی شفیق د صدارت‬

‫‪198‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په وخت سردار داود کودتا وکړه شاهی نظام یی ړنګ او جمهوریت یی اعالن کړ‬
‫شپږمه برخه!‬

‫د سردار داود دکودتا پیالمه!‬

‫سره لدی چی‪ ،‬د ظاهرشاه په وخت اداری فساد‪ ،‬فقر‪ ،‬د هیواد شاته پاتی والی او‬
‫نوری ناخوالی د سیاسی حلقو ګوندونو‪ ،‬د شدید نارضایت سره مخ وه او ټول د‬
‫یوه سیاسی تحول منتظر وه ‪ .‬خو هیچا دا تصور هم نشو کوالی چی شاهی نظام‬
‫به د کودتا د الری نسکور کړای شی ‪.‬د بلی خوا سره لدی چی په افغانستان‬
‫ظاهری سوله او ارامی موجوده وه خو د دربار په داخل کی حاالت بل دول وه‬
‫هلته شاهی کورنی په ښی او کین اړخ تقسیم شوی وه چی هر یوه سیاسی قدرت‬
‫ته د رسیدلو لپاره خپل کودتایی پروګرام درلود او د پردی شاته د دوی جګړه‬
‫ډیره شدیده وه‪.‬‬

‫په ټولنه کی غیر عادالنه اجتماعی مناسبات اداری فساد د دولت په خرابه اداره‬
‫پوری تړل کیدل‪ ،‬د بلی خوا دغه وخت خلک د کار روزګار د پیدا کولو نه هم‬
‫عاجز وه او دولت پدی قادر نه وه چی خلکو ته د کار زمینه مساعده کړی نو ځکه‬
‫خلک ډلی ډلی د کار د پیدا کولو لپاره ګاوندی او عربی هیوادونو ته مهاجر‬
‫کیدل‪ .‬دا هم ویل کیدل چی ډیرو آسیایی هیوادونو د افغانستان نه وروسته‬
‫استقالل ترالسه کړی خو اوس د پرمخ تللو هیوادونو په کتار کی والړ دی اما‬
‫برعکس زموږ په هیواد کی د یوه فاسد عاطل او باطل ضعیف دولت موجودیت‬
‫کی هیواد د نړی د مدنیت د کاروان نه شاته ساتل شوی‪.‬‬

‫په درباری سیاستونو کی دوه شخصیتونه ډیر مشهور وه ‪ -۰‬سردار ولی د پاچا‬
‫زوم چی د ښی اړخ مشری یی کوله او د اخوانیانو لخوا جوړ شوی دا د سیاسی‬
‫اسالم په اساس ګوندونه وه چی دکمونیزم پر ضد مبارزه دهغوی اساسی شعار‬

‫‪199‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وه ‪ .‬هغوی په ټولو دموکراتو او مترق ګوندونو باندی دکمو نست ټاپه وهله‬
‫‪،‬اوغرب د هغوی نه مال تړ کاوه ‪.‬اسالمی ډلو دهیواد داقتصدی پرمختګ لپاره‬
‫کوم مرام نه درلود ‪ .‬لکه چی ولیدل شول ددوی مهم مرام دسرونو السونو او‬
‫پښوپری کول دافغانستان نه دشل شوټ ړندو بیالسو بیپښو معیوبو محتاجو‬
‫سوالګرو هیواد جوړول وه ‪.‬هغوی تراوسه ډیر پرمختګ کړی ‪ - ۷.‬سردار داود‬
‫د پاچا د تره زوی چی د کین اړخ مشری یی کوله‪،‬چی په افغانستان کی‬
‫ددموکراتیکو ریفورمونو دالری د مترقی او پرمخ تللی هیواد جوړول وه ‪.‬‬
‫شوروی او د کین اړخ ګوندونو د هغه نه حمایت کاوه‪ .‬هغه ګوندونو چی د دربار‬
‫په دغو ګروپونو پوری یی اړه درلوده د حکومت لخوا د هغوی د سیاسی‬
‫فعالیت مخنیوی نه کیده اود دربار لخوا د سیاسی مبارزی مصونیت یی درلود‪.‬‬
‫د دی دواړو ډلو ترمنځ د قدرت په سر شدیده مبارزه بالخره د مخفی حالت نه‬
‫علنی حالت ته راووتله د ‪ ۰۱۲۰‬کال د اواخرو او د ‪ ۰۱۲۷‬کال په اوایلو کی دا‬
‫اوازی هری خوا خپری وی چی سردار داود او یا سردار ولی کودتا کوی‪ .‬دا‬
‫اوازی په دواړو ډلو پوری مربوط سیاسی ډلو لخوا خپریدی‪ .‬هری ډلی کوشش‬
‫کاوه چی خپل کودتایی پروګرام پټ او د بل کودتایی پروګرام افشا کړی‪.‬‬

‫د سردار داود کودتا!‬

‫بالخره د ‪ ۰۱۲۷‬کال د سرطان د میاشتی په ‪ ۷۲‬نیته په افغانستان کی شاهی نظام‬
‫په خپله د شاهی کورنی غړی یعنی سردار داود نسکور کړ‪ .‬کودتا چیانو د شپی‬
‫ټول هغه مهم اشخاص ونیول چی کوالی شول کودتا چیانو ته مشکل جوړ‬
‫کړی‪ ،‬د کودتا په شپه نیول شوی کسان داوه؛ شهزاده احمدشاه‪ ،‬جنرال‬
‫عبدلولی‪ ،‬مارشال شاه ولی خان‪ ،‬خان محمد د دفاع وزیر‪ ،‬صدراعظم موسی‬
‫شفیق‪ ،‬د هوای مدافع قوماندان جنرال ګلبهار‪ ،‬د ګارد قوماندان جنرال غالم‬
‫محمد‪ ،‬د کوماندو د قطعی قوماندان دګروال رحمت الله صافی‪ ،‬د ریشخور‬

‫‪200‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫فرقی قوماندان جنرال عبدالحکیم کتوازی او داسی نور‪ .‬کودتا د ‪ ۰۷۲۱‬کال د‬

‫جوالی ‪ ۰۲‬د سهار په شپږ بجو پای ته ورسیده او شاهی نظام نسکور شو‪.‬‬
‫محمد داود د سهار په اوه نیمو بجو کابل رادیو ته خپله وینا واوروله هغه داسی‬
‫وویل! د واقعی دموکراسی لپاره ده ته بله الر پاتی نه وه ‪ .‬ده وویل ‪ :‬چی د شاهی‬
‫نظام دومره فاسد شوی وه چی د اصالح امید یی نه وه نو ځکه د افغانستان‬
‫وطنپالونکی اردو تصمیم ونیوه چی دغه فاسد نظام ختم کړی‪ .‬داود وعده ورکړه‬
‫‪ :‬نوی نظام به بنیادی ریفورمونه عملی کړی‪ .‬لکه چی ولیدل شول د شاهی دربار‬
‫په داخل کی هغه عمیق بحران چی د انفجار په حالت کی وه بیا د وروستیو‬
‫بدلونو د عامل پتوګه ځان راڅرګند کړ‪ .‬باچا د کودتا په وخت په روم کی وه‪ ،‬یوه‬
‫میاشت وروسته یی د سلطنت نه خپله استعفا په روم کی د افغانستان سفیر ته‬
‫ورکړه‪ ،‬نور احمد اعتمادی سفیر دغه استعفا سردار داود ته ورسوله‪ .‬ظاهرشا په‬
‫‪ ۰۷۱۱‬د خپل پالر نادر شاه د وژل کیدونه وروسته‪ ۰۷۱۱ ،‬نه تر ‪ ۰۷۲۱‬پوری‬
‫‪ ۷۱‬کاله د افغانستان پاچا وه‪ .‬سردار داود د ټولنی د بحران او مشکالتو د لری‬
‫کولو لپاره خپل پروګرام «خلکو ته د خطاب د نامه الندی» د مطبوعاتو په‬
‫وسیله خپور کړ‪ .‬دا پروګرام د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند د پروګرام سره‬
‫ډیر نژدی او مشابه وه همدا علت وه چی ګوند د هغی نه د اعالمیی په صادرولو‬
‫سره دفاع وکړه‪ .‬داود بیا ارضی اصالحات او مترقی مالیات اعالن کړل‪ .‬داود د‬
‫اقتصادی پرمختګ لپاره په ‪ ۲‬کلن پالن شوی اقتصاد او د دولتی سکتور باندی‬
‫تکیه وکړه‪ .‬داود په اقتصادی او نظامی برخو کی د شوروی اتحاد په مرستو‬
‫متکی وه‪ ،‬د داود د حکومت بنیادی ریفورمونه‪ ،‬د ارضی اصالحاتو او مترقی‬
‫مالیاتو اعالنول وه‪ .‬د مترقی مالیاتو سیستم داسی وه چی په هره اندازه به د لویو‬
‫زمیندارانو ځمکی زیاتیدلی‪ ،‬په هغوی به زیاته مالیه حواله کیدله‪ .‬دی قانون د‬
‫ډیرد ځمکو په خاوندانو باندی دومره دروند اقتصادی فشار راوست چی هغوی‬

‫‪201‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مجبوریدل چی پخپله ځمکه تقسیم کړی خو داود پدی کار کی کامیاب نه وه د‬

‫یوی خوا دولتی بیروکراسی او د بلی خوا د یو قوی ګوند نه موجودیت چی د‬
‫خلکو ذهنیت دغو ریفورمونوته تیار کړی‪ ،‬د ناکامی عوامل وه‪ ،‬نو ځکه هم د‬
‫ځمکی خاوندان او هم دهقانان د دغه پروګرام نه ناراضی وه‪ .‬دغه حالت نه‬
‫دهقانان او نه لوی زمینداران خوشاله کړل او ټولنه د یوه اجتماعی او اقتصادی‬
‫بحران سره مخ شوه‪ ،‬ټولنیز مشکل نور هم مغلق شو همدا دلیل وه کله چی د‬
‫ثور انقالب بریالی شو ارضی اصالحات د خلقی دولت لپاره په عاجله دندی‬
‫بدل شول‪ ،‬ځکه خلکو د هغی غوښتنه کوله‪ .‬داود په اولو کلونو کی په ګوند او‬
‫روشنفکرانو تکیه درلوده ‪ .‬نو ځکه ګوندیانو د خلکو سره په تماسونو کی د‬
‫سردار داود د پروګرامونو نه دفاع کوله ‪.‬خو کله چی هغه بیا خپله سیاسی تګ‬
‫الره بدله کړه او ضد انقالبی شو‪ .‬د نوی تګالری جوړولو لپاره هغه ته ناوخته وه‬
‫‪.‬ځکه د هغه نوی تیم نه جوړ او نه کار ته تیاروه‪ .‬هغه کین اړخه عناصر د خپلی‬
‫کابینی نه تصفیه کړل د هغه دولت په ښی او کین اړخ تقسیم شو‪ ،‬او داخلی‬
‫برخوردونه د دولت په منځ کی پیل شول په کین ګروپ کی فیض محمد‪ ،‬حسن‬
‫شرق‪ ،‬محتاط‪ ،‬جیالنی باختری‪ ،‬پژواک‪ ،‬پاچاګل وفادار وه چی د واک نه لری‬
‫شول‪ .‬او په ښی اړخ کی دوه مهم شخصیتونه چی د داود کابینه او سیاست یی‬
‫په کنترول کی وه‪ .‬یو حیدر رسولی د دفاع وزیر او بل قدیر نورستانی داخله‬
‫وزیران وه‪ ،‬د ښی اړخ نمایندګان او د سیاسی قدرت په مرکز بدل شول ځکه داود‬
‫د شوروی نه فاصله او د غرب سره د نژدیوالی سیاست پیل کړ‪ .‬د هغه په‬
‫سیاستونو کی ژور بدلون راغی خو د دغه بدلون لپاره هغه قوی ټیم جوړ نکړ‪ .‬او‬
‫یا یی وخت نه درلود‪ ،‬او د زړښت اود وینی سرطان ناروغی په وجه فزیکی توان‬
‫نه درلود‪ ،‬صرف رسولی او نورستانی دغه دوه وزیرانو ته د ګوند او دولت ټول‬
‫واک سپارل شوی وه‪ .‬هغوی د داود د ملی غورځنګ د ګوند ناظمین هم وه‪.‬‬

‫‪202‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دوی بی کفایته مغرور او بی تدبیره شخصیتونه وه‪ .‬چی د داود د حکومتی نظام د‬
‫سقوط مقدمات یی برابر کړل دغه وخت داود په خپلی کابینی عمال کنترول د‬
‫السه ورکړی وه‪.‬‬

‫د داود د جمهوری حکومت په مقابل کی د اخوانیانو وسله وال بغاوت!‬

‫د ‪ ۰۷۲۱‬په پای کی د اخوانیانو لخوا د دولت پر ضد د بدخشان د درواز په‬
‫ولسوالی کی وسله وال برخوردونه وشول‪ ،‬دولت هم جدی اقدامات وکړل‪ .‬غالم‬
‫محمد نیازی د شرعیاتو ریس ونیول شو‪ ،‬اخوانی مشران برهان الدین ربانی‪،‬‬
‫ګلبدین حکمتیار‪ ،‬احمد شاه مسعود پاکستان ته وتختیدل‪ .‬په ‪ ۰۱۲۷‬په اوړی‬
‫کی د احمد شاه مسعود او ربانی ډلی د پاکستان په مرسته په بدخشان‪ ،‬لغمان او‬
‫پنجشیر حملی وکړی هغوی د پنجشیر ولسوالی د څو ساعتونو لپاره ونیوله خو‬
‫په نورو ځایونو کی ناکام شول او بیرته پاکستان ته وتختیدل‪ .‬دا حملی په کابل‬
‫کی د اخوانیانو لخوا د یوی لوی کودتای پالن یوه برخه وه چی ناکامه شوه‪ .‬بیا‬
‫موالنا عطاوالله فیضان هم ونیول شو‪ .‬اخوانیانو په داود پسی شدید تبلیغات‬
‫پیل کړی وه چی داود کمونست دی‪ .‬داود مجبور شو چی د ځان سپیناوی وکړی‬
‫هغه په ‪ ۰۱۲۱‬کال د کابل په پولی تخنیک کی وویل! د انقالب دشمنان مونږ ته د‬
‫کمونست نوم راکوی‪ ،‬تاسو ځوانانو ته په صراحت وایم مونږ مسلمانان یو په‬
‫کمونیزم باندی زمونږ متهم کول نه بښونکی جرم دی ‪ .‬خو د اخوانیانو لخوا دا‬
‫ټولی حملی بی نتیجی نه وی‪ .‬بالخره د اخوانیانو د فشار له کبله داود خپل‬
‫سیاست بدل کړ او د خلق دموکراتیک ګوند باندی یی حملی پیل کړی‪ .‬او کابینه‬
‫یی د چپ اړخ غړو نه تصفیه کړه‪ .‬په مرکز او والیاتو کی د افغانستان د خلق‬
‫دموکراتیک ګوند غړی ونیول شول‪ .‬دانیول کیدل پداسی حال کی وه ‪ ،‬چی د‬
‫ګوند غړو د داود د حکومت نه د اخوانیانو د حملو په مقابل کی دفاع کوله او د‬
‫داود د حکومت مالتړ یی کاوه‪.‬‬

‫‪203‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د داود په وخت زما نیول کیدل!‬

‫د ‪ ۰۱۲۷‬کال په اوړی کی کله چی په پنجشیر د اخوانیانو لخوا حمله وشوه ‪.‬د‬
‫ګوند مرکزی کمیتی د اعالمیی په صادرولو سره دا حمله محکوم کړه ‪،‬او د داود‬
‫د دولت نه یی رسمی دفاع وکړه ‪.‬خو حتی دولت ته دا د فاع هم د تحمل وړ نه‬
‫وه زه پدی اړه د خپلی خاطری ذکر کوم‪.‬‬

‫زه په دغه کال د کندز په شیر خان لیسه کی معلم او د افغانستان د خلق‬
‫دموکراتیک ګوند د مرکزی کمیتی لخوا په کندز‪ ،‬بغالن‪ ،‬تخار او بدخشان یعنی‬
‫شمال شرق زون کی د ګوند مشر وم‪.‬په ‪ ۰۱۲۷‬کی د ګوند لخوا فیصله وشوه چی‬
‫د داود د حکومت په دفاع کی دغه اعالمیه چی په پنجشیر کی یی داخوانیانو‬
‫دحملی پر ضد او دداود حکومت په دفاع کی صادره شوی وه ‪ .‬په ټولو ځایونو‬
‫کی خپره شی ‪ .‬سره لدی چی ګوندی تشکیالت مخفی وه ‪،‬خو د جمهوریت په‬
‫دفاع کی ګوند خپل کارته په علنی ډول دوام ورکاوه‪ .‬پدی اړه یو کال دمخه د‬
‫ګوند مشر نورمحمد ترکی زه کابل ته وغوښتلم‪ ،‬هغه ماته وویل ‪ :‬چی د دی‬
‫امکان شته چی داود خپل سیاست ته د ګوند پرضد تغیر ورکړی‪ .‬اوازی دی چی‬
‫داود پدی اړه د جزا قانون نافذ کوی نوځکه مونږ باید نیمه علنی کارته ځان تیار‬
‫کړو‪ .‬د دی معنی داده چی ګوندی تشکیالت به زنجیری شکل ولری او مخفی‬
‫وی او فعالیت به علنی وی‪ .‬ما وویل چی دا کار د ګوند مسولو کادرونو ته‬
‫مستقیم خطر متوجه کوی‪ ،‬که چیری ملګری ونیول شی کوم تدابیر پیشبینی‬
‫شویدی ‪،‬ګوندی کاربه په څه ډول وی ‪.‬هغه وویل چی په کندز‪ ،‬تخار‪ ،‬بغالن او‬
‫بدخشان کی چی هرڅوک نیول کیږی ستانوم به ورکوی‪ .‬ما وویل که چیری زه‬
‫ونیول شم د چانوم به ورکوم هغه وویل چی زما نوم به ورکوی‪ .‬د ډیرو نورو‬
‫مسایلو نه د بحث نه وروسته زموږ خبری ختمی شوی او زه کندز ته ستون شوم‪.‬‬
‫کال وروسته د کندز د سپین زر شرکت د کارګرانو د رهبری کمیتی غړی‬

‫‪204‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پکتیاوال نادر کاګر د پنجشیر د حادثی په هکله د جمهوریت نه په دفاع کی د‬

‫ګوند اعالمیه د کندز د سپین زر شرکت سکرتر ته ورکړه‪ .‬پدی دلیل چی د‬
‫جمهوریت نه دفاع به هغه خوشاله کړی‪ .‬خونتیجه برعکس وه هغه اعالمیه‬
‫واخیسته او نادر کاګر یی پولیسو ته حواله کړ‪ .‬نادرکارګر بندی شو او په‬
‫تحقیقاتو کی هغه د ګوندی فیصلی په اساس زمانوم ورکړ‪ .‬پولیس ما پسی کور‬
‫ته راغلل او زه بندی شوم‪ .‬څو ورځی وروسته زمانه تحقیقات پیل شول‪ .‬هغوی‬
‫وویل چی ولی دی دغه اعالمیه خپره کړیده؟ ما جواب ورکړ چی سردار داود‬
‫ټولو ملی دیموکراتیکو قوتونونه غوښتنه کړی چی د جمهوریت نه دفاع وکړی‪.‬‬
‫موږ ملی دیموکراتیک ګونداو قوت یو‪ ،‬موږ دهغه غوښتنه عملی کړی او د‬
‫پنجشیر د حادثی په اړه مو د جمهوریت نه دفاع کړیده او دا دفاع جرم نشی‬
‫کیدای‪ .‬دفاع نه کول جرم دی زه نه پوهیږم تاسو په کوم دلیل زه بندی کړی یم‪.‬‬
‫هغوی وویل چی سردار داود په هیڅ ګوند کی ندی نو ځکه ستاسو فعالیت‬
‫غیرقانونی دی‪ .‬ما وویل چی اساسی قانون لغوه شوی بل داسی یو قانون چی‬
‫زمونږ د ګوند فعالیت غیرقانونی کړی ندی اعالن شوی‪ .‬نو د کوم قانون په‬
‫اساس زمونږ ګوند غیر قانونی دی‪ .‬د بلی خوا که چیری داود په هیڅ ګوند کی نه‬
‫وی دا د دی معنی نه لری چی د بل ګوند فعالیت غیر قانونی شی‪ .‬زمونږ ګوند‬
‫یو ملی او مترقی قوت دی او دا دی د جمهوریت نه یی دفاع کړیده‪ .‬هغوی‬
‫وویل چی ستا نیول دا د مرکزی حکومت تصمیم دی‪ .‬دا زموږ فیصله نده ‪.‬بیا‬
‫هغوی وویل چی په شمال شرق زون کی خپل مسولین رامعرفی کړه ما وویل چی‬
‫زه د دی کار اجازه نلرم دا د ګوند مشر نورمحمد ترکی پوری اړه لری د هغه ځای‬
‫په مرکز کابل کی معلوم دی ‪ .‬د هغه نه پوښتنه وکړی هغه به ټول معلومات‬
‫درکړی‪ .‬هغوی بله پوښتنه نه درلوده تحقیقات ختم شول‪.‬‬

‫‪205‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ما په زندان کی د یوی میاشتی نه زیات وخت تیر کړ‪ .‬زما د خالصون په اړه‬
‫ګوندی مشرتابه د دولت سره په خبروکی وه‪ .‬ماته د کابل نه اطالع راورسیده چی‬
‫د داود په کابینی کی د شدید اختالفونو له امله ستا خوشی کیدل ځنډول شوی‪ .‬د‬
‫فیض محمد داخله وزیر نظر داوه چی ته خوشی او بیرته په شیر خان لیسه کی د‬
‫ښونکی په حیث خپلی دندی ته دوام ورکړی ‪.‬خو فیض محمد د تبدیلیدو په‬
‫حال کی دی او د نوی وزیر داخله قدیر نورستانی نظر داسی دی چی دی دی‬
‫خوشی شی خو د کندز نه دی تبدیل شی په بغالن کی دی د ښونکی په حیث‬
‫خپلی دندی ته دوام ورکړی‪ .‬بالخره زما په اړه دوهمه فیصله عملی شوه‪ .‬او زه‬
‫خوشی او بغالن والیت ته تبدیل شوم او د بغالن په خنجان عالقه داری کی‬
‫معلم شوم‪ .‬د ګوند سره داسی منفی برخورد او وروستی جریانات دا ثابتوی چی‬
‫داود د ګوند لخوا حتی د ځان په ګټه فعالیت نشو تحمل کوالی ‪.‬همدا دلیل و‬
‫چی داود څوڅو ځله د ګوند وړاندیزونه د داود د حکومت سره د افغانستان د‬
‫خلق دیموکراتیک ګوند د یوی سیاسی جبهی جوړیدل او همکاری رد کړل‪.‬‬

‫سیاسی بحران‬
‫پداسی حال کی چی سر دار داود د اخوانیانو سره د جګړی په حال کی وه او‬
‫نژدی سیاسی متحد یی د خلق دیموکراتیک ګوند وه دشمنی اعالن کړه‪ .‬دا د‬
‫هغه اشتباه او خودکشی وه ځکه داود د همدی ګوند په مرسته قدرت ته‬
‫رسیدالی وه‪ .‬د هغه حکومتی نظام او اردو د ګوند د نفوذ الندی وه ‪ .‬پداسی‬
‫شرایطو کی داود خپل سیاست ته په منفی جهت کی تغیرورکړ‪ .‬د خپلو پخوانیو‬
‫ملګرونه چی دی یی قدرت ته رسولی وه جدا شو او په ښی اړخ چا پلوسانو او‬
‫بی نفوذه‪ ،‬بی خاصیته عناصرو یی تکیه وکړه‪ .‬خو ښی اړخ اسالمی ګوندونه‬
‫چی د حکومت نه یی د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند د غړو تصفیه‬
‫غوښتله ‪.‬د سردار داود په دفاع کی په قاطع ډول والړ نه وه‪ .‬ځکه هغوی د‬

‫‪206‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خارجی هیوادونو د شبکو په الس کی لوبیدل چی بیا د تاریخ په بله پاڼه کی د‬

‫هغوی ماهیت ټولو ولید‪ .‬اخوانیانو په هیڅ ډول د داود سیاست مالتړ نه کاوه‬
‫‪.‬هغوی غوښتل د خپلی خوښی اسالمی دولت جوړ کړی حتی سردار داود دی ته‬
‫هم تیار نه وه چی د اخوانیانو په خوښه اسالمی حکومت جوړ کړی ‪.‬هغه پداسی‬
‫حالت کی چی بحرانی حالت لیده باید دبحران دحل لپاره یا په خپله قوت جوړ‬
‫کړی وای‪ ،‬او یایی په یوه اړخ چی هغه مناسب ګانه تکیه کړی وای‪ .‬کله چی‬
‫داود د خپلو مترقی اړخ متحدینو پر ضد ودرید په ښی اړخ یی هم تکیه ونکړه‪.‬‬
‫داود د خپل حکومت د ښی او کین اړخ دواړو پر ضد ودرید‪ .‬دریم قوت چی د‬
‫هغه نه دفاع وکړی یا نه وه‪ .‬او یایی داسی زور چی د داود نه د ټولو په مقابل کی‬
‫دفاع وکړی نه درلود‪ .‬نو ځکه داود په ګوند باندی د حملی وروسته په خپله‬
‫داسی اور بل کړ چی هم یی ځان او هم یی خپل حکومت تباه کړ دا د حکومت‬
‫لپاره د یوه تباه کونکی بحران پیل وه‪ .‬چی عامل یی په خپله دی وه د هغه سره د‬
‫مقابلی لپاره دواړو اړخونو ښی او کین اړخ تیاری نیوه‪ .‬ځکه دواړه د حکومت د‬
‫ضربی الندی وه‪ .‬د یادونی وړ ده چی د داود د سیاسی دریّځونو مطابق‪ ،‬خلقیانو‬
‫خپل رسمی دریځ روښانه ساته‪ = .‬خلکو ته د خطاب د نامه الندی د داود وینا=‬
‫د جمهوریت ضد هر ډول دسیسو په هکله د دولت د جزا قانون‪ ،‬اساسی قانون‬
‫او لویی جرګی په هکله د دولت د بین المللی دریځونو په هکله په خپل وخت د‬
‫افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند اعالمیی خپری کړی‪ .‬کله چی داود خپل‬
‫ریفورمونه اعالن کړل ټولو فکر کاوه چی داود مترقی کړنالره لری نو ځکه‬
‫خلقیانو د هغه د ریفومونو نه دفاع وکړه‪ .‬د هغه د ریفورمونو په جمله کی ارضی‬
‫اصالحات ډیر مهم وه ‪.‬چی بیا ګوند د هغه ناکام پروګړام چی د ده میراث وه د‬
‫ثور انقالب د بری وروسته په کامیابی عملی کړ ځکه ګوند په ټول هیواد کی‬
‫حاکم موقف درلود او د ریفورم د عملی کولو قدرت او اراده یی درلوده او هغه‬

‫‪207‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یی عملی کړه‪ .‬داود ارضی اصالحات او مترقی مالیات اعالن کړل هغه غوښتل‬
‫چی خپل ستر پروګرامونه عملی کړی او خپلی کودتا ته انقالب نوم ورکړی خود‬
‫هغه ټول کوششونه ناکام شول ‪.‬ځکه هغه د ریفورونو د عملی کولو لپاره قوی‬
‫اراده نه درلوده او متزلزل وه ‪.‬د بلی خوا د داسی انقالبی پروګرامونو د عملی‬
‫کولو لپاره قوی سرتاسری ګوند د ټولو خلکو مشارکت یا پراخه سیاسی جبهی‬
‫واحده اداری او د انرژی او توان نه ډک رهبر ته ضرورت وه‪ .‬سردار داود‬
‫حکومت دا یو خصوصیت هم په کامل ډول نه درلود‪ .‬دالیل یی دا دی‪.‬‬

‫‪ =۰‬داود لوی خیالونه او محدود امکانات درلودل ‪.‬د هغه دولت عمال په دوه ډلو‬
‫ویشل شوی وه ‪.‬چی متضاد نظریات یی درلودل او د ده سره یی واحده عقیده نه‬
‫درلوده د بلی خوا ورځ په ورځ د داود کنترول په خپلی ډلی او خپلی کابینی‬
‫کمیده او خودسری او کارشکنی د واحدی اداری ځای نیوه‪.‬‬

‫‪ =۷‬هغه باید خپل د ملی غورځنګ ګوند د قدرت په اول کال کی جوړ کړی وای‬
‫چی د هیواد په سیاسی بهیر باندی یی اثر درلودای‪ .‬پدی ګوند کی واحد فکر نه‬
‫وه او عمدتا دولتی کارکونکی چی د هغوی زیاته برخه په نورو ګوندونوکی تنظیم‬
‫وه‪ .‬او د حکومت نه یی ظاهری حمایت درلود جوړ شوی وه‪ .‬هغه پدی قادر نشو‬
‫چی یو واحد قوی ګوند جوړ کړی چی واحد فکر او نظر ولری‪.‬‬

‫‪ =۱‬هغه د عمر په لحاظ او همدارنګه د بدنی ناروغی لکبله زوړ اوناتوانه وه‪ .‬ویل‬
‫کیدل چی هغه د وینی سرطان لری‪ .‬پدیی قادر نه وه چی دولت په منظمه توګه‬
‫اداره کړی او یا ګوند جوړ کړی‪ .‬نو ځکه ټول پروګرامونه د کاغذ په مخ پاتی‬
‫کیدل او حکومت د یو لوی بحران په مخ روان وه‪.‬‬

‫‪208‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ =۷‬د داود د خارجی سیاست مهم شاخص د شرق او غرب ترمنځ د توازن ساتل‬
‫وه‪ .‬هغه دا توازن د خپل قدرت په آخرو کلونو کی د السه ورکړ او نه د شرق شو‬
‫او نه د غرب‪.‬‬

‫‪ =۲‬د دولت په اداره کی د هغه یواځینی قدرت نظامی توان وه چی په اردو کی د‬

‫نورو ګوندونو د اغیزی له امله هغه یی عمال د السه ورکړ‪ .‬د هغه د قدرت دوام‬
‫په ټولو حاالتوکی د زیات وخت لپاره ناممکن وه یو دلیل دا چی د ده په دولت‬
‫کی انارشی او خودسری چی هری ډلی د خپل کار په ساحه کی د مرکزی دولت‬
‫پروګرام ته تعهد نه درلود‪ .‬او د ده په حکومت کی هری یوی سیاسی پټی ډلی‬
‫خپل ځان ته په کار مصروف وی‪ .‬او د بلی خوا د ده جسمی ناروغی او زړښت د‬
‫دی مانع وه چی هغه څه چی دی یی غواړی هغه عملی کړی‪ .‬نو ځکه د ده د‬
‫حکومت ورځی په شمار وی او د زیات دوام امکان یی نه و‪ =.‬په همدی دالیلو د‬
‫افغانی ټولنی د سیاسی اجتماعی او اقتصادی بحران د حل لپاره چی داود شاهی‬
‫نظام ختم کړ‪ ،‬هغه نه یواځی دغه بحران ختم نکړ بلکه د پاچا نه راپاتی شوی‬
‫بحران نور هم عمیق کړ‪ .‬بالخره په خپله سردار داود د همدی سیاسی اجتماعی‬
‫او اقتصادی بحران په عامل بدل شو‪ .‬چی په نتیجه کی یو ځل بیا سیاسی‬
‫حاکمیت د نظامی قیام د الری تغیر وکړ او د ثور انقالب بریالی شو‪.‬‬
‫اوومه برخه*‬

‫د ثور انقالب!‬
‫د ثور انقالب د افغانستان د خلکو د اکثریت په غوښتنه او ارادی او پراخی‬
‫همکاری پیل شو‪ .‬په ټول هیواد کی خلکو د غوندو او مارشونو په کولو او په‬
‫ریفورمونو کی د پراخی برخی اخستنی له الری د هغی نه مالتړ وکړ‪ .‬د ډیرو‬

‫‪209‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫افرادو د نظر په خالف په افغانستان کی د انقالب او دغو ریفورمونو د اجرا لپاره‬

‫هم ذهنی او هم عینی شرایط تیار وه‪.‬‬

‫عینی شرایط! په سیاسی لحاظ داود پدی قادر نه وه چی د اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪،‬‬

‫سیاسی بحران ته د حل الره پیدا کړی‪ .‬د داود حکومت عمال د فلج حالت کی‬
‫وه‪ .‬د جزا د قانون په نافذولو سره د هر ډول دیموکراتیک فعالیت مخه ونیول‬
‫شوه‪ .‬په ټول هیواد کی هغه دموکراتیک بهیر ختم شو چی د پاچا په وخت کی‬
‫پیل شوی وه‪ .‬داود په ټول هیواد کی د خلقی ګوند د غړو او مسولینو پولیسی‬
‫تعقیب او زندنی کول پیل کړل‪ .‬دا حالت د دی سبب شو چی خلقی ګوند د خپل‬
‫ځان او خلقی غورزنګ د دفاع په خاطر مجبور شی په نظامی برخه کی پټ کار ته‬
‫شدت ورکړی او په اردو کی قوی سازمان جوړ کړی‪ .‬د داود حکومت عمال په‬
‫متضادو ګروپونو ویشل شوی وه چی واحده اداره له منځ نه تللی او انارشی‬
‫حاکمه وه‪ .‬داود د وینی د سرطان د لرلو او زړښت له امله پدی قادر نه وه چی‬
‫دولت په منظمه توګه ادره کړی‪ .‬د بلی خوا د اخوانیانو د کودتا اوازی هم مخ په‬
‫ډیریدو وی‪ .‬او ټول خلک یو سیاسی تحول او انقالب ته منتظر وه‪.‬‬

‫ذهنی شرایط! هغه وخت د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند په خلکو کی‬
‫عمیق نفوذ درلود او د خلکو ذهنیت یی د انقالب لپاره تیار کړی وه‪ .‬او ګوند‬
‫دومره قوی وه چی هم انقالب ترسره کړی او هم انقالبی ریفورمونه عملی کړی‬
‫چی بیا عمال د ټولو خارجی او داخلی دسیسو سره سره خلقیان پدی قادر شول‬
‫چی انقالبی ریفورمونه عملی کړی‪ .‬چی د دغو ریفورمونو د مخنیوی اوتخریب‬
‫لپاره شوروی استخباراتو او د کارمل ډلی په ټول قوت پټ تخریبی او تبلیغاتی‬
‫کار وکړ‪ .‬د دغو ریفورمونو پر ضد د هغوی تبلیغی کار تراوسه د هغوی په لیکنو‬
‫کی لیدل کیدای شی چی د شوروی د وخت مدیا نه راپاتی دی ‪.‬خو بیا هم‬

‫‪210‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ریفورمونه په کامیابی سره عملی شول‪ .‬د ذهنی شرایطو په ارتباط دا هم ویالی‬
‫شو چی په هغه وخت کی د بدلون‪ ،‬ازادی او دیموکراسی لپاره مبارزه خپل اوج‬
‫ته رسیدلی وه‪ .‬موجود بحران د یوه بدلون او انقالب غوښتنه کوله او د خلکو‬
‫ذهن دغه اوښتون ته تیار وه‪.‬‬

‫د ثور انقالب په اړه بیا هم د حوادثو د مستند بیان لپاره‪ ،‬په هغه وخت کی د‬
‫خپری شوی د انقالب رسالی ته مراجعه کوم ‪.‬چی نوی انقالبی حکومت لخوا په‬
‫رسمی ډول نشر شوه چی د هغی لندیز داسی دی‪.‬‬

‫د ثور انقالب د افغانی ټولنی د تاریخی اړتیاو سره سم د ټولنی د عینی او ذهنی‬
‫شرایطو له مخی د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند په مشری د خپلی دیارلس‬
‫کلنی مبارزی د یوی منطقی نتیجی په توګه بریالی شو‪ .‬دغه انقالب دسهار د نهو‬
‫بجونه پیل او د ماښام په اوه بجودلسو ساعتونو په موده کی بریالی شو‪ .‬ګوند د‬
‫خپل موجودیت د ‪ ۰۱‬کلنو په اوږدوکی په چتکی سره د خلکو د پرګنو ترمنځ‬
‫الره پیدا کړه‪ .‬د داود په مشری د ‪ ۰۱۲۷‬کال له کودتا سره جوښت د افغانستان د‬
‫خلق دموکراتیک ګوند مرکزی کمیتی بشپړ تصمیم ونیوه چی د هیواد په وسله‬
‫والو قواو کی ګوندی سازمانی تیوریکی او ولسی چارو ته زیاته پراختیا ورکړی‪.‬‬
‫مرکزی کمیتی د ملګری ترکی په پیشنهاد‪ ،‬ملګری حفیظ الله امین ته وظیفه‬
‫ورکړه چی د ګوند په نمایندګی په وسله والو قواو کی ګوندی چاری له ګوندی‬
‫اصولو سره سم تنظیم کړی‪ .‬مرکزی کمیتی ملګری امین ته واک ورکړ چی د ګوند‬
‫یو شمیر تکړه کدرونه په خپله همکاری په کارو اچوی‪ .‬د دی پریکړی له مخی په‬
‫وسله والو قواو کی افسران په چتکی سره ګوند ته جذب او په ګوندی سازمانونو‬
‫کی تنظیمیدل په وسللوالو قواو کی د سیاسی جریاناتو کلی رپوت د مرکزی کمیتی‬
‫غوندو ته ورکول کیده ملګری امین به هر کال دوه ځله په لیکلی ډول په وسلوالو‬

‫‪211‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قواو کی د سترو پدیدو او د هغو افسرانو لست چی په ګوندی سازمانونو کی به‬

‫متشکل کیده ملګری ترکی ته ورکاوه‪ .‬یو ځل د می د میاشتی په لمړی نیته او بل‬
‫ځل د جنوری په ‪ ۶۶‬چی د ګوند د تاسیس ورځ وه ګوند ته جذب په ډیر‬
‫ګړندیتوب زیاتیده او ګوند په ضربتی قطعاتو کی د لیدو وړ قدرت ترالسه کړ‪ .‬د‬
‫یادونی وړ ده چی هغه وخت د ګوند د مشرتابه لخوا ملګری امین د واک په لرلو‬
‫وسله والی قواوی داسی تنظیم کړی وی چی که د داود رژیم د هر قدرت په‬
‫واسطه ړنګ شی او یا داود دولت پر ګوند تیری وکړی یا ملګری ترکی بندی شی‪.‬‬
‫نو په روښانه ورځ کی دی انقالب پیل د داود دولت دی ړنګ شی او سیاسی‬
‫قدرت دی د افغانستان خلکو ته د افغانستان د خلکو د دموکراتیک ګوند په‬
‫مخکښ توب السته ورشی‪ = .‬مخونه ‪۷۱‬نه تر‪ = ۷۱‬د انقالب رساله‪.‬‬

‫د نظامی قیام جریان‬

‫د ‪ ۶۵۳۱‬کال د حمل په ‪ ۷۱‬نیته سهار وختی اطالع راغله چی میر اکبر خیبر شهید‬
‫شوی دی ‪ .‬د حمل په دیرشمه د هغه د جنازی په مراسمو کی د سلو زرو کسو په‬
‫شاوخواکی خلکو ګدون کړی وه چی د تولو په سرکی نورمحمد ترکی روان وه‪ .‬په‬
‫دغه ورځ نورمحمد ترکی حفیظ الله امین ته هدایت ورکړی وه چی په ټول‬
‫وسلوال پوځ کی باید خلقیان بالکل د تیار سی په حال کی اوسی چی کومه ناوړه‬
‫پیښه ونشی‪ = .‬د افغانستان کلنی‪ = .‬مخ ‪ = ۳۱۵‬بالخره د داود حکومت په ‪۶۵۳۱‬‬
‫د ثور د میاشتی په ‪ ۱‬د ګوند په رهبری حمله وکړه‪ .‬پدغه نیته د شپی په ‪ ۶۷‬بجو‬
‫يوه ډله پولیسان د نورمحمد ترکی کورته ننوتل‪ .‬کور یی ولټاوه او ملګری ترکی‬
‫یی ولچک کړ‪ .‬د پولیسانو نوری ډلی د مرکزی کمیتی د نورو ‪ ۹‬غړو د هغو څخه د‬
‫ملګری حفیظ الله امین کور ته هم ورغلل ‪.‬د شپی لخوا ملګری امین بیده وه د ده‬
‫زوی عبدالرحمان غږ کړ چی پولیس دی پولیسان دملګری امین کوټی ته ورننوتل‬
‫کور یی تالشی کړ او ټول کتابونه او مواد یی په بوجیو کی واچول او د ځان سره‬

‫‪212‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یی یووړل ‪.‬او ملګری امین ته یی وویل چی تاسو له کور څخه چاپیر پولیسان والړ‬
‫دی له خپل کور څخه وتالی نشی سره ددی ټولو حوادثو امین پدی موفق شو چی‬
‫د انقالب قومانده د خپل زوی عبدالرحمان په وسیله ارتباطی نظامی کدرونو ته‬
‫ورسوی‪ .‬ګوندی رهبران ټول د کابل والیت نظارت خانی کی بندیان شول‪ .‬شپه‬
‫تیره شوه او سهار شو ملګری ترکی په زندان کی ‪ ۵۵‬ساعته پوره کړی نه وه چی د‬
‫ثور انقالب د ثور د میاشتی په ‪ ۱‬نیته د سهار په ‪ ۱‬بجو پیل شو ورو رو د ټوپکو د‬
‫ډزو او د توپونو غرهار په هوا کی د پوځی الوتکو د طوفان زیږونکو غږونو د کابل‬
‫فضا ونیوله او په ‪ ۶۵‬ساعتونو کی د ماښام په ‪ ۱‬بجو د ثور انقالب د بری اعالمیه‬
‫د رادیو افغانستان په څپو کی خپره شوه‪ .‬د انقالب رساله مخ =‪=۹۶‬‬

‫د ثور په ‪ ۱‬نیته له غرمی مخکی له ‪ ۱‬تر ‪ ۱‬بجو پوری خلقیان د خپلو قوماندانانو‬
‫سره په تماس کی شول او خلقی قوماندانانو خلقی کدرونو ته مشخصی دندی‬
‫ورکولی ځکه چی هر قوماندان د ملګری امین د پخوانیو هدایتونو سره سم د خپلی‬
‫قطعی په حاالتو او شرایطو پوره مسلط وه او پوهیده چی کوم خلقی کدر باید څه‬
‫وظیفه سرته ورسوی‪ .‬د سهار ‪ ۱‬بجی وی چی اسلم وطنجار په خلقی لوړی‬
‫روحیی د ملګری حفیظ الله امین د قوماندی سره سم د افغانستان د خلکو انقالب‬
‫اعالن کړ ‪ .‬چی له شوره ډکو انقالبی ولولو سره یی هر کلی وشو‪ .‬د سهار په‬
‫یوولس نیمو بجو د زغرورو قواو لومړی تانک د ملګری وطنجار په قومانده د کابل‬
‫د ښارپه لور حرکت وکړ د هغه په تعقیب ‪ ۷۳۵‬تانکونه او زرپوش د انقالب دپاره‬
‫فعال ګدون ته تیار شول کله چی تانکونه ښار ته ورسیدل جګړه ډیره شدیده شوه‬
‫خو ډیر زر د کوماندو د قطعاتو د حرکت مخه په قطعاتو کی دننه خلقیانو او د‬
‫خلقی تانکونو د ګوذارونو په وسیله ونیوله شوه او ملګری شهنواز د کوماندو د‬
‫قوماندان پتوګه قدرت په الس کی ونیوه‪ .‬مخونه= ‪ = ۹۵=۹۷‬دانقالب رساله‪ .‬د‬
‫مازدیګر تر پنځنیمو بجو د کابل ښار او رادیو افغانستان د انقالبی خلقیانو الس‬

‫‪213‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ته ورغلل خلقیانو د تانکونو او زره پوشونو پواسطه په لومړی پړاو کی د کورنیو‬
‫چارو وزارت ونیوه او والیت مرکز او د کابل د والیت قوماندانی یی تر خپل‬
‫تسلط الندی راوستل‪ .‬پدغه وخت د خپلو مشرانو د پیدا کولو په لته کی شول چی‬
‫په کوم زندان کی به وی هغوی زندان پیدا کړ‪ .‬او د تانکونو په وسیله یی د زندان‬
‫دیوال ړنګ کړ او ملګری ترکی او نور یی د زندان نه راوایستل خلقی افسران د‬
‫خپلو مشرانو ترکی او امین نه ګرد چاپیر راتاو شول او پداسی حال کی چی د‬
‫سترګو نه یی د خوښی او بری اوښکی توییدلی خپل مشران ترکی او امین یی په‬
‫غیږ کی ونیول ملګری امین پداسی حال کی چی په یو الس کی یی ولچک قفل‬
‫شوی وه ملګری ترکی ته د انقالب مبارکی وویلی‪ .‬افسرانو رپوت ورکړ چی د‬
‫انقالب د قوماندی مرکز رادیو افغانستان دی باید هلته الړ شو‪ .‬ملګری امین د یوه‬
‫زره پوش قوماندان ملګری مصطفی ته امر وکړ چی نژدی شی ‪.‬او ملګری ترکی او‬
‫نور ملګری پکی سپاره شول او زره پوش د انقالب مرکز رادیو افغانستان په لور‬
‫حرکت وکړ د الری په اوږدو کی چی د ملګری امین نیمه تنه د زرهپوش نه راوتلی‬
‫وه ‪.‬په خپل هغه الس چی ولچک شوی وه هغو مظاهره کونکو ته چی د انقالب‬
‫مالتړ یی کاوه درناوی کاوه او په انقالبی شعارونو او چکچکو یی هرکلی کیده د‬
‫هغوی زره پوش د مازیګر ‪ ۱‬بجی رادیو افغانستان ته ورسید او هلته یی د نورو‬
‫انقالبینو لخوا استقبال وشو د ماښام په ‪ ۱‬د ثور انقالب د بریالیتوب اعالمیه خپره‬
‫شوه‪ .‬د ثور انقالب د بریالیتوب د اعالمیی د خپریدو وروسته د توپچی ‪ ۱۱‬قطعه‬
‫چی د داود په طرفداری جنګیده د انقالب په دفاع راووتله خو د داود د ارګ له‬
‫دننه نه د انقالبی خلقیانو پر ضد ډزو دوام وکړ‪ .‬پدغه وخت چی د شپی تیاره هم‬
‫خپره شوه او د کابل هوا هم په وریځو پټه او بارنی وه‪ ،‬خلقی قهرمانو پیلوطانو په‬
‫جنګی الوتکو د برښنا په څیر د نڅا پحال کی د داود په ارګ اور بل کړ چی له‬
‫سپیده داغ څخه د مخه د ارګ سر بازان او افسران تسلیمیدو ته اړ شول خو داود د‬

‫‪214‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خپلو خپلوانو او نوکرانو سره په سر زوری ټینګار کاوه اوریدل کیدل چی داود باید‬
‫ونه وژل شی‪ ،‬باید ژوندی السته راشی‪ .‬کله چی کوماندو د خلقی افسرانو په‬
‫مشری د داود ارګ ته ننوتل ملګری امام الدین‪ ،‬داود او د هغه خپلوانو ته وویل‬
‫چی! سیاسی قدرت د افغانستان د خلکو دموکراتیک ګوند په الس کی دی‪ .‬تاسو‬
‫ته امر کیږی چی تسلیم شی خو داود په خاص حماقت سره په ملګری امام الدین‬
‫باندی د هغی تومانچی په وسیله ‪.‬چی په الس کی یی وه ډز وکړ د داود دغه‬
‫خاینانه عمل سره جوخت سربازان چی د ملګری امام الدین سره وه په داود او د‬
‫ده په همکارانو چی ور سره وه ډزی وکړی او له پښو یی وغوزول پدی ډول سره د‬
‫داود ارګ په بشپړ ډول سره د خلقیانو الس ته ورغی‪ .‬د شیندند‪ ،‬کندهار او بلخ‬
‫هوای دګرونه چی د خلقیانو د قوماندی الندی وه د خپل شاوخوا والیتونو په‬
‫ساتنه کی برخه واخسته خو د بګرام او خواجه رواش خلقی پیلوطانو د انقالب په‬
‫بریالیتوب کی اغیزمنه رول درلود‪ .‬د انقالب د بری وروسته ملګری ترکی او د‬
‫مرکزی کمیتی نور غړی په خواجه رواش کی د هوای قواو د قوماندی ځای ته الړل‬
‫چی شپه په یوه ارامه او مصونه فضا کی تیره کړی او ملګری امین د انقالب د‬
‫قوماندی د دوام لپاره د ثور اتمی نیتی تر ماښامه پوری په رادیو افغانستان کی پاتی‬
‫شو او د بیسیم مخابری په واسطه یی د انقالبی قهرمانو خلقی ملګرو سره خپل‬
‫تماس وساته د ثور انقالب بری په ټوله نړی کی د افغانستان د خلکو دوستان او‬
‫دښمنان یو شان حیران کړل‪ .‬افغانستان کلنی مخونه= ‪ ۹۷‬نه تر‪ = ۹۱‬پوری‪.‬‬

‫د ثور انقالب د بری نه وروسته نظامی شورا چی د ګوند د مشرتابه په امر یی‬
‫نظامی قیام یی بری ته رسولی وه د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند د مرکزی‬
‫کمیتی د غړو سره یو ځای شوه او انقالبی شورا یی جوړه کړه ‪.‬انقالبی شورا د‬
‫فرمانونو په صادرولو سره د قانونی نظام وظایف سرته ورسول‪ .‬انقالبی شورا د‬
‫خطوط اساسی وظایف انقالبی پنامه د دولت کړنالره تصویب کړه ‪.‬چی د اساسی‬

‫‪215‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قانون حیثیت یی درلود ګوند د نظامی قیام د بری وروسته وظیفه درلوده چی‬
‫خلکو ته ورکړ شوی وعدی عملی کړی او اجتماعی او سیاسی‪ ،‬اقتصادی‬
‫ریفورمونه پلی کړی‪ .‬د دغو ریفورمونو د عملی کلو لپاره قانونی مرجع انقالبی‬
‫شورا وه نو ځکه انقالبی شورا‪ .‬د فرمانونو په صادرولو سره د انقالبی تحوالتو‬
‫لپاره قانونی چوکات جوړ کړ‪.‬‬

‫‪216‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اتمه برخه‬

‫د ثور انقالب اړوند ریفورمونه‪.‬‬

‫دا یو روښانه حقیت دی چی په نړی کی اکثر انقالبونه لومړی په وسله وال قیام‬
‫پیل شوی ‪،‬چی بیا وروسته خلکو د هغی نه مالتړ کړی‪ ،‬او د انقالبی ریفورمونو‬
‫په عملی کولو کی یی برخه اخستی ده ‪.‬د ثور انقالب د بری وروسته کله چی د‬
‫خلقی ګوند لخوا سیاسی قدرت حاصل شوی‪ .‬خلکو د انقالبی حاکمیت د‬
‫رهبری الندی د انقالبی ریفورمونو په عملی کولوکی برخه واخسته او په ټولنه کی‬
‫یی عمیق بدلون راوست ‪.‬چی بیا د ریفورمونو د عملی کیدلو په نتیجه کی نظامی‬
‫قیام په واقعی او په خلکو متکی انقالب بدل شو‪ .‬که چیری پداسی هیوادونو کی‬
‫نظامی قیام یا د سیاسی قدرت جبری بدلون ونه وتوانیږی په ټولنه د خلکو په ګته‬
‫عمیق بدلون راولی هغه صرف د یوی کودتا په سطح کی پاتی کیږی او هغی ته‬
‫انقالب نه ویل کیږی‪ .‬د یادونی وړ ده‪ .‬چی د ثور انقالب په افغانی ټولنه کی عمیق‬
‫بدلون راوست او د ثور انقالب هم په همدی ډول سرته ورسید‪ .‬لمړی= په اردو‬
‫کی د خلقیانو د نظامی قیام بری د دی باعث شو چی د افغانستان د خلق‬
‫دموکراتیک ګوند د چارو واګی پالس کی واخلی او بیا = خلقی ګوند هغه انقالبی‬
‫ریفورمونه عملی کړل چی خلکو ته یی د هغی وعده ورکړی وه پدی ډول دثور‬
‫نظامی قیام دثور په انقالب بدل شو ‪ .‬په‪ ۱۷ ۶۵۳۱۷۷‬نیټه کی د ثور د میاشتی په‬
‫اومه په اردو کی د افغانستان د خلق دموکراتیک ګوند غړو لخوا‪ ،‬نظامی قیام پیل‬
‫شو او په همدغه ورځ‪ ،‬سیاسی قدرت د سردار داود د حکومت نه‪ ،‬ګوند ته انتقال‬
‫شو‪ .‬د نظامی قیام رهبری شورا د ګوند د مرکزی کمیتی د غړو سره یو ځای شوه‬
‫‪،‬او انقالبی شورا یی جوړه کړه‪ .‬چی دغی شورا د قانون جوړونی صالحیت‬

‫‪217‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫درلود‪ .‬دغی انقالبی شورا په افغانی تولنه کی د عمیق انقالبی بدلونونواو ریفورم‬
‫لپاره‪ ،‬انقالبی فرمانونه صادر کړل‪ .‬چی پدغو فرمانو کی مهم دری وه‪. = ۱ = .۱ .‬‬
‫‪ .۱‬چی بیا دغو فرمانونوعملی کیدل په ټولنیز مناسباتو کی د عمیق بدلون باعث‬
‫شو‪ ،‬او افغانی ټولنه یی په انقالبی ډول بدله کړه‪ ۱ .‬نمبر فرمان چی په ټولنه کی‬
‫یی د سود او سلم منفی نظام له منځنه یووړ‪ ۱ .‬نمبر فرمان چی محرومو دهقانانو‬
‫ته یی په وړیا ډول ځمکه ورکړه او د اقتصادی پلوه دهقانان د دولت د حمایی‬
‫الندی واقع شول ‪.‬او بل ‪ ۱‬نمبر فرمان چی د ځوانانو د واده د منفی رواجونو او‬
‫مالماتونکی ولور مخه یی ونیوله ‪ .‬ډیرو ځوانانو د دغه اقتصادی بار په وجه نشول‬
‫کوالی په وخت واده وکړی‪ ۱.‬فرمان د ځوانانو د واده شرایط ډیر اسان کړل‪ .‬دی‬
‫کار په افغانی ټولنه کی د اخالقی فساد مخه ونیوله‪ ۱ .‬فرمان ولور ‪ ۶۷‬دوهمه‬
‫شرعی چی د اسالمی احکامو سره یی مطابقت درلود تصویب کړ او د ښځو د‬
‫حقوقو د دفاع لپاره یی مقررات نافذ کړل‪.‬‬

‫د ثور انقالب دشمنان د انقالب پر ضد د خپلی کینی او نفرت په ښودلو سره د‬

‫ثور په انقالب باندی د روسی کودتا‪ ،‬روی داد‪ ،‬حادثه یی خونین‪ ،‬تحول ثوراو‬
‫داسی نور نومونه ږدی‪ .‬او بیا کوشش کوی چی هغه په بدو نومونو یاد کړی او د‬
‫انقالب نوم ورنکړی‪ .‬دا طبیعی خبره ده چی د هر انقالب په مقابل کی ضد‬
‫انقالب موجود وی ‪.‬او ضد انقالب په خپل ټول قوت د انقالب د بدنامولو لپار د‬
‫هری وسیلی نه کار اخلی او خاصتا پداسی حالت کی چی د نړی ستر قدرتونه د‬
‫انقالب بر ضد والړ وی‪ .‬د نړی لوی قدرتونه کوالی شی چی د خپلی ستری میدیا‬
‫په وسیله‪ ،‬عامه ذهنیت د انقالب پر ضد تحریک کړی‪ .‬او د انقالب په اړه‬
‫ذهنیتونه مغشوش کړی ‪.‬دی حالت ته د جواب ویلو په خاطر الزمه ده ‪،‬چی د‬
‫انقالب په اړه منل شوی مفاهیمو او تعریف ته اشاره وشی ‪.‬او د یوه منل شوی‬
‫معیار په اساس د انقالب په اړه قضاوت وشی ‪،‬د همدی معیارونو په اساس هغه‬

‫‪218‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وخت د انقالب لپاره داسی تعریف موجود وه‪ [ .‬انقالب هغه مثبت او بنیادی‬
‫اوښتون دی چی د یوی ټولنی د ژوندانه په سیاسی‪ ،‬اقتصادی او اجتماعی برخو‬
‫کی په کیفی او کمی توګه منځ ته راځی‪ ،‬په ټولنه کی د یوه زاړه نظام پر ځای د‬
‫نوی او مترقی نظام ټینګیدلو ته انقالب ویل کیږی‪] .‬‬

‫د یادونی وړ ده چی د انقالب دا تعریف په هغه وخت کی د ټولو سیاسی حلقو‬

‫ګوندونو ملی‪ ،‬دموکرات‪ ،‬مترقی او چپ فکری تمایالتو لخوا د انقالب لپاره منل‬
‫شوی وه‪ ،‬نو ځکه کچیری ددغه تعریف سره دٍور انقالب پرتله شی ‪،‬و به لیدلشی‬
‫چی د دغه تعریف په چوکات کی‪ ،‬د ثور نظامی قیام په علمی او عملی توګه په‬
‫افغانستان کی د یوه واقعی انقالب پیل وه‪.‬‬

‫همدارنګه هغه وخت په روشنفکری ټولنو کی د ریفومونو لپاره هم مشخص‬

‫تعریف موجود وه‪ .‬ریفورم داسی تعریف کیده‪ [.‬ریفومونه د اصالح معنی لری‬
‫هغه اقداماتو ته ریفورم ویل کیږی چی د یوی ټولنی د سیاسی‪،‬اقتصادی او‬
‫اجتماعی ژوند د ښه کولو لپاره سرته رسیږی‪ .‬ریفورمونه د انقالب نه وروسته په‬
‫یوه ټولنه کی تطبیق کیږی او د انقالب د استحکام او بریالی توب سبب ګرځی‪=] .‬‬
‫اوس که چیری د دغو تعریفونو په رڼا کی د هغه وخت انقالبی اوښتون ته ځیر‬
‫شو‪ ،‬په ښکاره به دا معلومه شی چی د ثور انقالب کودتا نه بلکی زموږ په هیواد‬
‫کی یو واقعی انقالب وه ‪.‬ځکه د ثور په انقالب کی خلقی ګوند پدی بریالی شو‬
‫چی په بری سره ریفورمونه عملی کړی‪ ،‬چی دغو ریفورمونو د خلکو په ژوند کی‬
‫انقالبی بدلون راوست ‪.‬او په ټولنه کی یی غیر عادالنه اجتماعی مناسباتو ته د‬
‫خلکو په ګټه تغیر ورکړ‪ .‬د سوداو سلم غیر عادالنه نظام لغوه کیدل‪ ،‬د ارضی‬
‫اصالحاتو عملی کیدل‪ ،‬په ټولنه کی عمیق ټولنیز بدلون را وست او وا قعی انقالب‬
‫وه‪.‬‬

‫‪219‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ولی د انقالب نه وروسته سیاسی ثبا ط رانغی؟‬

‫د ا روښانه حقیقت دی چی خارجی مداخله يه هیواد کی دسیاسی بی ثباطی‬
‫عامل وه او دی خلک تل ثبات او امنیت غواړی ‪ .‬داخارجی هیوادونونه دی ‪.‬چی‬
‫اول هیواد بی ثبا ته کوی ‪،‬اوبیامداخله او تجاوز کوی ‪.‬په افغانستان دبی ثباتی‬
‫اصلی عامل ضد انقالب چی په اسالمی نقاب کی یی ځان پټ کړی وه ‪.‬په‬
‫حقیقت کی دکفری هیوادونو اجرتی خونخوارو قاتالنو لښکر وه او دی ‪ .‬چی تر‬
‫اوسه افغانان وژنی او دهغوی په وینویی نه مړیږی ‪.‬دا ځکه چی دهغوی خارجی‬
‫بادار دهغوی داوامرو اجرا غواړی ‪.‬دبلی خوا د افغانستان بی ثباطی د ثور انقالب‬
‫نه نده پیل شوی ‪ .‬دا بی ثباتی دشوروی اشغال نه پیل شوی ‪.‬داهغه وخت پیل‬
‫شوه چی د ‪ ۶۵۳۱‬کال د جدی د میاشتی په ‪ ۱‬نیټه شورویانو په نظامی قوت‬
‫هیواد اشغال او د ثور انقالب یی په وینو کی ډوب کړ‪.‬دافغانستان ملی خلقی‬
‫دولت او ملی حاکمیت ختم کړای شو ‪.‬او هیواد اشغال شو ‪.‬هیڅ اشغالګر قدرت‬
‫په قربانی شوی هیواد کی ثباط نه راولی ‪ .‬خارجی اشغال د افغانستان د بی ثباطی‬
‫اصلی عامل وه او دی ‪ .‬د دغه اشغال وروسته افغانستان خپل ملی حاکمیت‬
‫دالسه ورکړ او خلقی نظام نسکور شو ‪ .‬یرغلګر شوروی پو ځونو ‪ ،‬د هیواد اداره‬
‫د افغانستان د دشمنانو پالس ورکړه ‪ .‬چی انقالبی ریفورمونه یی چی په هیواد کی‬
‫د خلکو د مالتړورسره وه او د سیاسی ثباط عامل وه‪ ،‬لغوه کړل‪ .‬د افغانستان د‬
‫نوم او د پښتنو پر ضد یی تبلیغات پیل کړل‪،‬او دپښتنو نژادی تصفیه هدف وټاکل‬
‫شو ‪ .‬ضد افغانی ډلی یی قدرت ته ورسولی ‪ .‬د هیواد دوروڼو قومونو ترمنځ یی‬
‫خونړی جنګونو ته کار وکړ‪ .‬د افغانستان د تجزییی لپاره یی کارپیل کړ‪ .‬او کله چی‬
‫شوروی ماته وکړه هیواد یی د اسالم د نامه الندی د نورو خارجی استخبارات‬
‫شبکو پالس ورکړ‪ .‬دا ټول کارونه د افغانستان د دایمی بی ثباطی پیل وه‪ .‬چی بیا‬
‫غرب اونورو خارجی هیوادونو داسالمی ترورستانو په کارولو سره دغی بی ثباتی‬

‫‪220‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ته دوام ورکړ‪ .‬خارجی متجاوزین او داخلی نوکران د بی ثباطی مسولین دی نه‬
‫محروم افغانان‪ .‬ځکه د افغانانو د الس نه سیاسی قدرت‪ ،‬د ټولنی رهبری ‪،‬‬
‫شخصی مصونیت او هر څه خارجی هیوادونو د اودهغوی داخلی نوکرانو په زور‬
‫واخستل‪ .‬دا یو منل شوی حقیقت دی چی خارجی هیوادونه په هیڅ ډول د بل‬
‫هیواد د ملی ګټونه دفاع نکوی ‪ .‬دا حقیقت باید هر چاته روښانه وی په تیرو ‪۵۱‬‬
‫کلونو کی خارجیانو د افغان دشمن عناصرو ‪،‬مافیای ډلو نه حاکمه طبقه جوړه‬
‫کړیده ‪ ،‬او د خلکو په سرنوشت یی حاکم کړی‪ .‬خارجی هیوادونو دغی حاکمی‬
‫طبقی ته پیسی‪ ،‬وسلی‪ ،‬مصونیت‪ ،‬مقام ‪ ،‬شهرت او لویه سرمایه ورکړیده ‪ .‬د‬
‫هغوی نه یی رهبران جوړ کړیدی ‪.‬په افغانستان کی د انتخاباتو پنامه ډرامو کی دا‬
‫صرف د مافیایی ډلو غړی دی چی انتخابیږی ‪ .‬چی اکثر د مافیا د پیسو اومالتړ‬
‫په زور د خلکو د نمایندګانو په حیث انتخابیږی او بیرته په خلکو تحمیلیږی ‪.‬‬
‫دهغه خلکو په رایو چی دوی لوټ کړی ‪ ،‬زورولی‪ ،‬وژلی دی‪ .‬د دوی د کامیابی‬
‫علت هغه سرمایه ‪،‬وسله‪،‬شهرت‪،‬مصونیت او مافیای ډلی دی چی خارجیانو‬
‫ورکړی ‪ .‬په اوسنیو انتخاباتو کی د بری معیار همدا دی ‪،‬خلک د فقر او احتیاج‬
‫له امله مجبور دی‪ ،‬چی خپل دشمنان د خپلو نمایندګانو په حیث و ټاکی‪ .‬ځکه‬
‫خارجی جاسوسی شبکو داسی شرایط حاکم کړی چی د خلکو نه یی د ازاد‬
‫انتخاب حق اخستی دی ‪ .‬داد خارجیانو دشراوفساد جوړ شوی نظام دی ‪.‬دا د‬
‫افغانی ټولنی تراخه واقعیتونه دی چی باید ټول په هغی پوه شی‪ .‬دغه دقیقه پوهه‬
‫دوی را ویښوالی شی ځکه خارجیانو واک د خلکونه د وسلواو پیسو په زور‬
‫اخیستلی دی ‪،‬او خپلو نوکرانو ته یی ورکړی اوس د هغوی پوهان او مدیا د‬
‫هغوی د جنایتو د دفاع لپاره قانونی او حقوقی منطق جوړوی‪ .‬خارجی میدیا د‬
‫زور واکو او د افغانستان دشمنانو نه ستر ملی شخصیتونه جوړکړی‪ .‬افغان دشمن‬
‫مدیا محروم افغانان محکوموی چی دننی بحران مسول دی چی ولی هغوی ښه‬

‫‪221‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خلکو ته رایه نه ورکوی‪ .‬دغه مدیا خپل وجدان د پخو الندی کوی او واقعیت نه‬
‫وای ‪ .‬چی خلک په خپل وطن کی د خپل واک خاوندان ندی‪ .‬دهغوی نه هرڅه‬
‫اخیستل شوی ‪.‬دملی کټو په دفاع کی سیاسی ګوندونه‪،‬کړی شخصیتونه یاترور‬
‫شوی اویا تکفیر شو اوتجرید شوی دی ‪.‬د خلکو نه امنیت او ډوډی اخستل شوی‬
‫دخلکونه سیاسی نظام ‪،‬حکومت ‪،‬پارلمان خارجی شبکو اخستلی دی ‪.‬خلک په‬
‫احتیاج او وحشت او بی عدالتی کی ژوند کوی ‪.‬ټول واک مافیایی ډلو اوشبکو په‬
‫الس کی دی ‪.‬ددی ټولو سره بیا دخلکو مالمتول چی ولی ښه تن ته رای نه ورکوی‬
‫لوی جنایت دی‪ .‬د بلی خوا د خارجی هیوادو افغان دشمن شبکی او میدیا د هیواد‬
‫د زور واکانو د ضد انقالبی او ضد افغانی جنایاتو د پتولو لپاره ‪،‬تل د ثور انقالب‬
‫ریفورمونه تخریبوی‪ .‬ترڅوخارجی دسیسه او تجاوز پت کړی ‪ .‬مثال دوی نه وای‬
‫چی د ثور انقالب د شوروی تجاوز په نتیجه کی سقوط وکړ‪ .‬دوی وای چی داتند‬
‫روی او ریفورمونه وه چی د ثور د انقالب د سقوط باعث شول‪ .‬دوی تند روی‬
‫وکړه انقالب ته شرایط اماده نه وه ‪.‬دوی دخلکو عنعناتو پرضد عمل وکړ‬
‫‪.‬شوروی دافغانستان سره بی غرضانه مرسته وکړه او داسی نور ‪.‬دوی نه وای چی‬
‫خلک د شوروی تجاوز په مقابل کی راپورته شول‪ ،‬او د اشغال پر ضد یی قیام‬
‫وکړ او بیا یی شوروی مات او د هیواد نه وشاړه ‪ .‬دغه قیام دثور انقالب په‬
‫مخالفت کی نه وه ځکه دثور انقالب دشوروی په تجاوز سره محوه شوی وه‬
‫‪.‬خلک دشوروی تجاوز سره په جګړه بوخت وه ‪.‬همدارنګه کله چی امان الله خان‬
‫د انګریزانو په الس د سقاو په نامه جوړی شوی دسیسی قربانی شو ‪.‬انګریزانو‬
‫تبلیغ وکړ چی ریفورمونه د امان الله د سقوط باعث شول ‪ .‬نه د خاین سقاو بلوا‬
‫ځکه انګریزی شبکو د بچه سقاو نه امیرالمومنین جوړکړیوه ‪.‬او د امانی نظام د‬
‫سقوط لپاره یی استعمال کړ‪.‬دانګریزانو اسالمی شبکو دامان اله خان پرضد قیام‬
‫وکړ ‪.‬چی دافغانستان خلک دجهالت او فقرتوروتیاروته ور ټیل وهی ‪ .‬هغوی د‬

‫‪222‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه واقعیتونونه یادونه نکوی‪.‬برعکس هغوی وای چی امان ا لله خان د ریفورمونو‬
‫په اجرا کی عجله وکړه ‪ .‬ریفورمونوته شرایط تیار نه وه ‪.‬هغه دخلکو دعنعناتو پر‬
‫ضد عمل وکړ ‪ .‬نوځکه خلک د هغه پر ضد راپورته شول او هغه ته یی سقوط‬
‫وکړ‪ .‬هغه وخت انګریزی منطق د انګریزی مال په خوله ویل کیده ‪.‬په همدی ډول‬
‫د شوروی مدیا هم د ثور انقالب پر ضد د ریفور مونو په محکومیت کی انګریزی‬
‫منطق تکرار او د جمعیت اسالمی په خوله یی هماغه تبلیغات بیا بیا تکرار کړل‪.‬‬
‫شورویانو هم وویل چی د ثور انقالب ریفورمونو کی عجله شوی ده‪ .‬ریفور مونه‬
‫د انقالب د سقوط باعث شول نه شوروی تجاوز‪ .‬دا لته دی چی د شورویانو او‬
‫انګریزانو منطق داما نی انقالب او دثور انقالب پر ضد یوکیږی ‪.‬یرغلګر مشترک‬
‫منطق او مشترکی ګټی لری‪ .‬د یادونی وړ ده کله چی شورویانو ماته وکړه ‪ .‬هغوی‬
‫د انګریزانو د تجربی نه په استفادی سره یی د بچه سقاو تجربه تکرار کړه ‪.‬او د‬
‫سقاو د ایدیالدژیک پیروانونه یی شمالی تلواله جوړه کړه ‪.‬او د تلوالی په جوړولو‬
‫سره یی سیاسی قدرت خپلو نورو ګوډاګیانوته چی ځان ته یی اسالمی دولت‬
‫ویلی وسپاره‪ .‬جالبه داده چی همدی اسالمی دولت ‪ ،‬ببرک کارمل او د هغی ډلی‬
‫ته چی د خپل جهاد په وخت کی یی د کمونستانو ‪ ،‬د شوروی جاسوسانو او د‬
‫خلکو او د مسلمانانو قاتالنو خطاب کاوه‪ .‬اسالمی مجاهدین جوړ کړل ‪ .‬دا هغه‬
‫وخت وه کله چی د هغوی خارجی بادارانو امر وکر چی کارملیان دی د جمعیتی‬
‫اشرارو سره یو ځای او متحد شی ‪ .‬بیا دغه د اسالم دشمنان په دوستانو بدل‬
‫شول‪ .‬د کارمل ټول جنراالن چی د دوی سره یی جګړی کړیوی او خپلی د‬
‫جنرالی رتبی یی د مجاهدینو په وژلو او تباه کولو کی ترالسه کړیوی‪ .‬د جعلی‬
‫اسالمی دولت مهم جنراالن مقرر کړل او د اسالمی دولت جنراالن شول‪.‬‬
‫شورویانو بیا نور هیوادونه او پاکستانی شبکی د افغانستان اسالمی دولت ته‬
‫داخل کړل ‪.‬چی بیا د داخلی جګړو وروسته‪.‬اشرار کابل کی واکمن شول او شمالی‬

‫‪223‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫تلوالی واکمنی جوړه شوه ‪ .‬دغه وخت شوروی تجزیه شوی او ځای یی روس‬
‫دولت ته پریښود‪ .‬چی بیاد روس حکومت غربی هیوادونو سره دوستی پیل کړه ‪،‬‬
‫او د افغانستان په اړه د غربیانو او روس سیاستونه یو شول ‪ .‬نوځکه روسانو د‬
‫شمالی تلوالی په الس نورنړیوال قدرتونه افغانستان ته داخل کړل ‪ .‬او په شریکه‬
‫یی د افغانستان د تباه کولو او د پښتنو د نژادی تصفیی او قتل عام پروګرام‬
‫جوړکړ‪ .‬دغه وخت وه چی افغانستان لکه وژل شوی ښکار ‪ ،‬د وحشی لیوانو الس‬
‫ته ولوید ‪ .‬په نړی کی هیڅ هیواد د افغانستان د مظلومو خلکو په دفاع کی ونه‬
‫درید ‪ .‬نوځکه معامله ګرو اسالمی تنظیمونو د یو نیم ملیون شهیدانو وینی خرڅی‬
‫کړی‪ .‬او ځان ته یی شاهانه شخصی ژوند جوړ کړ ‪.‬او داخلی جګړو او د افغانانو‬
‫قتل عام دوام وکړ‪ .‬بیا هم په ملیون هاو افغانان ووژل شول او اوس هم وژل‬
‫کیږی ‪.‬که چیری خارجیان په ملیون هاو نور افغانان وژنی مجاهدینو ته ارزش‬
‫نلری‪ .‬ځکه دوی خپله اجوره تر السه کړیده ‪ .‬حاالت داسی راغلی چی شمالی‬
‫تلواله چی د هیواد د ملی ناورین اصلی عامل دی خارجی قدرتونو د نظامی‪،‬‬
‫سیاسی‪ ،‬اقتصادی ‪ ،‬استخباراتی‪ ،‬دیپلوماتیک مرستو په کولو داسی قوی کړی‬
‫ده‪.‬او وطنپالونکی یی داسی تجرید او تکفیر کړل‪ .‬چی نن ټول افغانان د هیواد د‬
‫ملی ناورین عاملین او خپل قاتالن د شمالی تلوالی په څیرو کی وینی ‪ .‬خو هیڅ‬
‫نشی کوالی ! نن ورځ همدا ملی ناورین په سیاست کی مسلط حالت دی ‪،‬ځکه‬
‫ټول سیاسی قدرت او خارجی مالتړ د دوی سره دی‪ .‬دغه خارجی هیوادونو په‬
‫افغانستان کی ملی قوتونه داسی بدنام او توته توته کړی چی هیڅ نشی کوالی‬
‫‪.‬خارجیان د افغانستان ثباط نه غواړی ‪ .‬هغوی خپلی ګټی د داخلی جګړی په دوام‬
‫کی وینی ‪.‬چی د همدی ځای نه د نړی نور هیوادونه بی ثباطه کړی او خپلی‬
‫مداخلی ته زمینه مساعده کړی ‪.‬هغوی د خپل قوی اقتصاد او نظامی طاقت په لرلو‬
‫سره پدی قادر شویدی چی افغانان په مختلفو ډلو تقسیم او په جنګ یی اخته‬

‫‪224‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کړی او په خپله په هغوی حکومت وکړی ‪ .‬دغو خارجی مخفی شبکو خپل‬
‫مذهبی مالیان د قدرت په ګدی کینولی دی ‪ .‬چی افغانستان د پرمختګ او ملی‬
‫حرکت د مخنیوی لپاره هر سیاسی حرکت او غورځنګ تکفیر کړی ‪ .‬دغه حالت‬
‫د بی ثباطی اصلی عامل دی‪ .‬وطن پال افغانان باید یوشی او د دغه حالت سره‬
‫مقابله وکړی اوعامه ذهنیت روښانه کړی ‪ .‬که چیری افغانان پدی اړه ښه او عمیق‬
‫فکر وکړی او د خلکو سیاسی شعور لوړشی کیدای شی په خپله خلک متحد شی‬
‫او ملی تفاهم لپاره کاروکړی‪ .‬په ارامو اعصابو دیو بل نظرواوری‪ ،‬د هیواد د ملی‬
‫ګټو په اړه مشترک نظر پیداکړی‪ ،‬خارجی جاسوسان وپیژنی ‪،‬خپل ځان د هغوی د‬
‫شر نه خالص کړی ‪،‬الس یو کړی دغه بی ثباطی ختمه او با ثباطه حکومت جوړ‬
‫کړی‪ .‬دا یوه ناممکنه خبره نده‪ .‬صرف قوی ارادی د یوبل زغملو او د ټولو لخوا‬
‫ملی مسولیت منلو ته ضرورت دی ‪ .‬ځکه خارجیان نه موږ ته امنیت راولی او نه‬
‫ثباط دا کار باید خپله افغانان د خپل وطن لپاره وکړی او که چیری دا کار ونشی دا‬
‫ملی ناورین به تر نامعلوم وخت پوری دوام لری‪.‬‬

‫د خلقی حکومت اقتصادی او اجتماعی ریفورمونه‪.‬‬

‫د ثور انقالب د بری وروسته د هیواد په ټولو ښارونو کلیو او بانډو کی خلک په‬
‫حرکت راغلی وه ‪،‬خوشحالی مارشونه او غونډی یی کولی ‪ .‬ځکه په ټولنه کی د‬
‫اجتماعی غیر عادالنه مناسباتو او سود او سلم نه خالص شوی وه ‪.‬او خلقی‬
‫دولت د دوی هیلو او ارمانونو ته خدمت کاوه ‪ .‬هغوی په ټول قوت د هغه ریفور‬
‫مونو نه چی د ثٍور اتقالب په نتیجه کی عملی شوی وه دفاع کوله‪ .‬دا ځکه چی د‬
‫افغانستان خلق دیموکراتیک ګوند ټولی هغه وعدی چی خلکو ته یی ورکړی وی‬
‫عملی کړی‪ .‬د خلکو باور او مالتړ د ګوند نه زیات شو‪ .‬د ‪ ۱‬نمبر فرمان د‬
‫صادریدلو وروسته هغه وخت د دولت لخوا د رسمی احصایی مطابق ‪ 11‬ملیونه‬
‫خلک د سود او سلم د بار نه خالص شوی وه ‪ .‬همدارنګه د ‪ ۱‬نمبر فرمان د‬

‫‪225‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫صادریدلو وروسته دهقانانو په ارضی اصالحاتو کی وړیا ځمکه تر السه کړه او د‬

‫‪ 2‬میاشتو په جریان کی چی ارضی اصالحات سرته ورسیدل ‪ 222‬هکتاره ځمکه‬
‫‪ 182222‬دهقانی کورنیوته د تعین شوی نصاب په اندازه ورکړل شوه‪ .‬د یادونی‬
‫وړ ده چی زموږ په هیواد کی د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند لخوا د ارضی‬
‫اصالحاتو د پروګرام اعالن یوه نوی خبره نه وه بلکی د هغی نه دمخه خلک د‬
‫ارضی اصالحاتو د نوم او پروګرام سره اشنا وه د مثال په ډول د داود د حکومت‬
‫په وخت په ټولنه کی د غیر عادالنه اجتماعی مناسباتود تغیر په خاطر د ارضی‬
‫اصالحاتو پروګرام اعالن شوی وه‪ .‬چی هغه وخت د افغانی ټولنی جدی ضرورت‬
‫وه د داود د حکومت لخوا د مترقی مالیاتو او ارضی اصالحاتو پروګرام اعالن شو‬
‫او د هغی د اجرا لپاره الزم اقدامات وشول‪ .‬د داود د مترقی مالیاتو پروګرام‬
‫داسی تنظیم شوی وه چی په هره اندازه چی د جاګیردار زمکه زیاتیده نو مالیه هم‬
‫په هغی زیاتیده که چیری یو تن زره جریبه پوری ځمکه درلو ده پدی قادر نه وه‬
‫چی د دولت مالیات ورکړی ‪ .‬هغه مجبور وه چی خپله ځمکه دهقانانو باندی‬
‫تقسیم کړی‪ .‬د سردار داود د ارضی اصالحاتو دغه پروګرام د مشکالتو سره مخ‬
‫شو ځکه د یوه قوی ګوند د نه موجودیت له امله په کامل ډو ل دغه اصالحات‬
‫عملی نشول‪ .‬نه خان خوشحاله شو او نه دهقان په اجتماعی مناسباتو کی ‪،‬یوه‬
‫بینظمی جوړه شوه او پروګرام ناکام شو‪ .‬د داود د ارضی اصال حاتو میراث‬
‫خلقیانو ته پاتی شو‪ .‬سره لدی چی د هغه وخت ارضی اصالحات د وروستیو‬
‫ارضی اصالحاتو سره چی د ثور انقالب نه وروسته وشول د شکل او محتوا په‬
‫لحاظ ډیر تفاوت موجود وه‪ .‬اما د هغی جریان د سردار داود د حکومت په وخت‬
‫په واضح ډول په هیواد کی د داسی ریفورمونو ضرورت په ګوته کاوه‪ .‬همدا دلیل‬
‫وه کله چی سیاسی قدرت د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند ته انتقال شو‬
‫خلکو د ګوند نه د هغه وعدو د عملی کیدلو غوښتنه کوله چی خلقی ګوند د‬

‫‪226‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خپلو سیاسی مبارزو په وخت خلکو ته د هغی وعده ورکړی وه‪ .‬نوځکه د ثور‬
‫انقالب د بری وروسته دهقانان او هغه کسان چی د سود او سلم د بار الندی یی د‬
‫عذاب ژوند تیراوه د هیواد محلی ادراتوته مراجعه کوله او د مقاماتو نه یی غوښتنه‬
‫کوله چی هغوی د سود اوسلم د بار نه خالص کړی او انقالبی دولت خپلی‬
‫وعدی عملی کړی‪ .‬حتی هغه وخت داسی عریضی ماته هم چی د بغالن والی وم‬
‫راکړل شوی زه د ګوندی دولتی مشر تابه سره د مشکل د حل په اړه په تماس کی‬
‫شوم او د هغوی نه می د حل د الری پوښتنه وکړه ‪.‬هغوی ماته په جواب کی وویل‬
‫چی دا د هیواد په سطح یوه قانونی مسله ده او د ګوند لخوا ورکړ شوی وعدی به‬
‫زر عملی شی ‪ .‬انقالبی شورا‪ ،‬چی قانون ګذار ارګان دی په دی اړوند به ډیر زر‬
‫خپله فیصله اعالن کړی او فرمانونه به صادرګړی بیا د انقالبی شورا فرمانونه‬
‫صادر شول‪.‬‬

‫شپږم او اتم نمبر فرمان!‬

‫په افغانستان کی د سود او سلم غیر عادالنه رواج د ځمکی د غیر عادالنه‬
‫مالکیت سره تړاو درلود‪ .‬ځکه د دیرو ځمکو خاوندان پدی قادر نه وه چی خپله‬
‫ټوله ځمکه وکری‪ .‬اکثر ډیری کرنیزی ځمکی مثال په شمال کی شاړی پاتی کیدی‬
‫دبلی خوا د سود خوری رواج هم د جاګیردارانو په منځکی موجود وه ‪ .‬چی د‬
‫غریبو د هقانان ژوند یی د تباهی سره مخ کړی وه‪ .‬دا ټول یو ډول اجتماعی‬
‫ستونزی وی چی باید انقالبی دولت د ریفورمونو د عملی کولو د الری حل کړی‬
‫وای ‪ .‬د خلقی دولت په پروګرام کی د ریفورمونو عملی کول اساسی موضوع وه‪.‬‬
‫بالخره د سود او سلم د لغوه کولو په ارتباط ‪ 2‬نمبر فرمان د انقالبی شورا لخوا‬
‫اعالن شو چی عملی کیدلوسره یی‪11‬ملیونه خلک د سود او سلم د بار نه خالص‬
‫شول‪.‬‬

‫‪227‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د سود خوری نظام !‬

‫په هیواد کی د سود او سلم سیستم داسی جوړ شوی وه‪ .‬چی دهقانانو په ځمکه‬
‫باندی د کار په خاطر د کرهنی وسایلو‪ ،‬زراعتی تخمونو او کمیاوی کود ته‬
‫ضرورت درلو ‪ .‬دا واضح خبره ده چی غریبو دهقانانو دا یو هم نه درلودل او‬
‫مجبور وه چی هغه په قرض واخلی ‪ .‬هغوی دا قرض بدون د سود نه نشو ترالسه‬
‫کوالی ‪ .‬دغه غریب او محتاج دهقانان جبرا د سود خوری سیستم کی داخلیدل او‬
‫د سود خورانو نه یی قرض اخیست ‪ .‬مالدارو او سود خورو‪ ،‬چی دا هرڅه د ژوند‬
‫وسایل او ډیری روپی درلودی حاضر نه وه چی په ښه شرایطو دا قرض دهقانانوته‬
‫ورکړی‪ .‬هغوی به دا د قرض روپی په ډیرو ناوړه شرایطو دهقان ته ورکولی او‬
‫هغوی باندی به یی داسی سند امضا کاوه چی کله دهقان د زمکی حاصل وا خلی‬
‫نو سود خور ته به د اصلی روپونه عالوه د هغی دوه چنده سود هم ورکوی ‪.‬که‬
‫چیری د کال په پای کی به حاصالت ښه وه نود دهقان سود خالصیده او د قرض‬
‫روپی به پاتی وی او که چیری حاصالت به خراب وه نو دهقان خپله ټوله دارایی‬
‫دالسه ورکوله او د مالدار سړی په واک کی به د اقتصادی غالم په حیث پاتی‬
‫کیده‪ .‬دغه وضعیت د دهقان ژوند تباه کاوه او ازاد انسان عمال د سود خور په‬
‫غالم بدلیده‪ .‬په کلیو کی دا حالت د دی باعث شوی وه چی اکثر دهقانان په‬
‫اقتصادی غالمانو بدل شی او یا د خپل ځان د نجات لپاره مهاجر شی‪ .‬هغوی اول‬
‫د افغانستان لویو ښارونو ته او بیا خارجی یا ګاوندی یا عربی هیوادونو ته د‬
‫اقتصادی مهاجرو په حیث جبری مهاجرت ته اړشی‪ .‬دا زموږ په ټولنه کی یوه‬
‫جدی اجتماعی ستونزه وه‪ .‬سر لدی چی د اسالم په مقدس دین کی هم د سود او‬
‫سلم په منع کولو کی صریح اوامر او احکام موجود وه ‪ .‬خو د سود پرضد قرانی‬
‫احکام د حکومت لخوا د سود خورو د ګټو د ساتلو او فساد له امله نه عملی‬
‫کیدل‪ .‬نو ځکه په ټولنه کی د اجتماعی عدالت د تامین لپاره انقالبی دولت ‪ 2‬نمبر‬

‫‪228‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫فرمان د دینی علمانو سره په مشوره او د اسالمی شریعت د احکامو سره مطابق‬
‫صادر کړی وه‪ .‬چی ډیر محروم بزګران یی د سود د بار نه خالص کړل‪ .‬هغوی په‬
‫خوشحالی شور او زوږ د مارشونو په کولوسره د ثور انقالب په دفاع کی ودریدل ‪.‬‬
‫د ‪ ۱‬نمبر فرمان د صدور نه وروسته چی د هقانان یی د سود خوری نه خالص‬
‫کړل بله معضله هغه وخت راپیدا شوه ‪.‬چی غټو مالدارو سود خورو چی د ځمکی‬
‫خاوندان وه‪ ،‬د دغه فرمان نه وروسته په هیڅ ډول حاضر نه وه چی دهقانانو ته‬
‫نور قرض ورکړی‪ .‬او د بلی خوا دغو سود خورو کوشش کاوه چی دهقانان د خپلو‬
‫ځمکونه وشړی ‪ .‬د دهقانانو د دغه بد حالت د دفاع لپاره دولت مجبور شو چی‬
‫چټک اقدام وکړی‪ .‬که چیری دا اقدام نه وای شوی د دی امکان موجود وه ‪،‬چی‬
‫سود خوران جاګیر داران د خپل اقتصادی توان نه په ګټه اخیستلو سره بیرته‬
‫دهقنان د دولت پرضد مسلح او استعمال کړی ‪ .‬ځکه هغه وخت مالیان هم د‬
‫جاګیر دا رانو په خدمت کی وه‪ .‬خلقی دولت ‪ ،‬د مشکل د حل لپاره ‪ 8‬نمبر فرمان‬
‫صادرکړ ‪.‬چی دهقان دزمکی خاوندشی‪ ،‬دخلقی دولت د حمایت الند ی واقع‬
‫شی ‪ .‬اوبیرته سود خور ته مراجعه ونه کړی ‪.‬همدا دلیل وه چی د ‪ ۱‬نمبر فرمان‬
‫دصادریدلو وروسته ددی لپاره چی دهقان بیرته دسود خور د نفوذ الندی رانشی‬
‫او په خپلو پخو ودریږی او دځمکی خاوند شی ‪ ۱.‬نمبر فرمان صادر شو‪ .‬همدا‬
‫دلیل وه چی د یوه فرمان صادریدل داسی شرایط راوستل چی بل فرمان د‬
‫انقالبی نظم د ساتلو لپاره بی وقفی صادرشی ‪ .‬ددی لپاره چی دهقانان په کامل‬
‫ډول د غیر عادالنه مناسباتو د ضربی نه خالص شوی وای‪ .‬د ‪ ۱‬فرمان په‬
‫صادریدلو سره بی ځمکی د هقانان د وړیاځمکی خاوندان شول او د دولت د‬
‫حمایی الندی واقع شول ‪.‬ددی سره یو ځای د هغوی ته دمرستی لپاره تعاونی‬
‫صندوقونه جوړ شول ‪ .‬د خارجی افغان دشمن شبکو مدیا خلقی دولت محکوموی‬
‫‪،‬چی ولی یی د فرمانونو په صدور کی عجله وکړه‪ .‬د یادونی وړده چی هغه وخت‬

‫‪229‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دولت په انقالبی شرایطوکی واقع وه ‪.‬په ټولنه عمیق بدلون دعادی خلکو په ګټه‬
‫روان وه ‪.‬افغان دشمن شبکو دانګریزی مالیانو په کارولو سره کوشش کاوه چی‬
‫خلقی دولت تکفیر اوخلک دحکومت پر ضد تحریک کړی‪.‬هغه وخت په نړی‬
‫کی د شوروی ضد هیوادونو د ثور انقالب د کمونستی انقالب پنامه یاداوه‪ .‬او د‬
‫هغی د سقوط لپاره یی خپل مالیان روزل او جګړی ته تیارول ‪ .‬د دی معنی داوه‬
‫چی هغوی په ټول قوت د ثور انقالب پر ضد هر اقدام ته تیاری نیوله ‪.‬او غدار‬
‫شوروی دولت د پردی شاته هرڅه چی یی په وس کی وه ‪،‬د انقالب د سقوط او‬
‫کارمل د راوستلو لپاره سرته رسول‪ .‬او پټو بلوا ګانو اوکودتا ګانوته یی سازمان‬
‫ورکاوه‪ .‬د خلقی حکومت مدافعین دهقانان او هغه خلک وه چی په انقالب کی‬
‫یی ګټه تر السه کړی وه ‪.‬نو ځکه خلقی دولت باید دغه دهقانان حمایه کړی وای ‪.‬‬
‫هغه یی باسواده کړیوای ‪.‬او دهغوی سره یی سیاسی کار کړیوای ‪.‬چی د داخلی او‬
‫خارجی دسایسو په مقابل کی د خلقی دولت او د ځان دفاع وکړی‪ .‬که چیری‬
‫انقالبی دولت وخت ضایع کړی وای‪ ،‬هر څه له منځ نه تلل ځکه د سریع‬
‫اقداماتو د کولو ضرورت وه‪ .‬نو ځکه د ‪ ۱‬نمبر په صادریدلو سره بزګران د‬
‫جاګیرداراو سود خور د ضربی نه خالص شول ‪ .‬د اتم فرمان مطابق ټولو هغو‬
‫دهقانانو ته ځمکه ورکړشوه چی بی ځمکی او د سود خورو تهدید الندی وه‪ .‬د‬
‫ارضی اصالحاتو پروکرام عملی شو او ‪ 182222‬دهقانی کورنی په ټوا افغانستان‬
‫کی ‪،‬د ځمکی خاوندان شول‪ .‬د هغوی سره د اقتصادی مرستی لپاره تعاونی‬
‫صندوقونه جوړ شول ‪ .‬دغو دهقانانو بیا د خپلو انقالبی السته راوړنو د ساتلو‬
‫لپاره‪ ،‬وسله واخیسته او د ثور انقالب د دفاع کمیتی جوړی کړی‪ ،‬او د ثور انقالب‬
‫په دفاع کی ودریدل ‪.‬ګوندی باسواده غړو د دغو کیمتو کی په خواکی د سواد‬
‫زده کړی کورسونه او د دهقانانو اتحادیی جوړی کړی‪ .‬چی بیا ټول خلک د خلقی‬
‫دولت په دفاع کی ودریدل او په کلیو کی سیاسی شعور ډیر لوړ شو‪ ،‬خلک با‬

‫‪230‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سواده شول ‪ .‬همدا دلیل وه چی هیڅ خارجی قدرت پدی قادرنشو چی د کودتا‬
‫او یا بلوا د الری خلقی حکومت ته سقوط ورکړی ‪ .‬نو ځکه د شوروی فاسد‬
‫استخباراتی‪ ،‬نظامی حاکمان په بیشرمی سره ‪.‬په انقالبی دولت نظامی حمله وکړه‬
‫جمهور ریس امین یی شهید کړ‪ .‬هغوی حاضر شول چی د خلقی انقالب د‬
‫سقوط لپاره نړیواله بدنامی ومنی او خلقی نظام نسکور او افغانستان اشغال کړی‪.‬‬

‫د انقالبی ریفورمونو پر ضد د شورویانو او کارملیانو دشمنی!‬

‫شوروی میدیا‪ ،‬کارملی غداران او د وطن نور دشمنان درواغجنه ادعا کوی چی‬
‫ګویا دهقانانو د دی فرمان سره مخالفت وکړ‪ .‬د دغه درواغو پرو پاګند په مقابل‬
‫کی باید وویل شی چی دهقانانونه یواځی د دغه فرمان مخالفت ونکړ بلکی دفاع‬
‫وکړه او د خوشحالی محافل یی جوړ کړل‪ .‬هغوی وسله واخسته او د انقالب نه‬
‫یی د دفاع کمیتی جوړی کړی‪ ،‬او په مړانه یی د ثور انقالب نه دفاع وکړه ‪ .‬همدا‬
‫دلیل وه چی د شوروی یرغل وروسته ‪،‬کارملی غدارانو او شوروی‬
‫استخباراتو‪.‬ټول خلقی سازمانونه د ضربی الندی واقع کړل ‪ .‬دهقانان د انقالب د‬
‫دفاع د کمیتو غړی او وطن پا لونکی خلقیان د امین د طرفدارانو یا امینیانو په نامه‬
‫ترور او زندان ته واچول شول ‪.‬شوروی او کارمل د هغوی د تعقیب‪ ،‬زندانی کولو‪،‬‬
‫شکنجی او د قتل عام اوامر ورکړل ‪ .‬د دغو ضد بشری جنایاتو کیسی مونږ ته د‬
‫پلچرخی زندان کی هغو دهقانانو کولی چی د خلقی دولت د سقوط او شوروی‬
‫اشغال وروسته زمونږ سره یو ّځای بندیان وه‪ .‬هغوی مونږ ته ویل چی د کارمل‬
‫دولت هغه دهقانان چی د اتم نمبر فرمان په اساس زمکه یی ترالسه کړیوه‪ .‬امینیان‬
‫بلل زندان ته یی اچول شکنجه کول او اشراروته یی په الس ورکول‪ .‬کارملیانو دا‬
‫کار پدی خاطر کاوه چی ځان ته د جاګیر دارانو او سود خورانو مالتړ تر السه‬
‫کړی ‪.‬او هغوی د حکومت همکاران کړی ‪ .‬حال دا چی دشوروی پر ضد دا جګړه‬
‫د ارضی اصالحاتو او ریفور مونو د لغوه کولو لپاره نه وه پیل شوی ‪ .‬دا جګړه د‬

‫‪231‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شوروی اشغال پر ضد پیل شوی وه‪ .‬افغانانو د وطن د ازادی لپاره سرونه قربانول‬
‫نه د شخصی امتیاز لپاره‪ .‬خوشبختانه چی د شورویانو او کارملیانو تسلط صرف‬
‫په ښارونو کی وه ‪ .‬او په کلیو کی د هغوی قدرت موجود نه وه ‪ .‬خوکله چی به‬
‫هغوی په والیاتو کی د شوروی یرغلګرو سره په کلیو تعرض کاوه‪ .‬نو دوی به‬
‫عادی خلک او دهقانان نیول او بیا به یی دپل چرخی زندان ته اچول‪ .‬د هغوی‬
‫زیاته برخه د پل چرخی زندان ته راوړل کیدل زه هم د دوی په شان زندانی وم ‪.‬‬
‫ماته د دی امکان پیدا کیده چی د هغوی مختلفو ډلوسره وګورم‪ .‬دغو اتلو‬
‫دهقانانو نه چی د کارملی غدارانو لخوا نیول شوی وه‪ .‬د هغوی سرګذشت او‬
‫جریانات واورم هغوی ما ته د هغه ظلم او استبداد او شکنجو په اړه ‪.‬چی په دوی‬
‫باندی د امین د طرفدارانو پنامه تیر شوی وه واقعات بیانول‪ .‬شورویانو او کارملی‬
‫غدارانو په اولو وختونو کی داسی فکر کاوه چی د هغو پرضد د خلکو ملی قیام‬
‫موقتی بڼه لری ‪.‬لومړی باید وطن پالونکی خلقیان چی دوی ورته نشنلستان ‪،‬انتی‬
‫سویتست او د امین طرفداران او باند امین ویلی باید تصفییه شی ‪ .‬هغوی باید په‬
‫فزیکی لحاظ محوه شی‪ ،‬د سیاسی قدرت نه لری شی‪ ،‬بدنام کړای شی ‪،‬او په‬
‫خلکو کی تجرید کړای شی‪ .‬نو بیابه کارملیانو ته د هیواد او حکومت پداخل کی‬
‫حریف موجود نه وی‪ .‬کارملیانوموږ ته په زندان کی ویل د ستر شوروی د نظامی‬
‫قدرت په مقابل کی اشرار مقاومت نشی کوالی‪ .‬نو ځکه د امین طرفدارن د‬
‫هغوی اصلی او مهم دشمنان دی‪ .‬کارملیانو ځکه د خلقی ګوند خونړی تصفیه‬
‫عملی کړه ‪ .‬د بلی خوا کارملی ګوداګی دولت د شوروی په نظامی قوت ډیر ډاده‬
‫وه‪ .‬دوی ویلی چی شوروی هیڅ وخت ماته نه کوی شوروی د نړی هغه ستر‬
‫طاقت دی چی هتلر ته یی ماته ورکړه‪ .‬نو ځکه د افغانی اشرارو مقاومت ماتول‬
‫اسان کار دی‪ .‬دوی ویل چی امینیان کمونستان ندی دوی زموږ لپاره ځکه ډیر‬
‫خطرناک دی‪.‬چی هغوی پښتانه نشنلستان دی چی د شوروی کمونیزم‪ ،‬سویتیزم‪،‬‬

‫‪232‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انترناسیو نالیزم نه یی انحراف کړیدی ‪ .‬هغوی امین ته پښتون فاشیست نوم‬

‫ورکړ‪ ،‬د شورویانو په وخت به کله چی د شوروی کمونست ګوند د رهبری لخوا‬
‫‪ ،‬کوم شخص او یا ډله د فاشیست په نامه ونومول شوه‪ ،‬د هغوی وژنه‪ ،‬تعقیب‪،‬‬
‫شکنجه د شوروی کمونست ګوند د غړو لخوا په رسمی وظیفی بدلیده‪ .‬نو ځکه د‬
‫خلقی ګوند تصفیه شوروی استخبارتو په ډیر وحشت او بربریت عملی کړه‪.‬‬
‫همدارنګه هغه دهقانان او عادی خلک چی د ثور په انقالب کی یی ځمکه او ګټه‬
‫تر ال سه کړی وه ‪،‬هم د شورویانو لخوا امینیان د فاشیستانو د طرفدارانو په نامه‬
‫یادیدل‪ .‬د هغه وخت تبلیغاتی پاڼی چی دا مسایل پکی ذکر شوی وه اوس هم‬
‫موجود دی ‪ .‬نو ځکه د امینیانو ځپل‪ ،‬په خلکو کی د هغوی تجریدول دکارملی‬
‫غدارانو او شوروی استخباراتو لومړی او اساسی دنده وه ‪ .‬د ‪ ۵۱‬کلونو نه زیات‬
‫وخت تیرشو خو اوس هم کارملیان چی دجمعیتیانو سره متحد دی او نور افغان‬
‫دشمن غداری ډلی ‪،‬چی د خارجی هیوادونو لخوا تمویلیږی او حاکم موقف لری‬
‫ږد ثور انقالب او د هغی د مشرانو پر ضد هرکال نوی درامی جوړوی او کرکجن‬
‫پرو پاګند کوی‪ .‬دا حالت دا ثابتوی چی خلفیان زموږ د تولنی واقعی وطن‬
‫پالونکی قوت وه او دی ‪.‬نو ځکه ټول وطن فروشان ملی خاینان د هغوی پر ضد‬
‫والړ دی‪.‬‬

‫د دهقانانو لپاره تعاونی صندوقونه او د انقالب د دفاع کمیتو جوړیدل!‬

‫د یادونی وړ ده چی د ارضی اصالحاتونه وروسته دهقانان د کرنیزو کارونو د‬
‫دوام لپاره مالی مرستی او زراعی وسایلوته اړتیا درلوده‪ .‬د سود خوری نظام ختم‬
‫شوی وه نو ځکه دا مالی مرسته باید دولت د دهقانانو سره کړی وای‪ .‬خلقی‬
‫دولت د هغوی سره د مرستی لپاره تعاونی صندوقونه او دهقانی کمیټی جوړی‬
‫کړی‪ .‬چی مشری یی ددهقانانو له منځ نه په منتخب ډول ریاست تر السه کاوه ‪.‬‬
‫دا په کلیو اوبانډوکی انقالبی بدلون وه ‪.‬په داسی شرایطو کی‬

‫‪233‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په محالتو کی‪ .‬تعاونی صندوقونه جوړ شول‪ .‬چی خپل مالی مشکالت حل کړی‪.‬‬
‫ددی کار نه وروسته په انقالبی شرایطو کی د دی ضرورت پیداشو ‪ .‬چی د ضد‬
‫انقالبی فتنو په مقابل کی د دهقانی تشکیالتو نه دفاع شوی وای‪ .‬د انقالب په‬
‫مقابل کی ضد انقالب او د هغوی خارجی حامیان موجود وه‪ .‬دهقانانو د حکومت‬
‫نه د وسلو غوښتنه وکړه‪ .‬چی د خپل انقالب نه دفاع وکړی ‪.‬انقالبی دولت هم‬
‫هغوی ته وسلی ورکړی ‪.‬هغوی د انقالب نه د دفاع کمیتی جوړی کړی‪ .‬دغه‬
‫دانقالب ددفاع کمیټو ثا بطه کړی چی دثور انقالب اصلی مدافعین دی ‪.‬بله مسله‬
‫د د هقانانو او ټولو خلکو با سواده کول وه‪ .‬دغه مشکل هم د سواد زده کړی‬
‫کورسونو په جوړولوسره د دولت او د ګوند د فداکارو غړو په مرسته حل شو‪.‬‬
‫دغه دهقانی خلقی سازمانونو غړی د سواد زده کړی د کورسونو لمړی شاګردان‬
‫وه‪ .‬د سواد زده کړی غورځنګ په ټو ل هیواد کی عام شو‪ .‬او د هیواد په ګوټ‬
‫ګوټ کی خلک با سواده کیدل ‪.‬او په ډیر شوق سره سواد زده کړی کورسونو ته‬
‫تلل‪ .‬داسی ارقام موجود وه چی په ډیر کم وخت کی به د ‪ 22٪‬نه زیات خلک‬
‫په ټول افغانستان کی با سواده کړای شی‪ .‬دا موضوع د وطن د دشمنانو شوروی‬
‫جواسیسو خصوصا د کارمل ډلی او د وطن نورو دشمنانو ته ډیره سخته تمامه‬
‫شوه‪ .‬هغوی تر اوسه د دغه پروګرام پر ضد جعلیات او د درواغو داستانونه‬
‫خپروی او د دغی پروسی د تخریب او بد نامولو لپاره چی ډیره پخوا تیره شویده‬
‫کار کوی او وای چی خلک په زور باسواده کیدل‪ .‬خلکو نه غوښتل چی باسواده‬
‫شی‪.‬دوی چی ځان ته مترقی اومتمدن خلک ویل ‪:‬داشرارو سره یو ځای شول‬
‫اودسواد زده کړی پرضد زهر جن تبلیغات وکړل ‪.‬هغوی ویل چی خلقیانو دخلکو‬
‫عنعنات په نظر کی نه نیول او خلک یی په زور باسواده کول ‪ .‬د خلقی ګوند لپاره‬
‫د انقالبی ریفورمونو عملی کول په حقیقت کی دګوند د مرامی او سترا تیژیکو‬
‫اهدافو اجرا وه‪ .‬چی د ګوند په مرام او نشراتو کی د هغی وعده ورکړل شوی وه‪ .‬په‬

‫‪234‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغه وخت د یوه دیموکراتیک نظام جوړیدل‪ ،‬د قانون حاکمیت‪ ،‬د اجتماعی‬
‫عدالت تامین‪ ،‬د سود خورانو د ظلم نه د دهقانانو خالصول‪ ،‬د ښځو او نرو د‬
‫حقوقو مساوی کیدل‪ ،‬دکارګرانو او دهقانانو دحقوقو او نوروزیار ایستونکو د‬
‫حقوقونه دفاع‪ ،‬ارضی اصالحات‪ ،‬د افغانستان صنعتی کیدل او د جهان د پر‬
‫مختللو هیوادونو په کتار کی د افغانستان واقع کیدل‪ ،‬او د واقعی دیموکراتیک‬
‫نظام جوړیدل د خلقی دولت اساسی دندی وی‪ .‬د یادونی وړ ده چی دغه شعارونه‬
‫د انقالب دمخه د ټولو مترقی او چپ ګوندونو او حتی کارملیانو مسلط شعارونه‬
‫وه ‪.‬خو د ثور انقالب د بری وروسته ټول دثور انقالب دریفورمونو پر ضد‬
‫ودریدل‪.‬دا ثابطه شوه چی هغوی سیاسی ګوندونه نه وه ‪.‬بلکی دخارجیانود‬
‫جاسوسی شبکو سیاسی کړی وی ‪.‬هغوی دشوروی تجاوزنه تر اوسه په واک کی‬
‫دی ‪.‬دا ثابطه شوه‪ .‬چی دغه چپ او راست ګوندونه د ترقی او اجتماعی عدالت‬
‫اسالم د شعارالندی ضد انقالبی خارجی شبکی وی ‪ .‬ځکه دثور انقالب او وطن‬
‫پر ضد د ارتجاع سره ودریدل‪ .‬او د مجاهدینو په جامه کی یی د خلقیانو په‬
‫وژلوصرفه ونکړه‪ ،‬او د مرستی پر ځای یی تخریب پیل کړ‪ .‬د شوروی تجاوز‬
‫دمخه د هغوی دغه تخریب کوم ځای نه نیوه ځکه چی په ټو لنه کی د ریفورمونو د‬
‫عملی کیدلو غوښتنه کیده او خلک د انقالب په دفاع کی والړ وه‪ .‬د ثور انقالب‬
‫بری وروسته د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند لپاره ‪،‬د دغو وظایفو اجرا په‬
‫عاجلی دندی بدل شول ‪ ،‬چی د افغانی ټولنی د سیاسی ‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی او‬
‫کلتوری ریفورمونه د غیر عادالنه اجتماعی مناسباتو د تغیر په خاطر وه ‪ .‬دغه‬
‫ریفورمونه چی د انقالبی فرمانونو په وسیله عملی شول ‪.‬بیا د ثور انقالب په نامه‬
‫یادشول چی ددغو ریفورمونو اجرا په ټولنه کی عمیق انقالبی بد لون راوست‪.‬‬

‫‪235‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اوم نمبر فرمان‬

‫کله چی خلقی ګوند سیاسی قدرت ترالسه کړ په ټولنه کی د ډیرو پیچلو‬
‫پرابلمونوسره مخ وه ‪ .‬چی خلقی ګوند او دولت د هغی د حل لپاره هڅی پیل‬
‫کړی‪ .‬د دغو پرابلمونو نه یو داسی رسم او رواجونو ختمول وه ‪.‬چی افغانی ټولنه‬
‫یی د جدی مشکالتو سره مخ کړی وه‪ .‬هغه دکوژدی او د واده د مال ماتونکی‬
‫ولور ورکول‪ ،‬او د خسر لخوا د مالمتونکی مصارفو غوښتل وه‪ .‬هغه وخت لویو‬
‫او مالداره کورنیو د دی لپاره چی په نورو باندی خپله برتری وښیی ‪ .‬د واده لوی‬
‫مصارف کول او غټ ولور به یی ورکاوه‪ .‬چی خپل اقتصادی توان او لویه سرمایه‬
‫د خلکو په مخ راوباسی او ځان لو ی او د نورونه لوړ معرفی کړی‪ .‬په تاسف سره‬
‫هغه وخت دغه بی ځایه رقابت هغه کورنیو ته هم سرایت کړی وه چی نسبتا‬
‫غریب او ناتوانه وه‪ .‬خو د خپل ځان د لوړ ښودلو لپاره په دغه مالماتونکی رقابت‬
‫کی شاملیدل‪ .‬هغه وخت د لور کورنی دی ته حاضره نه وه ‪،‬چی په کم ولور باندی‬
‫د خپلی لور د واده سره موافقه وکړی او دا کار ورته د حیثیت کمیدل ښکاریدل‪.‬‬
‫دغه بی ځایه رقابت د دی باعث کیده چی سود خور ته مراجعه وشی او زوم په‬
‫سل هاو زره افغانی او خپل ټول دار او ندار د ولور د ورکولو په خاطر دالسه‬
‫ورکړی‪ .‬او د واده وروسته د خواری او ذلت ژوند ته دوام ورکړی‪ .‬اویا بل هیواد‬
‫ته اقتصادی مهاجر شی ‪.‬داسی یو کار د دی باعث کیده چی ځوانه کورنی د ژوند‬
‫د دوام لپاره هیڅ ونه لری او د زیاتو مشکالتو او کړاونو سره مخ شی‪ .‬او په‬
‫قرضونو کی ډوب شی‪ .‬او خپل ژوند د فقر او دایمی کړاو سره تیر کړی‪ .‬هغه‬
‫وخت داسی یو حالت راغلی وه چی ځوانان هلکان او نجونی په کلیو کی د همدی‬
‫ناوړه رسم او رواج په خاطر زړیدل‪ .‬خوپدی قادر نه وه چی واده سره وکړی هغه‬
‫وخت زومان هم مجبور وه د ولور د روپو د ورکولو په خاطر سود خورانو ته‬
‫مراجعه وکړی او قرض وکړی‪ .‬دغه ځوانان د واده د کولو نه وروسته پدی قادر نه‬

‫‪236‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وه چی د قرض روپی ادا کړی او یا سود ورکړی‪ .‬همدا موضوع کورنی متالشی‬
‫کولی د ځوانو کورنیو لپاره د بد مرغیو پیل ګڼل کیده‪ .‬دلته وه چی ځوانان مجبور‬
‫وه چی خپلی کورنی او وطن پریږدی او ګاوڼډیو یا نورو خارجی هیوادونو ته د با‬
‫مشقت کار لپاره مهاجرت وکړی‪ .‬د جنوبی والیاتو ځوانان اکثر د خلیج عربی‬
‫هیوادونو ته د مز دوری لپاره تلل هغوی کلونه کلونه د خپلوکورنیونه لری پاتی‬
‫کیدل‪ .‬د دغو اقتصادی مهاجرینو نه ډیر زیات د قاچاقبرانو او رهزنانو لخوا وژل‬
‫کیدل ‪.‬او لوټیدل او یو تعداد به د دی چانس پیداکاوه چی ځان هدف ته ورسوی‪.‬‬
‫د ثور انقالب د بری وروسته خلقی حکومت د دغه اجتماعی مشکل د حل لپاره‬
‫مسایل وڅیړل او بالخره اوم نمبر فرمان یی صادر کړ‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده چی د دغه فرمان په صادرولو کی د اسال م د مقدس دین‬

‫اساسات او د دینی عالمانو نظر یات په جدی ډول په نظر کی نیول شوی وه‪ .‬په‬
‫همدی اساس ‪ 11‬درهمه د شرعی یا د هغی معادل د شرعی مهر لپاره په نظر کی‬
‫نیول شوی وه‪.‬‬

‫همدارنګ پدی فرمان کی د ښځو او نرو د حقوقو تساوی او نور مسایل هم په نظر‬
‫کی نیول شوی وه‪ .‬د دی فرمان په صادریدلو سره په زرهاو ځوانان د ولور د‬
‫عذاب نه خالص شول‪ .‬او په ټول افغانستان کی د ځوانانوبیشمیره ودونه‬
‫اوخوشالی وشوی او په ټول هیواد کی ‪،‬خلکو د اوم نمبر فرمان د عملی کیدلو نه‬
‫په مارشونو او متنګونو استقبال وکړ‪ .‬سره لدی چی د کارمل ډلی او د شوروی او‬
‫نورو هیوادونو جواسیسواو انګریزی مالیانو پدی اړه خرابکاری او خصمانه‬
‫تبلیغات پیل کړل‪ .‬خو د خلکو ستر مالتړ د دی فرمان نه هر چیرته د لیدو وړ وه‬
‫نوځکه هغه عملی کړای شو‪.‬‬

‫‪237‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د یادونی وړ ده هغه ګټه چی د ریفورمونو د اجرا په نتیجه کی خلکوته رسیدله په‬

‫طبیعی ډول هغوی د ثور انقالب په دفاع دریدل‪ .‬هغه دهقانان چی د سود او سلم‬
‫د بار نه خالص شوی ‪.‬او د ارضی اصالحاتو په جریان کی یی ځمکه تر السه کړی‬
‫وه‪ .‬د ثور انقالب سرسخت مدافعین شول ‪ .‬په ‪ 1222۷11۷12‬کی کله چی زموږ‬
‫هیواد د شوروی یرغل ګرو لخوا اشغال شو‪ .‬همدا دلیل وه چی شورویانود دغو‬
‫دهقانانو سره په ډیر وحشت او دهشت برخورد وکړ‪ .‬هغوی ته یی امینیان یا د‬
‫امین ډله ویله هغوی یی وژل اود فاشیست په نامه شکنجه کول او د بلی خوا د‬
‫هغه خارجی او پاکستانی جاسوسی شبکو له خوا چی په اسالمی نقاب کی یی‬
‫ځان پت کړی وه ‪ .‬دغه وطنپالونکی په کفر او کمونیزم محکومول‪ .‬او د دغو‬
‫دهقانانو نه په زور ځمکی بیرته اخستی هغوی یی شګنجه کول ‪.‬او د امکان په‬
‫صورت کی هغوی وژل خو د کلونو په تیریدو سره ټول خلک د شوروی اشغال پر‬
‫ضد راپورته شول‪ .‬ډیر زر د هیواد په کلیو کی حاالت بدل شول نور نو حتی د‬
‫زمکی خاوندانوته هم د ټول وطن دفاع نسبت شخصی ځمکی ته مهمه وه‪.‬‬
‫حکومت صرف په ښارونو کی د خلکو په محاصره کی پاتی شول‪ .‬په دغو‬
‫حالتوکی حتی د ثور انقالب نه د دفاع د کمیټو غړی د شوروی اشغال پرضد د‬
‫مقاومت اتل قوماندانان شول‪ .‬چی ځینی یی ووژل شول او ډیر یی زندان ته‬
‫واچول شول او ځینی یی ال اوس هم ژوندی دی ‪.‬‬

‫د ثور انقالب سره د شورویانو د دشمنی مهم دلیل د هغی ملی مستقل افغانی‬
‫سیاسی ایدیالوژیک حرکت وه‪ .‬چی په هغی باندی افغانی تیپ یا افغانی ډول‬
‫انقالب نوم ایخودل شوی وه‪ .‬چی په هغی کی د شوروی د سیاستونونه جدایی په‬
‫کامل ډول د لیدلو وړ وه‪ .‬او هرڅه د افغانی ټولنی د شرایطو مطابق روان وه‪ .‬د‬
‫هیواد ګوندی او دولتی مشرانو ‪ ،‬شوروی او ټول جهان ته وښودله ‪.‬چی د ثور‬
‫انقالب خلقی مشر توب د شوروی سره په مساوی حقوقو دوستانه او د ملګر‬

‫‪238‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫توب مناسبات غواړی ‪ .‬نه دغالم او بادار مناسباط هغوی ته د افغانی ملی غرور‬
‫په لرلو سره په مناسباتو کی د شوروی لخوا د غالم او بادار مناسبات د تحمل وړ‬
‫ندی ‪ .‬اما شورویانو د افغانانو نه لکه د نورواستعماری هیوادونو په شان په‬
‫خارجی سیاست او نورو مسایلو کی مطلق اطاعت غوښت ‪.‬چی دی کار د هیواد‬
‫استقالل د سوال الندی واقع کاوه ‪ .‬نو ځکه افغانی مشرانو د شوروی باداری ونه‬
‫منله‪ .‬او خپل مستقل مو قف یی وساته ‪ ،‬ټولی د نیا ولیدل چی په هیواد کی‬
‫انقالبی بدلونونه افغانی مهر لری‪.‬افغانی ملی غرور ‪ ،‬دازادی‪ ،‬استقالل‪ ،‬روحیه‬
‫لری‪ .‬او په خپل ماهیت کی افغانی ډول انقالب دی ‪،‬چی د خارجی مرستی پرته په‬
‫افغانی مټو بری ته رسیدالی‪ .‬حتی د شوروی دولت ریس بریژنف ‪،‬کله چی یی د‬
‫افغانی دولت مشر نورمحمد ترکی سره په مسکوکی ولیدل ویی ویل ‪ :‬چی موږ‬
‫صرف د رادیو ګانو د الری خبر شو چی په افغانستان کی د ثورانقالب بر یالی‬
‫شویدی‪ .‬د هغی نه دمخه موږ خبر نه وه ‪.‬همدا رنګه نور محمد تره کی په یوه‬
‫مطبوعاتی کنفرانس د کیوبا د هاوانا په ښار کی چی زه هم هلته حاضر وم ‪.‬وویل‪:‬‬
‫د ثور انقالب په مستقل ډول او د افغانی قوتونو لخوا بری ته رسیدالی دی‪.‬په دغه‬
‫انقالب کی نه روبل او نه ډالر مصرف شوی ندی ‪.‬‬

‫د ثور انقالب د رهبری داسی مستقل موقف شورویانوته د منلو وړ نه وه ‪ .‬هغه‬

‫وخت د شوروی د کمونست ګوند په رهبری کی فاشیستی لوړتیا غوښتنه داسی‬
‫قوی وه‪ .‬چی په نړی کی هر انقالب چی د دوی د اطالع یا مرستی پرته به بری ته‬
‫ورسید‪ ،‬هغه به یی د انقالبی اصولو او د مترقی ایدیالوژی او سویتیزم نه انحراف‬
‫باله ‪ .‬هغوی به د ظاهری تا یید سره سره د هغی د سقوط لپاره هڅی کولی ‪.‬او په‬
‫دغه ځوان انقالبی دولتونو کی به یی د ځان په ګټه اپوزیسیون پیدا کاوه‪ .‬هغه به‬
‫یی د کی جی بی کنترول الندی راوست‪ .‬او د هغوی په الس به یی نظامی‬
‫کودتاګانی او بلوا ګانی کولی او سیاسی قدرت به یی ترالسه کاوه‪ .‬او د معین‬

‫‪239‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هیواد مشر توب به یی د کنترول الندی راوست‪ .‬سره لدی چی ټول استعماری‬
‫طاقتونه تر نن پوری دا کار کوی ‪،‬خودشوروی نه دهغی اید یالوژیک تعهد په‬
‫اساس دداسی جنایاتو طمع نه کیده ‪.‬پدی اړه نور مثالونه هم موجود دی ‪:‬مثال د‬
‫چین د خلکو د جمهوریت سره د شورویانو دشمنی چی یو ډول ایدیالوژی او‬
‫یوډول سیاسی تګالره او یو ډول سیاسی نظام یی درلودل‪.‬د سوال وړ ده ‪.‬علت دا‬
‫وه چی چین خپل مستقل حرکت ته دوام ورکاوه ‪.‬او د چین شرایطو په اساس یی‬
‫خپل ایدیالوژیک سیاستونه عیارول ‪.‬او د شوروی د کتی یی نه منله نو ځکه د‬
‫شورویانو برخورد د چین سره د نظامی ټکر تر سرحده پوری ورسید ‪ .‬د هغوی‬
‫روابط ډیر وختو نه خصمانه پاتی شول‪ .‬همدارنګه د نړی د نورو هغه دولتونو چی‬
‫سیاسی نظام یی سوسیالستی وه لکه یوګوسالویا او چکسلواکیا ‪،‬هنګری او‬
‫نورهیوادونو سره‪ .‬د شوروی دشمنی او السوهنه او نظامی مداخله د شوروی‬
‫هژمونستی موقف څرګندوی دی چی افغانستان هم د شوروی رهبری هژمونیزم‬
‫قربانی شو‪.‬‬

‫په افغانستان کی د لومړی ځل لپاره د نفوسو سرشماری !‬

‫د ثور انقالب د اجتماعی اقتصادی ریفومونو د اجرا نه عالوه مهمه الس ته‬
‫راوړنه د هیواد د نفوسو سرشماری وه چی د ملګروملتو د سرپرستی الندی په‬
‫بری سره سرته ورسیدله‪ .‬په ‪ ۶۵۳۱‬کال د لومړی ځل لپاره د افغانستان په تاریخ‬
‫کی د نفوسو سرشماری وشوه‪ .‬د ‪ ۶۵۳۱‬کال په اړوند ما هڅه وکړه چی ډیر مواد‬
‫تر السه کړم خو هغه می تر السه نکړل ‪،‬ځکه وخت ډیر تیر شوی د بلی خوا د‬
‫ثور انقالب د سقوط وروسته ټولو حکومتونو کوشش کاوه چی د ثور انقالب‬
‫بدنام کړی او دخلقی نظام ټول چابی اثار وسوځوی ‪ .‬د هغی مثبط کارونه د نظر نه‬
‫وغورزوی او ټولی هغه السته راوړنی چی د ثور انقالب په نتیجه کی ترالسه شوی‬
‫له منیځنه یوسی ‪.‬نو ځکه ما د ‪ ۶۵۳۱‬کال د سرشماری ډیر چاپی مواد ترالسه‬

‫‪240‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نکړل‪ .‬خو د یو کال وروسته د ‪ ۶۵۳۱‬د جوزا د میاشتی چاپ شوی کتاب چی‬
‫‪ ۶۵۳۱‬کال احصاییه یی خپره کړی وه ترالسه کړ‪ .‬د کتاب مشخصات دا دی‪.‬‬
‫جمهوری دموکراتیک افغانستان\ سالنامه یی احصایوی ‪ \ ۶۵۳۱‬اداره یی مرکزی‬
‫احصاییه \ وزارت پالن ګذاری\ سنبله‪ \۶۵۳۱‬ټول مخونه ‪ .۳۷۵‬پدغه کتاب کی‪،‬‬
‫د ‪ ۶۵۳۱‬کال د نفوسو د سرشماری مقدماتی نتایج‪ ،‬پدی ډول خپاره شوی دی‪.‬‬
‫کابل = ‪ ۶۱۱۹۵۵۵‬پروان= ‪ ۱۳۳۷۱۳‬بامیان= ‪ ۷۱۱۳۶۱‬غزنی= ‪۱۹۱۱۷۵‬‬
‫پکتیکا= ‪ ۷۹۳۷۷۱‬پکتیا= ‪ ۹۱۱۳۵۵‬ننګرهار= ‪ ۱۹۳۱۱۱‬لغمان= ‪۵۶۵۱۳۶‬‬
‫کنر= ‪ ۷۳۵۶۵۷‬بدخشان= ‪ ۹۱۱۱۳۱‬تخار= ‪ ۳۶۱۱۳۷‬بغالن= ‪ ۹۱۵۱۱۷‬کندز=‬
‫‪ ۳۳۳۹۵۱‬سمنګان= ‪ ۷۱۷۳۱۹‬بلخ= ‪ ۷۳۳ ۳۱۱‬جوزجان= ‪ ۳۱۱۱۵۱‬فاریاب=‬
‫‪ ۳۱۷۱۵۳‬بادغیس= ‪ ۷۵۵۱۶۵‬هرات= ‪ ۱۱۱۶۶۶‬فراه= ‪ ۷۵۹۱۷۶‬نیمروز=‬
‫‪ ۶۵۵۱۵۹‬هلمند= ‪ ۳۶۱۱۹۳‬کندهار= ‪ ۳۱۱۷۵۹‬زابل= ‪ ۶۱۱۵۱۷‬اوروزګان=‬
‫‪ ۹۹۹۶۱۱‬غور= ‪ ۵۵۱۱۱۷‬پدغه احصایی کی د افغانستان ټول نفوس‬
‫‪ =۶۳۳۳۶۵۳۱‬پنځلسملیونه پنځسوه یو پنځوس زره دریسوه اته پنځوس ‪،‬تنه‬
‫شمارل شوی وه‪ .‬خلقی حاکمیت کی په هیواد کی د ټولو وروڼو قومونو د ژبی او‬
‫کلتور ته د کار کولو جدی توجه وشوه‪ .‬د لومړی ځل لپاره په ازبکی‪ ،‬ترکمنی‪،‬‬
‫بلوچی ژبو مکتبونه جوړ شول‪ .‬او په همدغه ژبو جریدی خپری شوی‪ .‬په ازبکی‬
‫ژبی یولدز‪ ،‬په ترکمنی ژبی ګوراش او په بلوچی ژبی سوب جریدی خپری شوی‪.‬‬
‫په رادیو افغانستان کی هم په همدغو ژبو پرو ګرامو نه جوړ شول‪ .‬د ثور انقالب‬
‫موقت اساسی قانون خطوط اساسی وظایف انقالبی د هیواد د وروڼو قومونو په‬
‫پنځه ژبو چاپ او خپور شو‪ .‬د ریفورمونو د اجرا نه وروسته ‪ ۶۶‬ملیونه دهقانان او‬
‫عادی خلک د سود او سلم د بارنه خالص شول او د ‪ ۱‬میاشتو په موده کی ‪۱۵۵.‬‬
‫هکتاره ځمکه ‪ ۷۱۵۵۵۵‬دهقانی کورنیو ته په وړیا ډول ورکړ شوه او د دولت لخوا‬
‫د ځمکی د ملکیت سندونه ورکړل شول‪ .‬د کورجوړولو کار ته شدت ورکړ شو‪ .‬د‬

‫‪241‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خلقی حاکمیت په ‪ ۷۵‬میاشتو کی دومره مکروریانونه جوړ شول چی د هغی د‬

‫مخه په ‪ ۷۵‬کلونو کی د پاچا او داود په وخت کی نه وه جوړ شوی د هیواد اقتصاد‬
‫قوی شو او هغه وخت یو دالر ‪ ۹۱‬افغانی قیمت درلود‪ .‬د ثور انقالب د بری نه‬
‫وروسته د کابل په ښار او نورو ښارونو کی د کور او استوګن ځایونو کمی یو داسی‬
‫مشکل وه چی خلقی حکومت مجبور وه چی د هغی د حل لپاره جدی اقدامات‬
‫وکړی نو ځکه حکومت دا پروژی په عاجل ډول د کار الندی ونیولی‪–1 .‬‬
‫کارګری قصبه ‪ –1‬پنځه سوه فامیلی ‪ –2‬زیار ایستونکو مینه ‪ –4‬د‬
‫شهرآراپروژه‪ –3‬بادام باغ او داسی نور‪.‬دداخل او خارج نه دټولو خیانتونو‪،‬بلوا‬
‫ګانو‪،‬سره د ثور انقالب په بری سره پرمخ روان وه ‪.‬کچیری دشوروی تجاوز نه‬
‫وای ‪.‬هیڅ داخلی قوت پدی قادر نه وه چی انقالب ته سقوط ورکړی ‪.‬بالخره‬
‫شورویانو دثور انقالب ته خیانت وکړ ‪.‬او د ‪ ۶۷۵‬زریز لښکر په زور یی‬
‫دثورانقالب ته سقوط ورکړ‪.‬‬

‫نهمه برخه ( د ثور انقالب سقوط )‬

‫شورویانو د ثور انقالب په وینو کی ډوب کړ‪!.‬‬

‫هغه وخت هیچا فکر نه کاوه چی شوروی اتحاد به په دوستی کی د خلقی انقالبی‬
‫دولت سره خیانت کوی ‪،‬او افغانستان به د ‪ ۶۷۵۵۵۵‬لښکروپه یرغل سره په زور‬
‫اشغالوی‪ .‬خلقی انقالب به نسکوروی او ګوندی رهبران به وژنی‪ .‬د ثور انقالب او‬
‫خلقی دولت ته به سقوط ورکوی‪ ،‬برعکس هغه وخت ټولو فکر کاوه چی ضد‬
‫انقالبی قوتونه یا اسالمی تنظیمونه به انقالب ته سقوط ورکوی ځکه هغوی د‬
‫ایدیالوژیکی پلوه ضد انقالبی ګوندونه وه‪.‬چی د ضد شوروی هیوادونو مالتړ‬
‫ورسره وه خو د انتظار پرخالف دا ښکاره دشمن نه وه چی په خلقی انقالب یی‬
‫مرګونی ګوزار وکړ‪ .‬بلکی دا شوروی دولت وه چی په ‪ ۷۱۷۶۷۷۶۱۱۱‬د دوست په‬

‫‪242‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫جامه کی د ثور په انقالب مرګونی ګوزار وکړ ‪،‬او پاک وطنپالونکی ځوانان یی په‬
‫وینوکی ولمبول‪ .‬د ثور انقالب چی عمر یی صرف ‪ ۷۵‬میاشتی وه په وینو کی‬
‫دوب کړ‪ .‬او په دغه تجاوز یی د خپلی قوی میدیا په کارولو سره د انتر‬
‫ناسیونالستی مرستی نوم کیخود‪ .‬دا د نړی د ستر قدرت د لویو لوبو او درواغو‬
‫نمونه وه‪ .‬د شورویانو بل خیانت داوه چی د خپل تجاوز د پټولو لپاره یی د ثور‬
‫انقالب ریفورمونه بد نام کړل او د هغی د تخریب لپاره یی خپل ټول لیکواالن او‬
‫میدیا پکار واچوله‪ ،‬چی عامه ذهنیت ته قناعت ورکړی چی دوی مرسته کړی ده او‬
‫هیواد ته یی د امین د فاشیزم نه نجات ورکړ‪ .‬د ثور انقالب د خپل مسیر نه‬
‫انحراف کړی وه‪ ،‬د هغوی جنوبی سرحداتو ته خطر پیښ شوی وه‪ ،‬نو ځکه هغوی‬
‫مرسته وکړه نوی بشپړتیای پړاو یی پیل کړ او د افغانانو د مرستی لپاره راغلل چی‬
‫د ثور انقالب ته د انحراف نه نجات ورکړی؟‪ .‬بیا شوروی دولت او د شوروی‬
‫کمونست ګوند رهبری د دغو درواغو د ثبوط لپاره خپل ټول تبلیغاتی سیستم‪،‬‬
‫لیکواالن‪ ،‬متفکرین او میدیا په کار واچوله چی افغانان او نړیوال معتقد کړی ‪.‬‬

‫چی د ثور انقالب د شوروی یرغل په نتیجه کی نه‪ ،‬بلکی د انقالبی ریفورمونو د‬
‫اجرا په اساس چی شرایط ورته برابر نه وه سقوط وکړ‪ !.‬د هغوی میدیا تبلیغ وکړ‬
‫چی انقالب بی وخته شوی‪ !.‬په فرمانونو کی عجله وشوه‪ .‬افغانستان داسی‬
‫انقالب ته اماده نه وه‪ !.‬هغوی وژنی وکړی‪ !.‬هیواد یی د بحران سره مخ کړ‪ !.‬او‬
‫داسی نور ذهرجن پروپاګندونه‪ ،‬چی بیا دا پروپاګند د ضد انقالب لخوا د انقالب‬
‫د بدنامولو لپاره وکارول شو‪ .‬او د ثور انقالب پرضد د شوروی ضد انقالبی‬
‫تبلیغاتو نه ‪،‬دافغانستان داخلی او خارجی دشمنانو د سند په ډول ګټه واخستله‪.‬‬
‫چی بیا د ټولو نړیوالو ضد انقالبی قوتونو لخوا دغه ذهرجن تبلیغات تکرار‬
‫شول‪،‬چی دوطنپالونکو خلقیانو نفوذ په ټوله کی محوه کړی‪.‬او داشرارو نفوذ ته‬
‫زمینه جوړه کړی ‪ .‬دا هغه وخت وه چی د شوروی او ضد شوروی هیوادونو منفی‬

‫‪243‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫تبلیغات ‪،‬د ثور انقالب پرضد یو شول‪ .‬ځکه دواړه د افغانستان د تباه کولو لپاره‬
‫‪،‬د خپلواستعماری اهدافو په خاطر متحد شول‪.‬‬

‫د دوی په جواب کی باید وویل شی‪.‬‬

‫چی د دوی د ادعا په خالف ‪ =۶‬دثور انقالب بی وخته ندی شوی ‪،‬انقالب په‬
‫خپل وخت او دشرایطو مطابق وشو‪ .‬انقالب ته په هغه وخت کی نه يواځی شرایط‬
‫اماده وه‪ .‬بلکی دغه وخت انقالب د افغانی ټولنی ضرورت وه‪ .‬که چیری ګوند په‬
‫وخت اقدام نه وای کړی ‪.‬نو بیا دهیواد په حاکم سیا ست کی د ګوند مسلط رول‬
‫ختمیده ‪ .‬او توری ارتجاع د کودتا اقدام کاوه د هغوی کودتا حتمی وه‪.‬ننی ملی‬
‫ناورین څو کاله دمخه راته ‪ .‬اوس د هغوی لخوا ډیر اسناد او اعترافات خپاره‬
‫شوی چی ثابتوی چی اسالمی ډلو د خپلی کودتا لپاره کامل تیاری درلود‪.‬دادی ‪۵۱‬‬
‫کاله دثور انقالب نه تیریږی ‪.‬همدانن دنړی ټول شیطانی قوتونه په هغوی پوری‬
‫اړوند ‪،‬دخارجی شبکو لخوا جوړ شوی حکومت کی شامل ګوندونه ‪،‬په ټول قوت‬
‫اوخارجی مدیا په امکاناتو د خلقیانو او ثور انقالب پر ضد ‪،‬بی وقفی زهر جن‬
‫تبلیغات کوی ‪.‬خوتراوسه هغوی ثا بته نکړه ‪.‬چی دوی په خپله وا قعی مسلمانان‬
‫او ملی ګټوته متعهد افغانان دی ‪،‬هغوی دثور انقالب خلقی ملی حاکمیت نه نه‬
‫یواځی ښه حکومت جوړ نکړ ‪.‬بلکی هغوی داسی دشر او فساد بدنام حکومت‬
‫جوړ کړ ‪.‬چی ټوله نړی ته دشرم وړ نظام دی ‪.‬د همدی حکومت نه ځینی ‪،‬دپردو‬
‫دګوډاګیانو په حیث دافغانستان موجودیت نه منی ‪.‬ځان ته خراسانیان وای‬
‫‪.‬اوددوی خراسان هم معلوم ندی ‪،‬ځکه پخوانی خرا سان کی نورهیوادونه هم‬
‫شامل وه ‪.‬خارجیانو دغه ډلی دهیواددتباه کولواو دملی یوولی دختمولو ل لپاره‬
‫وکارولی‪.‬ددوی ایدیا لوژی او فکر افغانستان ته د خیانت فکر دی ‪.‬ددوی دغه‬
‫کړنه ښکاره ملی خیانت وه اودی ‪.‬که چیری هغوی دمخه شوی وای ‪.‬اوسنی‬

‫‪244‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وحشی ترور به پخوا پیل شوی وه ‪.‬ځکه د داود حکومت نور د دوام امکانات نه‬
‫درلودل او افغانی ټولنه د سیاسی بحران او بدلون حالت کی وه‪.‬‬

‫‪ =۷‬دضد انقالب دادعا په خالف خلقی دولت دریفورمونو په اجرا کی عجله نده‬
‫کړی ‪.‬او په وخت یی عمل کړیدی‪ .‬دا ځکه چی ‪،‬د نظامی قیام د بری وروسته د‬
‫ریفورمونو سرته نه رسول‪ ،‬د دی باعث کیدل چی نظامی قیام صرف په یوی‬
‫کودتا بدل شی ‪.‬او دانقالبی ریفومونو په اړه ‪،‬د ګوند لخوا ورکړل شوی وعدی‬
‫درواغ وګنل شی‪ .‬او د انقالب نه د خلکو اکثریت مالتړ چی انقالب د هغوی‬
‫لپاره شوی وه له منځ نه الړ شی‪ .‬نو ځکه د ریفورمونه جدی ضرورت وه‪ .‬د بلی‬
‫خوا د ریفورمونو په اجرا کی ځنډ او د سرعت کموالی ‪،‬هم د انقالب د سقوط‬
‫باعث کیدای شو ‪.‬که چیری د سود او سلم د له منځنه تلو نه پس ډیر زر ارضی‬
‫اصالحات نه وای شوی‪ .‬د هقان مجبور وه ‪،‬د ژوند د دوام لپاره بیرته جاګیرداراو‬
‫سود خور ته تسلیم شی ‪،‬او ضد انقالب بیرته منظم شی‪ .‬خارجی شبکو د دی لپاره‬
‫کار پیل کړی وه‪ .‬چی دهقان دسود خور سره یوکړی او دانقالب پر ضد ودروی‪.‬‬
‫نو ځکه خلقی دولت دهقان ته د ځمکی په ورکولو سره هغه د انقالب په دفاع کی‬
‫ودراوه ‪ .‬او دهقانانودثور انقالب په دفاع کی بیا د انقالب نه د دفاع کمیتی‬
‫جوړی کړی‪.‬او دخپل ژوند په قیمت یی دثور انقالب نه دفاع وکړه ‪.‬‬

‫‪ =۵‬دخلکو دوژنو په اړه خارجی شبکو تبلیغات ضد انقالبی تبلیغات ‪،‬ددی لپاره‬
‫دی چی دخپلواو اسالمی ډلو‪ ،‬قتل عامونو دپټولو لپاره ‪،‬چی ملیونهاوته رسیږی‪.‬‬
‫اوهره ورځ په سل هاو افغانانو وژل کیږی جنایات پټ کړی ‪ .‬خارجی شبکی او‬
‫دهغوی اشرار دادی دخلقیانو پرضد ‪ ۵۱‬کاله بیوقفی درواغجن تبلیغات کوی ‪.‬چی‬
‫خپل ځان پاک کړی ‪ .‬ددوی ټول سیا ستونه په درواغو او عوامفریبی والړ دی‬
‫‪.‬ددوی دعوامفریبانو اسالمی دولت ‪،‬دادی په لسهاو کلونو جنایت کوی ‪،‬لوت‬

‫‪245‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫تاالن او فساد کوی ترورکوی ‪،‬دوطن ملی ګټی خرڅوی ‪،‬اوبیا وای چی موږ‬
‫دخدای په الر کی جهاد کوو‪.‬هغوی خلکوته خپل وطن په دوزخ بدل کړی ‪.‬‬

‫په خلقی دولت کی دوژنو داتهام دوضاحت لپاره باید وویل شی ‪.‬چی په هر هیواد‬
‫کی ددولتی امنیت لپاره یو استخباراتی مرکز موجود وی‪ .‬چی دولت د خارجی او‬
‫داخلی وران کارانو کودتا چیانو د ضربی نه ساتی ‪.‬او پټ استخباراتی کار کوی‪.‬‬
‫معموال په هر هیواد کی د حاکمیت مخالفین د استخباراتو لخوا نیول کیږی‪،‬‬
‫تحقیق ورنه کیږی او د تخریب په خاطر جزا ورکول کیږی‪ .‬د نړی په ټولو‬
‫هیوادونو کی دا یو عام منل شوی کار دی‪ ،‬پدی کی اثتثنا نشته ‪.‬سوال دلته دی چی‬
‫په نړی کی کوم حکومت خپلو مخالفینو ته د بری چانس ورکړی دی؟ او په خپل‬
‫الس یی خپل حکومت دشمن ته تسلیم کړی دی؟ ایا د ثور انقالب د سقوط نه‬
‫وروسته حکومتونو خپل مخلفین په ګالنو استقبال کړل؟ ایا د مجاهدینو حکومت‬
‫خلقیان صرف پدی نامه چی د دوی په شان فکر نلری او یا کمونستان دی قتل عام‬
‫او ترور نکړل؟ دوی په کوم منطق اوښه امتیاز سره ځان د ثور انقالب په مقابل‬
‫کی دعیبونو نه پاک ګنی ‪.‬او د خپل د شر او فساد حکومت ‪،‬دثور انقالب ملی‬
‫مترقی واکمنی سره ‪ ،‬مقایسه کوی ‪.‬او د افغانانو د قتل عام نه چی د خارجی‬
‫هیوادونو په اشاره او ګډون یی سرته رسولی او رسوی دفاع کوی‪ .‬آیا هغه څوک‬
‫چی هغه وخت د دولت سره په جګړه کی مړه کیدل هغه انسانان وه؟ او هغه په‬
‫سل هاو زره او حتی ملیون هاو افغانان چی په تیرو کلونو کی ددوی لخوا وژل‬
‫شوی ‪،‬او همدا اوس د دوی لخوا وژل کیږی انسانان ندی؟ د خارجی هیوادونوپه‬
‫روانه استخباراتی جګړه کی تر اوسه د ابتدای احساییو مطابق د دریو ملیونو نه‬
‫زیات افغانان وژل شوی‪ .‬هره ورځ په متوسط ډول د ‪ ۶۳۵‬تر ‪ ۷۵۵‬پوری افغانان‬
‫وژل کیږی‪ .‬کله کله دا شمیر‪ ۵۳۵‬تنو نه هم زیات شی‪ .‬ایا د دوی په نظر دا‬
‫انسانان ندی؟ دا د انسانانو قتل عام ندی؟ چی د دوی ویده وجدان هغه نه وینی ‪.‬‬

‫‪246‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خو دا ټول دهیواد په تاریخ کی ثبت دی ‪.‬د جعلی بشری حقوقو دوکانداران چپ‬
‫دی‪ .‬ځکه دوی داستعماری هیوادونو دجاسوسی شبکو غړی دی‪ .‬نه دبشر دحقوقو‬
‫مدافعین‪.‬دهغوی مدیا ورته تبلیغ کوی او دهغوی نه شخصیتونه جوړوی ‪.‬نو ځکه‬
‫دهغوی دبشری حقوقو دوکان یی بند دی ‪.‬ځکه د دوی وجدان ویده دی اویا‬
‫وجدان نلری ‪ .‬دوی بیا په ډیری بی حیایی سره ‪ ۵۱‬کاله دمخه د بشر د حقوقو‬
‫تخلفاتو پنامه د خلقی دولت پر ضد پروپاګند کوی ‪.‬چی خپل جنایات پټ کړی‬
‫‪.‬هغه وخت هم د دوی شبکو اسالمی ترورستانو ته پیسی او وسلی ورکولی ‪.‬چی‬
‫هیواد تباه کړی‪ .‬افغانان ووژنی‪ ،‬فابریکی ویجاړی کړی‪ ،‬پلونه په بم والو زوی‪،‬‬
‫الری خرابی کړی‪،‬ترور وکړی په عامو خلکو راکټونه فیر کړی ‪ .‬په هیواد کی دشر‬
‫او فساد دتباهی دجوړولو لپا ره کاروکړی ‪.‬او دافغانستان دپر مختګ لپاره‬
‫دخلقیانو هلی ځلی ناکامی کړی ‪.‬او اوس هم‪ ۵۱‬کاله وروسته خارجی شبکو‬
‫هماغه قاتالن نه یواځی حمایه کړل ‪،‬په واک کی وساتل ‪،‬بلکی دهغوی دترکیب نه‬
‫یی حکومت جوړ کړ‪.‬چی د افغانانو قتل عام ته دوی په مرسته دوام ورکړی ‪ .‬دا‬
‫دوی وه چی هغه وخت یی اسالمی ترورستی ډلو ته وسلی او پیسی ورکولی او‬
‫اوس یی هم ورکوی ‪ .‬د دوی بشری وجدان ویده دی ‪.‬او د دوی میدیا داشرارو په‬
‫جنایاتو پرده اچوی‪ .‬د بلی خوا د خلقیانو حکومت په وخت دغه امنیتی تخلفات‬
‫هم د شوروی کی جی بی لخوا کیدل‪.‬یعنی خارجیانو کول ‪.‬هغه شورویانو چی‬
‫خلقی دولت یی محوه کړ ‪ .‬په تاسف سره د ثورانقالب د پیل نه شوروی کی جی‬
‫بی په افغان استخباراتو«اګسا» کی نفوذ او خراب کاری وکړه‪« .‬اګسا» د شوروی‬
‫د کنترول الندی وه ‪.‬نو ځکه د «اګسا» د وژنو مسولیت هم د شورویانو په غاړه‬
‫دی‪.‬حتی کیدای شی چی وویل شی افغانان دهغی کامل مسولیت نلری ‪.‬داځکه‬
‫استخباراتی فیصلی دوی کولی نه افغانانو شورویانو اګسا دامین دوژلو لپاره‬
‫استعمال کړه اسناد موجود دی ‪ .‬نو داګسا دجنایاتو مسولیت هم دشورویانو دی‬

‫‪247‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬هغه شورویان چی ځان ته یی کمونستان او مترقی فکر خاوندان ویلی د اشرارو او‬
‫توری ار تجاع یعنی جمعیت اسالمی سره ‪ ،‬د افغانستان د تباهی لپاره پټ‬
‫قراردادونه امضا کړل ‪.‬او دګوند وطنپالونکی غړی یی داشرارو په الس قتل عام‬
‫کړل ‪.‬هغوی د همدی پټو استخباراتی قراردادونو په وسیله خپل استخباراتی‬
‫حضور تامین اوجمعیت اسالمی یی حکومت ته ورساوه ‪.‬جمعیت اسالمی د‬
‫نجیب حکومت محکوماوه چی هغه شوروی چی مجاهدینو دهغی پر ضد جهاد‬
‫کړی دهغه سره مرسته کوی‪ .‬نو ځکه جمعیت اسالمی دنجیب د حکومت پرضد‬
‫جنګیږی ‪.‬خو دتاریخ په بله صحنه کی کله چی جمعیت اسالمی په خپله د هیواد‬
‫د ورانولو لپاره د شورویانو مرسته ترالسه کړه‪ ،‬دا کار ګناه ونه ګنل شوه ‪.‬او په‬
‫هغی یی د اسالمی دولت سره د مرستی نوم کیخود ‪.‬جمعیت اسالمی د نجیب‬
‫پرضد د کمونست پنامه دسیسه وکړه ‪.‬خو د بدنام کمونست کارمل د ډلی سره یی‬
‫چی د شوروی یرغل په دوران کی د یونیم ملیون افغانانو د قتل په جرم کی د‬
‫شورویانو سره شریک دی‪ .‬ایتالفی حکومت جوړ کړ ‪.‬چی دا دی‪ ۵۱‬کاله د هیواد‬
‫په ملی ناورین کی فعال رول لری‪.‬‬

‫دا په تاریخ کی داسالم په نامه دوطن پرضد دخارجی دشمنانو سیاسی لوبی دی‬
‫‪.‬دیادونی وړ ده چی هغه وخت دخلقیانو مشر تابه کوشش وکړ چی یاغی شوی‬
‫«اګسا» د شوروی شبکو دنفوذ نه خالصه او دګوند دکنترول الندی راولی‬
‫‪.‬خوشورویانو د ګوندی رهبرانو هڅی د هیواد د استخباراتو « اګسا » د کنترول‬
‫لپاره نه یواځی ناکامی کړی‪ ،‬بلکی شورویانو د همدی استخباراتو په وسیله د‬
‫دخلقی ګوند رهبرانو امین او ترکی ترمنځ خونړی اختالف او ټکر ته سازمان ورکړ‬
‫‪.‬چی بیا د دواړو رهبرانو د سقوط او مرګ باعث هم شول‪.‬‬

‫‪248‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کچیری نن ورځی ته وګورو‪ .‬په هیواد کی اوسنی ملی ناورین دوام د خارجی‬
‫استخباراتو کار دی ‪.‬چی د امنیت پنامه بی ثباتی جوړه کړی او داخلی جګړی ته‬
‫سازمان ورکوی‪ .‬دا فغانستان جګړه د هغوی نړیوالو اهدافوته کار کوی‪ .‬د دوی‬
‫هدف د نورو هیوادونو سیاسی بی ثباتی لپاره د افغانستان نه د ترورستی ډلو لیږل‬
‫او ددغو هیوادونو دسیاسی نظامونو بی ثباطه کول‪ ،‬اوددی الری نه په هغوی کی‬
‫نفوذ اودحکومتونو دکنترول الندی راوستل دی‪ .‬دو ی دافغانستان نه دخیز دتختی‬
‫په حیث کار اخلی ‪،‬د دی لپاره چی پدغه کار کی د دوی الس پټ شی دوی اول‬
‫افغانستان بی ثباطه کوی ‪ ،‬داخلی جګړی جوړوی ‪،‬ترورستی ډلی روزی ‪،‬عام وژنه‬
‫کوی دشر او فساد حکومت جوړوی ‪،‬اوبیا وای مونږ دترور پر ضد جنګیږو‬
‫‪.‬دنړیوالی سولی په خاطر دټولو هیوادونو مرسته غواړو ‪.‬د وی او ددوی اسالمی‬
‫ډلی په بی حیایی سره لوی لوی درواغ وای ‪.‬ډیرو کلونو دتیریدلو وروسته ‪،‬اوس‬
‫دپردی شاته درامه افشا شویده او ټوله نړی پوهیږی چی څوک ترورستان دی ‪.‬مثال‬
‫تیر ‪ ۷۵۶۹‬کال د افغانستان نه سوریی ته ‪ ۵۵۵۵‬افغانان د جګړی لپاره د نړیوالو‬
‫استخباراتو د پټو شبکو لخوا ولیږل شول چی ‪ ۶۳۵۵‬یی د ایران لخوا د سوریی‬
‫حکومت په دفاع کی او ‪ ۶۳۵۵‬د سوریی حکومت د مخالفینو په دفاع کی وه‪ .‬په‬
‫کابل کی دمدیا لخوا د هغوی مصاحبی او مستند فلمونه هم خپاره شول ‪.‬خو بیا‬
‫هیچا ونه ویل چی د دی کار مخه ونیول شوه ‪.‬او یا مجرم محاکمه شو‪.‬حکومت‬
‫هم چوپه خوله شو ‪.‬بیا دوخت په تیریدلو سره دا خبره هم هیره شوه ‪.‬دخارجیانو‬
‫سیاست په چلول سیاسی مداری توب او لویو درواغو والړ دی ‪.‬هغوی دانګریزی‬
‫اسالم په وسیله نه یواځی دهیواد ملی شتمنی لوټ کړی ‪،‬بلکی هیواد یی دمخدره‬
‫موادو دتولید په مرکز بدل کړ ‪.‬په ملیو ن هاو افغانان یی په مخدره موادو روږدی‬
‫کړی ‪.‬دوی نه یوا ځی دهیواد ځوان نسل په جنګونو کی پی السه بی پښو را ڼده‬
‫او شل او شوټ کړل ‪،‬بلکی دهیواد دخلکو مناعت او ملی غرو رد ماتولو لپاره يی‬

‫‪249‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪،‬ولسوالی کلی په مصنوعی ډول په وار وار دجنګ په او رکی وسوځول مثال –‬
‫ډيری ولسولی او کلی دمخه تر دی چی سقوط وکړی دژغورلو وړ وی ‪.‬او په ډیری‬
‫کمی مرستی هغوی نجات پیدا کوالشو خودوی هغی ته ددشمن په الس سقوط‬
‫ورکړ ‪.‬چی خلک ووژل شی ټپی شی خپل ټول دار اوندار دالسه ورکړی او ګدایی‬
‫او سوال ګری ته کینی‪ .‬دوی فکر کوی چی پدی ډول په په افغانانو کی دازا دی‬
‫خواهی روح مړکړی او غالمی به رایج شی ‪.‬نو ځکه خارجی شبکی څوڅو ځله‬
‫یوه سیمه دجنګ په اور کی سوه ځوی ‪.‬دبلی خوا څرنګ چی ددولت او مخالفینو‬
‫مصرف او بودجه دواړه خارجیان ورکوی ‪،‬نو په جګړه کی دمخالفینو غلبه پدی‬
‫دلیل ده ‪.‬چی د ټولی جګړی استخباراتی اداره د خارجی شبکو په الس کی ده‬
‫‪،‬هغوی دولتی قوای دمخالیفینو په دام کی اچوی ‪.‬او مخالفین په کامیاب موقف‬
‫کی واقع کوی ‪.‬پدی ډول هغوی دداخلی جګړی او رتازه ساتی ‪.‬او په دایمی ډول‬
‫افغانستان د جنګ په اور کی سوه ځوی ‪.‬مدیا ‪،‬استخباراتی ګوندونه‪،‬ځینی مدنی‬
‫ټولنی ‪.‬ددغه فتنی دپټولو لپاره منطق جوړوی ‪.‬او خلک اغفالوی ‪.‬دوی د بشری‬
‫حقوقو داتقالی عدالت چغی وهی چی په تیر وخت کی د جنګی جنایت کارانود‬
‫محاکمی شرایط برابر شی ‪.‬حال داچی هره ورځ هماغه جنایت کاران چی دوته‬
‫کار کوی او ددوی دشبکو غړی دی ‪.‬نوی نوی جنایتونه کوی او څوک یی مخه‬
‫نشی نیولی ځکه دغه ټول جنایات ددوی په امر سرته رسیږی ‪ .‬خارجیان تصمیم‬
‫لری چی افغانی ټولنه هم په جنګونو او هم دمافیایی جنایت کارانو په حاکم کولو‬
‫تباه کړی‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده ‪ .‬تر څو چی د خارجی هیوادونو دا سیاست تغیر نوی کړی دا ملی‬

‫ناورین به دوام لری‪.‬او س ویل کیږی چی « دا جګړه او ټول حکومتی نظام په کابل‬
‫کی د خارجی هیوادونو‪ ،‬د استخباراتو یوه مشترکه کمیته اداره کوی‪.‬او حکومتی‬
‫واکمنی تقرر او تبدل دهغوی په الس کی دی ‪ .‬افغانان د فیصلو په کولو کی هیڅ‬

‫‪250‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫رول نلری‪ ،‬دغه استخبارات د پردی شاته د افغانستان اصلی واکداران دی نه‬
‫موجود حکومت‪ .‬افغانی استخبارات هم مستقل عمل نشی کوالی ځکه زموږ‬
‫اوسنی استخباراتی دستګاه خارجیانو جوړه کړی او هغوی یی مصارف ورکوی او‬
‫کنترولوی‪ .‬پدغه دستګاه کی ملی عناصر د ضربی الندی دی » اوس لیدل کیږی‬
‫چی د ټولو داخلی او خارجی امنیتی قوتونو په موجودیت کی هغوی حتی په کابل‬
‫کی امنیت نشی ټینګوالی ‪.‬ځکه دوی ته د افغانانو ملی ګتی مطرح ندی دوی باید‬
‫په افغانستان کی د خارجی هیوادونو د ملی ګتونه دفاع وکړی نه د افغانستان ‪.‬ځکه‬
‫د امنیتی قواو مصارف وسلی او پیسی د خارجی هیوادونو لخوا ورکول کیږی او‬
‫څوک چی روپی ورکوی کار هم غواړی نو ځکه په افغانستان کی د ټولو وژنو‪ ،‬قتل‬
‫عامونو‪ ،‬انفجاراتو د افغان روشنفکرانو او عادی خلکو جبری مهاجرتونو او ترور‪،‬‬
‫مذهبی شخړو‪ ،‬قومی جګړو‪ ،‬اداری فساد مافیای ډلو د حاکمیت ‪،‬ټول مسولیت‬
‫د خارجی استخباراتو او د هغوی داخلی اجنتانو په غاړه دی ‪.‬ځکه داخلی جګړه او‬
‫د هیواد بی ثباتی د نړی د سترو قدرتونو لخوا د هغوی استخباراتو ته ورکړ شوی‬
‫پروګرام او دنده ده‪ .‬د دی حقیقت د ثبوط لپاره اوس په کافی اندازه اسناد خپاره‬
‫شوی دی‪.‬‬

‫‪.‬موږ ولیدل چی شوروی اوضد شوروی هیوادونو ‪ .‬دواړوپه افغانستان کی‬

‫استعماری اهداف درلودل‪ .‬او د افغانانو په وژلو او د هیواد په اشغال کی د دوی‬
‫ګټی مشترکی وی هغوی خلقیان چی یو ملی قوت وه په ټولنه کی تجرید کړ ‪.‬او د‬
‫هغوی په ځای ملی خاینان‪ ،‬جنګی جنایت کاران‪ ،‬جنایت کاری مافیای دلی د‬
‫افغانستان دشمنان د اسالم په نقاب کی په موثرو سیاسی شخصیتونو بدل کړل‪ .‬او‬
‫شرایط یی دی ته اماده کړل چی ضد افغانی ما فیایی کړی په دایمی ډولد هیوا‬
‫داقتصادی او سیاسی واک تر السه کړی ‪.‬او هغه بی هویته افراد د افغانستان‬
‫واکداران شی چی د افغانستان د نوم سره دشمنی لری ‪.‬شورویانو قومی جګړو ته‬

‫‪251‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پدی هدف سازمان ورکړ چی هیواد تجزیه کړی‪ ،‬توټه توټه او هضم کړی هغوی دا‬
‫کار وکړ ‪.‬د هغوی نه وروسته نورو هیوادونوپه خپل وار په دی ګد کار کی برخه‬
‫واخسته‪ ،‬په دغه ژوندی ویدیو ګیم کی هغوی دواړو خواو دولت او مخالفینو ته‬
‫وسلی او پیسی ورکړی ‪.‬او هغوی یی په جنګ اخته کړل ‪.‬هغوی اوس هم د‬
‫افغانانو د قتل عام لپاره دی خونړی لوبی ته دوام ورکوی‪.‬‬

‫ولی په افغانانو داسی وشول؟‪.‬‬

‫افغانان صادق او پاک مسلمانان دی هغوی خوشباوره دی دوی فکر کوی چی هر‬
‫چا چی ګیره پریخوده او د اسالم تبلیغ یی وکړ هغه رشتیا وای او د اسمان نه‬
‫رالیږل شوی فرشتی دی‪ .‬هغوی پدی نه پوهیدل چی د اسالم دشمنان یا کفار هم‬
‫ځان ته د خلکو د غولولو لپاره‪ ،‬اسالمی نقاب جوړوالی شی‪ .‬افغانانو دا فکر هم‬
‫نشو کوالی چی ستر قدرتونه او مشهور خلک حتی جمهور ریسان به درواغ ووای‬
‫دینی عالمان به د کفارو دالس آله شی او د خپل مسلمان افغان سربه د کفری‬
‫هیوادونو د استخباراتو په امر پری کوی ‪.‬او د کفری هیوادنو د جاسوسی شبکو د‬
‫اجنتانو په الس کی د خپل هیواد د مسلمانانو د قتل عام په وسیلی بدلیږی ‪.‬خپل‬
‫وطن به په خپل الس ورانوی‪ .‬اوس چی خلکو ته هر څه معلوم شول ‪.‬هغه وخت‬
‫را رسیدالی دی چی خلک د درانه خوبه را ویښ شی‪ ،‬او د ځان او هیواد د نجات‬
‫لپاره راپورته او متحد شی ‪.‬خپل دوست او دشمن وپیژنی‪،‬خپل تر منځ جرګی‬
‫جوړی کړی ‪.‬دیوبل سره صادقانه تبادل نظر وکړی ‪.‬او دهیواد دنجات لپاره‬
‫مشترک نظر او دحل الره پیدا کړی ‪ .‬په یقین سره ویالی شم چی ددغو جرګونه‬
‫دافغانستان راتلونکی رهبران راپیدا کیدای شی ‪.‬نن د علم او پرمختللی تخنیک او‬
‫د سترو پرمختګونو دنیا ده‪ ،‬خلک باید د فاتح یرغلګر قوی اقتصاد او لوړه‬
‫پرمختللی تکنالوژی ترالسه کړی ‪.‬خپل ځان د هغوی سره په علم او تخنیک کی‬
‫مساوی کړی ‪.‬بیا دی د هغوی سره د جګړی او رقابت په اړه فکر وکړی ‪.‬خلک دی‬

‫‪252‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دا سوال مطرح کړی ‪،‬که څوک د ځانمرګی برید ګر لپاره جنت ګټلو فتوا ورکوی‬
‫که درواغجن نه وی اول دی په خپله جنت دتلو اراده وکړی ‪.‬اوپه خپله ځان دغی‬
‫قربانی ته تیار کړی ‪ .‬بیا دی نور پدی الر هدایت کړی‪ .‬داسالمی احکامو په اساس‬
‫هیڅوک دا نشی ویالی چی دی به حتمی جنت ته ځی ‪،‬او نور به دوزخ ته ځکه‬
‫خاتمه مستوره ده‪ .‬جنت ته د تلو حکم صرف د خدای سره دی نه دهغه دبنده سره‬
‫‪ .‬که چیری یو بنده د خدای په قدرت کی مداخله کوی هغه مسلمان ندی‪ .‬خلک‬
‫باید اول د اسالمی احکامونه ځان خبر کړی بیا دی بل په کفر محکوم کړی‪.‬‬

‫شورویانو ولی په افغانستان حمله وکړه؟‬

‫سره لدی چی تل دافغانستان اشغال دهغوی هدف وه ‪.‬دغه وخت دشوروی‬
‫سیاست هم دکی جی بی دقوماندی الندی وه ‪ .‬دهغوی اجنت کارمل شورویان‬
‫پدی معتقد کړل کچیری دوی ح امین ووژنی ‪،‬خلقی حکومت نسکوراو افغانستان‬
‫اشغال کړی ‪.‬خلک به دهغوی نه استقبال وکړی ‪،‬ځکه امین په ټولنه کی ډیر منفور‬
‫دی ‪ .‬دشوروی کی جی بی نظر هم همدا وه ‪.‬دمنفور کارمل دغه نظر دشوروی‬
‫زړی اوبی خاصیته فاسدی رهبری فیصلی ته سرعت ورکړ ‪.‬دوی بیا دافغانستان‬
‫اوشوروی دتباه کولو لپاره یی جنایت کارانه پریکړه وکړه‪ .‬شورویانو افغانستان‬
‫اشغال کړ‪.‬‬

‫د یادونی وړ ده چی د شورویانو هدف په افغانستان کی د سوسیالیزم او مترقی‬

‫نظام جوړول او بی غرضانه مرسته لکه چی دوی ویلی نه وه ‪.‬هغوی استعماری‬
‫موخی درلودی اوهدف یی دافغانستان اشغال وه‪ .‬واقعیت دا دی چی شوروی‬
‫کمونست ګوند مشرتابه خپلی اعالن شوی ایدیالوژی لکه د کارګرانو‬
‫انترناسیونالیزم‪ ،‬سوسیالیزم‪ ،‬مترقی ایدیالوژی او داسی نورو شعارونو ته متعهد نه‬
‫وه ‪.‬دا یو نقاب وه چی د وروسته پاتی هیوادونو د خلکو د غولولو لپاره یی‬

‫‪253‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کاراوه‪ .‬د افغانستان په اړه لکه دنورو هیوادونو د شوروی استخباراتو فکر کاوه‬
‫چی د افغانستان اشغال به ډیر اسان کاروی‪ .‬ځکه د دوی شبکو او کارمل ډلی دوی‬
‫ته اطمینان ورکړی وه ‪،‬چی د امین نه خلک ناراضه دی او کارمل ډیر محبوبیت‬
‫لری‪ .‬نو ځکه که چیری امین ووژل شی او کارمل قدرت ته ورسیږی افغانستان به‬
‫شوروی پوری وتړل شی او ټول خلک به شوروی حاکمیت ومنی‪ .‬هغه وخت‬
‫شوروی حکومت کی جی بی اداره کاوه او د هغوی فکراو نظر د شوروی نظام‬
‫لپاره ټاکونکی قومانده وه نو ځکه د افغانستان د اشغال فیصله کی جی بی وکړه‪ .‬د‬
‫یادونی وړ ده چی‪ ،‬شوروی نظام ډیری نیمګړتیاوی درلودی او د اقتصادی له پلوه‬
‫شوروی حتی دسرمایداری نظام نه شاته پاتی وه‪ .‬نو ځکه د کمونیزم د تعریف په‬
‫اساس باید شوروی ټولنی په سرمایداری باندی خپله برتری داقتصادی رشد له‬
‫پلوه ثابطه کړی وای ‪.‬نو ځکه کمونستی نظام د شوروی لپاره یو تخیل وه ‪.‬نه واقعی‬
‫نظام پدی دلیل چی په کمونیزم کی خود ګردانه ټولنه جوړیږی او دولت له منځنه‬
‫ځی ‪.‬هغه وخت شوروی د امریکا سره په جګړه کی وه دا ناممکنه وه چی شوروی‬
‫د امریکا سره د حکومت په نه موجودیت کی وجنګیږی‪ .‬د سړی جګړی په وخت‬
‫د کمونیزم په نامه د غرب لخوا د نفرت خپرول‪ ،‬د دی لپاره وه ‪.‬چی شوروی‬
‫اونړیوال مترقی غورنګ د کمونیزم دنامه الندی منفور او نړی ته د کرکی وړ شی‬
‫ځکه د سړی جګړی یو طرف وه چی باید محوه شوای وای ‪.‬‬

‫سوسیالیزم او کمونیزم څه ډول نظامونه وه!‬

‫‪ -１‬سوسیالیزم او کمونیزم دهغه ایدیالوژیک او علمی تعریف له مخی چی‬
‫هغه وخت منل شوی وه‪ .‬د سرمایداری دوری د تیریدلو وروسته د انسانی‬
‫ټولنی د تکامل هغه وروستنی پرمختللی دوره وه چی په اقتصادی‪ ،‬تخنیکی‬
‫علمی‪ ،‬ټولنیز او کلتوری لحاظ په سرمایداری نظام باندی برتری ولری ‪.‬چی‬
‫دی دوه مرحلی لرلی ‪ .=۶‬سوسیالستی ټولنه ‪:‬په هغی کی دا شعار چی «هر‬

‫‪254‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫څوک دی کار وکړی او د خپل کار په اندازه دی مزد ترالسه کړی»‪ .‬باید‬
‫عملی شوی وای او بیا ټولنه د اقتصادی‪ ،‬علمی تخنیکی کلتوری‪ ،‬اجتماعی‬
‫او سیاسی لحاظ داسی مرحلی ته رسیدلی وای چی د اقتصادی رشد له پلوه‬
‫په سرمایداری هیوادونو یی خپله برتری ثابته کړی او د خلکو ټول انسانی‬
‫ضرورتونه پوره شوی وای او بیا دا دوهمه مر حله د کمونستی ټولنی شعار‬
‫‪ =۷‬چی «هر څوک دی کار وکړی او د خپل ضرورت په اندازه دی مادی‬
‫نعمات ترالسه کړی»‪ .‬عملی شوی وای او ټولنه دومره د علمی او کلتوری‬
‫پلوه پرمخ تللی وای چی د دولت موجودیت ته نور ضرورت نه وای د‬
‫خلکو سیاسی شعور ډیره وده کړی وای او یوه خود ګردانه پرمختللی ټولنه‬
‫جوړه شوی وای‪ .‬شوروی هغه وخت دغرب سره د اتومی جګړی په درشل‬
‫کی وه‪ .‬دا څرنګ ممکنه وه چی هلته دولت له منځنه الړ شی او په جګړه‬
‫کی غرب مغلوب کړی نو ځکه دا یو تخیل وه د بلی خوا دا واضح خبره ده‬
‫چی انسانی ضرورتونه انتها نلری او داسی یو نظام چی د انسان ټول‬
‫ضرورتونه پوره کړی د شوروی نظام په نمونه کی چی سوسیالیزم النه وه‬
‫جوړ شوی یو تخیلی هدف وه ځکه چی شوروی په ډیرو مواردو کی نه‬
‫یواځی په سرمایداری نظام خپله برتری ثابته نکړه بلکی د هغی نه شاته‬
‫پاتی وه هغوی سوسیالستی ټولنه په واقعی او علمی مفهوم نوه جوړه کړی د‬
‫کمونیزم جوړول خو د هغوی لپاره ډیره لری خبره وه‪ .‬شورویانو کمونست‬
‫ګوند د دی لپاره جوړ کړی وه چی د دغه ګوند په مشری لومړی‬
‫سوسیالستی تولنه او بیا کمونستی نظام جوړ کړی خو هغوی پدی هدف کی‬
‫ناکام شول ځکه شوروی تولنه د فاسد او عوام فریبانو‪ ،‬استخباراتی‪ ،‬نظامی‪،‬‬
‫مافیایی ډلو لخوا رهبری کیده‪ .‬هغوی حتی په خپله ایدیالوژی تینګه عقیده‬
‫نه درلوده ‪.‬شوروی فاسدی رهبری د سوسیالستی نظام د جوړولو پر ځای د‬

‫‪255‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دولتی سرمایداری فاسد بیروکراتیک نظام جوړ کړ‪ .‬همدا دلیل وه چی دغه‬
‫ګوند او سیاسی نظام ‪،‬د ګرباچف په یوه فرمان سره داسی متالشی شو چی‬
‫بیا یی د دی توان پیدا نکړ چی خپل پخوانی سیاسی نفوذ احیا کړی‪ .‬او یا‬
‫د سیاسی قدرت د انحصار هڅه وکړی‪ .‬ځکه خلکو د نظام نه فاصله نیولی‬
‫وه او شوروی حکومتی نظام د خلکو نه نمایندګی نه کوله‪ .‬ګوندی مشری د‬
‫استخباراتو لخوا‪ ،‬شوروی مافیایی مشرانو ته‪ ،‬د هغوی د وفاداری په اساس‬
‫ټاکل کیده‪ .‬نه د هغوی د سیاسی عقیدی او کار په اساس ‪.‬هغوی په‬
‫سوسیالیزم ټینګه سیاسی عقیده نه درلوده‪ .‬او لکه دولتی مامورینو یی کار‬
‫کاوه او معاش یی اخیست ‪.‬‬

‫‪ - ۷‬د سړی جګړی په دوران کی غربیانو د خپلی مدیا پوسیله د شوروی نظام د‬
‫تخریب لپاره د کمونیزم نوم‪ ،‬په داسی یو منفور د کرکی وړ نوم بدل کړ‪ .‬چی پدغه‬
‫بالک کی د یوچا په کمونست باندی متهم کول کافی وه چی په ټولنه کی د حاکم‬
‫ذهنیت لخوا د کامل تجرید سره مخ شی د غربی هیوادونو جاسوسی شبکو په‬
‫اسالمی هیوادونو کی اسالمی تنظیمونه جوړ کړل ‪.‬او په پیسو او وسلو یی سمبال‬
‫کړل او هغوی ته یی وظیفه ورکړه چی روشنفکرانو ته د کمونست‪ ،‬بیدینه او کافر‬
‫او د شوروی اجنت نوم ورکړی‪ ،‬په داسی اسالمی هیوادونو کی چی دغه تنظیمونه‬
‫حاکم وه ‪،‬د کمونست پنامه د چا متهم کیدل د هغه د اعدام او ترور د قانونی کیدو‬
‫معنی درلوده ‪.‬او په افغانستان کی چی خارجی شبکو خپل خپل اجیر شوی وحشی‬
‫قاتالن د اسالمی نظام د نامه الندی د هیواد په سرنوشت حاکم کړل‪ .‬د کمونست‬
‫کلمه د کافر د کلمی سره مترادف شوه‪ ،‬نو ځکه د افغان روشنفکرانو وژل په دینی‬
‫وظیفی بدله شوه‪ .‬اسالمی محاکمو حق درلود چی دغه روشنفکران په اعدام‬
‫محکوم او د هغه دار او ندار مصادره کړی ‪.‬دا د قربانی په اعتراض پوری اړه نه‬
‫درلوده ‪.‬هغه به ویل چی زه کمونست نه یم دا تهمت دی خو خرڅ شویو اسالمی‬

‫‪256‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫جواسیسو خپل امتیاز اخیست او جنایت یی کاوه هغوی مصونیت او خارجی‬

‫مالتړدرلود‪ .‬ځکه اسالمی دولت خارجی استخباراتو اداره کاوه ‪.‬د داخلی جګړی‬
‫په وخت خبره دیته ورسیدله چی همدی شبکو د افغان روشنفکرانو د قتل عام‬
‫لپاره دا شعار ورکاوه؛ [وی وژنی که جنتی وه جنت ته به الړ شی او که دوزخی وه‬
‫دوزخ ته‪ ].‬دا د هغو هیوادونو د شبکو لخوا حمایه کیدل چی اسالم د هغوی دین‬
‫نه وه او رسمی اعالن شوی سیاست یی د بشری حقوقو دفاع‪،‬اجتماعی عدالت‪،‬‬
‫مدنی ټولنه‪ ،‬د سولی او دیمو کراسی جوړول وه ‪ - ۵‬د اسالمی ګوندونو لخوا د‬
‫هغوی جاهالنه نظر په بنا [کمونست هغه چاته ویل کیدل چی د دین او مذهب‬
‫ضد وی او د شوروی پټ اجنت وی‪].‬دا د کمونیزم د تعریف سره چی یو‬
‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬سیاسی پرمختللی نظام دی په تضاد کی وه‪ .‬دا د وحشی‬
‫اجیر قاتالنو او خارجی شبکو منطق وه‪ ،‬چی د افغان روشنفکرانو قتل عام ته یی‬
‫اسالمی منطق جوړ کړی وه‪ .‬د بلی خوا دا یو حقیقت دی چی د شوروی حکومت‬
‫په وخت په شوروی کی جوماتونه‪ ،‬مالیان او دینی مدرسی موجودی وی هم د‬
‫اسالم او هم د عیسویت پیروان موجود وه‪ ،‬کلیسا ګانی موجودی وی‪ ،‬دینی‬
‫مکاتب موجود وه‪ ،‬خو هغوی صرف په سیاست کی د مداخلی حق نه درلود‪ .‬د‬
‫شوروی ټول اوسیدونکی کمونستان نه وه ‪.‬او نه د کمونست ګوند غړی وه‪ .‬که‬
‫چیری دغه عقید تی موضوع یا بی دینی په غرب کی وڅیړو‪ .‬دلته هغه کسان چی‬
‫په دین او مذهب عقیده نلری «الییک »ورته وییل کیږی‪ ،‬هغوی خپل علنی‬
‫سازمانونه او ټولنی لری او خپل کلتوری او سیاسی فعالیت کوی ‪.‬چی د قانون په‬
‫وسیله د هغوی ازادی تضمین شوی ده هغوی په دین او مذهب عقیده نلری او‬
‫خپلو نظریاتو ته تبلیغ کوی‪ .‬د ټولنی په ټولو برخو کی حکومت‪ ،‬پارلمان‪ ،‬ګوندونو‪،‬‬
‫اجتماعی سازمانونو کی فعال دی او د خپلو عقایدو په دفاع کی ازادی خپرونی‬
‫کوی‪ .‬دلته نوری ازادی ګانی هم موجودی دی مثال؛ نر د نر او ښځه د ښځی سره‬

‫‪257‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫رسمی او قانونی واده کوالی شی ‪.‬او داسی نور چی د اسالمی ګوندونو شدید او‬
‫قاطع اعتراض د هغی پرضد نه لیدل کیږی‪ .‬خو که چیری ددی اجرتی قتالنو لخوا‬
‫یو افغان صرف د کمونست په نامه متهم شو‪ .‬بی لدی چی دا وڅیړل شی چی دا‬
‫حقیقت دی او کنه همدا اوس په خپل وطن کی مصونیت نلری ‪.‬ځکه عامه‬
‫ذهنیت د همدی خارجی شبکو لخوا مسموم شوی دی ‪ - ۹ .‬سره لدی چی‬
‫شورویانو د افغانستان په اړه استعماری اهداف درلودل ‪،‬خو هغوی دغه اهداف‬
‫پتول ‪.‬او ظاهرا یی د کارګری وروولی او د افغانستان ترقی او پیشرفت لپاره د‬
‫مرستی او دوستی او کارګری انترناسیونالیزم خبری کولی ‪،‬او ایدیا لوژیک کار یی‬
‫کاوه ‪.‬همدا دلیل وه چی شورویانو د تجاوز په وخت د خلقی ګوند یوه برخه چی‬
‫فکر یی کاوه چی شوروی به د خلقی دولت سره صادقانه مرسته کوی او خیانت‬
‫به نکوی‪ ،‬اغفال او د خلقی دولت د سقوط لپاره یی استعمال کړه‪ .‬د یادونی وړ ده‬
‫چی شوروی دولت کمونست ګوند نه اداره کاوه بلکی د هغوی استخباراتو کی جی‬
‫بی شوروی نظام اداره کاوه‪ .‬دا شوروی استخبارات وه چی په افغانستان باندی د‬
‫شوروی یرغل پریکړه وګړه او د شوروی د کمونست ګوند په سیاسی دفتر باندی‬
‫تصویب کړه‪ .‬د نړی ستر هیوادونه د جنایتکاری استخباراتی مافیا لخوا اداره کیړی‬
‫چی د پټ استخباراتی کار په وسیله د نړی د بیوزلو هیوادونو د کنترول لپاره‬
‫سیاسی نظامونه بی ثباطه کوی‪ .‬دهیوادونو ترمنځ خونړیو جګړو ته سازمان‬
‫ورکوی‪ .‬او د قربانی شویو هیوادونو د کنترول لپاره ظاهرا د خپلی مرستی پیشنهاد‬
‫کوی چی بیا د دغو مرستو په بهانی د ځان لپاره د قانونی مداخلی الره خالصه کړ‪.‬‬
‫‪ - ۳‬که چیری د شوروی مثال ورکړو شوروی مشرتابه هغه چاته د دوست‬
‫خطاب کاوه چی د شوروی استخباراتو غړی به وه‪ .‬شورویانو د دوستی لپاره بل‬
‫کوم معیار نه درلود ‪.‬حتی که چیری د یوه هیواد مشربه د شوروی سره د زړه د‬
‫کومی مناسبات غوښتل ‪،‬او سیاسی نظامونه به یی هم یو ډول وه خو که چیری یی‬

‫‪258‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د کی جی بی غړیتوب یی نه مانه هغه ته د دشمن په سترګه کتل کیدل ‪.‬مثال؛ هغه‬

‫وخت چین‪ ،‬شمالی کوریا‪ ،‬رومانیا‪ ،‬البانیا‪ ،‬یوګوسالویا او نور سوسیالستی‬
‫هیوادونو ایدیالوژی یوه وه‪ .‬هغوی مشترک ایدیالوژیک عقاید درلودل خو شوروی‬
‫مشرتابه هغوی ته د دوست په سترګه نه کتل ‪ .‬سره لدی چی سالم استخبارات د‬
‫یوه هیواد لپاره ضروری دی خو د استخباراتو په الس کی د ټول سیاسی قدرت‬
‫تمرکز کیدای شی تباه کونکی نتایج ولری ‪.‬ځکه په نړیواله استخباراتی جګړه کی‬
‫کیدای شی مخالف قدرت پدغه مرکز کی نفوذ وکړی او ټول سیاسی نظام د‬
‫داخل نه منفجر کړی‪ .‬د شوروی د متالشی کیدلو یو عامل د استخبارتو په الس‬
‫کی د قدرت تمرکز وه‪ .‬کله چی د سړی جګړی دشمن اړخ استخباراتو په دغه‬
‫مرکز کی نفوذ وکړ ټول شوروی نظام ډیر زر نسکور شو‪ .‬ببرک کارمل چی د ظاهر‬
‫شاه د وخت نه د شوروی استخباراتو غړی وه د شاهی دربار سره په رابطه کی‬
‫فعال کړای شو‪ .‬هغه د شوروی باوری جاسوس وه‪ .‬په خلقی دولت کی د هغه‬
‫قدرت د شوروی لپاره د باور عامل وه‪ .‬ځکه د خلقی دولت نه د هغه د شړل کیدو‬
‫وروسته د شوروی دشمنی پیل شوه‪ .‬د شورویانو پټی کودتا ګانی‪ ،‬فتنی‪ ،‬نظامی‬
‫بلواګانی شدیدی شوی چی بیا شورویانو د کارمل قدرت ته د رسولو لپاره په‬
‫نظامی یرغل هم صرفه ونکړه‪.‬‬

‫د ثور انقالب د سقوط لپاره د شورویانو استخباراتی کار پیل‪:‬‬

‫شورویانو په پیل کی هیله درلوده چی د ثور انقالب د بری وروسته د دوی د‬
‫استخباراتو اجنت ببرک کارمل قدرت ترالسه کړی ‪.‬خو حاالت داسی راغلل چی د‬
‫دوی سرسخت دشمن حفیظ الله امین د ثور انقالب قوی او مرکز شخصیت شی‬
‫ځکه په اردو کی نظامی سازمان هغه جوړ کړی وه او په اردو کی د ګوند غړو د‬
‫هغه په قومانده نظامی قیام بری ته ورساوه‪ .‬نو ځکه شورویانو څو ورځی وروسته‬
‫په ځند سره د ثور انقالب په رسمیت وپیژاند‪ .‬د هغوی هیت کابل ته راغی او د‬

‫‪259‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫رسمیت پیژندلو لپاره یی دا شرط وړاندی کړ چی ببرک کارمل او د هغه ډلی ته‬
‫دی پنځوس فیصد مساوی قدرت ورکړل شی‪ .‬خلقیان مجبور وه چی د شورویانو‬
‫شرطونه ومنی ځکه حاالت عادی نه وه‪ .‬ډیره کمه اشتباه دنوی انقالبی دولت‬
‫دسقوط باعث کیده‪ .‬د دی موافقی وروسته شوروی د ثور انقالب په رسمیت‬
‫وپیژاند خو بیا د کارمل ډلی دغه بخشش نه سؤ استفاده وکړه ‪.‬او د شوروی‬
‫استخباراتو په اشاره یی د خپل دولتی موقف نه په استفادی سره په دسیسو‪،‬‬
‫کودتاګانو او ضد انقالبی پروپاګند پیل وکړ‪ .‬او په خلقی دولت کی یی لکه د‬
‫سرطان دانی پشان ضد خلقی دسیسو ته دوام ورکړ‪ .‬بالخره د ‪ ۶۵۳۱‬کال په اوړی‬
‫کی د کارمل‪ ،‬کشتمند‪ ،‬رفیع‪ ،‬قادر د دفاع وزیر او نورو نظامی کودتا افشا شوه‪.‬‬
‫دوی ونیول شول د هغوی اعترافات د مطبوعاتو د الری نشر شول ‪.‬او په خپله‬
‫کارمل د مرکزی کمیتی په هغی پولینوم کی محاکمه شو چی مشری یی نور محمد‬
‫ترکی د ګوند مشر کوله‪.‬کله چی د وړاندی شویو اسنادو په اساس په ضد خلقی‬
‫کودتا کی د کارمل رول څرګند شو ‪.‬کار مل جواب نه درلود‪ .‬هغه د ثور انقالب او‬
‫خلقی دولت د سقوط لپاره د کودتا مشری کوله ‪.‬دا یو ثابت شوی خیانت وه‬
‫‪.‬کارمل باید د ملی خاین په حیث جزا لیدلی وای ‪.‬خو د کودتا اصلی حامی‬
‫شوروی رهبری خلقی دولت ته اخطار ورکړ ‪.‬چی که چیری د کودتاچیانو سره‬
‫جدی برخورد وشی او هغوی ته سخته سزا ورکړ شی ‪،‬نو شوروی به خپلی مرستی‬
‫د افغان حکومت سره قطع کړی‪ .‬نو ځکه د کارمل په غوښتنه د ګوندی رهبری‬
‫غړی چی په کودتا کی شامل وه سفیران وټاکل شول‪ .‬بیا هغوی سفارتونو ته‬
‫درسیدلو وروسته د ټولو سفارت خانو روپی غال کړی ‪.‬او ځانونه یی مسکو ته‬
‫ورسول ‪.‬او هلته یی د ثور انقالب د سقوط لپاره خپل مرکز جوړ کړ ‪.‬اوپه‬
‫افغانستان کی د راتلونکی ګوداګی حکومت لپاره یی د کی جی بی په امر پټ کار‬
‫پیل کړ‪ .‬افغان دولت دشوروی نه د کارمل هیواد ته بیرته ستنیدل وغوښتل خو‬

‫‪260‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شورویانو په بهانو سره د هغوی بیرته ستنیدل ځندول ‪.‬شورویانو چی د کارمل په‬
‫وتلو سره په خلقی دولت کی خپل جاسوسان د السه ورکړی وه ‪.‬د خلقی‬
‫حاکمیت په داخل کی یی د ثور انقالب حکومت د سقوط او کودتا لپاره د نورو‬
‫فعالینو د پیدا کولو په لټه کی شو‪.‬‬

‫په انقالب د شوروی کی جی بی وروستی ګوزارونه‪.‬‬

‫کله چی شوروی کی جی بی په خلقیانو کی د حکومت د سقوط لپاره کار پیل کړ‪.‬‬
‫دغه وخت هغوی ته په خلقیانو کی د اعتماد وړ شخصیت د دولت استخباراتو‬
‫اګسا ریس سروری وه‪ .‬شورویان موفق شول د هغه پوسیله د نورمحمد ترکی او‬
‫حفیظ الله امین ترمنځ چی دواړه د خلقی نظام رهبران وه اختالف ایجاد کړی‪.‬‬
‫هغه تشدید کړی او د دواړو رهبرانو ترمنځ خونړی برخورد ته سازمان ورکړی او د‬
‫امین د وژلو پالن عملی کړی‪ .‬د امین او ترکی ترمنځ دا خونړی ټکر وشو خو امین‬
‫د شوروی کی جی بی د فتنی او حتمی مرګ نه ژوندی پاتی شو‪ .‬بالخره په ناکامه‬
‫دسیسو کی شامل افراد شورویانو په تابوتونو کی د کی جی بی په پټ کار مسکو ته‬
‫ورسول‪ .‬هغوی هلته د ببرک کارمل سره یو ځای شول‪.‬دا دهیواد ملی ګټوسره جفا‬
‫وه ‪،‬هغوی د کی جی بی په مرکز کی ګوداګی حکومت جوړ کړ‪،‬او د ‪ ۶۵۳۱‬کال د‬
‫جدی په ‪ ۱‬د هوا د الری لکه اسمانی مصیبت کابل ته راوړل شول او د هیواد ملی‬
‫ناورین یی پیل کړ‪ .‬په کابل کی د ګوندی او دولتی مشرتابه د دغه خونړی ټکر نه د‬
‫امین د ژوندی پاتی کیدو وروسته ‪ .‬حاالت بیرته دکنترول الندی راوستل ‪.‬د ګوند‬
‫مرکزی کمیتی او انقالبی شورا جلسی وکړی‪ .‬د نورمحمد ترکی وړاندی شوی‬
‫استعفا یی ومنله‪ .‬او حفیظ الله امین یی د مرکزی کمیتی عمومی منشی او د‬
‫انقالبی شورا د ریس په حیث وټاکه ‪.‬د شوروی استخباراتو پالن دا وه ‪،‬چی دواړه‬
‫مشران ترکی او امین په دغه خونړی ټکر کی ووژل شی ‪.‬چی بیا هغوی کارمل او د‬
‫هغه ډله د مسکو نه راولی او قدرت ورته تسلیم کړی‪ .‬خو د ګوندی مشرتابه د‬

‫‪261‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫رایت او معقولیت د دی باعث شو چی خلقی نظام د دغه مرګونی ګوزار نه ژوندی‬

‫راووزی‪ .‬د دغو خونړیو حوادثو وروسته شوروی مشر برژنف سره لدی چی ظاهرا‬
‫د حفیظ الله امین په مشری نوی حکومت په رسمیت وپیژاند او هغه ته یی مبارکی‬
‫وویله ‪.‬خو د امین د وژلو او هیواد د اشغال لپاره یی خپلو استخباراتو ته جدی‬
‫اوامر صادر کړل ‪.‬او دپر دی شاته شوروی استخباراتو د خلقی حکومت د‬
‫نسکورولو لپاره خپلی هڅی کړندی کړی‪ .‬په کابل کی د افغانستان نوی مشر حفیظ‬
‫الله امین د شوروی سفیر پوزانوف چی د امین د وژلو دسیسی کی یی فعال رول‬
‫درلود د ټولو دسایسو د عامل او مسول په حیث راوغوښت‪ .‬هغه یی تهدید کړ او‬
‫د افغانستان نه یی وشاړه‪ .‬خو بیا شورویانو خپل ډیر خطرناک جاسوس تابیف‬
‫فکرت احمد جانویچ د سفیر په حیث کابل ته ولیږه چی د شوروی د نظامی‬
‫تجاوز پالن یی د ځان سره درلود‪ .‬شورویانو سره لدی چی د هغوی دسیسی‬
‫ناکامی شوی وی بیا هم خپلو فتنو ته د خلقی حکومت د سقوط لپاره دوام ورکړ‪.‬‬
‫بالخره شوروی دی نتیجی ته ورسید چی د دسیسو او کودتا د الری د خلقی‬
‫حاکمیت سقوط ناممکن دی‪ .‬نو ځکه هغوی تصمیم ونیوه چی د نظامی قوت نه‬
‫په استفادی سره خلقی دولت ته سقوط ورکړی او افغانستان اشغال او خپل‬
‫ګوداګی کارمل قدرت ته ورسوی‪ .‬لومړی هغوی د دی کار لپاره نور شیطانی‬
‫پروګرامونه جوړ کړل‪.‬‬

‫د شوروی تجاوز مقدمات‪.‬‬

‫هغوی پروګرام داسی جوړ کړ چی د خپل تجاوز نه د خلکو توجه بل خواته‬
‫معطوف کړی‪ .‬او داسی وښیی چی ګویا امریکا او پاکستان د اخوانیانو په ګدون په‬
‫افغانستان حمله کوی ‪،‬خو شورویان د حکومت سره مرسته کوی او د دغه تجاوز‬
‫مخه نیسی ‪.‬نو ځکه شوروی د افغان مشرتابه نه رسما وغوښتل چی هغوی د‬
‫امریکا د تخیلی تجاوزنه‪ ،‬د دفاع لپاره د شوروی نه مرسته وغواړی ‪.‬هدف دا وه‬

‫‪262‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی د شوروی تجاوز پټ شی او د مرستی په نامه راغلی شوروی قواوی افغان‬

‫دولت نسکور کړی‪ .‬او د شوروی د مداخلی مسولیت بیرته په افغان حکومت بار‬
‫شی دا یوه خونړی لوبه وه‪ .‬بیا شورویانو د افغان حکومت نه غوښتنه وکړه چی‬
‫هغوی باید د امریکا د تخیلی تجاوز د مخنیوی لپاره د شوروی نه نظامی مرسته‬
‫وغواړی‪ .‬د دی کار نه د دوی هدف دا وه چی د شوروی یرغل مسولیت هم په‬
‫قربانی شوی افغان دولت بار کړی خو افغان حکومت د شوروی دا غوښتنه رد‬
‫کړه‪ .‬د شورویانو فتنو دوام وکړ‪ .‬هغوی د حکومت د بی ثباته کولو لپاره خپلی‬
‫مرستی کمی او په ځینو مواردو کی یی بندی کړی‪ .‬شورویانو د تهدید او وحشت‬
‫فضا جوړه کړه چی ګویا کابل د ‪ ۷۵۵‬امریکایی جنګی الوتکو لخوا بمبارد کیږی‪.‬‬
‫او بیا د امریکا زمکنی یرغل پیلیږی ‪.‬افغان دولت مجبور دی چی د ځان د دفاع‬
‫لپاره د شوروی نه مرسته وغواړی ‪.‬پدی اړه ما د امین د وخت د عالی تحصیالتو‬
‫وزیر او د ګوند د سیاسی دفتر غړی محمود سوما نه پوښتنه وکړه ‪[.‬هغه داسی‬
‫وویل! « دغه وخت په کابل کی د شوروی نوی سفیر تابیف فکرت احمد جانویچ‬
‫د امین څخه د مالقات غوښتنه وکړه ‪،‬هغه د مالقات په جریان کی وویل ‪ :‬په‬
‫پاکستان کی د شوروی سفارت استخباراتی سرچینی موږ ته اطالع راکړی ده چی‬
‫پاکستانی او امریکایی کوماندویی ځواکونو د افغانی اخوانی ډلو سره یوځای د‬
‫جدی د میاشتی په ‪ ۶۷‬د افغانستان په خاوره برید کوی‪ .‬دغه برید یواځی د‬
‫شوروی وسله والو ځواکونو په مرسته دفع کیدای شی ‪،‬خو په افغانستان کی‬
‫شوروی دغه ډول پوځونه نه لری ‪،‬لدی امله ځه د شوروی دوست هیواد د سفیر په‬
‫حیث تاسو ته مشوره درکوم ‪.‬چی د شوروی دولت نه په رسمی ډول وغواړی چی‬
‫د بهرنی تجاوز د مخنیوی لپاره‪ ،‬افغانستان ته وسله وال ځواکونه واستوی‪».‬‬

‫حفیظ الله امین په جواب کی وویل!‬

‫‪263‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫« زه د خپل هیواد په وسله والو ځواکونو باور لرم‪ .‬هغوی د هر بهرنی تیری د‬
‫مقابلی توان لری‪ .‬موږ پوځی ځواکونو ته اړتیا نلرو د کوم شی چی موږ ضرورت‬
‫لرو پوځی تسلیحات او عصری ټانکونه دی‪ .‬سفیر په جواب کی وویل د پوځی‬
‫تسلیحاتی وسایلو په برخه کی به ستاسو غوښتنه مقاماتوته وسپارم‪]».‬‬

‫که چیری لږ دقت وشی د شوروی سفیر لخوا دا ډول وړاندیز د امین د وژلو او د‬
‫نظامی اشغال لپاره یو جنګی تاکتیک وه‪ .‬هغوی داسی پالن جوړ کړی وه چی هم‬
‫امین ووژنی او خلقی حاکمیت نسکور کړی او هم د خپلو قواو راتګ مسولیت په‬
‫هغه وربار کړی‪ .‬بالخره کله چی شوروی لښکرو په ښکاره یرغل وکړ د هیواد د‬
‫اشغال نه وروسته دا درواغجن تبلیغ وکړ چی دا قواوی افغان دولت د ځان د دفاع‬
‫لپاره راغوښتی وی‪.‬؟‪ .‬حال دا چی همدی شوروی قواو جمهور ریس امین وواژه‬
‫او افغان دولت یی نسکور کړ‪ .‬د کابینی غړی یی ترور او زندان ته واچول او د‬
‫ګوند خونړی تصفیه یی سرته ورسوله او د اشغال خونړی لوبه پیل شوه‪ .‬دا‬
‫روښانه ده چی هیڅوک د ځان د مرګ لپاره د چانه مرسته نه غواړی‪ .‬دا یو جوړه‬
‫شوی درامه وه چی بیا روسی شبکو او کارملیانو هغی ته ډیر تبلیغ وکړ‪ .‬د هغوی‬
‫بل جنایت دا وه چی بیا یی د همدی ګوند پنامه بل ګوند د افغانستان خلق‬
‫دموکراتیک ګوند په نامه جوړ کړ چی ضد خلقی او ضد افغانی عناصرو چی د‬
‫افغانستان د نوم سره یی دشمنی درلوده دهغوی مشری جوړه شوه ‪ .‬هغوی د خپل‬
‫خیانت او ضد بشری جنایاتو د پټولو لپاره وویل‪ !.‬چی په افغانستان کی هیڅ تغیر‬
‫ندی راغلی‪ .‬هماغه ګوند او هماغه دولت دی صرف حفیظ الله امین او د هغه‬
‫ملګری د قدرت نه لری شوی‪ .‬هغوی د سوسیالستی بالک د تبلیغاتی لوی ماشین‬
‫نه په ګټه اخستلو سره پدی قادر شول چی په ګوندیانو او د نړی په عامه ذهنیت تر‬
‫ډیره حده خپل دا درواغ ومنی‪.‬‬

‫‪264‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د خلقی دولت د نسکورولو لپاره د شوروی دولت پریکړه‪.‬‬

‫د دی لپاره چی حقایق په مستند ډول بیان شی او حقایق حتی د شوروی‬
‫قوماندانانو په ژبه وویل شی د شوروی تجاوز وروسته جنرال الکساندر‬
‫لیاخوفسکی لیکل شوی کتاب طوفان په افغانستان کی ته مراجعه کوم‪ .‬هغه داسی‬
‫لیکی [ د ‪ ۶۱۱۱‬کال د دسامبر په اتمه نیته د ل‪ .‬ای‪ .‬بریژنف د کار په دفتر کی‬
‫غونده جوړه شوه چی په هغی کی د شوروی د کمونست ګوند د سیاسی بیرو یو‬
‫شمیر غړی اندروپوف‪ ،‬ګرومیکو‪ ،‬سوسلوف او ستینوف ګدون کړی وه‪ .‬هغوی تر‬
‫دیره پوری په افغانستان کی د رامنځته شوی اوضاع ارزونه وکړه او افغانستان ته د‬
‫روسی پوځونو د استولو په اړه د هغی مثبت او منفی اړخونه وجاجول‪ .‬اندروپوف‬
‫افغانستان ته د پوځ د ضروری استولو د اړتیا په هکله داسی دالیل وړاندی کړل‪ !.‬د‬
‫امریکا د استخباراتو مرکزی اداری چی په انکارا کی مستقر ده د هڅو زیاتوالی چی‬
‫د توران د ستری امپراطوری د رامنځته کیدو په اساس د شوروی اتحاد جنوبی‬
‫جمهوریتونو په اشتراک سره او په جنوب کی د هوای دفاعی ډاډه سیستم نشتوالی‬
‫چی په افغانستان کی د امریکا د پرشنګ دوله توغندیو ځای په خای کیدو په‬
‫صورت کی دیر مهم اهداف د هغی جملی نه د کازاخستان په بای کانور کی د‬
‫نړیوالو توغندیو مرکز تر تهدید الندی راولی د افغانستان د یورانیمو د زیرمو څخه‬
‫د استفادی کولو امکانات چی د عراق او پاکستان پوسیله د اتومی جنګی وسایلو د‬
‫جوړولو لپاره ترینه کار واخستل شی‪ .‬د افغانستان په شمالی سیمو کی د‬
‫اپوزیسیون حکومت جوړیدل او د پاکستان سره د افغانستان الحاق او داسی نور‬
‫په پای کی پریکړه وشوه چی په مقدماتی دول دی دوه امکانه برابر شی‪.‬‬

‫‪ .۶‬د کی جی بی د ځانګړو دستګاو په وسیله امین لری وغورزول شی او د هغه‬

‫پرځای دی ببرک کارمل وګومارل شی‪.‬‬

‫‪265‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ .۷‬یو شمیر پوځیان ددغه هدف د پلی کولو لپاره افغانستان ته واستول شی‪ .‬د‬
‫‪ ۶۱۱۱‬کال د دسامبر په لسمه نیټه د شوروی اتحاد د دفاع وزیر مارشال‬
‫اوستینوف د وسله والو ځواکونو لوی درستیز وه‪ .‬اګارکوف راوغوښت او خبر یی‬
‫ورکړ چی سیاسی دفتر عاجل تصمیم نیولی چی له ‪ ۱۳‬نه تر ‪ ۱۵‬زره پوری پوځونه‬
‫چمتو کړی‪ .‬مارشال اګارکوف پداسی تصمیم نیولو حیران شو‪ ،‬وی ویل ‪ ۱۳‬زره‬
‫سرتیری نشی کوالی په اوضاع کی ثبات راولی‪ .‬زه افغانستان ته د پوځونو د لیږلو‬
‫مخالف یم ځکه دا کار یو بی سنجشه عمل دی‪ .‬وزیر په څرګنده هغه مخاطب کړ‪.‬‬
‫تاسو څه وایی! غواړی سیاسی دفتر ته درس ورکړی؟ ته مکلف یی یوازی اوامر‬
‫پر ځای کړی‪ .‬په همدی ورځ یی مارشال اګارکوف په عاجل ډول د ل‪.‬ای بریژنف‬
‫د کار دفتر ته چی په هغی کی کوچنی سیاسی بیرو یعنی اندروپوف‪ ،‬ګرومیکو او‬
‫ستینوف راټول شوی وه وروغوښت‪] .‬‬

‫د جنرال لیاخوفسکی د بیان نه جوتیږی چی د شوروی لښکرو د کی جی بی د‬

‫ریس په پیشنهاد د شوروی د کمونست ګوند د سیاسی بیرو د پریکړی په اساس په‬
‫افغانستان تیری وکړ نه د کومی بلنی په اساس‪.‬‬

‫په افغانستان باندی د شوروی لښکرو برید‬

‫شورویانو د خپلو لښکرو د برید دمخه لوی تخریبی پروګرام عملی کړ‪ .‬هغوی په‬
‫اردوکی استخباراتی کار وکړ چی شوروی یرغل نه یی‪ .‬پام بلی خواته شی او توجه‬
‫یی امریکای تجاوز د مخنیوی لپار وی او د امریکا حملی په صورت کی د شوروی‬
‫د مرست ی انتظار وباسی او افغانی اردو د شوروی د حملی په وخت فلج شی او‬
‫داسی نور‪ .‬امین چی د حاالتو نه اطالع نلری پدغه ورځ تاج بیک قصر ته د‬
‫سیاسی دفتر غونده را دعوت کوی‪ .‬د غوندی په پای کی هغوی د ډوډی خوړلو‬
‫سالون ته ځی‪ .‬د کی جی بی اجنتان پدی بریالی کیږی چی په خوړو کی زهر ګد‬

‫‪266‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کړی دولتی او ګوندی مشرتابه د دودی خوړلو وروسته مسموم کیږی او اکثر‬
‫وزیران چار صد بستر روغتون ته منتقل کیږی او امین په قصر کی د معالجی‬
‫الندی نیول کیږی‪ .‬پداسی بحرانی حالت کی چی عمال ګوندی او دولتی مشرتابه‬
‫شتون نه درلود شوروی پوځی قطعات په چتکی سره د هوا او ځمکی د الری‬
‫هیواد ته راننوځی‪ .‬افغانی قواوی په ګدود حالت کی نااندوله جګړه د شوروی قواو‬
‫سره پیل کوی‪ .‬د دفاع د وزارت کفیل یعقوب په ناروغه ځان د دفاع وزارت ته‬
‫رسول کیږی‪ .‬هغه ټولو پوځی قطعاتو ته د خطرناک حالت خبر ورکوی او وای په‬
‫موجود حالت کی د هرډول ناوړه پیښی امکان موجود دی‪ .‬الزمه ده چی هره‬
‫پوځی قطعه په خپل نوښت سره عمل وکړی او دسیسه شنده کړی‪ .‬بل هدایت ته‬
‫اړتیا نه لیدل کیږی‪ .‬هغه کله چی شوروی لښکری د دفاع په وزارت حمله کوی د‬
‫شوروی مشاورینو لخوا وژل کیږی‪ .‬د افغانی قواو لومړی مقاومت د بګرام په‬
‫هوای ډګر کی پیل کیږی خو د قواو عدم توازن د افغانی قواو د محوه کیدو باعث‬
‫کیږی او شورویان بګرام نیسی‪ .‬بیا شوروی قواوی د کابل دښار په لورحرکت کوی‬
‫‪.‬په ښار کی دمقاومت دوهم سنګر د رادیو افغانستان محافظه قطعه ده پدغه‬
‫نابرابره جګړه کی ټول ملی اتالن په خپلو تانکونو کی د راکتی بریدونو له امله‬
‫ژوندی سوځول کیږی‪ .‬د مقاومت دریمه مورچه د داخله وزارت قرار ګاه ده چی‬
‫هلته د څارندوی زیات شمیر قوماندانان او سرتیری شهیدان کیږی‪ .‬د مقاومت بل‬
‫سنګر د دفاع وزارت دی چی هغه هم تکول کیږی‪ .‬د مقاومت وروستی او اصلی‬
‫سنګر د تاج بیګ قصر دی‪ .‬هلته ډیر شوروی عسکر وژل کیږی‪ .‬بیا شورویان‬
‫مجبوریږی د هوای قواو مرسته وغواړی هغوی د کوماندویی قوت نه په ګټه‬
‫اخیستلو سره د قصر مقاومت مات او حفیظ الله امین د دوه زامنو سره شهیدان‬
‫کړل او بیا شوروی پوځیان په حاالتو حاکم شول‪.‬‬

‫‪267‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شوروی جنرال لیاخوفسکی داسی لیکی!‬

‫سره لدی چی د شوروی د منظمو ځواکونو د استولو نیټه د دسامبر ‪ ۷۳‬د جدی ‪۹‬‬
‫نیته تاکل شوی وه خو د امین د وژلو لپاره له وړاندی نه ضربتی ګروپونه د شوروی‬
‫په سفارت کی ځای په ځای شوی وه‪ .‬د دسامبر په ‪ ۷۳‬ورځ د کابل په خواجه‬
‫رواش هوای ډګر کی د افغانستان په وسله والو ځواکونو کی د ټولو شوروی‬
‫سالکارانو غونده وشوه په دغه غوڼډه کی تصمیم ونیول شو او امر صادرشو چی د‬
‫افغانستان وسله وال ځواکونه دی شند کړای شی او د شوروی ځواکونو په مقابل‬
‫کی دی د جنګیدلو توان ورڅخه سلب کړای شی په تاج بیګ قصر غوندی کی د‬
‫امین د میشت ځای د نیولو په خاطر عملیات په مستعار نوم شتورم ‪ ۵۵۵‬شفر‬
‫سره یاد شول او قومانده یی د کی جی بی د افسر بایارینوف په غاړه وه او د‬
‫همدی هدف لپاره تشکیل او ځای پر ځای شوی وه‪ .‬د شوروی مسلمانانو قطعه د‬
‫جګړن خالبایف په قومانده د بګرام د هوای ډګر څخه د داراالمان په الره ځای پر‬
‫ځای شوی وه‪ .‬د پوځی عملیاتو پیل د ‪ ۱‬د جدی د شپی ‪ ۶۵‬بجی ټاکل شوی وی‬
‫خو بیا وروسته د شپی ‪ ۱‬بجو او بیا یی اوه نیمو بجوته تغیر وموند د تغیر علت دا‬
‫وه چی د پالن په اساس امین د زهرو په واسطه نه و وژل شوی او اړتیا وه چی په‬
‫جبری ډول له منځه یوړل شی‪.‬‬

‫لیا خوفسکی لیکی «چی افغانی عسکرو سخت مقاومت کاوه او سره لدی چی‬
‫درنه وسله یی شوروی سال کارانو د کاره استلی وه خو د ژوند د وروستی شیبی‬
‫پوری د شورویانو پر ضد وجنګیدل امین د خپلو دوه زامنو او د خپلوانو سره یو‬
‫ځای ووژل شول او جسدونه یی تاج بیګ ته نژدی د خاورو الندی شول »‪ .‬تورن‬
‫جنرال کوکین وای «د کی جی بی له عمومی ریس اندرو پوف سره ناست وم چی‬
‫په کابل کی د کی جی بی مسول د بریالیو عملیاتو او امین له وژل کیدو څخه‬
‫اطالع ورکړه اندروپوف احساساتی شو او ویی ویل چی کارمل دی را پیدا شی او‬

‫‪268‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د وینا متن دی ورته برابر شی‪ .‬وروسته بیا د تاشکند څخه د امین د وژل کیدو خبر‬
‫په یو اشنا غږ سره اعالن شو او دا اعالن د یوی اوږدی وینا سره په وار وار د‬
‫تاشکند د رادیو څخه خپور شو‪ .‬دیر ژر خپلی غلطی ته متوجه شول تاشکند رادیو‬
‫یی بنده کړه او خپلی خپرونی د کابل په نوم کړی »پدی ډول شورویانو هیواد‬
‫اشغال د ثور انقالب ته سقوط ورکړ او په وینو کی ډوب کړ‪ .‬د شوروی اشغال‬
‫وروسته افغانستان خپل ملی حاکمیت د السه ورکړ شورویان د دی کامیابی‬
‫وروسته خپل ګوډاګی کارمل د قدرت په ګدی کیناوه خوبیا د هغوی دغه کامیابی د‬
‫افغانستان د خلکو د ملی قیام په نتیجه کی په ناکامی بدل شو‪.‬‬

‫او شوروی مات او د افغانستان نه په شا شو سره لدی چی شوروی په افغانستان‬

‫کی مات شو خو افغانان خپلی ارادی ته پری نه خودل شول ځکه د نړی د سترو‬
‫قدرتونو الس د اسالمی تنظیمونو لخوا هیواد ته داخل کړای شو او اسالمی‬
‫تنظیمونو افغانستان او اسالم دواړه پدغو هیوادونو خرڅ کړل او مستقیم او علنی‬
‫اشغال په پټ او استخباراتی اشغال بدل شو چی په هیواد کی بیا دغه استخباراتی‬
‫دولتونه جوړ شول‪ .۶.‬د شوروی استخباراتو لخوا جوړ شوی اسالمی دولت ‪. ۷ .‬‬
‫د پاکستان د استخباراتو لخوا جوړ شوی اسالمی امارت‪ . ۵ .‬د نړیوالو‬
‫استخباراتو لخوا جوړشوی اسالمی دولت‪ .‬چی د دیموکراسی په لباس کی پټ‬
‫شوی دی‪ .‬کله دیموکرات او کله اسالمی او کله مافیای شی په افغانانو باندی د‬
‫خارجی مداخلی او زور په استعمال سره تحمیل او وتپل شول‪.‬‬

‫دخلقی دولت مشران په څه ډول محاکمه شول‪.‬؟‬

‫کله چی شورویانودجمهور رییس امین قصر تپه تاج بیګ ونیوه‪.‬امین یی ددوه‬
‫زامنوسره شهیدان کړل ‪،‬همدارنګه ددفاع سرپرست وزیر یعقوب په سل هاو نورو‬
‫خلقی افسرانو او سرتیروسره شهیدان شول ‪.‬پدی ډول ټول هیواد دشورویان لخوا‬

‫‪269‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اشغال شو‪.‬هغوی ټول ګوندی دولتی مشران زندان ته واچول ‪.‬هغوی بیا دخلقی‬
‫دولت مشران په دری برخو تقسیم کړل ‪ =۶ .‬یوه برخه یی اعدام او زندانی کړه‬
‫‪ =۷‬بله برخه یی چی د دوی سره پټه رابطه درلوده په خپل حکومت کی شامل کړل‬
‫‪ =۵.‬اوپاتی دګوند غړی او کادرونه یی د شدید او وحشی پولیسی تعقیب الندی‬
‫واقع کړل ‪.‬چی په لسهاو زره خلقیان‪،‬دخلقی سازمانونو غړی‪،‬ددغه پولیسی‬
‫تعقیب اوترور قربانی شول‪.‬د‪ ۶۵۳۱‬کال دجوزا دمیاشتی په ‪ ۶۱‬په عاجل ډول ‪۶۵‬‬
‫تنه دکابینی غړی او کادرونه محاکمه او په یوه ورځ اعدام شول ‪.‬دیادونی وړ ده‬
‫چی دکارمل ګوډاګی حکومت ‪ ۶۱۹‬تنه دامین دملګرو په نامه دهغه دکورنی دغړو‬
‫په شمول زندان ته اچولی وه ‪.‬داټول محاکمه شول چی په هغی کی ‪ ۶۹‬تنه دکابینی‬
‫وزیران ‪ ۶۱‬تنه دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند دمرکزی کمیتی غړی‬
‫‪.‬معینان‪.‬دپلو ماتان ‪،‬والیان‪.‬قوماندانان ‪،‬ریسان امران او نور ګوندی دولتی غړی‬
‫شامل وه ‪ ۳.‬کله وروسته بیا په ‪ ۶۵۱۳‬کی دشوروی حاکم کنستانتین چرننکو په‬
‫امر دټولو محاکمه بیا پیل شوه ‪.‬ددغی محکمی وروسته ‪ ۶۹‬تنه په اعدام محکوم‬
‫او پاتی د ‪ ۶۱‬نه تر ‪ ۷۵‬کاله بند محکوم شول ‪.‬د اعدامیانو په لست کی زه هم‬
‫شامل وم ‪.‬موږ ټولو داعدام لپاره شپی او ورځی تیرولی ‪.‬چی بیا په شوروی کی بله‬
‫مهمه حادثه وشوه ‪.‬زموږ داعدام دمخه کنستانتین چر ننکو مړشو ‪.‬او دهغه پر ځای‬
‫ګور باچوف واک ته ورسید‪.‬زموږ داعدام حکم په ‪ ۷۵‬کاله قید بدل شو ‪.‬دا باید‬
‫وویل شی چی خلقیانو خلکو او حتی متجاوز شوروی ته په لوړ سرخپل حساب‬
‫ورکړیدی ‪.‬زموږ ملګرو ګوداګی قاضیانو ته وویل هغه ورځ لری نده چی تاسی به‬
‫خلک دملی خاینانو په حیث محاکمه کړی ‪.‬چی بیا په دوی همدا ورځ راغله ‪.‬دثور‬
‫انقالب دسقوط نه ‪ ۵۱‬کاله تیر شول ‪،‬تر اوسه په افغانستان کی داسی حکومت‬
‫ندی جوړ شوی‪.‬چی په خلقی دولت برتری ولری اویا حتی دهغی سره دمقایسی‬
‫وړوی ‪.‬د‪ ۷۱‬دسامبر کال ‪ ۶۱۱۱‬نه وروسته حکومتونه چی دثور انقالب په دشمنی‬

‫‪270‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کی دشرق اوغرب لخوا جوړ شول ‪.‬نه یواځی خلکو ته سوله او آرامی رانه وسته‪،‬‬
‫بلکی هغوی افغانانو ته خپل وطن دوزخ جوړ کړ‪ .‬کله چی خلک دهغوی محاکمه‬
‫وغواړی ‪.‬دوی په ډیری بی حیا یی سره ‪،‬وایی دغه محاکمه دی دخلقیانونه پیل‬
‫شی ‪.‬حال دا چی خلقیانو محکمه اجرا شوی ده هغوی په محکمی کی خپل‬
‫حساب ورکړیدی‪.‬دبلی خوا کچیری نړیوال حقوقی معیارونه په نظر کی ونیسو ‪.‬د‬
‫ژنف دکنوانسیون په اساس ‪.‬کچیری یوتن دیوی محکمی لخوا محاکمه محکوم‬
‫اوحکم اجرا شوی وی ‪.‬بله هیڅ محکمه حق نلری چی هغه بیا ځلی محاکمه کړی‬
‫‪.‬ددی نه عالوه‪،‬د‪ ۶۱۱۱‬نه تراوسه داسی ملی حکومت ندی جوړ شوی ‪.‬چی‬
‫مستقل قانونی صالحیت ولری ‪.‬دا خارجی شبکی دی چی دجعلی انتخاباتو دالری‬
‫سیاسی نظام ټاکی ‪.‬قاضیان ټاکی اوخپل اجنتان واک ته رسوی ‪.‬نوځکه نه دغه‬
‫حکومتونه اونه دهغوی قضیان قانونی مشروعیت نلری ‪.‬چی عادالنه محکمه جوړه‬
‫کړی ‪.‬دبلی خوا هم دحکومت او هم دحکومت دوسله والو مخالفینو وسلی پیسی‬
‫او بودجه دخارجیانو لخوا ورکول کیږی ‪.‬چی داخلی جګړه دوام وکړی ‪.‬ځکه د‬
‫جګړی دوام ددی باعث کیږی چی دخارجی لښکرو دموجودیت ددوام عامل‬
‫اودلیل شی ‪.‬نو ځکه خارجیان د جګړی ددوام لپاره ځان مجبور ګنی چی هم‬
‫حکومت او هم مخالفینو ته وسلی پیسی او بودجه ورکړی ‪.‬اوس لیدل کیږی‬
‫دافغانانو دقتل عام لپاره د سترو قدرتونو ددغه شیطانی منطق پرضد نړیوال بشری‬
‫وجدان ویده د ی ‪.‬نړیوال بشری حقوقو سازمانونه اودجنګی جنایت کارانو محکمه‬
‫سکوت کړی‪.‬او څوک دافغانانو فریاد نه اوری ‪.‬‬

‫دخلقیانو دخپل منځی اختالفاتو دحل الری ‪.‬‬

‫دخلقیانو او ټولو وطنپالونکو روشنفکرانو د یووالی لپاره باید یو معیار موجود‬

‫وی‪.‬اوهغه دهیواد دملی ګټو په اړه ‪.‬روښانه موقف او دملی ګټو دفاع ده ‪.‬زموږ عام‬

‫‪271‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫خلک ولی شاشجاع او کارمل محکوموی ‪.‬دا ځکه چی هغوی دهیوا د ملی ګټوته‬
‫خیانت وکړ ‪.‬‬

‫اوس چی عمال خارجی استخبارات حکومت کوی ‪.‬د وطنپالونکو لپاره دهیواد ملی‬
‫ګټونه دفاع محوری اصل دی ‪.‬او معیار دی ددغه اصل دثابتولو لپاره ‪،‬اوږدو مقالو‬
‫او اعالمیو لیکلوته ضرورت نشته ‪.‬په عمل کی دهغی ثبوط ته ضرورت دی ‪.‬ځکه‬
‫ټولی تجربی او سیاستونه ځمونږ مخی ته پرتی دی‪.‬اوس هغه وخت تیر شوی چی‬
‫څوتنو عوام فریبانو به دخلکو احساست تحریک کړل‪.‬او ځان به یی په هغوی‬
‫درهبر په حیث تحمیل کړ ‪.‬سره لدی چی اوس خارجی شبکی دپیسو او رتبو په‬
‫ورکولو سره ‪.‬سیاسی ګوندونه اداره کوی او جوړوی ‪ .‬اوحتی ماشینی رهبران چی‬
‫ددوی استخباراتو جوړ کړی په خلکو تحمیلوی ‪.‬خوعمال هغه کوم موثریت‬
‫اوکیفیت نلری ‪ .‬دا ځکه چی دهغیوی سیاستونه په درواغو اوچل ول والړ دی‬
‫‪.‬افغان روشنفکرانو دهغوی دهغوی دسیاسی شبکو چلول اومداری توب دسرنه‬
‫تیر کړیدی ‪.‬داژوندی سیاسی تجربی دی ‪.‬کچیری دوابستګی موضوع ته عمیق‬
‫شو‪.‬دا ویل کیږی چی دنړی ټول هیوادونه دیو بل سره تړلی دی ‪.‬نو ځکه دا‬
‫ناممکنه چی موږ دنړی دهیوادونو دمرستی اورابطی په غیر ژوند وکړو‪.‬وابستګی‬
‫تفاوت لری یو ډول نده ‪.‬مثال ټول هیوادونه په اقتصادی فرهنګی او نو رو مسایلو‬
‫کی دیوبل سره تړلی دی ‪.‬خوداسی وابستګی چی ټول هیواد او دهغی ملی ګټی بل‬
‫هیواد ته تسلیم شی دا د منا سباتو ساتل نه بلکی کرغړنه غالمی ده چی دنړی ټولو‬
‫خلکو ته دکرکی وړ ده ‪.‬او خلک په ملی قیامونو سره دداسی حکومتونو دشر نه‬
‫ځان خالصوی ‪.‬زه دا منم چی د ټولو هیوادونو سره روابط باید موجود وی ‪.‬خو‬
‫نه دملی ګټو دقربانولو په قیمت ‪.‬ځموږ مخی ته دکارمل او نجیب مثال پروت دی‬
‫‪.‬دوی دواړو دشوروی کی جی بی سره تړاو درلود ‪.‬دواړوپه داخلی جګړو کی‬
‫دافغانانو په وژلو کی الس درلود دواړو دشوروی د مستقیمی قو ماندی الندی کار‬

‫‪272‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کاوه‪.‬خو دافغانستان دتاریخ په حساس پړاو کی ‪،‬ددواړو مو قف دهیواد دملی ګټو‬

‫په اړه تغیروکړ ‪ .‬کارمل غوښتل چی شوروی اشغال دوام وکړی ‪.‬او دشوروی قواو‬
‫دوتلو مخالف وه اودشوروی لخوا دافغانستان تجزی یی پروګرام ته کار کاوه‪.‬دا‬
‫ملی خیانت وه اما نجیب په ملی موقف کی واقع شو ‪.‬اودشوروی قواو دوتلو سره‬
‫موافق کار وکړ‪.‬ملی مصالحه یی اعالن کړه ‪.‬په حکومت باندی دګوند انحصار‬
‫ختم کړ‪.‬اودبلی خوا نجیب د شمالی تلوالی ‪،‬دشورویانو دتجزیی پروګرام او‬
‫جمعیت اسالمی سره چی دشوروی استخباراتو یوه څانګه وه په مخالفت کی‬
‫واقع شو ‪.‬دواحد افغانستان او دملی ګټو په دفاع کی ودرید ‪.‬او دشمالی تلوالی‬
‫واک ته رسیدل‪ ،‬او د افغانستان تجزیه ‪،‬چی کارمل هغی ته کار کاوه ‪ .‬په مخالفت‬
‫کی ستر کار وکړ ‪.‬دا دملی ګټو په دفاع کی دنجیب مو قف وه ‪.‬چی بیا همدی‬
‫شمالی تلوالی دکارمل سره یو ځای په نجیب کودتا وکړه ‪ .‬اوبل ملی ناورین پیل‬
‫شو ‪.‬ځکه ددغی تلوالی واک ته رسیدل هیواد داسی تباه کړ‪،‬او داسی یی په‬
‫خارجیانو پوری وتاړه ‪.‬چی نن ټول حاکم سیاسی حرکتونه دهیواد دنجات الر‬
‫نشی پیداکولی‪ .‬دا به ومنو چی شوروی مات اوپه خپله دوتلو په حال کی وه ‪.‬خو‬
‫شمالی تلوالی سره مخالفت چی شوروی او ضد شوروی هیوادونودافغانستان‬
‫دتباه کولو لپاره‪ ،‬هغه واک ته ورسوله او تراوسه پوری هغه په واک کی ساتی‬
‫‪.‬دواحد افغانستان نه دفاع او دهیواد دملی ګټو دفاع وه ‪.‬همدا علت دی چی نن‬
‫عام خلک کارمل ته ملی خایین اوځینی نجیب ته ملی اتل وای‪.‬خلک استبداد منی‬
‫خو ملی خیانت نشی منلی ‪ .‬دبلی خوا کچیری خلقی غورزنک ته ځیر شو ‪،‬هلته‬
‫امین او ترکی دواړو ملی موقف درلود ‪.‬شورویانو غوښتل چی دواړه ‪.‬له منځ نه‬
‫یوسی او خپل ګوډاګی کارمل واک ته ورسوی ‪،‬هغوی ددواړو خونړی ټکر ته‬
‫سازمان ورکړ‪،‬خو ددوی دپالن خالف امین ژوندی پاتی شو‪.‬چی بیا امین دشوروی‬
‫نظامی قوت په استعمال دخپلی کورنی دځینو غړو سره په شهادت ورسید‪ .‬او‬

‫‪273‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شورویانو افغانستان اشغال او کارمل واک ته ورساوه‪.‬هغوی دشوروی دمحوه‬

‫کیدو په قیمت داکاروکړ‪،‬ځکه دا په پیل کی د اندرو پوف د شوروی‬
‫داستخباراتومشر تصمیم وه نه دشوروی دکمونست ګوند ‪.‬هلته شوروی کی ګوند‬
‫نه بلکی کی جی بی حکومت کاوه ‪ .‬په مجموع کی دافغانستان خلق دموکراتیک‬
‫ګوند رهبران ټول دخارجی استعماری قوتونو لپاره دتحمل وړ نه وه ‪.‬ځکه چی‬
‫هغوی په ټولنه کی یوا ځنی ملی قوت وه ‪.‬نو ځکه دخارجیانو استخباراتو دګوندی‬
‫مشری او غړو دبد نامولو تکفیرولو‪،‬تجریدولو‪،‬او وژلو لپاره خپلی اسالمی ډلی او‬
‫ټول امکانات په کارواچول ‪.‬او نن هم دی کارته دوام ورکوی ‪ .‬خارجیانو جاهل‪،‬بی‬
‫سوادو بی خاصیته خلکو ته ضرورت درلوداولری‪ ،‬چی نه اسالم نه هیواد او نه‬
‫ملی ګټی پیژنی ‪.‬اودانګریزی اسالم دتبلیغ الندی‪ ،‬خپل خلک عام مسلمانان وژنی‬
‫اووطن تباه کوی ‪.‬نن خارجیانو ددوی په الس افغانانو ته خپل وطن په دوزخ بدل‬
‫کړیدی‪ .‬لکه چی لیدل کیږی هغوی دی کارته دوام ورکوی‪ .‬ڼو ځکه خلقیان په‬
‫ډیرو بدو شرایطو کی واقع دی ‪.‬خلقیان باید په خپلو قضاوتونو اوبحثونو کی ملی‬
‫ګټی په نظر کی ونیسی ‪.‬اوپه شریکه دخپلو ټولورهبرانو نه په احترام یادونه وکړی‬
‫‪.‬ځکه وطن داسی تباه شویدی ‪،‬چی دپخوانی ناخوالو سره دمقایسی وړ ندی ‪.‬‬
‫دخلقیانو یووالی داعالمیو په صادرولو نه جوړیږی ‪.‬هغه د صمیمی او صادقانه‬
‫تبادل نظر‪ ،‬بحثونوجرګو او مخامخ خبرو په وسیله مشتر ک نظرته درسیدلو او‬
‫واحد فکر دپیدا کیدلو دالری جوړیږی‪.‬نن امین او ترکی دواړه ځموږ په منځ کی‬
‫نشته ‪.‬کچیری څوک دهغوی سره عقده لری پدی باید پوه شی ‪.‬چی نور هغوی‬
‫ددوی درشد اوکار مانع ندی ‪ . - ۶‬نن دافغان روشنفکرانو لپاره دسیاسی ژوند یوه‬
‫خطرناکه مرحله پیل شویده ‪.‬دیوبل سره هر ډول مخالفت چی خارجی شبکی‬
‫هغی ته کار کوی ‪.‬دټول غورنګ دتباه کولو مانا لری ‪.‬خارجی شبکی په ټول قوت‬
‫کوشش کوی‪.‬چی دامین او ترکی دعالقه مندانو تر منځ اختالف ته لمن ووهی‪.‬دا‬

‫‪274‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫یو حقیقت دی چی دیوه تخریب دبل دتخریب په عامل بدلیدای شی ‪.‬او دغه‬
‫تخریب هیڅ یوه ته کټه نه رسوی ‪ -۷ .‬دخلقی غورزنګ دناکامی بل عامل‬
‫‪.‬دپخوانیو سازمانی کارونو داسلوب ساتل دی‪.‬ګوند په قدرت کی او ګوند په‬
‫اپوزیسیون ‪.‬متضاد حالتونه دی‪.‬ټولی خلقی سیاسی حلقی باید پخوانی مرکزیت‬
‫چی دصفوفو نه یی مطلق اطاعت غوښت هیر کړی ‪ .‬دبلی خوا اوس دډیرو لپاره‬
‫آرمانی مبارزه ختمه شوی ده ‪.‬هغوی غوره کڼی چی په موجود نظام کی دامتیاز‬
‫مقام اورتبی دالس ته راوړلو سره ‪.‬ځان دمافیایی ګوندونو سره وصل کړی ‪.‬او‬
‫خپل ځان ته ښه ژوند جوړ کړی ‪.‬ځکه اوس دشر او فساد او دلوټ تاالن او‬
‫دخارجی هیوادونو د استخباراتی حکومت وخت دی ‪.‬نو باید خپل شخصی ژوند‬
‫جوړ کړی ‪.‬دملی ګټو او وطن لپاره مبارزه دوی د کړاونو سره مخ کوی ‪.‬دبلی خوا‬
‫هغه شبکی چی دوی ته امتیاز ورکوی ‪ ،‬غواری چی دوی دثورانقالب او دخلق‬
‫دموکراتیک ګوند پرضد هغه څه یی چی په وس پوره وی سرته ورسوی‪ .‬دګوند‬
‫ځینو غړو دا کار په تیروخت کی وکړ او امتیازات یی تر السه کړل ‪.‬اوس داسی‬
‫معلومیږی چی نور دا امتیاز کم ورکول کیږی‪.‬ځکه اوس دخارجیانو استخباراتی‬
‫مافیایی نظام او حکومت جوړ شویدی ‪ ،‬او دوی ته جدی ضرورت نشته ‪ .‬دمقام‬
‫غوښتونکونه د ارمانی سیاسی مبارزی تو قع باید ونشی ‪ -۵ .‬پاتی ګوند باید‬
‫ددموکراتیکو انتخاباتو دالری منتخب ارګانونو ته دتګ لپار ه خپل پالنونه جوړ‬
‫کړی ‪.‬او دګوند دداخلی ژوند د تنظیم لپاره دهیوا د عنعنوی تجمع اسلوب یعنی‬
‫جرګو تکیه وکړی ‪.‬او په ټولو مسایلو دازاد او دموکراتیک تبادل نظر دالری فیصلی‬
‫وکړی ‪ .‬خلقیان باید پخوانی شخصی دوستی او مناسباط خلقی ملګر توب خلقی‬
‫مینه بیا احیاکړی‪.‬او بی لدی چی په تیرو تخریش کونکو مسایلو بحث‬
‫وکړی‪.‬دهیواد په موجود بحران چی ډیر مهلک دی خبری وکړی ‪.‬او ددی زمینه‬
‫دی مساعده کړی ‪.‬چی په مشکلو مسایلو هم نتیجی ته ورسیږی‪.‬او دموجود‬

‫‪275‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سیاسی بحران دحل لپاره مشترک موقف او نظر پیدا کړی ‪ - ۹ .‬ګوند اوس په‬
‫لس هاو کړیو تقسیم شوی دی ‪.‬هغه کسان چی ددغو کړیو په سر کی واقع‬
‫شویدی ‪.‬فکرکوی کچیری دا ټولی حلقی یو ځای شی او واحد پراخ ګوند جوړشی‬
‫‪ .‬نودوی به ددغو وړو حلقو مشری دالسه ورکړی ‪.‬او عادی خلک به شی ‪.‬نو ځکه‬
‫سره لدی چی دیووالی خبری په لوړ اواز کوی خو کله چی دعملی کار وخت‬
‫راشی دوی دبهیرنه ځان شاته کوی ‪.‬چی موقف ته یی خطر پیښ نشی ‪.‬ددی‬
‫مشکل دحل لپاره باید ‪.‬ټولی حلقی په رسمیت وپیژندل شی ‪.‬او صرف ددغوټولو‬
‫اود پخوانی کدرونو کی دنظر خاوندانو ‪.‬جرګی جوړی شی ‪.‬بی لدی چی کوم‬
‫تشکل جوړ کړی صرف دنظر تبادله وکړی ‪.‬او په نتایجو باندی دبحث لپاره‬
‫دنورو غونډووخت وټاکی ‪.‬ددغوغونډو دوام کوالی شی د یوی پراخی جبهی‬
‫دجوړولو لپاره الره خالصه کړی ‪.‬ملکری سره نژدی کړی ‪.‬او دحل الری پیدا کړی‬
‫‪.‬او خلقی صمیمیت دوباره احیا کړی ‪.‬ځینی شاید ووای چی دا وخت ضایع کوی‬
‫‪.‬دوی ته باید وویل شی چی ‪ ۵۵‬کاله ډیر وخت ضایع شوی نتیجه نده اخستل‬
‫شوی ‪.‬ټولی الری ازمویل شوی ‪ .‬د جرګو الر دی هم وازمویل شی ‪.‬‬

‫‪276‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نهمه برخه‬
‫د ثور انقالب په اړه را پیدا شویو سوالونو لپاره جوابونه او تو ضیحات!‬

‫د ثور انقالب ولی وشو؟‬

‫هغه وخت انقالب دافغانی ټولنی ضرورت وه ‪.‬کله چی په یوه مستقل هیواد کی‬
‫سیاسی نظام په استبدادی‪ ،‬فاسد‪ ،‬حکومت بدلشی او یا انارشی او هرج او مرج‬
‫حاکم شی خلک د حاکم نظام د تغیر لپاره په حرکت راځی د بی عدالتی پرضد د‬
‫خلکو سیاسی حرکت پیل کیږی‪ .‬همدارنګه کله چی حکومت خپله وړتیا د السه‬
‫ورکړی او د هیواد مشران په خپل حکومت کنترول د السه ورکړی ګدودی حاکمه‬
‫شی خلک خپله اراده په حاکمیت او د حکومت په فیصلو کی ونه وینی نو د‬
‫حاالتو د تغیر لپاره الری چاری لتوی او د یوه تحول او انقالب لپاره تیاریږی‬
‫‪.‬خلک د یوه سیاسی ګوند یا غورځنګ په مشری په حرکت راځی او اکثر انقالبونه‬
‫او سیاسی غورځنګونه پدی ډول بری ته رسیږی‪ .‬د افغانستان خلکو هم د نړی د‬
‫نورو هیوادونو پشان د یوه تحول او انقالب لپاره کار پیل کړږ هغه وخت په‬
‫افغانستان کی ټولو ګوندونو او مترقی دیموکراتیک او مذهبی سیاسی کړیو چی‬
‫مختلفی تګالری یی درلودی د یوه تغیر لپاره شدید کار کاوه‪ ،‬په دغه مبارزه کی د‬
‫هر یوه بری د بل د ناکامی او سیاسی لویدنی پیغام درلود ‪.‬نو ځکه دغه مبارزه دیره‬
‫شدیده وه او سیاسی ګوندونو ته د ژوند او مرګ سوال وه د داود حکومت د سقوط‬
‫په حال کی وه هری خوا دکودتا ګانو اوازی وی‪ .‬داود په خپل حکومت کنترول د‬
‫السه ورکړی وه او حکومت داخلی بحران سره مخ وه ‪.‬خلکو ته دا نامعلوم حالت‬
‫د ناارامی او تشویش وړ وه تولنی د یوه تغیر او انقالب انتظار درلود‪ .‬په همدی‬
‫دلیل په افغانستان کی د بدلون او انقالب ضرورت پیداشو پدغه بحرانی حالت کی‬
‫داود د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند په ګوندی مشرتابه حمله وکړه ‪.‬او‬

‫‪277‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هغوی یی زندان ته واچول‪ .‬په داسی حاالتو کی داسالمی ګوندونو دکودتا اوازی‬
‫هم وی ‪.‬داود حکومت دحتمی سقوط په حال کی وه ګوند ته بی لدی چی د ځان‬
‫نه دفاع وکړی بله الر پاتی نشوه‪ .‬ځکه دا د ګوندیانو لپاره د ژوند او مرګ سوال‬
‫وه‪ .‬اوازی وی چی د ګوند مشران به اعدامیږی او کادرونه به زندان ته اچول کیږی‬
‫‪.‬ویل کیدل چی داود د پلچرخی زندان د خلقیانو لپاره جوړ کړی دی ‪.‬د داود دغه‬
‫کار ثابته کړه چی هغه سیاسی تدبیر او د عاقالنه فیصلی کولو توان دالسه ورکړی‬
‫وه‪ .‬دی کار د هغه لپاره د خود کشی معنی درلوده ځکه داود په اردوکی د ګوند د‬
‫نفوذ نه خبر وه ‪.‬هغه باید د خبرو لپاره دمخه د ګوند وړاندیز منلی وای خو هغه په‬
‫غرورسره رد کړه ‪.‬او په ګوند یی حمله وکړه خو ګوند پدی قادر شو چی په‬
‫زړورتیا سره د ځان نه دفاع وکړی‪ ،‬او د حاالتو د بدلون لپاره یی سیاسی ګامونه‬
‫پورته کړل‪.‬‬

‫د افغانستان د خلق دیموکراتیک ګوند په اردو کی خپلو غړوته د نظامی قیام‬

‫قومانده ورکړه ‪.‬او د ثور انقالب مشری په غاړه واخسته او هغه یی بری ته‬
‫ورساوه‪ .‬ګوند د خپل ځان نه په دفاع سره د داود حکومت ته سقوط ورکړ ‪.‬‬
‫سیاسی قدرت یی ترالسه کړ که چیری ګوند دا کار نوای کړی نو د حتمی مرګ‬
‫انحالل او د ګوندی مشرانو د اعدام او پولیسی تعقیب سره مخ وه‪ .‬پداسی حالت‬
‫کی چی ګوند د دفاع امکانات د ځان سره درلودل د ځان دفاع نه کول د خود کشی‬
‫معنی درلوده‪ .‬په همدی دلیل د ګوند لپاره د سیاسی قدرت ترالسه کول او د ثور‬
‫انقالب بری ته رسول په یو حیاتی ضرورت بدل شو‪ .‬کله چی سیاسی قدرت تر‬
‫السه شو ګوند بیا اړوند ریفورمونه اجرا کړل او نظامی قیام یی په انقالب بدل کړ‪.‬‬

‫د نړی په ټولو جوامعو کی هر انقالب خپل دوستان او د شمنان لری خو د ثور‬

‫انقالب د نړی د ټولوسترو قدرتونو او ځینو ګاوندیو هیوادونو د دشمنی هدف‬

‫‪278‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وګرځید ځکه دغه انقالب په مستقل ډول او افغانی مټو بری ته رسیدالی وه او‬
‫خارجیانو د هغی په بری کی برخه نه درلوده سره لدی چی د ضد انقالب لخوا‬
‫عامه ذهنیت ته په درواغو داسی قناعت ورکړ شوی وه چی دا انقالب د شورویانو‬
‫په مرسته شوی او کمونستی انقالب دی اما تاریخ ثابته کړه چی دا ښکاره درواغ‬
‫وه‪ .‬شورویانو نه یواځی د ثور انقالب په بری کی برخه نه درلودله بلکی د ثور‬
‫انقالب خونی دشمنان وه دا په حقیقت کی شورویان وه چی د ثور انقالب یی‬
‫نسکور او په ‪ ۶۱۱۱ \۶۷ \۷۱‬نیټه کی وینو کی ډوب کړ دا یو تاریخی واقعیت‬
‫دی چی انکار ورنه نشی کیدای‪.‬‬

‫سرمایداری او سوسیالستی کمپونه دواړه د ثورانقالب ضد وه؟‬

‫هو دواړه کمپونه د ثور انقالب ضد وه د ثور انقالب د بری په وخت نړی دوه‬
‫قطبی وه په سرمایداری او سوسیالستی کمپونو تقسیم شوی وه‪ - ۶ .‬پدی لړ کی‬
‫که چیری سرمایداری کمپ ته وکتل شی د هغوی دشمنی د ثور انقالب سره‬
‫ایدیالوژیک بنیاد درلود هغوی د ثور انقالب ته کمونستی انقالب ویلی او کوشش‬
‫یی کاوه چی هغه په شوروی پوری وتړی چی د تخریب لپاره یی منطق پیدا کړی‬
‫سره لدی چی هغوی پو هیدل چی دا کمونستی انقالب ندی او ملی او‬
‫دیموکراتیک ماهیت لری او شورویان د کارمل د لری کیدونه وروسته د ثور‬
‫انقالب د سقوط لپاره کار کوی‪ .‬افغانستان یو وروسته پاتی هیواد دی چی د‬
‫کمونیزم سره د مقایسی وړ ندی او زیاته فاصله لری‪ .‬لمړی باید افغانستان‬
‫صنعتی شی پرمختګ وکړی بیا کیدای شی هلته د سوسیالیزم پنامه د تبلیغ په اړه‬
‫فکر وشی خوهغوی ته حقیقت مهم نه وه ‪،‬د هغوی هدف د ثور انقالب بدنامول‬
‫اود هغی پر ضد د خلکو عامه ذهنیت تحریکول وه ‪.‬ځکه هغوی د افغانستان د بی‬
‫ثباطی او داخلی بحران لپاره سیاسی اجندا درلوده چی د ځان لپاره د مداخلی‬
‫زمینه مساعده کړی ‪.‬لکه چی ولیدل شول کپیتالستی کمپ په خلقیانو باندی د‬

‫‪279‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کمونست نوم په ایخودلو سره هغوی په مرګ محکوم کړل ‪.‬د کمونیزم د ټاپی په‬
‫وهلو او تبلیغ سره د خلقیانو وحشی ترور پیل شو ‪.‬هغوی لوی جنایت سرته‬
‫ورساوه هغوی خپل د سیاسی اسالم ګوداګیانو او جهادی ترورستی ډلوته چی‬
‫پخوا یی د خپلو جاسوسی شبکو پوسیله روزلی وه ‪.‬د دی زمینه مساعده کړه چی د‬
‫خلقیانو قتل عام یوه شرعی مساله وګنی ‪.‬او خپل ضد بشری جنایاتو باندی د‬
‫اسالم پرده واچوی ‪ .‬هغه تګ الره چی خارجیانو وکاروله د سیاسی اسالم‬
‫ایدیالوژی وه چی د ثور انقالب پر ضد او د افغانستان د بی ثباطه کولو لپاره د‬
‫هیواد په تاریخ کی تل د هغوی کارنده وسله وه ‪.‬چی نه یواځی د خلقیانو بلکی د‬
‫ټولو وطن پالونکو روشنفکرانو د قتل عام او تکفیر لپاره او افغانستان د تباهی‬
‫لپاره ډیره قوی استعمال شوه هغوی افغانی ټولنه د مافیایی داړه مارانو د‬
‫حاکمیت لپاره جراحی کړه‪ .‬افغان وطن پالونکی یی تکفیر‪ ،‬ترور او په ټولنه کی‬
‫تجرید کړل ‪.‬هغوی سیاسی قدرت او حکومت مافیایی ډلو‪ ،‬لوټمارانو‪ ،‬قاتالنو‪،‬‬
‫قاچاقبرانو‪ ،‬د ځمکی غاصبینو‪ ،‬جنګی جنایت کارانو او اسالمی ترورستانو ته‬
‫ورکړ‪ .‬او په دغه حکومت یی د اسالمی دولت نوم کیخود‪ .‬هغوی یی د افغانانو‬
‫په سرنوشت حاکم کړل نړیوالی ټولنی د دغو زور واکانواو ترورستانو نه لوی‬
‫سرمایداران او جاګیر داران جوړ کړل‪ .‬هغوی زموږ په هیواد داسی شرایط حاکم‬
‫کړل ‪.‬چی دغه زورواکان به د هیواد د حاکمی او سرمایداری طبقی په حیث تل په‬
‫افغانستان حکومت کوی‪ .‬ټول دیموکراتیک انتخابی ارګانونه به د دوی په واک کی‬
‫وی ‪ .‬قضا او څارنوالی به د دوی د جنایاتو ته د دفاع منطق جوړوی ‪.‬او د دوی هر‬
‫جنایت به د عدلی تعقیب نه مصون وی‪ .‬خارجیانو د دوی لپاره داسی منطق جوړ‬
‫کړ چی وایی[څرنګه چی دغو افرادو پر ضد کومی محکمی فیصله نده کړی نو‬
‫دوی بیګناه دی او په لوړو مقامونوکی کار کولی شی ]‪ .‬حال داچی دغه محکمی‬
‫پخپله دغو جنایت کارانو جوړیکړی او دغه قاضیان د دوی په جرم کی شریک‬

‫‪280‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مجرمین دی ‪.‬نه عادل قاضیان دا د ضد بشری مافیایی نظام برخه ده‪ .‬هغوی د‬
‫مخه خپله عقیده ‪ ،‬اسالمی قوانین او د عادالنه قضا اصول خرڅ کړی ‪ ،‬او بیاد شر‬
‫او فساد دقانونی کولو لپاره په دندو وګمارل شول ‪ .‬دوی بی عدالتی او جنایت ته‬
‫قانونی بنه ورکړه‪ .‬که چیری هیواد کی واقعی ملی حکومت جوړ شی لومړی همدا‬
‫قاضیان د محاکمی وړ دی ‪.‬خو د دغه مافیایی نظام مجرم قاضیانو شاته خارجی‬
‫هیوادونه والړ دی او هغوی حمایه کوی؟ خارجیان اول دټولنی دفساد او مافیایی‬
‫استخباراتی ډلو دحاکمیت لپاره ‪،‬اول فاسد قضایی نظام جوړوی ‪.‬ددوی په الس‬
‫کی قانون حتی اساسی قانون یوه لیکل شوی کاغذ دی ‪،‬چی د خلکو د فریب لپاره‬
‫لیکل شوی او عملی قوت نلری ‪.‬ځکه مافیایی حاکمه طبقه په عمل کی د قانون نه‬
‫لوړه ده‪.‬او دقاضیان باید دهغوی په ګټه پریکړی وکړی ‪ .‬دا ځکه چی خارجیانو‬
‫مافیا او جنګی جنایت کارانو ته د هیواد سیاسی مشر توب په قواله ورکړی‪ .‬د‬
‫خلکو قتل عام ‪،‬ظلم ‪،‬بی عدالتی ‪،‬چور او چپاول زور ګویی په نا اعالن شوی‬
‫قانون بدل شوی ‪ .‬خارجی شبکو افغانی ټولنه جراحی کړه ټول ښه افغانی کلتور‬
‫‪،‬نیک خصلتونه ‪،‬مشرانو ته احترام‪،‬ځوانمردی‪،‬صداقت‪،‬ورور ولی یی له منځ نه‬
‫یوړل او سرمایه او شخصی قدرت ما فیا یی حاکم کړ‪ .‬دوی اول په کلی او ښار‬
‫کی خپل جهادی قوماندانان واکمن کړل ‪.‬او بیا یی د هغوی په الس د افغانی‬
‫ټولنی نظم ختم کړ‪ .‬خارجیانو بیا د اشرارو نه مافیایی ډلی جوړی کړی‪ .‬د مخدره‬
‫موادو مافیا‪،‬د پاتکونو مافیا ‪ ،‬د دولتی مقامونو مافیا ‪ ،‬د زمکو مافیا او داسی نور‬
‫هغوی د افغانی ټولنی اجتماعی مناسباط په وحشیانه ډول مات کړل‪ .‬او په ځای‬
‫یی د ملی خاینانو ‪،‬جنایت کارانو ‪،‬عوام فریبانو حاکمه طبقه جوړه کړه ‪.‬او په‬
‫هغوی یی تقریبا ‪ ۷۵۵‬ملیارده دالر مصرف کړل ‪ .‬ددی لپاره چی دهغوی په الس‬
‫به افغانی ټوله اداره کوی ‪.‬‬

‫‪281‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ - ۷‬د خارجیانو لخوا جوړی شوی ‪.‬دغی حاکمی طبقی ته چی مدیا او‬
‫دموکراتیک ارګانونه دهغوی دکنترول الندی ده ‪ .‬صرف خپل شخصی ګټی مهمی‬
‫دی ‪.‬هغوی ته نن نه د افغانستان ملی ګټی‪،‬د هیواد پرمختګ‪،‬امنیت او د افغانانو‬
‫ژوند مطرح ندی هغوی ته صرف د خارجی بادار رضاییت په کاردی ‪.‬ځکه د‬
‫هغوی د قدرت منبع خارجیان دی‪ .‬نه د افغانستان خلک دغی حاکمی طبقی چی‬
‫اسالمی نقاب یی پر مخ دی په هیواد کی داسی وحشت او ترور حالت جوړ کړ‪.‬‬
‫چی وطنپالونکی روشنفکران یا باید ترور شی او یا افغانستان نه وتلو ته اړ شی‪.‬‬
‫اوس په ارو پاکی په زرهاو افغان روشنفکران چی خپل وطن ته دتلو لیواله دی د‬
‫دوی د اسالمی شبکو د وحشت او ترور په اساس هیواد ته نشی تالی‪ .‬د بشر د‬
‫حقوقو د دوکانونو کلی هم د دوی په جیب کی ده‪ .‬چی د ظالم نه دفاع کوی او‬
‫مظلوم محکوموی ‪ .‬ملګری ملتونه هم د دوی لخوا کنترولیږی نو ځکه دوی په‬
‫خالص الس جنایاتوته دوام ورکوی غیر مسول او واجب االحترام دی‪ .‬د قربانی‬
‫شوی افغانستان د خلکو اواز څوک نه اوری داسی شرایطو کی د حاکم قدرت‬
‫لخوا د بشر د حقوقو نه د دفاع شعار ورکول نړیواله عوام فریبی ده ‪.‬اوس حاالت‬
‫داسی دی چی د دی نه وروسته به په افغانستان کی تل ضد بشری جنایات دوام‬
‫لری سیاسی قدرت د هغه چا په واک کی وی چی سرمایه او قدرت او خارجی پټه‬
‫رابطه ولری‪ ،‬دا مهمه نده چی دا سرمایه د کمی خوا راغلی ده او دا قدرت دوی ته‬
‫چا ورکړیدی ‪ .‬ځکه د د دموکراسی پردی شاته ‪.‬خارجیان د زور واکونه دفاع کوی‪.‬‬
‫د دوی د طالب او ضد طالب د جوړی شوی خونړی درامی په اساس ډیر خلک‬
‫وژل شویدی اووژل کیږی چی مجموعی تعداد یی د دری ملیونونه زیات دی‪ .‬دا‬
‫د یوه هیواد د خلکو قتل عام دی دا ځکه چی طالب او دولت نظامی قواوی دواړه‬
‫د خارجیانو لخوا تمویلیږی‪ .‬هغوی دولت ته په علنی ډول وسلی ورکوی او طالب‬
‫ته د پټو شبکو د الری ‪.‬‬

‫‪282‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د ثور انقالب پر ضد د شورویانو موقف!‬

‫د ثور انقالب په دشمنی کی سوسیا لیستی کمپ په سرکی شوروی اتحاد هغه یو‬
‫خاین دشمن وه چی د دوستی په جامه کی یی د افغانانو سره خیانت وکړ او نه‬
‫یواځی یی خلقی دولت د وسلی په زور نسکور کړ هغوی د ثور انقالب هم محوه‬
‫کړ بلکی د یوه نامرده دشمن په حیث د ثور انقالب پرضد بی مسولیته درواغجن‬
‫تبلیغات هم وکړل‪ .‬هغوی وویل چی انقالب بی وخته شوی! قدرت انحصار‬
‫شو! ځکه د دوی یعنی شوروی په ګټه د کارمل کودتا ته د کامیابی اجازه ورنکړل‬
‫شوه او د ثور انقالب د دوی په قومانده ونشو‪ .‬هغوی د انقالب پر ضد خپله ټوله‬
‫مدیا داسی وکاروله او داسی ذهرجن تبلیغات یی وکړل چی د انقالب دشمنانو‬
‫هغه ونکړل‪ .‬وجدانن شورویانو حق نه درلود چی د خپلو رسمی اعالن شویو‬
‫اصولو په اساس د ثور انقالب پر ضد داسی تبلیغ او عمل وکړی خو دوی حتی‬
‫خپلو اصولو ته هم خیانت وکړ او په هیواد باندی د یرغل وروسته یی د ثور‬
‫انقالب د امحا او بدنامولو لپاره یی ضد انقالب‪ ،‬ملی خا ینینو‪ ،‬جنګی جنایت‬
‫کارانو او په عمومی دول یی د کارمل مافیای داړی ته قدرت ورکړ او د پښتنو د‬
‫نژادی تصفیی په خاطر په قومی ملیشه و تکیه وکړه ‪ .‬او د انقالب او د واحد‬
‫افغانستان پرضد یی د هغوی مرسته ترالسه کړه او بیایی د ثور انقالب سره‬
‫دشمنی یی د پښتنو سره په دشمنی بدله کړه‪ .‬دا د افغانانو سره د شوروی حاکمانو‬
‫لوی خیانت وه هغوی شمالی ټل والی ته د قدرت د انتقال لپاره فتنی جوړی کړی‪.‬‬
‫د پښتنو پرضد د نورو قومونونه نظامی ملیشی او د ملی کرکی د خپرولو لپاره‬
‫ګوندونه جوړ کړل‪ .‬هغوی یی بیا په وسلو او پیسو سنبال کړل او د پښتنو پر‬
‫ضدیی قومی جنګونه پیل کړل‪ .‬دوی شمالی ټل واله پدی هدف جوړه کړه چی د‬
‫افغانستان د وروڼو قومونو ترمنځ د خونړیو جنګونوته په سازمان ورکولو سره‬
‫افعانستان تجزیه کړی‪.‬‬

‫‪283‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د ثور انقالب پرضد د خارجیانو ګډ موقف ‪.‬‬

‫دثور انقالب او خلقیان تل دهیواد ملی ګټونه په دفاع کی والړ وه ‪ .‬د شوروی د‬
‫سقوط نه وروسته د روس او غرب سیاستونه د ثور انقالب پر ضد یو ځای شول‪.‬‬
‫د خلقیانو پرضد د دوی موقف ځکه یو شو چی دوی ویل چی خلقیان پښتانه دی‬
‫امین پښتون وه پښتانه فاشیستان دی ځکه چی په نورو قومونو یی ظلم کړیدی نو‬
‫باید پښتانه د سیاسی واک نه لری شی‪ .‬شوروی د هغوی شمالی ټلواله او د هغوی‬
‫اسالمی ګوندونو ټولو د پښتنو پر ضد ګډ موقف درلود چی بیا غرب هم د پښتنو‬
‫پر ضد اتحاد کی شامل شو‪ .‬بیا دا ټول قوتونه د پښتنو پرضد یوشول ځکه په‬
‫روسیه کی غرب پلوه بوریس یلتسین قدرت ته ورسید چی د افغانستان په داخلی‬
‫اړدوړ کی د شمالی ټلوالی په دفاع کی والړ وه‪ .‬بیا د همدی شمالی تلوالی نه غرب‬
‫او نوروهیوادونو په افغانستان باندی د تسلط د وسیلی په حیث ګټه پورته کړه او‬
‫دغو هیوادونو شمالی تلوالی سره د پښتنو د قتل عام لپاره نوی قراردادونه وکړل‪.‬‬
‫هغوی د افغانستان د سیاسی بی ثباتی او قومی خونړیو جګړو او د پښتنو د نژادی‬
‫تصفیی پرو ګرام ته د سره سازمان ورکړ چی اوس د همدی عواملو په اساس د‬
‫طالبانو د سقوط وروسته په تیرو ‪ ۶۹‬کلونو کی شمالی ټلواله د مختلفو نقابونو په‬
‫کارولو سره واک چلوی او هغه د وطنفرو شانو ډله چی د شوروی اشغال په وخت‬
‫قدرت ته ورسیدله تر نن ورځی پوری حکومت کوی ځکه د افغانستان په تباه کولو‬
‫کی ټولی خارجی شبکی یو دی او مشترک اهداف لری هغوی هیواد بی ثباطه‬
‫کړی‪ ،‬وروڼه قومونه یی په جنګ اخته کړی او د افغانانو وژلو ته یی بهانی‪،‬‬
‫دسیسی او پټ پالنونه جوړکړی‪ .‬خو د خلکو د اغفال لپاره د دغو هیوادونو‬
‫شعارونه فرق کوی‪ .‬تاریخ و ښودله د شوروی غولونکی شعارونه لکه کارګری‬

‫‪284‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انقالب‪ ،‬د زحمت کشانو دولت‪ ،‬د ټولی نړی دکارګرانو ورور ولی‪،‬‬
‫محروموملیتونو نه دفاع عمال لوی درواغ وه‪ .‬همدارنګه د شوروی مخالف‬
‫هیوادونو شعارونه چی د اسالم او دیموکراسی د نامه الندی ورکول کیدل ‪.‬لکه‬
‫اسالمی نظام‪ ،‬حقیقی اسالم‪ ،‬دیموکراسی‪ ،‬بشری حقوق‪ ،‬مدنی ټولنه‪ ،‬اجتماعی‬
‫عدالت او داسی نور لوی درواغ او عوام فریبانه شعارونه وه چی خارجی یرغلګرو‬
‫د ساده خلکو او حتی ظاهرا پوهو خلکو چی ځان ته یی دیموکراتان ویلی د اغفال‬
‫لپاره او په افغانانو باندی د حکومت کولو پخاطرورکړل‪ .‬ټول لوی درواغ وه هغوی‬
‫په عمل کی د همدغو شعارونو پر ضد عمل کاوه په حقیقت کی خارجیانو دی ته‬
‫په ګډه کار کاوه چی د هیواد د اداره کولو لپاره د عوام فریبانو ‪ ،‬مافیای ډلو‪ ،‬جنګی‬
‫جنایت کارانو‪ ،‬زور واکانو یوه حاکمه طبقه جوړه کړی او دغی حاکمی طبقی ته د‬
‫دیموکراسی او اسالم د نامه الندی د سیاسی قدرت انحصار ورکړی‪ .‬اوس لیدل‬
‫کیږی چی واکمنوخارجیانو‪ ،‬عمال دا کار کړیدی او د حا کم قدرت د جوړولو‬
‫لپاره یی خپله پروژه عملی کړ یده‪ .‬اوس عمال د قدرت انحصار دغه حاکمی‬
‫طبقی په الس کی دی او اعالن شوی عوام فریبانه دیموکراسی په حقیقت کی د‬
‫حاکمو مافیایی ډلو دکتاتوری ده چی په عمل کی یی قدرت انحصار کړی‪ .‬عمال‬
‫د دغو ضد بشری جنایاتو پر ضد حتی د بیان د ازادی حق نشته ځکه ډیر‬
‫ژورنالستان د حقیقت د بیان په خاطر د دغوحاکمو مافیای ډلو لخوا د مرګ کندی‬
‫ته وغورځول شول بی لدی چی قانون د دغو قاتالنو ګریوان ونیسی ځکه هره‬
‫مافیایی ډله د مستقل حکومت واک او خپل قانون لری او د مرکزی حکومت نه‬
‫مستقل عمل کوی خارجی هیوادونو مرکزی حکومت د دی لپاره بی واکه کړی‬
‫چی د پردی شاته مافیایی غیر قانونی حکومتونه د جرایمو او ملی خیانت په کولو‬
‫کی ازاد الس ولری او د مرکزی حکومت د کنترول الندی نه وی‪ .‬اوس دوی حتی‬
‫د دی لپاره کار کوی چی اساسی قانون ته پدی هدف بدلون ورکړی چی مرکزی‬

‫‪285‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حکومت نورهم بی واکه شی او مافیای ډلی په خالص الس خپل جنایاتوته دوام‬
‫ورکړی‪ .‬خارجیانو دا کار پدی منطق کړی چی مرکزی حکومت ته د زیات واک‬
‫ورکول د نورو والیاتو د خلکو حقوقو تر پخو الندی کولو باعث کیږی او‬
‫دکتاتوری حاکمه کیږی‪ .‬هغوی پدی ډول په ټولنه باندی د مافیایی دکتاتوری د‬
‫حاکمیت لپاره د دیموکراسی په نقاب کی منطق جوړ کړیدی‪ .‬د هغوی عدلی نظام‬
‫عمال د مافیایی ډلو په خدمت کی دی او اکثر ټولی فیصلی د هغوی په ګټه‬
‫صادریږی او ښکاره جرایمو ته د دفاع منطق جوړیږی دا د نن ورځی ترخه حقایق‬
‫دی چی ټول افغانان باید په هغی خبرشی‪.‬‬

‫د ثور انقالب یو واقعی انقالب وه ‪.‬‬

‫باید وویل شی چی د ثور انقالب په افغانستان کی د د شمنانو د ادعا په خالف یو‬

‫واقعی او په خلکو متکی انقالب وه‪ .‬د خلکو په ګټه یی اساسی او بنیادی تحوالت‬
‫راوستل‪ .‬په ماهیت کی انقالب هغه ریفورمونه عملی کړل چی د افغانستان خلق‬
‫دیموکراتیک ګوند په خپل ګوندی پرو ګرام کی خلکوته د هغی وعده ورکړی وه‬
‫او د افغانستان خلکو د ګوند نه د هغی د عملی کیدو انتظار درلود‪ .‬د دغو‬
‫ریفورمونو په عملی کیدلو سره ګوند خپله وعده عملی کړه چی په نتیجه کی په‬
‫افغانی ټولنه کی عمیق تحوالت را منځ ته شول چی د هغی ګته د تولنی اکثریت‬
‫یعنی محرومو خلکوته ورسیدله‪ .‬همدا دلیل وه چی د هیواد په کلیو بانډو‪،‬‬
‫ولسوالیو‪ ،‬والیاتوکی خلکو د هغی نه په مارشونو‪ ،‬متنګونو او ولولو سره استقبال‬
‫وکړ او د ثور انقالب نه یی د انقالب نه د دفاع کمیتو په جوړولو سره په مړانه او‬
‫افغانی شهامت دفاع وکړه او خلکو د ثور انقالب په اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪،‬‬
‫سیاسی او فر هنګی ریفورمونو کی پراخه برخه وا خسته‪ .‬د ثور انقالب سره لدی‬

‫‪286‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی عمر ی صرف ‪ ۷۵‬میاشتی ‪ ۶۱۱۱\۵۹\۷۱‬نه تر ‪ ۶۱۱۱\۶۷\۷۱‬پوری وه‬

‫خو خلقیان پدغو ‪ ۷۵‬میاشتو کی پدی کامیاب شول چی خپل ټول اعالن شوی‬
‫ریفورمونه په بری سره عملی کړی‪ .‬نو ځکه د افغان دشمن هیوادونو پتی شبکی د‬
‫هغی جملی نه شوروی استخباراتو د انقالب د بد نامولو او سقوط لپا ره په حرکت‬
‫راغلل‪ .‬د بلی خوا کارمل او مخالفینو د شوروی په حاکمیت او اشغال د انقالب‬
‫د بد نامولو لپاره د ثورانقالب د تکاملی پړاو نوم کیخود حال دا چی دغه انقالب‬
‫شوروی محوه کړی وه او شوروی اشغال د انقالب دوام نشو کیدالی‪ .‬د هغوی‬
‫لخوا اکثر لیکواالن دی کارته استخدام شوی چی شوروی اشغال ته د ثور انقالب‬
‫دوام ووایی باید وویل شی چی د ثور انقالب او شوروی اشغال دوه متضادی‬
‫پیښی دی شوروی اشغال په هیڅ ډول انقالب نشی کیدای دغه انقالب د اشغال‬
‫دمخه په بری سره په مخ روان وه ‪ .‬انقالب لکه څرنګه چی ولیدل شول د‬
‫افغانستان داخلی ضد انقالبی قوتونو ندی محوه کړی او نه د مسلح مخالفینو د‬
‫بلوا‪ ،‬یا کودتا په نتیجه کی سقوط کړی دغه د ثور انقالب او د افغانستان ملی‬
‫حاکمیت د خارج نه د شوروی سرو لښکرو چی هغه وخت په نړی کی ستر‬
‫نظامی قدرت وه د یرغل په نتیجه کی سقوط وکړ‪ .‬د ثور انقالب د شوروی پو‬
‫ځونو لخوا ‪ ۶۱۱۱\۶۷\۷۱‬کی په وینو کی ډوب کړای شو د روسی شبکو‬
‫لیکواالن په خاینانه ډول د ثور انقالب سقوط په هغه ریفورمونو او فرمانونو پوری‬
‫تړی چی د خلقی حاکمیت لخوا د عاموخلکو په مستقیم اشتراک عملی شول او د‬
‫ثور نظامی پاڅون یی د ثور په انقالب بدل کړ‪ .‬د انقالب پرضد د دغه تبلیغ سره‬
‫شورویان خپلی ایدیا لوژ ی ته هم خیانت کوی هغوی شوی ریفورمونه د انقالب‬
‫د سقوط عامل ګنی حال دا چی پخوا د هغی مدافعین وه‪ .‬هغوی هڅه کوی چی د‬
‫شورویانو جنایت کارانه اشغال توجیه کړی هدف دادی چی دوی غواړی دغه د‬
‫ثور انقالب د نورو هیوادونو لپاره د الهام منبع نشی او نوی فکری حرکت ( د‬

‫‪287‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نوی افغانی تیپ انقالب ) په نامه نړی ته معرفی نشی‪ .‬د ثور انقالب په مستقل‬
‫ډول او په افغانی مټو کامیاب شوی وه او پوره ‪ ۷۵‬میاشتی یی د شرق او غرب‬
‫تبلیغاتی حملو او کودتا ګانو په مقابل کی په مړانه مقاومت وکړ‪ .‬د ثور انقالب‪،‬‬
‫قوت پدی کی وه چی خلکو د هغی نه مالتړ کاوه که چیری د خلکو داسی مالتړ نه‬
‫وای نو د ثور انقالب پر ضد به د شوروی او نورو هیوادونو ټولی کودتا ګانی‬
‫کامیابی وای د کودتا د الری به هغوی خلقی حکومت ته سقوط ورکړی وای‪.‬‬
‫شوروی به مجبور نه وه چی د ثور انقالب او خلقی حاکمیت د سقوط په خاطر‬
‫نړیواله کرکه د ځان پر ضد وپاروی په نړی کی ځان بد نامه او رسواکړی او پخپله‬
‫د شوروی نظام د متالشی کیدلو زمینه مساعده کړی‪ ،‬د ملګرو ملتو په عمومی‬
‫اسامبله کی محکوم شی هغوی مجبور نه وه چی د افغانانو ملی رهبر حفیظ الله‬
‫امین د وژلو او د خلقی نظام د محوه کولو لپاره خپلی ‪۶۷۵۵۵۵‬لښکری مارش‬
‫کړی بلکی د هغوی ګوداګیانو به دکودتا د الری قدرت تر السه کړی وای‪ .‬دا د‬
‫انقالب نه د خلکو مال تړ ثبوط دی چی ټولی خارجی کودتا ګانی او فتنی ناکامه‬
‫شوی او انقالب سقوط ونه کړ نو په اطمینان سره ویالی شو چی که چیری دغه‬
‫داخلی خیانت او خارجی یرغل نه وای نه د افغانستان په داخل او نه په خارج کی‬
‫هیڅ ضد انقالبی قوت پدی قادر نه وه چی دغه مستقل افغانی تیپ انقالب او‬
‫افغانی خلقی‪ ،‬ملی حاکمیت ته سقوط ورکړی او د افغان په مظلوم ولس باندی‬
‫وروستنی ملی ناورین تحمیل کړی‪.‬‬

‫ولی د ګوند پخوانی رهبران د ګوند نه دفاع نکوی؟‬

‫په داسی شرایطو کی چی دا دی دری لسیزیو نه زیات د ټولو مداخله کونکو‬
‫هیوادو د شبکو لخوا د ثور انقالب پر ضد بی وقفی تبلیغات روان دی د هغه‬

‫‪288‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وخت حاکم ګوند او د هغه وخت د ملی حاکمیت غړی ځینی تسلیم شول ځینی‬
‫اعدام شول ځینی ترور شول او ځینی مهاجر شول او ځینویی په هیواد کی د‬
‫مافیایی استبدادی حاکمیت له کبله سکوت غوره کړی دی‪ .‬ځکه د عوام فریبانه‬
‫دیموکراسی او د شر او فساد په سیاسی نظام کی چی د بهرنیو لخوا جوړ شوی وه‬
‫هیچا ته اجازه نوه چی د ثور انقالب په دفاع کی د مصونیت په احساس سره‬
‫ودریږی او یا هغوی ته د دفاع مساوی حق ورکړ شی ځکه د ترور او وحشت‬
‫مافیایی اسالمی نظام کی هغه جنایت کاران چی د هیواد د منل شویو قوانینونه لوړ‬
‫وه اجتماعی عدالت نه وه قضای سیستم د عوام فریبانه مافیایی نظام په خدمت‬
‫کی وه او دی او نړیواله ټولنه د هغوی په دفاع کی د پردی شاته والړه ده‪ .‬د هغوی‬
‫هر جنایت په یو عادی منل شوی عمل بدل شو په دغو ناوړه شرایطو کی صرف‬
‫د ثور انقالب نه دفاع په عملی سیاست کی جرم منل شوی وه نور هر څه او هر‬
‫ډول جنایت مجاز وه او د اسالم د نقاب الندی د افغان روشنفکرانو وحشی‬
‫قاتالن چی د خارجی شبکو لخوا هغوی ته مصونیت ورکړ شوی او اسالمی نقاب‬
‫اغوستل شوی د عادالنه دفاع حق نشته د داخلی جګړی د اور په لمبوکی چی‬
‫خارجی جاسوسانو بل کړیدی هدف یی د افغان روشنفکرانو قتل عام دی نه د کوم‬
‫دیموکراتیک نظام جوړیدل‪ .‬د اسالمی تنظیمونو وحشت او جنایت تر دی حده په‬
‫مخ الړ چی شعار یی ورکاوه دا کمو نستان ووژنی! که جنتی و جنت ته به الړ‬
‫شی او که دوزخی وه دوزخ ته! دا د افغانستان په تاریخ کی د چنګیز د ناتار‬
‫وروسته هغه زړه بوږنوکی جنایتونه دی چی د متمدنی نړی د اسالمی جواسیسو‬
‫لخوا زموږ په هیواد کی سرته ورسیدل او رسیږی دی وحشیانه ماحول داسی‬
‫ذهنیت را منځ ته کړی چی ګویا د ثور انقالب په دفاع کی څوک نشته او د ثور په‬
‫انقالب به وارد شوی اتهامات همیشه بی جوابه پاتی وی خوحقیقت داسی‬
‫ندی دی ټولو سوالونوته جوابونه موجود دی صرف دا جوابونه به په مناسب وخت‬

‫‪289‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کی ورکړ شی‪ .‬په همدی دلیل شاید اوس د ثور انقالب په دفاع کی د څه لیکل‬
‫ځینو ته د تعجب وړ وی ځکه چې دری لسیزی تکرار تکرار د جعلیاتو او درواغو‬
‫خپرول د بشر د حقوقو په نامه کرغیړن درواغ خپرول د مستند فلمونو په نامه د‬
‫درواغو داستانونه جوړول هغه هم د نړی د سترو طاقتو نو د تبلیغاتی ماشین په‬
‫وسیله منفی ذهنیت جوړولی شی او د داسی منفی ذهنیت له منځه وړل او د‬
‫حقایقو توضیح کول کافی کار غواړی زما په نظر اوس هغه وخت رارسیدلی چی‬
‫ټولو سوالونو ته جواب ورکړ شی‪ .‬لمړی باید هغه سوالونوته جواب وویل شی‬
‫چی ډیر مطرح شویدی او د هغه عوام فریبانه تبلیغاتو ماهیت څرګند شی چی د‬
‫وطن د دشمنانو لخوا کیږی خلک د هغه څه نه خبر شی چی تر اوسه د هغوی نه‬
‫پټ ساتل شوی‪.‬کی جی بی غوښتل چی د شوروی تجاوز په عامه ذهنیت کی د‬
‫نظره وغورځول شی او د ثور انقالب بد نام کړایشی او داسی وښودل شی چی‬
‫شوروی په افغانستان تجاوز ندی کړی بلکی انترناسیونالستی مرسته یی کړیده‪.‬‬
‫چی خلک شوروی تجاوز ته برات ورکړی او ټول مسولیت د ثور په انقالب او په‬
‫وطن پالونکو خلقیانو بارکړی‪.‬‬

‫سوالونه او جوابونه!‬

‫ویل کیږی د ثور انقالب د شوروی لخوا د هیواد د اشغال باعث شو؟‬
‫دا کامال غلط نظر دی ‪.‬ځینی افراد داسی فکر کوی چی که چیری د ثور انقالب نه‬
‫وای شوای شورویان افغانستان ته راتالی نشول خو حقیقت بل ډول دی! باید‬
‫وویل شی چی د شوروی نفوذ لپاره د کاربنیاد د سردار داود په وخت کی‬
‫کیخودل شو دا هغه وخت وه‪ ،‬چی د افغانستان د دفاع وزارت مدرن کولو‬
‫ضرورت پیښ شو‪ .‬او سردار محمد داود د خپل صدارت په وخت کی دا کار په‬

‫‪290‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شورویانو پوری وتاړه‪ .‬هغه وخت نړی په دوه قطبونو ویشل شوی وه ‪.‬سرمایداری‬
‫نظام چی په سرکی یی امریکا او سوسیالیستی نظام چی په سر کی یی شوروی‬
‫واقع وه‪ .‬افغانستان شاهی نظام پداسی تاریخی شرایطو کی واقع شو چی‬
‫مجبورشو د خپلی ارادی خالف د نظامی مرستی تر السه کولو لپاره په شوروی‬
‫تکیه وکړی‪.‬دا ځکه چی امریکا دنظامی مرستو لپاره دهغه غوښتنه ونه منله ‪ .‬چی‬
‫بیا د شوروی دغه مرستی د شوروی نفوذ سره یو ځای شوی او شوروی تجاوز‬
‫ته زمینه جوړه کړه‪ .‬دالیل داسی دی! کله چی انګریزانو په خپلو نړیوالو سیاسی‬
‫لوبو کی هند ته د ازادی د ورکولو په وخت ‪ ۶۱۹۱‬کی پښتانه افغانان نوی جوړ‬
‫شوی هیواد پاکستان ته د هغوی نه د خپلو ماتو د انتقام اخستلو او د پښتنو د‬
‫زپلو‪ ،‬وژلو‪ ،‬زورولو‪ ،‬په خاطر تسلیم کړل‪ .‬د هغه وخت نه د پښتنو اوسنی ملی‬
‫ناورین پیل شو‪ .‬ځکه د پنجاب پښتون دشمن حاکمانو او مذ هبی ارتجاع د‬
‫انګنریزی جاسوسی شبکو په امر پښتانه څوڅو ځله زیات نسبت انګریزانو ته‬
‫ووژل‪ ،‬زندان ته واچول او وځورول د هغوی ژبه یی اردو کړه ‪ .‬پاکستان د پښتنو‬
‫مشرانو سره دشمنانه او له کینی ډک برخورد وکړ پښتانه یی قتل عام کړل‪ ،‬شکنجه‬
‫کړل‪ ،‬زندانونو ته واچول‪ ،‬پښتانه قومونه یی د یوبل سره په جنګ واچول‪ ،‬د هغوی‬
‫د سیمو کنترول یی د اسالمی تروریستی ډلو په الس ورکړ‪ ،‬د هغوی قومی مشران‬
‫یی ترور کړل‪ ،‬د هغوی د بی سواده ساتلو او نفاق لپاره یی د هغوی په منځ کی‬
‫دشمنیوته لمن ووهله ‪.‬او د پښتنو د سیاسی یو والی د مخنیوی لپاره خاص‬
‫استخباراتی سازمانونه جوړ شول چی تر اوسه یی د پښتنو دسیاسی یو والی مخه‬
‫نیولی ده ‪.‬دهغوی مشران یی په مخالفت اخته کړی ‪.‬دهغوی د مشرانو دبدنامولو‬
‫لپاره یی ستر استخباراتی کار کړیدی ‪ .‬او داسی نور د دشمنی اقدامات هغه ستر‬
‫جنایتونه دی چی د پښتنوسره شویدی‪ .‬انګریزانو افغانی خاوره د هغونه د خپلو‬
‫ماتو د انتقام په خا طر وویشله او پاکستان یی په خپلو نظامی پیمانونو کی داخل‬

‫‪291‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫او د حمایی الندی واقع کړ‪ .‬پاکستان لکه د انګریزانو پشان خپل جاسوسان د مال‬
‫په جامه کی د پښتنو سیموته ولیږل چی پښتانه تل د پیر‪ ،‬موال‪ ،‬موالنا او چړی په‬
‫خولی د کفر په نامه ضربی الندی وساتی‪ .‬انګریزانو او د هغوی متحدینو پاکستان‬
‫ته اقتصادی او نظامی مرستی ورکړی هغوی د افغانستان او پا کستان ترمنځ د‬
‫پښتونستان مشکل رامنځ ته کړ‪ .‬د لر پښتون خوا افغانان د پاکستان د ظلمونو نه د‬
‫خالصون په خاطر بر افغانانو ته د مرستی لپاره راتلل ‪ .‬دا د هغوی حق و خو‬
‫افغانی دولت د استعماری دسیسو په نتیجه کی ناتوانه وه ‪.‬ظاهر شاهی دولت او‬
‫افغانی حکومتونه وجدانا مجبور وه چی د خپلو وروڼو اواز او فریاد واوری او د‬
‫هغوی د دفاع لپاره ځان تیار کړی‪ ،‬هغوی ته د مرستی وعدی ورکړی‪ .‬بالخره د‬
‫دواړو هیوادونو تر منځ دغه اختالفات د سردار داود د حکومت په وخت کی د‬
‫نظامی برخور تر سرحده په مخ والړ‪ .‬حتی سردار داود پاکستان سره د جنګ په‬
‫نیت سفر بری اعالن کړه‪ .‬هغه وخت افغانستان یو بی طرفه هیواد وه او غربی‬
‫هیوادونه د امریکا په مشری دی ته حاضر نه وه چی افغانستان ته نظامی مرسته‬
‫ورکړی ‪.‬ځکه پاکستان د هغوی سره په نظامی پیمان کی شامل وه ‪.‬او د هغوی د‬
‫حمایی الندی وا قع وه نو پداسی حاالتو کی افغانستان ته صرف یوه الره پاتی وه‬
‫چی د نړی بل ستر قدرت یعنی شوروی ته مراجعه وکړی‪ .‬شرایط داسی شول چی‬
‫افغانستان جبرا شوروی لوری ته د غرب لخوا ورټیل وهل شی‪ .‬ظاهر شاهی‬
‫حکومت شورویانو ته مراجعه وکړه او شورویانو د هغی نه د خپلو ګټو په خاطر‬
‫استقبال وکړ‪ .‬او دا واضح خبره ده چی هیڅ هیواد د چا سره د خدای د رضا په‬
‫خاطر بی غرضه مرسته نکوی که چیری څوک پخوا نه پوهیدل ‪.‬اوس یی په خپلو‬
‫سترګو ولیدل که چیری یو هیواد څه ورکوی یو څه غواړی ‪.‬نو ځکه کله چی افغان‬
‫دولتونو د شوروی نه مرسته وغوښتله شورویانو دا ومنله خو د هغوی مرستی د‬
‫هغوی د استخباراتی کار سره یو ځای شو‪ .‬چی بیا یی په افغانستان کی د شوروی‬

‫‪292‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د نفوذ لپاره الره خالصه کړه‪ .‬بیا نظامی قراردادونه وشول شوروی جنګی‬
‫تکنالوژی هیواد ته راغله افغان نظامی محصلین شوروی ته الړل او د شوروی‬
‫نفوذ سره بیرته ستانه شول‪ .‬د شورویانو استخباراتی کار په اردو کی د داود په‬
‫وخت په ډیر قوت سرته ورسید نو ځکه د شوروی نفوذ زمینه او اساس د ثور‬
‫انقالب دمخه نه د مجبوریت په خاطر د شاهی حکومتونو لخوا جوړه شوی وه‪.‬‬
‫شاهی حکومتونو د شوروی د غیر قانونی غوښتنو په مقابل کی مقاومت نشوه‬
‫کوالی بیا ټولی دنیا ولیدل چی دا صرف د ثور انقالب رهبران خلقی دولت او د‬
‫ملی مستقل ارادی لرونکی خلقیان وه چی د خپل هیواد د ملی ګټو په دفاع کی د‬
‫شوروی په مقابل په ‪ ۷۱۷۶۷۷۶۱۱۱‬کی د خپل استقالل نه د دفاع په خاطر د خپل‬
‫خوږ ژوند په قیمت ودریدل او ځانونه یی د خپل وطن د استقالل پخاطر قربان‬
‫کړل او د شوروی د یرغل قربانی شول‪ .‬اتل خلقیان د شوروی تجاوز لمړی‬
‫قربانیان او شهیدان وه اوس مونږ په ښکاره وینو چی د اسالم او استقالل جعلی‬
‫مدعیانو په څه دول وطن پالونکی خلقیان تکفیر او قتل عام کړل او کله چی دوی‬
‫ته قدرت ورسید افغانستان یی په خارجی هیوادونو خرڅ کړ‪ .‬موږ ولیدل چی‬
‫همدی مجاهدینو په څه ډول د شورویانو سره پټ قراردادونه امضاکړل‪ .‬هغوی‬
‫افغانستان او اسالم دواړه په خارجیانو خرڅ کړل ‪.‬او دواړو ته خیانت وکړ او ځان‬
‫ته یی شخصی شاهانه ژوند جوړ کړ‪ .‬که دوی وجدان لری باید افغان وطن‬
‫پالونکو روشنفکرانو ته په خپل ملی خیانت اعتراف وکړی او خلکوته حساب‬
‫ورکړی ‪.‬خو دوی دا کار نکوی نو ځکه دا ویالی شو چی د ثور انقالب په‬
‫افغانستان کی د شوروی د نفوذ عامل ندی شوی‪ .‬د شوروی نفوذ لپاره شاهی‬
‫حکومتونو د مخه زمینه جوړه کړی وه‪ .‬شاهی نظام چی د نسبی ثباط عامل وه د‬
‫داود کودتا هغه ته سقوط ورکړ‪ .‬بیا شورویانو د دغی بی ثباتی نه ګټه واخسته او‬

‫‪293‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کارمل یی چی د داود نژدی سیاسی هم پیمان وه د خپل تجاوز لپاره استعمال کړ‬
‫او افغانستان ته داخل شول‪.‬‬

‫شوروی نفوذ ته د سردار داود د صدارت په وخت کار پیل شو ‪.‬‬

‫د داود په وخت کی د هغه رسمی قراردادونو په اساس چی افغان حکومت د‬

‫شوروی دولت سره امضا کړل په زرهاو افغان نظامی محصلین شوروی ته د‬
‫تحصیل لپاره ولیږل شول‪ .‬دا واضح خبره ده چی هغه وخت شوروی د امریکا‬
‫سره په ساړه جنګ اخته وه شورویانو هڅه کوله چی پدغه رقابت کی د محتاج‬
‫هیوادونو په نظامی محصلینو کی استخباراتی او سیاسی کار وکړی ‪.‬او ډیر محتاج‬
‫او وروسته پاتی هیوادونو سیاسی نظامونه د همدی نظامی محصلنوسره د سیاسی‬
‫کار په کولو سره نسکور کړی او د ځان په ګټه کودتا ګانی وکړی‪ .‬هغه وخت‬
‫شوروی دولت نظامی استخبارات چی د جی‪،‬ار‪ ،‬وی‪ ،‬په نامه یادیده د دریمی نړی‬
‫د هیوادونو د نظامی محصلینو په منځ کی سیاسی سازمانونه په دی هدف جوړ‬
‫کړل چی د دغو هیوادونو سیاسی نظامونه د کودتا د الری نسکور او بیا هلته په‬
‫ځان متکی حکو متونه جوړ کړی ‪.‬ځکه د دغو هیوادونو سره د شوروی نظامی‬
‫مرستی د هغوی د سیاسی کار سره تړلی وی ‪ .‬بیا په وروستیو کلونوکی عمال د‬
‫شوروی استخباراتی نظامی سازمانونو په ډیرو هیوادونو کی نظامی کودتا ګانی‬
‫وکړی او د دغو کودتاګانو په وسیله نوی سیاسی نظامونه جوړ شول او په شوروی‬
‫کی تربیه شوی نظامی افسران د کودتا د الری د مختلفو هیوادونو په جمهور‬
‫ریسانو بدل شول ‪.‬لکه سودان کی نمیری‪ ،‬سومالی کی سید باری‪ ،‬ایتوپیا کی‬
‫منګستو هایلی ماریام قدرت ته ورسیدل او په لیبیا‪ ،‬یمن‪ ،‬او داسی نورو هیوادونو‬
‫کی هم کودتا ګانی وشوی ‪.‬چی بیا په همدغه اویایمو کلونو کی سردار داود هم د‬
‫شوروی د دفاع وزارت د استخباراتی سازمان په مرسته په ظاهر شاه کودتا وکړه او‬

‫‪294‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شاهی نظام یی نسکور کړ‪ .‬شورویانو داود د خپلی کودتا لپاره ځکه د سرپوش په‬
‫حیث استعمال کړ چی په کودتا کی حتی د شوروی د الس لرلو تصور هم له منځ‬
‫نه یوسی ځکه داود ته د کمونست خطاب نه کیده سره لدی چی هغه په سره‬
‫شهزاده مشهور وه اما په هغه باندی د شوروی سره د عمیقی رابطی د لرلو ګمان‬
‫نه کیده ‪.‬ویل کیدل چی د شوروی سره د داود سیاسی پټه رابطه کارمل ساتله د‬
‫یادونی وړ ده چی بیا په افریقا او اسیا کی دغه کودتایی نظامونه د نورو کودتا ګانو‬
‫په ذریعه چی د امریکا او سرمایداری کمپ د جاسوسی شبکو لخوا چی د ساړه‬
‫جنګ بل اړخ وه‪ .‬هغی ته سازمان ورکړ شو له منځ نه الړل او په دغو هیوادونو‬
‫کی سیاسی ثباط ختم شو‪ .‬په سودان کی نمیری حکومت نسکور او بیا وروسته‬
‫اسالمی حکومت جوړ شو په ایتوپیا کی د منګستو هایلی ماریام حکومت نسکور‬
‫او غرب پلوه حکومت جوړ شو‪ .‬په سومالیا کی د سید باری د سقوط نه وروسته‬
‫بیا تر اوسه پوری سیاسی ثباط نه وه او داسی نور په افغانستان کی د وروستیو‬
‫اطالعاتو په بنا جی‪،‬ار‪،‬وی‪ ،‬د شوروی د دفاع وزارت استخباراتی کمیتی په کال‬
‫‪ 1224‬کی [ د وسله والو قواود انقالبی سازمان] په نامه یو پټ ګوند د افغانستان‬
‫د دفاع په وزارت کی جوړ کړی وه‪ .‬چی غړی یی اکثر هغه افسران وه چی په‬
‫شوروی کی یی تحصیل کړی وه‪ .‬دغو افسرانو د جی‪،‬ار‪،‬وی‪ ،‬په هدایت د ظاهر‬
‫شاه پر ضد او د داود په ګټه د ‪ 1222‬د جوالی د میاشتی په کودتاکی فعاله برخه‬
‫واخسته او سردار داود یی قدرت ته ورساوه‪ .‬شورویانوته د شاهی نظام نسکورول‬
‫چی په ټولنه کی یی معنوی تا ثیر درلود ډیر مهم وه دا کار د شاهی دربار نه بهر‬
‫چا نشو کوالی نو ځکه شورویان دی نتیجی ته ورسیدل چی شاهی نظام صرف د‬
‫دغی کورنی غړی پای ته رسوالی شی نه بل څوک ځکه پاچا په عامه ذهنیت کی‬
‫د خدای سوری او د سیاسی ثباط عامل وه‪ .‬هغه وخت خلکو ته بل څوک د منلو‬
‫وړ نه وه نو ځکه دغه د سیاسی ثباط عامل یا شاهی نظام شورویانو د داود په‬

‫‪295‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کودتا ختم کړ‪ .‬او هیواد یی بی ثباطه کړ او ځان ته یی د مداخلی لپاره الره‬
‫خالصه کړه‪ .‬اوس باید دا روښانه شی چی شورویانو ولی د خلقیانو او د ثور‬
‫انقالب سره د جنون د سرحده پوری دشمنی درلوده‪ .‬دلیل دا وه چی خلقیانو د‬
‫شوروی کودتایی پرو ګرام مخه ونیوله ځکه شورویانو په افغانستان کی هم‬
‫متشکل نظامیان او هم ببرک کارمل درلود‪ ،‬کارمل دومره شوروی مشرانو ته نژدی‬
‫وه چی بیا هغوی د شوروی د محوه کیدو په قیمت کارمل قدرت ته ورساوه‬
‫‪.‬هغوی دومره لوی قیمت ورکړ چی د کارمل قدرت ته د رسولو لپاره یی په خپله‬
‫شوروی تباه کړ‪ .‬شورویانو غوښتل په ډیره اسانی سره د زاړه مریض‪ ،‬داود خان بی‬
‫ثباطه حکومت نه قدرت واخلی خو خلقیان مخکی شول او واک یی تر السه کړ‪.‬‬
‫نو ځکه هغوی ‪ ۶۱۱۱‬کی افغان رهبر حفیظ الله امین د هغه دکورنی د ځینو غړو‬
‫سره په ډیر حیوانی او وحشیانه دول په شهادت ورسول او خپل ګوډاګی کارمل یی‬
‫قدرت په ګدی کینا وه ‪ .‬د شورویانو د پیشبینی مطابق لکه چی ولیدل شو د شاهی‬
‫نظام د سقوط وروسته په افغانستان کی سیاسی ثباط ختم شو ‪.‬شورویان او بیا‬
‫روسانو د ثور انقالب د محوه کولو وروسته په ډیره اسانی وکوالی شول‪ .‬د‬
‫افغانستان په سیاسی حاالتو مسلط شی او تر اوسه پوری د پردی شاته د نورو‬
‫هیوادونو سره په اتالف کی د افغانستان سیاسی جریانات په خپل کنترول کی ولری‬
‫او افغانان په وینو کی ولمبوی‪.‬‬

‫داود ولی ووژل شو؟ ولی ژوندی ونه نیول شو؟‬

‫بله موضوع چی روسی جواسیس اونوری شبکی د ثور انقالب پر ضد د عامه‬
‫خلکو د ذهنیت د تحریک او غولولو لپاره هغی ته تبلیغ کوی ‪ .‬هغه د هغو‬
‫نظامیانو لخوا د داود وژل دی چی د انقالب د بری وروسته ده ته د خبرو لپاره‬
‫ورغلی وه او داود د دوی په قوماندان ډز وکړ هغه تپی شو او ولوید ‪ .‬د غو‬
‫نظامیانو هغه وخت په داود ډ زی وکړی ‪.‬چی د داود د ډزو هدف وګر ځیدل‬

‫‪296‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬دبلی خوا که چیری حقیقت ته ځیر شو داود دسقوط پر وخت د هغو افغان‬
‫عسکرو لخوا ووژل شو چی خپله دوه کلنه دعسکری دوره یی تیروله هغوی نه کمو‬
‫نستان وه اونه په کوم ګوند کی وه او نه یی کومه سیاسی مفکوره درلوده ‪ .‬دغو‬
‫عسکرو هغه وخت په داود ډذی وکړی چی داود د هغوی قوماندان وویشت او‬
‫هغه پر ځمکه وغور ځید په حقیقت کی داود دغه عسکر قصدا تحریک کړل چی‬
‫په هغه ډذی وکړی حال دا چی دغه نظامی ګروپ داود ته د خبرو لپاره تللی وه نه‬
‫د هغه د وژلو لپاره ځکه د هغه ګارد د مخه تسلیم شوی وه او سیاسی نظام بدل‬
‫شوی وه ‪ .‬په داسی حاالتو کی د داود خان داسی عمل د جنون او خود کشی‬
‫معنی لرله د خارجی شبکو لیکواالن د هغه په اړه د افغان روشنفکرانو د بد‬
‫نامولولپاره شور او زوږ جوړوی چی ګویا هغه کمونستانو وواژه اما د دی په‬
‫مقابل کی که چیری واقعا‪ ،‬هغوی دکمونستانو ضد وی او د کمونستانو پر ضد ‪،‬‬
‫چغی یی د عوام فریبی لپاره نه وی با ید هغوی ته ورپه یاد کړم چی حفیظ الله‬
‫امین د افغانستان جمهور ریس د شوروی یرغل پر وخت د شوروی د کمونست‬
‫ګوند ریس بریژنف په امر د شوروی لښکرو او کمونستو کوماندو افسرانو لخوا د‬
‫هغه د جمهوری ریاست په قصر باندی د حملی پر وخت ‪ ،‬د خپلو دوه زامنو‬
‫سره شهیدان شول او هیواد شوروی اشغال کړ ‪ .‬اما اوس د افغانستان د شهید‬
‫جمهور ریس حفیظ الله امین چی شوروی کمونستانو د بریژنف په امر شهید کړ‪.‬‬
‫دجسد د هډوکو پوښتنه نکیږی ځکه د دی کار لپاره دوی ته د خارجیانو لخوا‬
‫‪،‬روپی‪ ،‬اجوره‪،‬مقام او کوم امتیاز نه ورکول کیږی نو ځکه دغه جعلی وطن‬
‫پالونکی لیکواالن ‪،‬دیموکراتان ‪،‬خر څ شوی تاریخ لیکونکی‪ ،‬د خارجی شبکو لخوا‬
‫جوړ شوی ملی ګرایان ‪.‬یا ملی شخصیتونه پدغه اړوند سکوت کوی چی خارجیان‬
‫یی امتیازات کم نکړی‪ .‬اما د داود دمړی هدوکی راپیداکیږی او د موجود‬
‫حکومت لخوا په خاصو رسمی دولتی مراسمو دفن کیږی ‪ .‬دا پدی خاطر نه ده‬

‫‪297‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫چی داود ته احترام لری‪ .‬بلکی پدی خاطر ده چی د ثور انقالب پرضد د هغی نه‬
‫تبلیغاتی استفاده وکړی او په هغی باندی سیاسی تجارت وکړی‪ .‬ځکه هغه د‬
‫افغانانو ملی مستقل حکومت وه بیا ضد افغانی مدیا د ثور انقالب پر ضد ډیری‬
‫درامی جوړی کړی چی د ثور انقالب بری په شوروی پوری وتړی خو د شوروی‬
‫لښکرو په یرغل ‪ ،‬د ثور انقالب سقوط دا ثابطه کړه چی شوروی د ثور انقالب‬
‫خونی دشمن وه نه دوست ‪ .‬دا به ومنو چی د داود دحکومت پر وخت شرایط‬
‫داسی وه ‪.‬چی هغه یی مجبور کړ چی ددفاعی توان د زیات والی په خاطر ‪.‬د‬
‫شوروی سره داسی قرار دادونه امضا کړی‪.‬چی افغانستان په نظامی ساحه کی په‬
‫شوروی پوری وتړل شی که چیری داسی نه وای هغه ملی شخصیت وه او ضد‬
‫ملی اراده یی نه درلو دله اوس که چیری دغه شرایط ‪،‬داود خان ته برات ورکوالی‬
‫شی‪.‬نو ولی دثور انقالب او خلقی ګوند ته برات نشی ورکوالی‪.‬ځکه دثور انقالب‬
‫هم په نړی کی ‪.‬دمعینو شرایطو محصول وه‪.‬شورویانوهغه وخت په افغانستان کی‬
‫خپل دګوډاګیانوحکومت اعالن کړ‪.‬چی هغوی د مستقل افغانستان جمهور ریس‬
‫حفیظ اله امین وواژه ‪.‬او دهغه حکومت یی محوه کړ‪.‬او ګوندی دولتی رهبران یی‬
‫زندان ته وچول ‪.‬ح امین زموږ په هیواد باندی دشوروی لښکرود یرغل لومړی‬
‫قربانی وه ‪.‬که چیری امین ژوندی په قدرت کی وای‪ ،‬او شورویانو ځموږ هیواد‬
‫اشغال کړی وای ‪.‬نو موږ به ټول مسولیت منالی وای‪ .‬اما څرنګه چی ولیدل شول‬
‫‪.‬دشوروی اشغال نه وروسته ح‪ .‬امین ‪ ،‬دثور انقالب ‪،‬خلقی ګوند او دټولو خلقیانو‬
‫سرنوشت او دافغانستان دخلکو سرنوشت یو ډول وه‪.‬یعنی ټول په دغه ملی ناورین‬
‫کی یو ډول تباه شول‪.‬‬

‫دداود نه تسلیمیدو لپاره کوم دلیل موجود وه ؟‬

‫د سردارداود دنه تسلیمیدلو لپاره هیڅ منطقی دلیل موجود نه وه ځکه د هغه‬
‫دولت سقوط کړی وه او د ده سره د خبرو لپاره د نوی حکومت لخوا تیاری‬

‫‪298‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نیولشوی وه په همدی دلیل د ده سره د خبرو لپاره نظامی افسر ورولیږل شو خو‬
‫داود د هغه سره د خبرو په ځای په هغه دزی وکړی بله موضوع چی د روسی او‬
‫نورو ضد خلقی شبکوپوری تړلی لیکواالنو لخوا ورته تبلیغ کیږی هغه د داود د‬
‫سقوط پر وخت د هغه دا خبره ده چی زه کمونستانوته نه تسلیمیږم هغوی غواړی‬
‫ثابته کړی چی داود دشوروی کمونستانو سره کومه رابطه نه درلودله او دا خلقیان‬
‫وه چی شوروی پوری تړلی وه ‪ .‬حال داچی سردار داودشوروی کمونستانو په مالتړ‬
‫واک ته ورسید ‪.‬هغه شوروی ته ډیر نژدی وه ‪.‬دداود کودتا دهغه نظامیانو لخوا‬
‫کامیابه شوه ‪.‬چی دشوروی ددفاع وزارت په استخباراتو پوری تړلی وه ‪.‬دایو‬
‫حقیقت دی ‪.‬چی که چیری په اردو کی ‪.‬دشوروی استخباراتو دنظامی سا زمان‬
‫مالتړ‪ .‬دداود سره نه وای ‪.‬دهغه کودتا ناکامه وه‪.‬او دهغه رقیب سردار ولی چی‬
‫غرب او اخوانیانو پوری تړلی وه‪.‬دداود مخه په اسانی سره نیوله‪ .‬داود دکمونستانو‬
‫په زور قدرت ته ورسید ‪.‬هغه نه یواځی داولی ورځی نه کمونستانوته تسلیم شوی‬
‫وه‪ .‬بلکی دهغه ټوله سیاسی تګ الره دهغو اشخصو لخوا جوړیده ‪.‬چی دوی ورته‬
‫کمونستان وای ‪.‬دغه اسناد اوس موجود دی ‪.‬دداود‪.‬خلکوته دخطاب بیانیه‬
‫همدااوس موجوده ده ‪.‬او دهغی لیکواالن هم معلوم دی‪.‬او دا چی داود ‪ .‬دکابینی‬
‫اکثر غړی دشوروی بر حال جاسوسان وه ‪.‬پدی اړه کافی اسناد خپاره او او اوس‬
‫موجود دی‪.‬دبلی خوا‪.‬هماغه نظامیان چی دداود په کودتا کی یی برخه درلوده‪.‬‬
‫همدا اوس دروسانو په حمایه ‪،‬په وروستنی دولتونوکی ‪،‬او حتی اوسنی دولت‬
‫کی‪.‬چی د ټولو خارجی هیوادونو ‪،‬دافغان جاسوسانو ‪،‬مختلط اتالفی حکومت دی‬
‫واک چلوی ‪.‬هغوی همدا اوس د خلقیانو دافغان وطن پا لونکو روشنفکرانو پر‬
‫ضد‪ .‬دداود دنوم نه په استفادی سره ‪.‬تبلیغاتی کمپاین کوی ‪ .‬دبلی خوا دیادونی وړ‬
‫ده ‪.‬چی اکثر هغه وطن پالونکی افسران ‪،‬چی دثور انقالب په بری کی یی ونډه لرله‬
‫‪.‬اودشوری نفوذ سره مخالف وه ‪.‬دشوروی اشغال وروسته یا اعدام شول‪،‬یا‬

‫‪299‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ترورشول‪ ،‬یازندان ته واچول شول ‪.‬اویا ددایمی تعقیب او ازار الندی واقع‬
‫شول‪.‬او هغه کسان چی د شوروی جاسوسان وه ‪.‬دهغه وخت نه بیا تر همدا اوسه‬
‫پوری‪ ،‬په قدرت کی دی‪ .‬واک چلوی ‪.‬او په خلقیانو تبلیغاتی حمله کوی ‪ .‬په‬
‫اطمینان سره ویالی شو ‪.‬چی شورویانو دثور انقالب په بری کی هیڅ رول نه‬
‫درلود‪.‬دثور انقالب په افغانی مټو او په مستقل ډول کامیاب شو‪.‬نوځکه دپیل نه‬
‫شورویانو دهغی پر ضد دسیسی بیل کړی ‪.‬او کله چی دثور انقالب پر ضد‬
‫دهغوی ټولی کودتاګانی ناکامی شوی‪ .‬نوشورویانو دثور انقالب دبری نه صرف‬
‫‪ 12‬میاشتی وروسته په ‪ 12- 11-1222‬کی دخپلو لښکرو په زریعه هغه محوه‬
‫کړ‪ .‬دیادونی وړ ده که چیری دثور انقالب بری ته رسیدالی وای اوکنه ‪.‬شورویان‬
‫دداود په وخت کی پدی قادروه ‪.‬چی دافغانستان سیاسی نظام په کنترول کی ولری‬
‫‪.‬دثور انقالب سره دهغوی دشمنی بدی خاطر وه چی هغوی دداود په حکومت کی‬
‫دبدلون خپل پروګرام درلود‪.‬چی دثور انقالب دهغی مانع شو ‪.‬دبلی خوا دثور‬
‫انقالب یو افغانی مستقل انقالب وه‪ .‬دشوروی استخبارات پدی قادر نشول‪ .‬چی‬
‫دثور دنظامی قیام دمخه‪ ،‬دهغی دکامیابی په ارتباط دقیق اطالعات ترالسه کړی‪.‬‬
‫دا ددی خبری ثبوط دی ‪.‬چی په اردوکی د ح ‪.‬امین په مشری خلقی نظامی سازمان‬
‫‪.‬په کامل ډول ملی افغانی تشکیالت وه‪ .‬شوروی کی جی بی دثور انقالب دبری‬
‫په پالن جوړولو کی‪ .‬هیڅ تاثیر نه درلود‪ .‬داخبره اوس په وار وار ‪.‬د روسی‬
‫منابعونه خپره شویده‪ .‬چی دوی دثور انقالب دپالن جوړولو نه خبر نه وه ‪.‬دا به‬
‫ومنو چی ځینی هغه ا فسران چی په نظامی قیام کی سهیم وه ‪.‬دمخه یا وروسته‬
‫دشورویانوسره رابطه کی وه ‪.‬اما هغوی صرف وظایف اجرا کړل‪ .‬او پدی نه‬
‫پوهیدل چی د قوماندی سیستم میکانیزم ‪.‬او دپیل وخت څه ډول دی‪ .‬هغوی‬
‫صرف هغه وخت پوه شول ‪.‬چی قومانده ورکړ شوه‪.‬او دقوماندی او دثور دنظامی‬
‫قیام د پیل تر منځ صرف څو ساعته وخت فاصله وه ‪ .‬دا موضوع اوس دشوروی‬

‫‪300‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫جواسیسو په لیکنو کی ډیر لیدل کیږی ‪.‬چی هغوی دانجام شوی عمل سره مخ‬
‫شول‪ .‬او دمخه دهغی نه خبر نه وه ‪.‬‬

‫‪.‬دبلی خوا دثور انقالب په درشل کی دسردار داود دولت دبی نظمی او انارشی‬
‫حالت کی وه ‪.‬او سقوط یی حتمی وه ‪.‬داود نه په جسمی او نه په سیاسی لحاظ‬
‫پدی قادروه چی هیواد اداره کړی‪ .‬هغه زوړ او دوینی په سرطان اخته وه‪ .‬او کابینه‬
‫یی په متضادو ګروپونو ویشل شوی او دیوبل سره په جګړی اخته وه‪ .‬داود په‬
‫خپلی کابینی کنترول دالسه ورکړی وه‪ .‬هری خوا دهغه پر ضد دکودتا اوازی خپری‬
‫وی ‪ .‬دغه حالت اوس دهغه دکابینی دغړو په خپرو شویو کتابونوکی دلیدو وړ‬
‫دی‪ .‬نو ځکه شورویانو نورپالنونه درلودل‪ .‬چی غوښتل یی دداود په موجودیت کی‬
‫هغه عملی کړی‪.‬خو دثور انقالب دهغی مخه ونیوله‪ .‬شورویانو د داود په‬
‫حکومت کی ‪.‬په کافی تعداد جواسیس درلودل‪ .‬چی دنظامی اقدام نه په غیر هغه‬
‫عملی کړی ‪.‬اوشوروی داود دحکومت په داخل کی دشوروی په ګته تغیر راولی‬
‫‪.‬اوس د ثور انقالب نه ځما دفاع پدی خاطر نده ‪.‬چی ځه بیادثور انقالب کیدل‬
‫‪.‬او یاد اړوند شرایطو تکرار غواړم‪.‬ځکه دثور انقالب او په هغی پوری مر بوط‬
‫ریفورمونه ‪.‬او اجتماعی اقتصادی فرهنګی تغیرات‪ .‬یوه تیره شوی تاریخی دوره‬
‫ده‪ .‬چی تکرار ی په هماغه شکل نا ممکن دی‪ .‬صرف او س کیدای شی چی‬
‫داجتماعی عدالت لپاره‪.‬اوپه خلکو باندی د مافیایی ډلو دروان استبداد پر ضد‬
‫مبارزه وشیچی دعدی خلکو ژوند یی تباه کړیدی‪.‬د ثور انقالب او خلقیانونه ځما‬
‫دادفاع ددی لپاره ده ‪ ،‬چی هغه په لسهاو زره ګوندی قهرمانان‪.‬چی هدف یی‬
‫صرف ګران افغانستان او خلکوته خدمت وه ‪.‬او پدی الر کی یی خپل سرونه‬
‫قربان کړل‪ .‬اوهغه او وطن پالونکی‪.‬چی وطن ته دخد مت د مقدس آرمان په‬
‫خاطر خپل خوږ ژوند دالسه ورکړل ‪.‬او شهیدان شول دکار نامو نه دفاع‬

‫‪301‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وکړم‪.‬اودوطن تور مخو دشمنانو منفی او کرکجن تبلیغاتو ته جواب ووایم‪ .‬چی‬
‫دثور انقالب او وطن پالونکو خلقیانو پر ضد یی کوی ‪.‬‬

‫او همدارنګه‪ .‬د افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند ‪.‬دهغه شهیدانو وطنپالونکی‬
‫آرمان نه یادونه وکړم‪ .‬چی دخپل وطن او خلکو لپا ره یی در لودل‪ .‬چی دهغوی‬
‫دغه ملی ارمان دداخلی خیانت ‪.‬او دشوروی نا مردانه تجاوز په نتیجه کی دړی‬
‫وړی شول‪ .‬دهغوی دغه وطن پا لونکی هیلی ‪،‬امیدونه ‪،‬د خاوروسره خاوری‬
‫کړای شول‪ .‬دغه اتالن دیوی پاکی وطن پالونکی عقیدی ‪،‬په اساس ګوند ته را‬
‫غلی وه‪ .‬دهغوی اراده دوطن لپاره نیکه اومقدسه وه‪ .‬هغوی خلکوته دخدمت هوډ‬
‫کړیوه‪.‬هغوی په همدغه هوډ په وطن سر ورکړ‪ .‬دافغانستان راتلونکی نسلونه باید‬
‫‪.‬په هغوی افتخار وکړی‪ .‬هغوی په نیک نوم یاد کړی ‪.‬ځه په دغه لیکنه کی غواړم‬
‫هغه نا روا اتهامات په مستند ډول رد کړم ‪.‬چی تر اوسه دوطن او خلکو ددشمنانو‬
‫لخوا ځموږ د شهیدانو ددغه پاک آرمان پر ضد واردشویدې ‪.‬اود دغو شهیدانو‪،‬‬
‫اوملی قهرمانانو‪ ،‬چی خپل خوږ ژوند یی د افغانستان نه قربان کړ‪.‬دفاع وکړم ‪.‬او د‬
‫هغوی نه پاتی نسل ته دا رو ښانه کړم ‪.‬چی د هغوی شهیدان لکه دوطن دنورو‬
‫شهیدانو او ملی اتالنوپه شان ‪،‬د برم ‪،‬او افتخار ‪،‬وړدی‪.‬افغان ځوان نسل ‪،‬با ید‬
‫ددغو ملی اتالنو ‪ ،‬دکارنامونه خبر شی‪.‬د هغوی بیوګرافی ګانی خپری کړی ‪.‬په مدیا‬
‫کی دهغوی تصویرونه نشر کړی ‪.‬او د هیواد دملی ګټو په دفاع کی ‪.‬د هغوی‬
‫دکارنامونه ګټه واخلی‪ .‬او همدا رنګه غواړم ‪،‬دثور انقالب په اړه‪ ،‬د هیواد راتلونکی‬
‫ځوان نسل ته د ثور انقالب په هکله ‪.‬هغه مسا یل واضح کړم‪ .‬چی تر اوسه هغی‬
‫ته توجه نده شوی‪.‬او ددوطن ددشمنانو د ‪ ۵۱‬کلن زهر جن تبلیغاتی کار په نتیجه‬
‫کی ‪.‬دنظره غورځول شوی‪.‬سپین تور شوی اوتور سپین شوی ‪.‬‬

‫‪302‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دثور انقالب او دشوروی اشغال دوه متضادی پیښی دی !‬

‫‪ .‬د یا دونی وړ ده چی دثور انقالب پر ضد دوطن ددشمنانو لخوا ‪.‬په روان پرو پا‬
‫ګند کی چی همدا اوس جاری دی ‪.‬هغه اسا سی مسله ‪.‬چی د ثور انقالب په‬
‫هکله یی ذهنیت مغلق کړی ‪.‬هغه دثور انقالب او دشوروی اشغال ګډول دې ‪ .‬دا‬
‫ځکه چی دثور انقالب دافغانستان ‪،‬اود افغانانود ملی حاکمیت مستقل حرکت وه‬
‫‪ .‬اما شوروی تجاوز ‪.‬ددغه ملی حاکمیت دمحوه کولو‪،‬اود هیواد داشغال په خاطر‬
‫یرغل وه‪ .‬ددی حقیقت په خالف ‪.‬روسی او دنورو هیوادونو جواسیس ‪.‬داسی‬
‫تبلیغ کوی ‪،‬چی ګویا دغه یرغل ددغه حکومت دساتلو په خاطرو شو‪ .‬نه دهغه‬
‫دسقوط لپاره‪.‬دغه مو ضوع دثور انقالب ‪ .‬دوا قعیت په پیژندلو کې ‪،‬اصلی دابهام‬
‫ټکی او غوټه ده ‪ .‬دیادونی وړ ده ‪.‬چی ددی ابها م دپیدا کولو لپا ره‪ .‬په روس او‬
‫ایران باندی د خرڅ شویو لیکواالنو ‪.‬لخوا ډیر کار شوی‪ .‬اکثر دروس او ایران او‬
‫نورو هیوادونو دجا سوسی شبکو لیکواالن ‪.‬د شوروی اشغال ‪،‬ټولی نا خوالی د ثور‬
‫انقالب پوری تړی ‪.‬چی په نها یت کی ددغو جواسیسو لیکنی دجعلیا تو په بیان‬
‫سره‪.‬داسی روانی حالت را منځ ته کوی ‪ .‬چی لوستونکی شوروی تجاوز ته کم‬
‫ارزش ور کړی‪ .‬او دثور انقالب پړ وګڼی‪ .‬هغوی تراو سه دا کار په ډیر مهارت‬
‫سره کړی ‪.‬او کوی ییی ‪.‬هغوی لمر په ګوته پټوی‪ .‬اوحقایق مسخ کوی‪ .‬حال داچې‬
‫د شوروی یرغل وروسته خلقی نظام ‪،‬او دهغوې اجتماعی ریفورمونه ‪،‬او په‬
‫مجموع کی د ثور انقالب ‪.‬ټولی الس ته راوړنی تباه شوی‪ .‬او دثور انقالب‬
‫دشوروی یرغل ګرو ‪.‬او دهغوی دګو ډاګیانو لخوا‪.‬په فاشیستی وحشت او دهشت‬
‫سره‪ .‬په وېنوکی ډوب‪ ،‬او په ډېر شقاوت سره محوه کړای شو‪.‬دثور انقالب او‬
‫افغان ملی حاکمیت ‪.‬دشوروی تجاوز وروسته نور موجود یت نه درلود ‪.‬‬
‫خوشورویانو د خلکو د غولولو لپاره‪ .‬په خپل ګوډاګی حکومت ‪.‬دثور انقالب نوی‬
‫بشپړتیای پړاو نوم کیخود‪.‬دغه حکومت نه داهدافو ‪،‬اونه دمرام په لحاظ د ثور‬

‫‪303‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫انقالب سره کوم تړاو نه درلود ‪.‬ځکه ګوډاګی حکومت اصلی وظیفه‪ ،‬دشوروی‬
‫یرغل او اشغال په ګټه ‪.‬دنظامی اوسیاسی کار بری ته رسول وه ‪.‬نه د خلکو په ګټه‬
‫دکوم سیاسی یا اجتماعی کار کول ‪.‬هغوی دهغو افغانانو په و ژلو اوزورولو صرفه‬
‫نه کوله ‪.‬چی د ثور په انقالب کی ی ځمکه تر السه کړیوه ‪.‬او دهغوی سود معاف‬
‫شوی وه ‪.‬اویا یی دانقالب نه دفاع کړیوه ‪.‬همدارنکه شورویانو او دهغوی‬
‫ګوډاګیانو‪.‬چی دنوی تپل شوی ګوند ‪،‬اودولت رهبران شوی وه ‪.‬په ډیر شقاوت ‪،‬‬
‫او بربریت‪ ،‬سره دمحوه شوی ‪،‬خلقی حا کمیت رهبران او دحکو متی کا بینی‬
‫غړی ‪،‬اوګوندی غړی‪،‬او عادی طرفداران ‪،‬چی دثور انقالب او خلقی حاکمیت‬
‫سره یی همدردی درلوده ‪.‬اویا یی دشوروی تجاوز سره مخالفت درلود ‪ .‬د‬
‫امینیانو د نامه الندی ‪.‬تعقیب کړل او یا ترور‪ ،‬اعدام‪ ،‬او زندان ته وا چول ‪.‬چی‬
‫دشورویانو دغه جنایات دشوروی اشغال نه وروسته ‪ ،‬خلقیان مجبور شول چی‬
‫پټ ملی غورځنګ جوړکړی‪ ،‬او مخفی مبارزه پیل کړی ‪ .‬دا دشورویانو او‬
‫دهغوی ګوډاګیانو ‪،‬داستبداد په مقابل کی ‪ ،‬د وطن پالونکو خلقیانو‪ ،‬طبیعی‬
‫عکسلعمل وه‪ .‬چی بیا ددغه خلقی ملی غورځنګ غړو‪ ،‬دحاکم ګوند او دولت په‬
‫داخل کی ‪ ،‬دهیواد دملی کټونه په دفاع کی ‪،‬خپل سرونه قربان کړل‪ .‬ترور شول‬
‫‪،‬تعقیب شول ‪ ،‬زندان ته واچول شول ‪ .‬دخپلو وظایفونه لری کړای شول‪ .‬او‬
‫بالخره جبری مهاجرت ته اړ شول‪.‬اما دد غه ملی اتالنو اراده دوطن په دفاع کی‬
‫ماته نشوه‪.‬دا باېد ټولو ته روښانه وی ‪.‬چی د ثور انقالب عمر صرف ‪ ۷۵‬مېاشتی‬
‫وه‪.‬او دشوروی اشغال دثور انقالب سره هیڅ تړاو نلری ‪.‬دثور انقالب ‪ .‬په‬
‫‪ ۷۱۷۹۷۶۱۱۱‬کی پیل او په ‪ ۷۱۷۶۷۷۶۱۱۱‬کی محوه شو ‪.‬ځه صرف دهغه ملی‬
‫افغانی حاکمیت نه دفاع کوم ‪.‬چی په دغه ‪ ۷۵‬میاشتو کی دشوروی جواسیسو‬
‫دټولو کودتا ګانو ‪،‬دسیسو ‪،‬سره سره چی په ګوند اودولت کی مو جود وه ‪.‬په مړانه‬
‫مقا بله وکړه ‪.‬او په افغانی هوډ ‪،‬بی لدی چی خارجی مرسته ورسره موجوده وی ‪.‬‬

‫‪304‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په مستقل ډول د خپل هیواد او د افغانستان ملی حاکمیت نه دفاع وکړه ‪.‬د‬
‫یادونی وړ ده ‪.‬چی شورویانو دخپل یرغل نه څو میاشتی دمخه ‪.‬دمستقل‬
‫افغانستان سره خپلی مرستی بندی کړیوی ‪.‬ځکه شورویانو په افغانستان باندی د‬
‫یرغل پالن درلود ‪.‬شورویانوته دافغانستان دملی قهرمان ‪.‬حفیظاله امین ملی‬
‫مستقل موقف دتحمل وړ نه وه ‪ .‬بال خره شوروی نا مرده دشمن ‪.‬افغان ملی‬
‫حاکمیت دخپلو لښکرو په زور محوه کړ ‪ .‬ځه دا منم چی ‪ ۵۱‬کاله بی وقفی‬
‫دوامداره زهر جن تبلیغات ‪.‬دنړی دستر قدرتونو لخوا ‪.‬چی دثور انقالب پر ضد‬
‫وشول ‪.‬او کیږی ‪.‬په ټولنه کی حتما خپل اثر لری‪.‬خوسره ددی ټولو ‪.‬حقیقت باید‬
‫بر یالی شی ‪ .‬حقیقت نه مری‪.‬خو دحقیقت د بری لپاره باید هغی ته کار وشی ‪.‬‬

‫دیادونی وړده چی دثور انقالب د تخریب لپاره ‪.‬د هر هیواد جا سوسی شبکی‬
‫خپل اهداف لری ‪.‬ځکه دثور انقالب ‪.‬دافغانستان دملی حاکمیت یوا ځنی ممثل‬
‫و‪ .‬دیوه هیواد خارجی دشمنان ‪.‬اودهغوی ذلیل ګوډاګیان ‪ .‬دهر هغه څه سره ضد‬
‫دی ‪.‬چی ملی رنګ ولری ‪.‬دشمنی کوی ‪.‬هغوی هڅه کوی‪.‬چی دغه افغانی تیپ یا‬
‫افغانی ډول انقالب پر ضد‪ .‬چی په مستقل ډول اوافغانی مټو بری ته ورسید‬
‫‪.‬دمختلفو زاویو نه تبلیغاتی حمله وکړی‪.‬نو ځکه دغه شیطانی کړی ‪.‬او دافغا‬
‫نستان ددشمنانو ډول ډول ډاړی ‪.‬چی خپل مخونه یی ‪،‬داسالم‪ ،‬دموکراسی‪ ،‬ملی‬
‫شخصیتونو‪،‬وطندوستی ‪ ،‬زحمتکشانو په نقابونو کی پت کړی دی ‪.‬دثورانقالب‬
‫اوګران افغانستان په دشمنی کی سره یو دی‪.‬هغه ټولی مختلفی ډلی دی‪.‬خو هدف‬
‫یی یودی ‪.‬‬

‫دثور انقالب مخالفین په دغه ګروپونوکی داخل دی‪!.‬‬

‫لکه څرنګه چی دمخه وویل شول ‪.‬هغه وخت دنړی دواړه سیاسی کمپونه یا‬
‫قدرتونه ‪.‬غرب او شوروی دثور انقالب پر ضد ودریدل ‪.‬دواړو دثور انقالب پر‬

‫‪305‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ضد مشترک موقف درلود ‪.‬نو ځکه په هیواد کی په هغوی پوری تړلی ګوندونه ‪.‬‬
‫جواسیس اوسیاسی ګروپونه ‪.‬هر یو په خپلی ایدیالوژی او منطق ‪،‬دثور انقالب پر‬
‫ضد پروپاګند کوی ‪.‬دهغوی دپیژندنی لپاره الزمه ده چی هغوی په ګروپونو‬
‫وویشل شی ‪.‬‬

‫شوروی او بیا روسی ګروپونه‪! .‬‬

‫کله چی شوروی دولت په ‪ ۶۱۱۱‬کی نظامی یرغل وکړ‪.‬جمهورریس ح امین یی‬
‫شهید کړ اوخلقی حکومت یی نسکور کړ ‪.‬هغوی ته ضرورت پیښ شو ‪.‬چی‬
‫نړیوالو ته ددغه جنایت دکولوددفاع لپاره‪.‬منطق جوړ کړی‪ .‬او دالیل وړاندی کړی‬
‫‪ .‬هغوی ددی جنایت لپاره کوم منطقی دلیل نه درلود ‪.‬نوځکه هغوی دثور انقالب‬
‫دبدنا مولو لپاره تبلغات پیل کړل او ویی ویل ‪ :‬چی دثور انقالب دخپل مسیر نه‬
‫انحراف کړیوه موږ بیرته خپل مسیرته راووست ‪.‬هغوی جعلی داستانونه جوړ کړل‬
‫‪.‬اودهغوی ټول تبلیغاتی ماشین ‪.‬دوی پوری تړلی کمونست ګوندونه ‪.‬د وارسا‬
‫نظامی پیمان غړی او ټول سوسیالستی هیوادونه موظف وه ‪.‬چی د امین ‪.‬او خلقی‬
‫نظام پرضد ‪.‬په تول قوت پرو پاګند وکړی ‪.‬لوی درواغ جوړ کړی‪.‬او هغه خپاره‬
‫کړی ‪ .‬دغه تبلیغات د ثور انقالب‪ ،‬خلقی حا کمیت ‪،‬او دهغی رهبر حفیظ اله‬
‫امین ‪.‬پر ضد د پیل نه بیا تر اوسه پوری دوام لری ‪ .‬چی هغه دولت چی دوی د‬
‫زور اونظامی یر غل په وسیله محوه کړی وه‪.‬دا سی بد نام کړی‪ .‬او داسی ی‬
‫منفور کړی ‪.‬چی خلک ددوی د تجاوزنه هر کلی وکړی‪.‬مثال ‪ .‬هغوی وای ! چی‬
‫امین دغرب او اسالمی ګوندونو په مرسته په ګوند باندی کودتا کوله‪ !.‬امین‬
‫دشوروی جنوبی سرحداتو ته خطر پیښ کړی وه ‪! .‬او یا داچی امین دغرب په‬
‫استخباراتو پوری تړلی وه ‪!.‬او یا داچی امین بی ګناه خلک ووژل ‪ .‬که چیری ‪.‬دغو‬
‫تبلیغاتو ته دقت وشی ‪.‬دهغی درواغ د ورایه څرګند دی ‪ = ۶.‬امین برحال جمهور‬
‫ریس وه ‪.‬داڅرنګه امکان لری چی یو جمهور ریس په خپل ځان کودتاوکړی؟ دا یو‬

‫‪306‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫احمقانه تبلیغ وه‪ .‬خوهغه وخت شورویانو په حاکم کارملی ګوند منلی وه ‪ = ۷‬په‬
‫داسی حال کی دافغانستان نظامی تخنیک په شوروی پوری متکی وه ‪.‬او شوروی‬
‫مشاورین موجود وه او په ګوند کی یی خپل طرفداران درلودل‪.‬او خلقی حکومت‬
‫‪،‬دداخلی فتنو سره مخ وه‪.‬امین په کوم قوت کوالی شول چی دشوروی جنوبی‬
‫سرحداتو ته دغرب په مرسته خطر پیښ کړی ‪.‬دا هم یو احمقانه تبلیغ وه ؟ ‪--۵‬‬
‫= دامین دحکومت پر ضد دسیاسی اسالم دایدیالوژی په اساس ‪.‬داخوانی ډلو‬
‫الرخوونه او مرسته ‪.‬دپیل نه تراوسه پوری ‪.‬دغرب نه کیږی ‪.‬غرب لخوا تراوسه‬
‫پوری ح امین ته کمونست ویل کیږی ‪.‬او ددثور انقالب پرضد دکمو نستی کودتا‬
‫تبلیغ روان دی‪.‬اود غرب په نظر کمونست هغه څوک چی بدنامول او وژل یی‬
‫‪.‬دهغوی اسالمی شبکو لخوا دینی وظیفه وه ‪.‬چی تر اوسه ‪.‬دغرب لخواتمویلیږی‬
‫‪.‬نوڅرنګه کیدای شی چی امین دی هم دغربی استخباراتو دضربی الندی وی‪ .‬او‬
‫هم دی دغربی استخباراتو پوری تړلی وی ‪.‬دا بل غیر عاقالنه تبلیغ وه ؟ خو حاکم‬
‫کارملی ګوند دی ټولوته تبلیغ کاوه‪.‬‬

‫‪ . ۹‬دا روښانه حقیقت دی چی په ټولو هیوادونو کی دنورو هیوادونو ‪،‬دالسوهنی‬

‫بلوا او کودتاګانو‪،‬دمخنیوی لپاره ‪.‬دولتی امنیت سازمان موجود وی چی په‬
‫مختلفو نومونو ‪،‬یادیږی ‪.‬چی دسیاسی مخالفینو د تعقیب ‪،‬نیولو ‪.‬زندانو کولو‬
‫‪.‬محاکمه کولو‪ .‬لپاره کار کوی ‪.‬دثور انقالب په وخت ‪.‬دغه ارګان اګسا نومیده‬
‫‪.‬چی دکی جی بی دکنترول الندی وه ‪.‬چی د شورویانو په اشاره یی‪ ،‬در ځله یی‬
‫دامین دترور هڅه وکړه ‪.‬او ناکامه شوه ‪ .‬اسناد یی موجود دی ‪ .‬دبلی خوا دامین‬
‫په دری میاشتنی ‪.‬قدرت کی دغه دستګاه په کام ونومول شوه ‪.‬چی ریس یی اسداله‬
‫امین وه‪ .‬هغه صرف دوه هفتی کار وکړ‪ .‬او مسموم کړایشو ‪.‬اودشوروی تجاوز‬
‫وروسته ‪،‬دمریضی په حال کی ‪،‬اعدام شو ‪.‬دهغه ځای دهغه معاون یوسف ونیوه‬
‫‪.‬چی دکی جی بی پټ اجنت وه ‪ .‬هغه دشوروی یر غل په وخت دامین دحکومت‬

‫‪307‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د سقوط لپاره دشورویانو ټول پروګرام عملی کړ ‪.‬چی بیا دشوروی اشغال‬
‫وروسته ‪.‬دنوی جوړ شوی خاد لومړی ‪.‬مقتدر معاون مقرر شو ‪.‬داحقایق دا خبره‬
‫ثابتوی چی امین ‪.‬داستخباراتو کنترول په الس کی نه درلود ‪.‬او داستخباراتی ارګان‬
‫جنایات په هغه پوری اړه نلری ‪ .‬دا کی جی بی وه چی هرڅه یی اداره کول ‪.‬خو‬
‫اوس لیدل کږی چی‪ .‬سره دټو لوتبلیغاتو دثور انقالب دشمنانو دځان په دفاع کی‬
‫خپل هدف تر السه نکړل ‪.‬اوخپل درواغ یی په خلکو ونه شول منلی ‪ .‬ځکه دخلکو‬
‫سیاسی شعور دومره ټیټ نه دی‪ .‬چی ددوی په جعلی تبلیغاتو وغولیږی ‪.‬او دبلی‬
‫خوا ‪ ۵۱‬کاله دومره زیات وخت ندی ‪.‬چی خلک هغه هیرکړی‪.‬اویا ددشمن په‬
‫دسیسو پوه نشی ‪.‬اوس چی ددغه یر غل نه دری لسیزی نه زیات وخت تیری‬
‫شوی ‪ .‬په میدیا کی دنویو تبلیغاتو پیل کول ‪.‬او دآر شیفی اسنادو د نامه الندی‬
‫دنویو درامو خپرول ‪.‬او دشوروی دوخت ‪.‬ویل شوی درواغ په تکرار تکرار خپرول‬
‫‪.‬ددی معنا لری ‪.‬چی دشوروی یرغل په هکله دنویو معلو ماتو خپریدل‪. .‬د هغوی‬
‫دنفوذ مخه نیسی ‪.‬نو ځکه دثور انقالب دشمنان ‪ ،‬په دغه تبلیغاتی کمپاین کی‬
‫کوشش کوی چی ضعیف النفس افغانانو نه استفاده وکړی‪.‬به دغه کمپاین کی‬
‫‪.‬دهغه افرادو نه استفاده کوی ‪.‬چې د ملی شخصیتونو په دایره کی ‪.‬ځان شهرت ته‬
‫رسولی ‪..‬هغوی په دغه تبلیغاتو کی کو شش کوی ‪ .‬چی د ثور انقالب بری اودوام‬
‫په شوروی او د هغوی په استخبا راتو پوری وتړی ‪.‬او دهغی افغا نی او ملی‬
‫مستقل ما هیت مسخ کړی‪ .‬او خپله اجوره واخلی ‪.‬‬

‫د چپ او ترقی غوښتونکو په نا مه ګرو پونه‪.‬‬

‫ځینی خارجی جاسوسی شبکی ‪،‬چی اوس هم په حکومت کی مقامونه لری‬
‫‪،‬دمارکسیزم لیننیزم ‪،‬او چپ مترقی جنبش ‪،‬دزحمت کشانو ‪،‬دهقانانو کار ګرانو‬
‫حنبش ‪،‬د نامه الندی ‪.‬دثور په انقالب ‪،‬تبلیغاتی حمله کوی ‪.‬هغوی د ثور انقالب‬
‫باندی ‪،‬د دکتاتوری نظام‪ ،‬شونیزم عظمت طلبانه‪،‬او دپښتنو فا شستی حرکت نوم‬

‫‪308‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ږدی ‪.‬خارجی هیوادونو خپله مدیا ‪.‬دهغوی په واک کی ور کړیده ‪.‬هغو ی ډول‬
‫ډول جعلی د استانونه ‪.‬دثور انقالب پر ضد جوړوی ‪.‬او خپره وی یی ‪ .‬پدغو ډلو‬
‫کی دپښتنو ضد‪،‬افغان ضد حلقی او ډلی ګوندونه‪ ،‬چی ځان یی دمترقی‬
‫ایدیالوژی په نقاب کی پټ کړیدی ‪.‬او دخراسان چغی وهی ‪،‬فعال دی ‪ .‬هغوی‬
‫دمخه ډیر قتلونه وکړل ‪.‬د مجاهدینو په نقاب کی ‪.‬په شمال کی دپښتنو نژادی‬
‫تصفیه سرته ورسوله ‪ .‬دقومی خونړیو جنګونو دګناه پیټی ددوی په اوږو بار دی‪.‬‬
‫هغوی به تاریخ او خلکوته بالخره جواب ووایی ‪.‬هغوی دخپلو محدودو فکری‬
‫‪،‬چوکاتونو‪ ،‬له زاویی نه ‪.‬دثور په انقالب حمله کوی ‪.‬هغوی په اصطالح د مار‬
‫کسیستی ‪،‬لیننستی ‪،‬کمونستی ‪،‬ماوستی ‪،‬او مترقی لید لوری نه ‪.‬په جعلی‬
‫تحلیلونو‪.‬او دکلماتو سره په لوبو کولو ‪.‬ددرواغو ‪ ،‬جعلیاتو ‪،‬او کرکجن پرو پاګند‬
‫په کولو سره فضا خړه وی ‪.‬حقایق مسخ کوی ‪. .‬او دهغه فکری قالبونو په کارولو‬
‫سره ‪.‬چی پردو هغوی ته ‪.‬د ځوان نسل د فکری تباهی ‪،‬لپاره ورکړی ‪.‬د ثور‬
‫انقالب دبد نامی لپاره کار کوی ‪..‬هغوی دهیواد تیرودری لسیزو‪ .‬خونړیو حوادثو‬
‫په جریان ‪.‬خصو صا دشوروی اشغال په وخت کی ‪.‬همیشه وطنپالونکی‬
‫روشنفکری غورځنګ باندی ‪.‬دوسلوالو ترورستی ‪.‬او افراطی اسالمی ګروپونو په‬
‫الس حمله کړی‪ .‬هغوی یی ترور کړی ‪ ،‬وژلی دی اوبیا یی داسالمی ګوندونو په‬
‫منځ کې ‪.‬دخرابکا ری لپاره ځان پټ کړی ‪.‬هغوی همیشه طفیلی ژوند کړی ‪.‬‬

‫هغوی د سیاسی غورځنګونو په دا خل کی ‪ .‬په مخفی ډول ‪.‬د یو مضر او تباه‬

‫کونکی مکروب ‪.‬رول لوبولی ‪.‬هغوی بی لدینه چی دعامو خلکو په ګټه یی ‪.‬په تیر‬
‫تاریخ کی کوم کار کړیوی ‪.‬او یا یی و کړی‪ .‬د وطن ‪.‬‬

‫پا لونکو مخی ته دا مونه جوړوی‪ ،‬تخریبی پرو پاګند کوی ‪ .‬ډول ډول درواغ‬
‫خپروی ‪ .‬او همدا رنګه د وطنپالبونکو پر ضد‪ .‬تخریبی اعمال ‪.‬دترور تر سرحده‬

‫‪309‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫پوری تر سره کوی ‪.‬چی کار ملیان‪ ،‬ستمیان‪ .‬ځینی ماوستان‪ ،‬او نورپدغه ګروپ‬
‫کی راځی ‪.‬ددوی وظیفه په عمل کی ‪.‬د افغان روشنفکرانو او زیار ایستونکو‪ .‬او‬
‫وطن پالونکو فکری او فزیکی امحاده‪.‬‬

‫هغوی دغه جنایات پخوا دتنظیمونو په الس وکړل‪ .‬اواوس ددولت په داخل کی‬
‫دمقامونو په حاصلولو او خارجی جاسوسی شبکوسره په کارکولو‪.‬داضد انسانی‬
‫جنایات سرته رسوی‪ .‬هغوی اوس داکثر شخصی تلویزیونونو‪ ،‬او تبلیغاتی وسایلو‬
‫‪،‬الس ته راوړلو سره‪.‬افغان مدیا په واک کی لری ‪.‬ددرواغو داستانونه خپروی‪.‬دملی‬
‫خاینانونه ملی اتالن جوړوی ‪.‬اود پښتنو پر ضد ‪،‬ملی کرکی خپروی‪ .‬دا په یقین‬
‫سره ویالی شو‪ .‬چی دا دافغانستان دتباهی لپاره دا دټولونه خطر ناکی شبکی‬
‫دی‪.‬هغوی یوځل ځانونه پاک مسلمانان کړی‪.‬بله ورځ دموکراتان وی ‪.‬او بله ورځ‬
‫انقالبیان وی ‪ .‬هغوی هیڅ ډول سیاسی یا ملی یا حتی مذهبی عقیده نلری‪.‬‬
‫هغوی حرفه یی جواسیس ‪.‬او وطنفروشان دی‪.‬هغوی بی لدی نه چی خلکوته‬
‫دتیرملی خیانت ‪.‬او نورو جنایاتو جواب ووای ‪.‬دادی دخارجی بادارانو په مالتړ‬
‫‪.‬افغان ملی ناورین ته دوام ورکوی‪ .‬استخباراتی کارونه کوی‪.‬او په هیواد کی واک‬
‫چلوی‪ .‬هغوی دنورو جنایاتونه عالوه ‪ .‬دقومونو ترمنځ ملی کرکه خپروی ‪.‬او‬
‫دخراسان دنامه الندی دافغانستان تجزیی ته کار کوی‪ .‬هغوی دثور په انقالب‬
‫باندی د پښتنو فاشستی حرکت نوم ږدی ‪.‬او خلقیانو ته پشتون فاشیست خطاب‬
‫کوی ‪.‬دوی دافغانستان دنوم ‪،‬تیر تاریخ ‪،‬او ملی برم ‪،‬او افتخاراتو‪ ،‬سره دشمنی‬
‫لری ‪.‬او ځینی یی ځان ته افغان هم نه وای ‪.‬دثور انقالب او خلقی حاکمیت سره‬
‫دهغوی دشمنی‪.‬دافغانستان سره دهغوی ددشمنی نه منشا اخلی‪.‬‬

‫ملی شخصیتونو په نقاب کی ګروپونه ‪.‬‬

‫‪310‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫—دغه اشخاص‪ ،‬چی په مخ یی ‪،‬د ملی شخصیتونو نقاب را کش کړی ‪.‬او بر‬
‫حال خارجی جواسیس دی ‪ .‬هغوی ته دخارجیانو‪ ،‬ټول تبلیغاتی امکانات ‪،‬په‬
‫واک کی ورکړی‪ .‬او په خپله اجازه ‪.‬ځان ته ملی شخصیتو نه ‪،‬او دموکراتان ‪،‬او‬
‫سیاسی مفسرین وایی ‪.‬هغو ی په نورو روشنفکرانو او خلقیانو باندی ‪ ،‬دکمو‬
‫نستانواو دشوروی نوکرانو ‪ ،‬په نامه حملی کوی ‪.‬هغوی تخریبوی‪ .‬بی لدی چی‬
‫په خپله یی ‪.‬دوطن په ګټه کوم کار کړیوی‪ .‬او یا یی وکړی هغوی ډول ډول‬
‫پروپاګندی ‪،‬ننداری جوړوی‪.‬چی افغان روشنفکران او خلقیان بدنام کړی‪.‬‬

‫حال دا چی همدا اوس د پردی شاته دهغوی خارجی تړاو‪ ،‬ټول وینې‪.‬اوس ټولو‬
‫ته روښانه شویده ‪.‬چی دوی په خپلو لیکنو او تحلیلونو او مصاحبوکی د جهاد او‬
‫داسالم نه ددفاع په نامه ټول قاتالن‪،‬جنګی او مافیایی ډلی ‪.‬دوطن دشمنان‪ .‬چی‬
‫داسالم دپردی ‪،‬شاته یی ځان پټ کړیدی ‪.‬دخارجی او غربی استخباراتو‬
‫‪،‬دقوماندی الندی عمل کوی دفاع کوی او د خلقیانو په ملی حاکمیت دکفر او‬
‫کمونیزم او دشوروی طرفدارانو په نامه تبلیغاتی حمله کوی ‪.‬دغه جعلی ملی او‬
‫دموکرات عناصر ‪،‬د اشرارو نه د اتالنو ‪،‬او ملی شخصیتون په جوړولو ‪.‬اودخلقیانو‬
‫د بد نامولو لپاره ‪.‬جعلی داستانونه جوړوی ‪.‬په تیرو کلونو کی ‪،‬هغوی د دموکراتانو‬
‫‪،‬ملی عناصرو‪ ،‬لیکواالنو‪ ،‬په نقاب کی‪ .‬دقلم په وسیلی ‪.‬دجنګی جنایت کارانو‬
‫‪،‬دجنایاتو دپټولو اوخلقی وطنپالونکو ‪.‬دتخریب او تجرید لپاره‪ .‬کاروکړاوکوی‪.‬دا‬
‫یو فرهنګی جنایت دی ‪ .‬افغانانو ته‪ .‬دوی ټول یو شان د کرکی وړ دی‪ .‬هغوی دثور‬
‫انقالب‪ ،‬او افغان ‪،‬روشنفکرانو پرضد ‪.‬په میدیا کی اصلی حمله کونکی دی‪.‬دوی‬
‫وایی ‪ .‬چی د ثور انقالب خلقی نظام ‪،‬چی صرف ‪ ۷۵‬میاشتی دوام وکړ ‪،‬یو‬
‫کمونستی نظام ‪.‬او دشوروی پوری تړلی نظام وه ‪.‬چی دشوروی غالمان وه ‪،‬اود‬
‫شوروی قومانده یی عملی کوله ‪ .‬هغوی داحقیقت پټوی چی خلقی دولت ملی او‬
‫دموکراتیک دولت وه نه کمونستی چی دشوروی سره یی په مساوی حقوقو‬

‫‪311‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مناسبات غوښتل ‪.‬په همدی دلیل دخلقیانو ملی مستقل موقف د شوروی خوا‬
‫دهغی دسقوط باعث شو ‪،‬دبلی خوا شورویانو دانقالب په بری کی هیڅ برخه نه‬
‫درلوده ‪.‬او بل دا شورویان وه‪.‬چی په ‪ ۶۱۱۱‬کی دغه خلقی نظام نسکور کړ‪ .‬نه‬
‫مجاهدینو نه خلکو نه کوم داخلی قوت‪ .‬هغوی دا نه وایی چی دشوروی اشغال‬
‫وروسته ‪ .‬دشورویانو لخوا وطنپالونکی ‪.‬خلقیان اعدام شول‪ ،‬زندان ته واچول‬
‫شول ‪.‬ترور شول ‪،‬اود هغوی پرضد ذهر جن تبلیغات شورویانو وکړل‪.‬او اوس یی‬
‫دوی کوی ‪.‬او خپله جیره اخلی ‪.‬دغه په اصطالح درواغجن ملی شخصیتونه ‪ .‬او‬
‫دوطن نور ددشمنان چی خارجیانو هغوی ته ټول تبلیغاتی وسایل ‪،‬لکه رادیو‬
‫ګانی‪ ،‬او تلویزیونونه ‪،‬انترنتی سایتونه ‪،‬په واک کی ورکړیدی‪ .‬بی لدی چی دوطن‬
‫دملی ګټو په دفاع کې یی ‪.‬کومه قر بانی ورکړیوی‪.‬اویا یی ورکړی ‪.‬د خپل ځان په‬
‫اجازه یی ‪.‬ځان ته د ملی شخصیت لقب ورکړی‪.‬هغوی لیکنی کوی‪.‬تاریخونه لیکی‬
‫‪.‬مقالی او کتابونه خپروی‪ .‬مصا حبی کوی او دډیری کمی جیری په مقابل کی ‪.‬‬
‫تاریخ تحریفوی ‪ .‬دثور انقالب پرضد زهر جن تبلیغات کوی‪ .‬هغوی دافغان‬
‫روشنفکرانو ملی حرکت ته ‪ .‬ستر زیان رسولی ‪.‬هغوی د ځان په اجازه دملی‬
‫مبارزی انحصار په ځان پوری تړی‪ .‬اودهماغه موقف نه ‪.‬دهیواد په ملی عناصرو‬
‫حمله کوی‪ .‬او ددغه جنایت په کولو ځان ته ‪،‬د جاسوسی شبکونه ‪.‬مادی او معنوی‬
‫امتیازات ‪،‬او جیره تر السه کوی‪.‬دوی افغان روشنفکری غورځنګ ته ډیر زیان‬
‫رسوالی دی‪.‬او دملی قوت دجوړیدلو مخه یی نیولی ده ‪.‬همدا دلیل دی چی‬
‫افغان دشمن هیوادونه هغوی په شا ټپوی‪.‬او امتیازات ورکوی‪ .‬اوس دا روښانه‬
‫شوی ‪.‬چی دثور په انقالب باندی دا ډول حمله تر زیاته حده روسانو ته ګټه رسوی‬
‫‪ .‬او هغوی ته دا جیره روسان هم ورکوی‪ .‬دیادونی وړ ده چی‪.‬شورویانو په خپل‬
‫تجاوز سره ‪.‬په افغانستان کې کوم اسالمی دولت نسکور نه کړ‪ .‬نه یی مجاهدین‬
‫دواک نه لری کړل‪ .‬بلکی هغوی خلقی دولت ته سقوط ورکړ ‪ .‬شورویانو ‪ ،‬دخلقی‬

‫‪312‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حاکمیت غړی یی ترور اعدام او دتعقیب الندی واقع کړل ‪ .‬اونور یی پوره لس‬
‫کاله زندان کی وساتل ‪ .‬نو ځکه‪.‬دشوروی ارادی پوری‪.‬د تجاوز قربانی شویو‬
‫خلقیانو تړل ‪.‬جنایت او ملی خیانت دی‪.‬‬

‫د اسالمی تنظیمونو ګروپونه ‪.‬‬

‫‪ -‬داداسالم په نامه هغه سیاسی ‪.‬نظامی‪.‬استخباراتی ډلی دی ‪.‬چی د پره دو په الس‬

‫جوړ ی شوی‪ .‬ضد افغانی ‪.‬او ضد ملی ماهیت لری ‪.‬چی دادی دری لسیزی‬
‫ځموږ په هیواد کی‪ .‬هغوی دوینو سیالب داسالم دنا مه الندی ‪ .‬دپردو په امر‬
‫جاری سا تلی دی‪ .‬هغوی دثور انقالب اصلی دشمنان دی‪ .‬دٍ ثور انقالب سره‬
‫دشمنی دهغوی رسمی سیاست دی‪ .‬هغوی خلقی حا کمیت په دی غندی ‪.‬چی‬
‫ګویا هغوی‪ .‬شورویانو ته کار کاوه ‪ .‬حال داچی وروستیو حوادثو وښودله‪ .‬چی د‬
‫دغو اسالمی ډلو رهبران ‪.‬لکه شمالی تلواله ‪،‬جمعیت اسالمی‪ .‬اکثر دروسانو‬
‫رسمی جواسیس وه ‪.‬او دهغوی سره یی ‪.‬پټ قرار دادونه امضا کړی وه‪ .‬هغوی‬
‫دافغانستان مقدسه خاوره ‪.‬داسالم دین ‪ .‬په ډیره نامردی سره هم په شرق او هم په‬
‫غرب خرڅ کړل ‪.‬چی دا اسناد اوس افشا شویدی ‪.‬دامسله هغه وخت ښه روښانه‬
‫شوه ‪.‬چی دوی دروسانو په امر دکمونست کارمل سره ‪.‬یوځای شول ‪.‬اوپه نجیب‬
‫باندی روسی کارملی کودتا کامیابه کړه ‪.‬او وروسته یی داسالمی دولت په نامه‬
‫اتالفی حکومت جوړکړ‪.‬او بیا یی همدا معامله دغرب سره هم وکړه‪.‬هغوی‬
‫دملیون هاو افغانی شهیدانو وینی وپه روسانو او نورو هیوادونو خرڅی کړی‪.‬هغوی‬
‫دهیواد دملی ناورین اصلی مسولین دی ‪.‬او تاریخ ته محکوم دی ‪.‬‬

‫‪313‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په نجیب باندی کودتا چی په کال ‪ ۷۱\ ۹\ ۶۱۱۷‬کی سرته ورسیده‪ .‬په حقیقت‬
‫کی دجمعیت اسالمی په ګډون روسی کودتاوه‪.‬چی بیا په هغی داسالمی دولت نوم‬
‫کیخودل شو‪..‬او اوس هم دغه اسالمی تنظیمونه دهغوی جیره خوری‪ .‬روسانو‬
‫دهمدی تنظیمونو په الس ‪ .‬شوروی ضد وطنپا لونکی خلقیان یا قتل عام کړل‪.‬‬
‫اویای جبری مهاجرت ته مجبورکړل‪.‬اوس هغه وخت را رسیدلی ‪.‬چی دوی دټولو‬
‫هغو جنا یاتو نه ‪.‬چی په دری لسیزوکی ی سر ته رسولی‪ .‬لکه دافغانانو مقدس‬
‫جهاد ‪ .‬او وطن ته دخیانت ‪ ،‬او دسلهاوزرو افغانانو دوژلو ‪.‬او دهیواد دتباه کولو‬
‫‪.‬او وطن دخرڅولو حساب ‪ ،‬دافغانستان خلکو ته ورکړی ‪.‬‬

‫د پخوانی د افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند ګروپ ‪.‬‬

‫هغوی د پخوانی ‪،‬دافغانستان د خلق دموکراتیک ګوند ‪.‬هغه غړی ‪،‬کادرونه‬

‫‪،‬اورهبران دی چی دی ګوند ته نه دکومی‪ ،‬پاکی عقیدی ‪،‬یا خلکوته دخدمت ‪.‬یا‬
‫دهیواد دملی ګټو نه ددفاع ‪،‬په خا طر نه وه راغلی‪.‬هغوی صرف ‪،‬دقدرت غالمان‬
‫وه اودی‪ .‬هغوی دګوند او انقالب ‪،‬دحا کمیت په وخت کی ‪،‬په کلکه د هغی نه‬
‫دفاع کوله‪ .‬ځکه هغوی فکر کاوه ‪.‬چی ددوی قدرت به دایمی وی‪.‬خوکله چی‬
‫شوروی لښکرو دثور انقالب په وینو کی ډوب کړ‪.‬او په هغی یی ‪،‬دثور انقالب‬
‫‪،‬دنوی بشپړ تیایی پړاو نوم کیخود ‪ .‬دوی په حاکم نظام کی مقامونه تر السه کړل ‪.‬‬
‫اوبیا کله چی کارملی شوروی حکومت‪ .‬دخلکو د ملی قیام په نتیجه کی مات شو‪.‬‬
‫او شورویان ووتل‪ .‬روسانو بیا‪ .‬دافغانستان دتجزییی لپاره جمعیت اسالمی او‬
‫کارمل په کارولو سره‪ .‬شمالی تلواله جوړه کړه ‪.‬دوی بیا هم د هغوی سره همکار‬
‫شول ‪.‬اوکله چی بیا دنجیب دسقوط وروسته ‪.‬د کارمل نظامی ډلی دجمعیت‬
‫اسالمی او نورو دلو‪ ،‬په مرسته خپل استخباراتی حکومت داسالمی دولت په نامه‬
‫اعالن کړ‪.‬دوی بیا هم په حکومت کی پاتی شول ‪.‬دلیل دا وه چی دوی‬

‫‪314‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دمجاهدینونه زیات دثور انقالب او خلقیانو پر ضد ذهر جن تبلیغات کول ‪.‬ا‬

‫سالمی دولت په حقیقت کی دشرق او غرب داستخباراتی شبکو اتالفی حکومت‬
‫وه ‪ ..‬چی ددغه ایتالفی حکومت په نتیجه کی‪ ،‬افغانی حا کمیت په کامل ډول‬
‫ختم شو‪ .‬د اشرارو داسالمی دولت دجوړیدلووروسته ‪ .‬دوطن ګوند متالشی شو‬
‫دهغی وطنپلونکی غړوته کمونست وویل شو ‪ .‬تکفیر ‪،‬ترور ‪،‬اوداسالمی جاسوسی‬
‫شبکو لخوا قتل شول‪.‬اوپاتی جبری مهاجرت ته مجبور شول‪..‬او ددغه ګوند‬
‫فاسدو‪،‬ضدافغانی غړیو‪،‬شوروی برحال جواسیس ‪،‬چی دکارمل ډلی پوری مربوط‬
‫وه ‪.‬داشرارو ددولت نه امتیازات او مقامونه تر السه کړل هغوی ته صادق او ضد‬
‫شوروی مسلمانان وویل شول ‪.‬خارجی شبکو ‪،‬هغوی په مزار شریف کی ددوستم‬
‫د حمایی الندی وساتل اوشمالی تلوای سره یو ځای کړل‪.‬هغوی ددوستم‬
‫دحفاظت او حمایت الندی واقع شول ‪ .‬کارملیانود شمالی تلوالی په تر کیب کی‬
‫‪،‬ډیر افغان ضد ملی جنایات وکړل ‪،‬هغوی بیادخارجی شبکو په امر په قومی‬
‫جګړوکی یی برخه واخسته ‪ .‬او دخراسان چغی یی ووهلی ‪.‬او په شمال کی د‬
‫پښتنو نژادی تصفیه کی برخه واخسته ‪.‬نوروکارملیانو خپل موقف په کامل ډول‬
‫بدل کړ‪.‬مالیان شول‪ .‬دجمعیت اسالمی مجاهدین شول ‪.‬ځینی یی پنجشیرته الړل‬
‫دمسعود سره یو ځای شول‪ .‬اود ثور انقالب او پښتنو پر ضد ‪ .‬په تبلیغتی کمپاین‬
‫کی ودریدل‪ .‬چی په نوی اړدوړ کی مقامونه ترالسه کړی ‪ .‬هغوی بیا دطالبانو‬
‫دسقوط وروسته‪ .‬دحکومت مهم غړی شول ‪.‬بالخره ‪،‬ځینی کار ملیان دقدرت په‬
‫جګړه کی ناکام او مهاجرشول ‪.‬هغوی د‪ ۷۵۵۶‬کال د طالبانو د سقوط نه وروسته‬
‫بیا د اسالم او دموکراسی په بله لوبه کی فعال شول ‪.‬دهغوی ډیر غړی کابل ته‬
‫ستانه او لوی دولتی مقامونه یی حاصل کړل ‪ .‬هغوی اوس میدیا په الس کی لری‬
‫‪ .‬کتابونه لیکی‪.‬مقالی خپروی‪ .‬مصاحبی کوی‪ .‬او په اصطالح علمی لیکنی کوی‪.‬‬
‫نه په دی خاطر چی حقایق روښانه کړی‪ .‬بلکی دثور انقالب ‪.‬دریفورمونو پر ضد‬

‫‪315‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬دحاکم ډاکو شاهی او اشرار شاهی ‪.‬ما فیایی نظام دخوشالولو لپاره ‪.‬تحلیل او‬
‫تفسیروړاندی کوی‪ .‬هغوی دثور انقالب ددشمنانو ‪،‬نظریات ‪.‬او پروپا ګند‪ ،‬او زهر‬
‫جن تبلیغات په وار وار خپروی ‪ .‬تر څو چی د روسانو او یا نورو هیوادونو نه‬
‫خاصه جیره ‪،‬امتیاز او یا مقام تر السه کړی‪ .‬هغوی ګوند او انقالب په جدی‬
‫اشتبا هاتو او انحراف محکوموی ‪ .‬حال دا چی هغوی دهمدی ګوند‪ ،‬او دولت په‬
‫رهبری ‪،‬اولوړو مقاماتو کی واقع وه‪.‬که چیری واقعا اشتباه یا انحراف واقع شوی‬
‫وی‪ .‬دوی دهغی مسو ل دی نه بل څوک‪ .‬هغوی باید خپل اعترافات نشر کړی ‪.‬نه‬
‫دثور انقالب پر ضد ددشمنانو رسمی پروپاګند ‪.‬‬

‫که چیری دغو ټولوګرو پونو او ډلو ته چی د ثورانقالب سره دشمنی لری په دقت‬
‫وکتل شی نودی نتیجی ته رسیدالی شو ‪.‬چی د ثور انقالب دشمنان د افغانستان‬
‫دخلکو دشمنان‪ ،‬دواحد افغانستان دشمنان‪ ،‬او دمستقل او سر لوړی ګران‬
‫افغانستان دشمنان دی ‪ .‬عمال لیدل کیږی چی دوی په هیواد کی دروان ملی‬
‫ناورین عاملین دی‪ .‬ملی ناورین هغه وخت پیل شو‪.‬چی د ثور انقالب محوه ‪.‬او‬
‫خلقی حاکمیت سقوط وکړ‪.‬او دشورویانو ګوداګی ‪.‬کارمل دهیواد دتباهی لپاره‬
‫‪.‬دشوروی لخوا قدرت ته ورسید‪.‬دهغی نه وروسته دادی دری لسیزی دغه ملی‬
‫ناورین دوام لری ‪.‬د اشرارو ټولو ضد افغانی عناصرو ‪.‬دقدرت دانحصارمنطق‬
‫دادی‪ .‬چی دوی دافغانی کمونستانو پرضد‪ .‬جنګیدلی او جهاد یی کړی ‪.‬نو ځکه‬
‫دافغان حکومت او کا بینی کامله سرقلفی باید دو ی ته ورکړ شی ‪.‬همداعلت دی‬
‫چی دخارجیانولخواتر اوسه ‪ .‬دا سرقلفی اشرارو ته ورکړ شویده ‪.‬اشرارو هم ددغه‬
‫دوکان یا اسالمی دولت نه ډیره ګټه وکړه اوځانونه یی په ملیونرانو بدل کړل ‪.‬او‬
‫ځان ته یی شاهانه ژوند جوړ کړ‪.‬په مقابل کی یی خلک دفقر او ذلت کندی ته‬
‫وغورزول ‪.‬اشرار حتی اوس هم حاضر ندی چی دغه دوکان یعنی اسالمی‬
‫حکومت خلکوته پریږدی ‪.‬هغوی افغانان تراوسه په وینوکی لمبوی ‪.‬نو ځکه دا‬

‫‪316‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫باید هر چا ته رو ښانه وی چی دثور انقالب په افغانستان کی یواځینی ‪ .‬شل‬

‫میاشتنی ‪.‬ملی مستقل اوپه خلکو متکی حاکمیت او انقالب وه‪ .‬چی دهغی په‬
‫سقوط سره ‪.‬افغان ملی حاکمیت هم محوه شو‪ .‬دغه خارجی ګوداګیان ‪.‬اودهغوی‬
‫جیره خواره سیاسی مفسرین حق نلری‪ .‬دثور انقالب په اړه قضاوت وکړی ‪.‬ځکه‬
‫دوی په خپله جنایت کی غرق دی ‪.‬دوی حکومت داسی وحشت جوړ کړی چی‬
‫دځنګل قانون په هغی کی حاکم دی ‪.‬دوی باید دخپلو کړیو جنایاتو جواب ووای‪.‬‬
‫افغان وطن پا لونکی ‪.‬باید دحقایقو په مستند بیان سره‪ .‬د اشرارو ددغودرواغو‬
‫پروپاګند ‪.‬او جعلیاتو سره مقابله وکړی‪ .‬دا په اطمینان سره ویالی شو‪ .‬چی که‬
‫چیری دثور انقالب په دفاع کی ‪.‬حقایق خلکوته روښانه شی ‪.‬او پدی ارتباط د‬
‫خلکو قناعت تر السه کړایشی ‪ .‬دثور انقالب نه دغه مشترکه دفاع کوالی شی‪ .‬چی‬
‫فکری یووالی جوړ کړی ‪.‬او ټول خلقیان او حتی ټول روشنفکران سره یوکړی ‪ .‬دا‬
‫کار به ددی باعث شی‪.‬چی دخلقی غورځنګ ځپل شوی ‪.‬کاروان بیرته متحد‬
‫شی‪.‬او فکری بحران ختم شی‪ .‬دټولو خلقی شهیدانو او دهیواد دملی ګټو په دفاع‬
‫کی ‪.‬دوطن دټولو اتلو شهیدانو نه دفاع ‪.‬اود دغوشهیدانو د شخصیت احیا‬
‫‪.‬دهغوی پر ضد تولو منفی تبلیغاتو ته جواب ویل ‪.‬ددغو شهیدانو ځوان نسل او‬
‫‪.‬ټول خلقیان سره نژدی کوالی شی‪. .‬چی بیا به دا غورځنګ دد ی امکان پیدا‬
‫کړی‪ .‬چی دهیوادپه سیاسی ډګر کی په سیاسی قوت بدل شی‪.‬پدی کار سره داسی‬
‫حالت راتالی شی‪ .‬چی دغه قوت دهیواد دنجات په خاطر دنورو ملی قوتونو سره‬
‫یو ځای ‪ ،‬داسی یوه پراخه جبه جوړه کړی‪ ،‬چی د هیواد دجاری بحران په حل کی‬
‫‪.‬دقوی موقف په لرلو سره خپله ونډه واخلی‪.‬او خپل تاریخی رسالت اداکړی‪.‬‬

‫ولی خلقی دولت نورو ګوندونو ته په واک کی برخه ور نکړه؟‬

‫د ثور انقالب یو ملی دموکراتیک انقالب وه‪.‬چی په مستقل ډول او افغانی مټو‬
‫سرته رسیدالی وه ‪.‬او دخارجی هیوادونو نفوذ ‪.‬په هغی کی حاکم نه وه ‪.‬نو ځکه د‬

‫‪317‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫نړی سترو قدرتونوته ‪ ،‬دشوروی په شمول دفتنو نظامی کودتا ګانو او دسیسو سره‬
‫مخ وه‪.‬په همدی دلیل دهریخوانه ‪.‬دغه انقالب دضربی الندی وه ‪ .‬دخلقی دولت‬
‫مشرانو دټولو ګوندونو شخصیتونو نه دهمکاری غوښتنه وکړه ‪.‬خو ددغو هیوادونو‬
‫پټو جواسیسو ‪.‬چی ظاهرا دسیاسی ګوندونو مشری کوله ‪.‬بی لدی چی خلقی‬
‫انقالبی دولت سره ‪.‬د هیواد دپر مختګ لپاره خپل پروګرامونه ‪.‬او طرحی شریکی‬
‫او وړاندی کړی‪.‬او همکاری وکړی‪.‬اوا فغانستان خپل وطن وګنی ‪.‬او په جوړولو‬
‫کی یی ‪.‬برخه واخلی‪.‬دخراسان شعارونه ورکړل ‪.‬په نظامی کودتا ګانو ‪ ،‬نظامی‬
‫بلواګانو او تخریبی اعمالو پیل وکړ ‪.‬سره لدی چی دولت تصمیم درلود ‪.‬چی ټول‬
‫سیاسی قوتونه ‪،‬چی دهیواد دترقی او خپلواکی فکر ولری ‪.‬په سیاسی قدرت کی‬
‫شریک کړی ‪.‬خوهغوی سالمی همکاری ته حاضر نشول ‪.‬اویا خارجی شبکوچی‬
‫دغه ګوندونه په هغی پوری تړلی وه ‪ .‬پری نخودل ‪.‬حتی دحاکم خلق ګوند پداخل‬
‫کی ‪.‬کارمل او دهغی ډلی ‪.‬دشوروی په اشاره ‪،‬خراب کاری او کودتا ته اقدام وکړ‬
‫‪.‬چی نیم دولت په الس کی وه ‪.‬بی لدی چی دهیواد ملی ګټی په نظر کی ونیسی‪.‬‬
‫او خپله انرژی اوتوان دهیوادپه جوړولو ‪ .‬او دثور انقالب دفاع ته وقف ګړی‪.‬‬
‫‪.‬دشوروی استخباراتو په اشاره کارشکنی ‪،‬تخربی پروپاګند ‪،‬بلواګانو ‪،‬او کودتا پیل‬
‫وکړ‪.‬دوی ته دخپل ګوند حاکمیت ‪ .‬او خپل وطن ارزش نه درلو د‪.‬ځکه ددوی‬
‫وظیفه دشوروی بادار‪ .‬داوامرو اجرا وه‪ .‬نه وطن او خلکوته کار ‪.‬خلقی دولت‬
‫دهماغه پیل نه‪ .‬دشورویانودخاینانه دریځ سره مخ وه ‪.‬چی مخامخ یی دوستی‬
‫کوله ‪.‬او دپردی شاته یی ‪.‬دخلقی نظام دسقوط لپاره کار کاوه‪.‬او کارمل یی د‬
‫انقالبی دولت دسقوط لپاره استعماالوه ‪.‬کارمل دوه ځل ‪.‬دشورویانوپه اشاره‬
‫‪.‬دخپل وطن پر ضد خیانت وکړ‪ .‬یوځل دثور انقالب پر ضد اوبل ځل دداکتر‬
‫نجیب پرضد ‪..‬بیا کله چی دکارمل کودتا افشا شوه‪ .‬هغه دتره کی په مشری‬
‫دمرکزی کمیتی په پلینوم کی ‪.‬محاکمه او محکوم شو ‪.‬هغه دده پر ضد ‪.‬د اسنادو‬

‫‪318‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په موجودیت کی د ځان نه ددفاع منطق نه درلود ‪.‬هغه دشوروی دفشار له امله‬
‫‪.‬دملی خیانت دجرم د جزانه خالص‪ .‬اوسفیر کړایشو ‪.‬دغه وخت دبدخشان په‬
‫یوی ولسوالی ‪.‬ستمیانو پداسی حالت کی ناکامی حملی وکړی ‪.‬چی دهغوی مشر‬
‫طاهر بدخشی ‪.‬دپوهنی په وزارت کی ریس وه ‪.‬همدا رنګه د ثور انقالب دبری‬
‫وروسته ‪،‬دنورو ګوندونو سره دهمکاری لپاره خبری وشوی ‪.‬دافغان ملت دګوند نه‬
‫غالم محمد فرهاد‪،‬شمس الهداشمس ‪،‬قدرت اله حداد ‪،‬محمد امین واکمن نه‬
‫دهمکاری غوښتنه وشوه ‪.‬خوبیا دهمدی ګوند غړو په ننګرهار کی ‪.‬دفرقی په‬
‫قوماندانی حمله وکړه ‪.‬او دګوند مشهور شخصیت د ننګرهار دفرقی قوماندان‬
‫بهرام الدین او نور یی شهیدان کړل او وتښتیدل ‪.‬همدارنګه د چپ او ماویستی‬
‫ګوندونونه ‪،‬دشعله جاوید مسول مدیر ‪،‬اسحاق مضطرب باختری ‪،‬نه دهمکاری‬
‫غوښتنه وشوه ‪.‬پدی اړه دهغوی یوغړی نګارګر ‪،‬ویلی وه‪«،‬چی موږ دتره کی سره‬
‫مالقات وکړ ‪،‬په دغه مالقات کی انجنیر عسمان ‪،‬دشعله جاوید حزب دموکرات‬
‫نوین رهبر‪،‬اکرم یاری ‪،‬عبدالرحیم محمودی ‪،‬او نورو اشتراک کړیوه ‪.‬تره کی په‬
‫پیل کی ‪.‬زموږ نه همکاری وغوښتله ‪.‬موږ دنورمحمد تره کی او حفیظ اله امین او‬
‫پنجشیری اونورو دګرم استقبال سره مخ شو‪.‬تره کی موږ ته په ټوکه وویل ‪.‬موږ‬
‫دښارنه انقالب پیل کړ ‪.‬اوتاسو څرنګه چی مو ویل ‪،‬دکلیونه یی پیل کړی‪.‬موږ به‬
‫دیوبل په مرستی دخلکو په ګټه انقالب بری ته ورسوو ‪.‬هغوی موږ ته دحکومت په‬
‫مهمو مقاماتو کی دتقرر وعده راکړه ‪.‬خوموږ ددغه وړاندیز باندی دفکرکولو لپاره‬
‫‪.‬دوخت غوښتنه وکړه ‪.‬او وموویل ‪.‬چی په راتلونکی وخت کی به جواب درکړو‬
‫‪.‬ماوویل ‪،‬چی اوس خلک موږ ته شوله یی وای ‪،‬او بیا به موږ ته شوروایی ووایی‬
‫‪».‬خو هغوی دجواب پر ځای وسلواله جګړه پیل کړه ‪ .‬خلقی ګوند دنورو ګوندونو‬
‫سره‪ .‬ددموکراتیکی حبهی جوړولو په اړه ‪.‬خپل مسولیت رفع کړیوه ‪..‬دبلی خوا‬
‫‪.‬کله چی شورویانو دانقالبی نظام دسقوط لپاره کارمل ‪.‬او دهغه ډله دالسه ورکړه‬

‫‪319‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬هغوی دخلقیانوپداخل کی ‪.‬دتخریبی کارلپار ه مالتړی پیدا کړل ‪ .‬دغی ډلی چی‬
‫داګسا ریس ‪.‬دهغی مشری کوله ‪.‬دتره کی اوامین ترمنځ ‪.‬داختالف دراپیداکولو‪.‬‬
‫اودامین دوژلو په نیت ‪.‬خونړی برخورد ته سازمان ورکړ‪.‬او په خلقی حاکمیت یی‬
‫‪.‬مرګونی ګوزار وکړ‪.‬خو بیا هم امین اوهم دثور انقالب ‪.‬ددغه مرګونی ګوزارنه‬
‫ژوندی پاتی شول ‪.‬سره لدی ټولو بحرانونو‪ .‬اودګوند پداخل او بهر‪ .‬دخونړیو‬
‫ټکرونو ګوند پدی قادرشو ‪.‬چی ټول هغه ریفورمونه عملی کړی ‪.‬چی خلکو ته یی‬
‫دهغی وعده ورکړیوه ‪.‬هغوی دلومړی ځل لپاره دافغانستان په تاریخ کی‬
‫‪.‬دملګروملتو دسرپرستی الندی‪ .‬دنفوسو سرشماری سرته ورسوله ‪.‬ارضی‬
‫اصالحات یی وکړل ‪.‬او دانقالبی شورا ټول فرمانونه یی عملی کړل ‪.‬دسواد‬
‫زدکړی کورسونه یی عام کړل ‪.‬اوپه هیواد کی یی انقالبی تحول راوست ‪.‬‬

‫امین دثور انقالب ستر متفکر ‪،‬ستراتژیست ‪،‬او دثور انقالب د نظامی قیام رهبری‬
‫کونکی قوماندان ‪.‬چی دمخه یی خپل نظریات دانقالب په هکله په خپلو دوه‬
‫کتابونو ‪،‬انقالبی الر او دبریالیتوب راز کی ‪.‬لیکلی او خپاره کړی وه ‪.‬صرف دری‬
‫میاشتی ددی فرصت پیداکړ ‪.‬چی دخپل دموکراتیک تفکر په اساس ‪.‬دخپل دولت‬
‫سیاسی تګالره اعالن اودهغی دعملی کولو لپاره کارپیل کړی ‪.‬سره لدی چی دثور‬
‫انقالب عمر ‪ ۷۵‬میاشتی وه ‪.‬او ددغوشلو میاشتونه امین صرف دری میاشتی‬
‫وخت درلود‪.‬چی په افغانستان کی دقانون حاکمیت ‪،‬عدالت ‪،‬او مصونیت لپاره‬
‫عملی کار وکړی ‪.‬خو هغه پدغه کمه موده کی ستر کارونه سرته ورسول‪.‬امین په‬
‫ټولنه کی ددموکراتیکو ازادیو دتضمین لپاره دنوی اساسی قانون دجوړولو کار پیل‬
‫کړ چی بنیاد یی ‪ ،‬دخلکو درای په اساس‪ .‬دیوه دموکراتیک سیاسی نظام جوړیدل‬
‫وه ‪.‬چی ټولو سیاسی قوتونو ته ددموکراتیکی پروسی دالری ‪.‬په حاکمیت کی‬
‫داشتراک حق تضمین شی ‪.‬داساسی قانون دجوړیدلو لپاره دجوړشوی کمیسیون‬
‫کار‪ .‬دتکمیلیدو په حال کی وه ‪.‬پدی لړ کی امین ددی لپاره چی ټولو ملی‬

‫‪320‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫شخصیتونو اوسیاسی کړیو ته دمشارکت حق ورکړ شی‪ .‬غیرګوندی شخصیتونه‬

‫اوکړی په نوی جوړشوی‪.‬دانقالب نه ددفاع ملی سازمان کی یو ځای کړل‪.‬چی په‬
‫هغی کی غیرګوندی عناصردخپلو نظریاتو ‪ ،‬اوپروګرامونو سره ددغه سازمان غړی‬
‫شول‪.‬همدارنګه امین دخلکو دفردی مصونیت ‪.‬او په امن کی دژوند کولو‪.‬او‬
‫دقانون دحاکمیت لپاره د قانونیت ‪،‬مصونیت ‪،‬عدالت شعار عملی کړ ‪.‬پدی لړ کی‬
‫دزندانیانو دوسیی وڅیړل شوی‪ .‬اوزیات تعداد بندیان خوشی شول ‪.‬اوپاتی یی‬
‫دجدی په ‪ ۶۶‬چی دګوند دتاسیس ورځ وه خوشی کیدل‪.‬داګسا وحشت ته خاتمه‬
‫ورکړل شوه ‪.‬دا ددموکراتیکو تحوالتو لپاره لومړی ګامونه وه ‪.‬دپاتی پروګرامونو‬
‫لپاره شوروی تجاوز وخت ورنکړ ‪.‬امین‪ .‬دشوروی تجاوز ‪ ۷۱۲۶۷۲۶۱۱۱‬په لمړیو‬
‫شیبو کی دشوروی کوماندو ی نظامیانو لخوا په خپل قصر تپه تاج بیګ کی په‬
‫شهادت ورسید ‪.‬‬

‫دګوند ددوه اړخونوخلق او پرچم تر منځ اساسی اختالفات کوم وه ؟‬

‫خلق او پرچم دواړه د نشراتی ارګانونومونه وه ‪.‬دخلق جریده دواحد ګوند جریده‬
‫وه ‪.‬چی په ‪ ۶۵۹۳‬کی خپره شوه ‪.‬او د‪ ۱‬شمارو د خپریدو وروسته ‪.‬شاهی نظام‬
‫دهغی مخه ونیوله ‪.‬او پرچم د ‪ ۶۵۹۱‬کال دخلق ګوند نه دببرک کارمل دانشعاب‬
‫وروسته ‪.‬دجریدی نوم وه‪.‬دواړه ډلو د‪ ۶۵۳۱‬پوری چی بیا ګوند واحدشو ‪.‬لس کاله‬
‫دیوبل پر ضد شدیده تبلیغاتی مبارزه وکړه ‪.‬چی دواړه دخلقیانو او پر چمیانو په‬
‫نامه په تاریخ کی ثبت شول‪.‬‬

‫دتصویب شوی مرام په اساس ‪.‬په دواړو برخوکی ‪.‬کوم جدی اختالف موجود نه‬
‫وه ‪.‬خوپه عمل کی ‪،‬دشوروی اوشاهی دولت سره ‪،‬په مناسباتو کی ‪.‬جدی او‬
‫اساسی اختالفات موجود وه ‪.‬کارمل دداوداوشاهی دربار سره نژدی عمیق روابط‬
‫درلودل ‪.‬اوسنی موجودواسنادو‪ .‬په بنا دشوروی کی جی بی غړیوه ‪.‬دغه عملی‬

‫‪321‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫اختالف دوروستیو‪ ،‬خونړیو‪ ،‬برخوردونو‪ ،‬باعث شول ‪.‬دیادونی وړده چی‬

‫دخلقیانو روابط دشوروی سره ‪.‬استخباراتی نه وه ‪.‬دا منا سبات ‪،‬په هیوادکی دیوه‬
‫سیاسی مترقی نظام په جوړولوکی ‪.‬فکری او ایدیالوژیک چوکاټ کی ‪.‬په مساوی‬
‫حقوقوسره دملګرتوب مناسبات وه ‪.‬‬

‫خو دببرک کارمل روابط دشوروی سره استخباراتی روابط وه‪.‬ځکه شورویانو هغه‬
‫دافغان ملی حاکمیت دسقوط وروست ‪.‬دخپلو لښکروسره راوست ‪.‬او دافغانستان‬
‫حاکم یی مقرر کړ ‪.‬همدارنګه کارمل دشاهی دربار‪ .‬او سردار داود سره ډیر عمیق‬
‫مناسبات درلودل ‪.‬ویل کیدل چی دغه روابط دشوروی استخباراتو لخوا جوړ‬
‫شویوه ‪.‬او دشوروی استخباراتو دکنترول الندی وه ‪.‬دبلی خوا دکارمل سره‬
‫شوروی سفارت مالی مرسته کوله‪.‬کارمل هم دشوروی اوهم ددربار دحمایی‬
‫الندی وه ‪.‬ددی په مقابل کی خلقیان دداسی مالتړ نه محروم وه ‪.‬او د یو ملی فوت‬
‫په حیث ‪.‬دهریخوا دضربی الندی وه ‪.‬په هرهیواد کی ملی مترقی غورځنګ چی‬
‫صرف په خپلو خلکو تکیه ولری ‪.‬همدا حالت لری ‪ .‬دیادونی وړ ده چی‬
‫شورویانود خلقیانو په ګوند اونظامی برخه کی خپل افراد درلودل ‪.‬خو شورویانو‬
‫‪،‬په ټول خلقی ګوند باندی کنترول نه درلود ‪.‬مثال کله چی داود خپل ګوند ملی‬
‫غورځنګ جوړ کړ ‪.‬دکارمل پرچم ډلی دشوروی استخباراتو په امر خپل ګوند‬
‫منحل کړ ‪.‬ډیر پرچمیان دداود ملی غورځنګ ګوند ته الړل ‪.‬اما خلقیانو خپل‬
‫ګوندمنحل نکړ ‪.‬خلقیانو خپل ګوند ‪.‬حتی دداود دضربی الندی شرایطو کی‬
‫وساته ‪.‬صرف علنی فعالیت یی ‪.‬په مخفی فعالیت بدل کړ ‪.‬داود هم په خلقیانو‬
‫باندی ضربی واردی کړی ‪.‬او ډیر خلقیان زندان ته واچول شول ‪.‬‬

‫دشوروی استخباراتو سره دکارمل تړاو ‪.‬ددی باعث شو‪ .‬چی کارمل داسی کارونه‬
‫وکړی ‪.‬چی هغه د هیواد دشرایطو سره یو بدعت وه ‪.‬مثال په ‪ ۶۵۹۱‬کی شورویان‬

‫‪322‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دشوروی کمونیزم بنیاد ایخودونکی ‪.‬لینن ‪.‬کلیزه په ډیرو ښه مراسمو ولمانځله‬

‫‪.‬هغوی دکارمل نه هم غوښتی وه ‪.‬چی دا کار وکړی ‪.‬دکارمل لخوا دپرچم په‬
‫جریده کی دهغه ډیر صفتونه وشول ‪.‬دادومره مهمه موضوع نه وه‪ .‬مهمه داوه چی‬
‫د پر چم په جریده کی په لینن باندی درود وویل شو ‪.‬حال داچی درود صرف‬
‫پیغمبرانو ته ویل کیدل ‪ .‬لینن ته درود ویل ‪.‬دموجود مذهبی روحانیت له نظره‬
‫‪.‬چی د حملو لپاره یی بهانه لټوله ‪.‬یو کفری کاروه ‪.‬ددی دمخه سره لدی ‪.‬چی‬
‫اخوانیا نو خپل تشکیالت او فعالیت درلودل ‪.‬خودهغوی شدید افراطی فعالیت‬
‫لپاره ‪.‬کوم دلیل موجود نه وه ‪.‬دغه دلیل په لینن باندی په درود ویلو سره ‪.‬هغوی‬
‫ته ورکړل شو ‪.‬اخوانیان هغه وخت فعال نه وه ‪.‬ځکه په نوروباندی دکفر حکم‬
‫کولو‪.‬او وحشت دخپرولو ‪ .‬منطق موجود نه وه ‪ .‬هغوی داسی بهانی ته ضرورت‬
‫درلود‪.‬چی خپل قدرت ته تبارز ورکړی ‪.‬ددی کار د اعتراض لپا ره‪ .‬ټول اخوانی‬
‫مالیان ‪.‬دخارجی شبکو په امر ‪،‬د پل چرخی جومات کی راټول شول ‪.‬اودیوی‬
‫میاشتی نه یی زیات وخت هلته دخلق دمو کراتیک ګوند‪ ،‬او ټولو مترقی عناصرو‬
‫پرضد تبلیغات وکړل ‪.‬هغوی ګوند ته دکمونستانو او کفارو خطاب وکړ ‪.‬دا عمل‬
‫یی وغانده ‪.‬هغوی پدی اکتفا ونکړه ‪.‬هغوی په حکومت تبلیغاتی حملی پیل کړی‬
‫بالخره هغوی په دولت کی ددغه کار دعاملینو دمجازات غوښتنه وکړه ‪.‬او ددولت‬
‫پر ضد یی تبلیغات پیل کړل ‪.‬دولت مجبور شو ‪.‬دغه مالیان جبرا د پولیسو په‬
‫وسیله دجومات نه وباسی ‪ .‬او خپلو کوروڼو ته ولیږی ‪.‬ددغه عمل وروسته‬
‫اخوانیان په ټول افغانستان کی فعال او متشکل شول ‪ .‬اوهلته یی غونډی جوړی‬
‫کړی ‪.‬حتی په سیاسی حلقو کی ځینی خلک اوس داسی هم تبصره کوی ‪.‬چی‬
‫شورویانو پدغه عمل سره ‪.‬اخوانیان تحریک او متشکل کړل ‪.‬او په ‪ ۶۵۳۱‬دجدی‬
‫په ‪ ۱‬په افغانستان باندی په خپل تجاوز سره ‪.‬اخوانیانو ته داسی شرایط برابر کړل‬
‫‪.‬چی په جنګی قوت بدل ‪.‬او بیا دهیواد په سرنوشت حاکم شی ‪.‬او بیا ددوی‬

‫‪323‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حضور تامین کړی ‪.‬چی بیا شمالی تلوالی دشورویانو جمعیت اسالمی پټو‬
‫جاسوسی شبکو قدرت ترالسه کړ ‪.‬‬

‫دشوروی تجاوز وروسته د خلق او پرچم اړیکی !‬

‫د افغانستان په اړه دشوروی لخوا رسمی اعالن شوی سیاست ‪.‬چی دافغانستان‬
‫داقتصادی‪،‬سیاسی‪،‬اجتماعی او کلتوری پر مختګ او ترقی لپاره مرسته وه‪ ،‬عمال‬
‫درواغ وه ‪ .‬دهیواد داشغال وروسته ‪ .‬دشوروی عملی سیاست ‪.‬په ټول افغانستان‬
‫کنترول ‪ .‬او دناکامی په صورت کی په شمال او جنوب دهیواد تجزیه وه‪ .‬خو‬
‫هغوی ناکام شول ‪.‬په افغانستان کی شرایط داسی راغلل چی دشوروی اشغال نه ‪۱‬‬
‫کاله وروسته حتی کارمل دشوروی رهبری دفیصلو سره په مخالفت کی واقع شی‬
‫‪.‬کله چی دشوروی مشران یوپه بل پسی ‪.‬مړه شول ‪.‬د برژنف ‪،‬اندروپوف‪،‬چرننکو‬
‫‪،‬دمرګ نه وروسته ‪.‬اصالح غوښتونکی ګربا چف قدرت ته ورسید ‪.‬هغه لیدل چی‬
‫شوروی دماتی په حالت کی دی ‪.‬نو ځکه الزمه ده چی شوروی قواوی دافغانستان‬
‫نه ووځی ‪ .‬ددی کار لپاره هغه باید دافغانستان دګوندی دولتی رهبری سره مسایل‬
‫حل کړیوای ‪.‬ګر باچف دکارمل په مشری ګوندی دولتی مشر تابه هییت مسکو ته‬
‫وغوښت ‪.‬او هغوی ته یی وویل‪ .‬چی شوروی خپل قوتونه دافغانستان نه باسی‬
‫‪.‬تاسی باید په مستقل دول دافغانستان نه دفاع وکړی ‪.‬کارمل جدی مخالفت وکړ‬
‫‪.‬اوویی ویل چی تاسی به بیا مجبور شی چی یو ملیون عسکر ولیږی ‪.‬خو نجیب‬
‫وویل چی هغوی کوالی شی په مستقل ډول دهیواد دفاع وکړی ‪.‬دوی دقواو وتل‬
‫تایدوی ‪.‬جلسه ختمیږی‪ .‬او دوی بیرته هیواد ته ستنیږی ‪.‬دغه وخت دکارمل او‬
‫نجیب سرنوشت تعینیږی ‪.‬نجیب دکارمل ځای نیسی ‪.‬او دکارمل او نجیب‬
‫اختالفات پیل کیږی‪.‬نجیب او ګوندی وطنپالو نکی توانیږی چی په مستقل دول‬
‫دفاع وکړی ‪.‬شورویانو فکر کاوه چی دنجیب حکومت به زر سقوط وکړی‪ .‬ځکه‬
‫هغوی شمالی تلوالی ته دقدرت دانتقال بل پروګړام درلود‪ .‬خونجیب ددیرو قوی‬

‫‪324‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫حملو په مقابل کی مقاومت وکړ‪.‬ځکه دغه وخت افغاناردو پوهیدله چی دخپل‬

‫مستقلی ارادی په اساس دهغه ډلو سره جنګیږی چی پاکستان یی شاته والړدی‬
‫‪.‬داردو مورال لوړ شو ‪.‬کچیری دی حالت دوام کړیوای ‪ .‬ددی امکان وه چی‬
‫افغانستان کی یو مستقل با ثباطه دولت جوړ شی‪.‬دا حالت نه شوروی اونه نورو‬
‫قدرتونو ته دتحمل وړ نه وه‪ .‬ځکه دهغوی دمداخلی الر بندیده ‪.‬هغوی دنجیب‬
‫دسقوط لپاره کار پیل کړ‪ .‬او داځل یی بیاهم د نجیب پر ضد دتاریخ شرم کارمل‬
‫استعمال کړ ‪.‬‬

‫شورویانو لیدل چی د نجیب په مشری ‪.‬افغان دولت ددوی د مستقیم کنترول نه د‬

‫خارجیدلو ‪.‬او دیو مستقل افغانستان دجوړیدو په حال کی دی ‪ .‬نو ځکه یی دهغه‬
‫دسقوط لپاره نوی پروګرامونه جوړ کړل ‪.‬او په اردو کی یی ‪.‬دخلق او پرچم دنامه‬
‫الندی د مسلح ټکر لپاره دسیسه جوړه کړه ‪.‬دغه نظامی ټکر‪.‬د شوروی او منطقی‬
‫استخباراتو په وسیله ‪.‬دافغان اردو ترمنځ وشو‪.‬د شهنواز تنی دد فاع وزیراو نجیب‬
‫جمهورریس د نظامی ټکر وروسته ‪.‬ډیر اتل خلقی ګوندی افسرانو‪ .‬خپل ژوند‬
‫دالسه ورکړ‪.‬اویا بندیان شول‪.‬دمرکزی کمیټی زیات خلقی غړی هم بندیان شو‬
‫‪.‬ګوند ی مرکزی کمیټه او ددفاع وزارت رهبری دخلقیانو او پښتنو نه تصفیه شو‬
‫ه‪.‬او کارملیانو دهغی ځای ونیوه ‪.‬په ګوند کی شوروی استخباراتو داسی فتنه جوړه‬
‫کړه هغه خلقیانو چی دنجیب نه یی دکارمل په مقابل کی دفاع کړیوه ‪.‬او د کارمل‬
‫په مقابل کی دنجیب متحدین وه ‪.‬د نجیب په الس دضربی الندی واقع شی ‪.‬دا‬
‫دشوروی کی جی بی او نورو شبکو پالن وه ‪.‬چی نجیب نسبت کارمل اوشمالی‬
‫تلوالی ته داسی ناتوانه کړی ‪.‬چی په آسانی سره دهغه نه اول شمالی تلوالی ته واک‬
‫انتقال شی اوبیا داشرارو حکومت داسالمی دولت دنامه الندی جوړ شی ‪ .‬دا‬
‫دهغوی بالن وه چی دګوند داخلی اختالفات تشدید شول‪ .‬او هیواد یو سیاسی‬
‫اونظامی بحران ته داخل شو‪.‬نجیب په یوی وینا کی وویل ‪.‬چی دټنی په ټکر کی‬

‫‪325‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دشمنانو زما مټ مات کړ‪.‬ټنی زما مټ وه ‪ .‬شورویانو غوښتل ‪.‬چی په دغه ټکر‬
‫کی ‪.‬ټنی او نجیب ‪.‬چی دواړه پښتانه وه‪ .‬له منځنه الړ شی ‪.‬اوکارمل چی عمال یی‬
‫ګوند او دولت دپردی شاته دکنترول الندی وه‪ .‬بیا قدرت واخلی ‪.‬او شمالی‬
‫تلوالی ته یی انتقال کړی ‪.‬د شوروی پالن په اساس دغی حادثی‪.‬د نجیب په مشری‬
‫ګوند او دولت داسی ضعیف کړ‪ .‬چی د شمال ملیشو‪.‬او کارملی جنراالنو ته‬
‫احتیاج شی او مراجعه وکړی ‪ .‬دکی جی بی او منطقی استخباراتو په ګډون په دغه‬
‫فتنه کی ‪.‬دنجیب نظامی قوت دومره ضعیف کړایشو ‪.‬چی د شمال ملیشی ددفاع‬
‫وزارت نه قوی شوی بیا په نظامی برخه کی کارمل ډلی حاکم موقف پیداکړ‪.‬‬
‫اونجیب یی په ګوند او دولت کی محاصره کړ‪ .‬دشمالی تلوالی دکودتا لپاره شرایط‬
‫تیارکړای شول‪.‬دشوروی استخباراتو دپالن مطابق ‪.‬کارمل نسبت نجیب ته ډیر‬
‫قوی کړای شو ‪.‬کی جی بی بیا دکارمل سره مرسته وکړه ‪.‬چی دنجیب پر ضد‬
‫دکودتا لپاره کار تشدید کړی ‪.‬دغه وخت چی ډیر ناوخته وه ‪.‬نجیب په ګوند کی‬
‫دکارمل په مقابل کی دنو ی قوت دجوړولو لپاره هڅی پیل کړی‪.‬ځکه کارملیانوپه‬
‫علنی ډول دهغه نه دانتقام اخستلو او وژلو ګواخونه کول‪ .‬نجیب دمرګونی خطر‬
‫سره مخ وه ‪.‬هغه د ټولو سیاسی کړیو سره تماسونه پیل کړل‪ .‬هغه ټول د افغانستان‬
‫خلق دموکراتیک ګوند هغه رهبری چی د حفیظ اله امین دطرفدارانو په نامه‬
‫دشوروی اشغال وروسته یوه لسیزه بندیان وه دزندان نه راخوشی کړل‪ .‬او دهغوی‬
‫سره یی دملی مصالحی پروګرام ‪.‬اود کارمل ددسیسو دمخنیوی په خاطر ‪.‬دمشترک‬
‫کار په خاطر خبری پیل کړی ‪.‬ځه هم دلس کاله زندان نه وروسته خوشی شوم‬
‫‪.‬نجیب بیا موږ ټول ‪.‬یوی میلمستیاته په وزیر اکبر خان مینه کی دعوت کړو ‪.‬هلته‬
‫سیاسی خبری پیل شوی‪ .‬نجیب وویل‪ .‬چی ملی مصالحه ‪،‬موږ او تاسی او‬
‫افغانستان یو دشمن لری او هغه کارمل دی‪.‬اوس زه غواړم چی تاسی دملی‬
‫مصالحی دپروګرام سره مرسته وکړی ‪.‬ځکه ددغه سیاست دشمنان او کارمل ډیر‬

‫‪326‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫فعال دی‪.‬که جدی کار ونشی هیواد به بحران ته الړ شی‪..‬هغه رشتیا ویل‪.‬عمال‬
‫همداسی وه ‪.‬ما په خپل وار دخبرو نوبت واخیست ‪.‬ماهغه ته وویل ‪.‬چی دا سی‬
‫یو کار تاریخی ضرورت دی ‪.‬چی موږ پدی مبارزه کی فعاله برخه واخلو ‪.‬خو‬
‫پدغه مبارزه کی اصال دقواو تناسب مو جود ندی ‪.‬موږ نوی دزندان خوشی شوی‬
‫یو‪.‬زموږ الس تش دی‪.‬زموږ نه هر څه اخستل شویدی ‪ .‬اودکارمل ډله عمال په‬
‫ګوند ‪،‬دولت او نظامی چاروکی تسلط لری‪ .‬اوواک یی په الس کی دی ‪.‬پداسی‬
‫شرایطو کی به داکارڅرنګ عملی وی ‪ .‬هغه وویل چی زه په مشکالتو واقف یم‬
‫‪.‬راځی دا کار به په شریکه وکړو‪.‬ستاسو په خوشی کولو کی ‪،‬کارمل ډلی جدی‬
‫مخالفت کاوه ‪،‬خو ما مبارزه وکړه ‪.‬او دادی موفق شوم ‪.‬ددی کار لپاره به هم په‬
‫شریکه مبارزه وکړو هغه بیا ډیر تو ضیحات ورکړل‪ .‬چی زیاترو یی عملی بنه نه‬
‫در لوده ‪ .‬هغه وخت د شورویانو سیاست او پالن دا وه ‪.‬چی دکارمل نظامی باند‪.‬‬
‫نجیب دسقوط لپاره دکودتا وروسته ‪ .‬شمالی تل واله قدرت ته رسوی‪.‬دشورویانو‬
‫اصلی سیاست ‪.‬په شمال او جنوب دافغانستان تجزیه ‪.‬په شمال کی پښتون دشمن‬
‫ګوندونه جوړول ‪.‬هغوی په پیسو او وسلو سنبالول ‪.‬او دهغوی په ذهن کی دپښتنو‬
‫پر ضد کرکه پیداکول او د پښتنو پر ضد دهغوی کارول‪.‬دهغوی پالس د پښتنو‬
‫نژادی تصفیه سر ته رسول‪.‬او په شمال کی په شوروی متکی حکومت جوړول وه‬
‫‪.‬په شمال کی داکتوبر دانقالب دبری وروسته ‪.‬دشوروی مسلمان جمهوریتونو نه‬
‫دداخلی جګړوپه وخت ‪.‬په سل هاو زره خلک شمال ته مهاجرشول ‪.‬او په شمالی‬
‫والیتونو کی میشت شول ‪.‬د کارمل دحکومت او داشغال په وخت دشورویانو فکر‬
‫داوه ‪.‬چی دوی‪.‬ددغو مهاجرو قومونو سره ‪.‬په سیاسی استخباراتی کار کوالی شی‬
‫‪.‬دافغانستان دشمال کنترول ترالسه کړی ‪.‬او دشمال والیات د مستقلی اداری په‬
‫نامه به هغه دشوروی مسلمان‪ .‬جمهوریتونو پوری وتړی‪.‬هغوی بیا دشمالی‬
‫والیاتو‪ .‬لپاره مستقله اداره جوړه کړه‪ .‬چی دصدر اعظم دمعاون لخوا اداره کیده‪.‬او‬

‫‪327‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مرکز یی مزار شریف وه‪ .‬هغوی ځکه د پښتنو پرضد جدی کار کاوه‪ .‬چی فکر یی‬
‫کاوه ‪ .‬په شمال کی دا یواځی پشتانه دی‪.‬چی دهغوی ددغو پروګرامونو مخه‬
‫نیوالی شی ‪.‬نو ځکه په شمال کی ‪.‬د پښتنو نژادی تصفیه ‪.‬هغه مهم هدف وه ‪.‬چی‬
‫شورویانو هغی ته کار پیل کړیوه ‪ .‬د بلی خوا خلقیان چی اکثر پښتانه وه ‪.‬دداسی‬
‫یو ملی خیانت جدی مخالفین وه ‪ .‬او ببرک کارمل دی ملی خیانت ته تیار‪ .‬او یوا‬
‫ځنی شخص و‪ .‬چی ددغه ملی خیانت سرته رسولو‪ .‬لپاره یی دشوروی‬
‫استخباراتو په امر جدی کارکاوه ‪ .‬همداعلت وه ‪.‬چی کارمل دشورویانو په‬
‫وروستیو ‪.‬سیاستونو کی لوړ موقف درلود‪ .‬او خلقیان دشوروی دضربی الندی‬
‫واقع شول‪.‬داد خلقیانو اوکارملی پرچمیانو بل جدی اختالف وه ‪.‬‬

‫باید وویل شی ‪.‬چی ټول پرچمیان ‪.‬دکارمل دجنایت کارانه سیاستونو پیروان نه وه‬
‫‪.‬دمثال په ډول میر اکبر خیبر هغه ملی شخصیت وه‪ .‬چی دکارمل دسیاستونو سره‬
‫یی ‪.‬جدی مخالفت درلود‪.‬دخیبر ډله چی نجیب ‪،‬غوربندی او نور په هغی کی‬
‫شامل وه ‪.‬دواحد افغانستان دساتلو طرفداران وه ‪.‬او دخلقیانو سره یی مشابه نظر‬
‫درلود ‪.‬هغوی بیا دشوروی قواو دوتلو‪ .‬اودکارمل دلری کیدو وروسته‪ .‬دداکتر‬
‫نجیب دمشری الندی دوطن ګوندجوړ کړ ‪ .‬شورویانو چی فکر یی کاوه ‪.‬چی افغان‬
‫دولت به دداکتر نجیب په مشری دوام ونکړی‪ .‬او دنجیب حکومت به ډیر زر‬
‫سقوط وکړی ‪.‬دشمالی تل والی پروژی باندی یی کارشدید کړ ‪.‬ددی کار لپاره‬
‫شورویانو ته د ببرک کارمل اونورو افغان دشمن عناصرو ‪،‬دهیواد دتجزیی‬
‫طرفدارنو‪،‬ملی خاینانو ‪،‬او ما فیایی ډلو‪ ،‬ضرورت پیدا شو ‪.‬هغوی ددغو تخریبی‬
‫عملیاتو درهبری ‪ ،‬او دنجیب اوافغان حکومت دسقوط لپاره‪ .‬ببرک کارمل‬
‫دمسکو نه بیرته افغانستان ته ولیږه ‪.‬دکارمل طرفدارانو د شوروی استخباراتو په امر‬
‫په علنی ډول ‪.‬دافغانستان دنوم سره مخالفت کاوه ‪.‬اودخراسان چغی یی وهلی ‪.‬او‬
‫دنجیب دنسکورولو او شمالی تلوالی ته دقدرت دانتقال کار پیل کړ‪.‬شوروی‬

‫‪328‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫استخباراتو دجمعیت اسالمی چی په افغانستان کی دشوروی‪ ،‬کی‪ ،‬جی‪ ،‬بی‪ .‬پټه‬

‫شبکه وه ‪ ،‬ستم ملی ‪،‬شورای نظار‪ ،‬او حزب وحدت او نورو په یو ځای کولو سره‬
‫دشمالی تل والی بنیاد جوړولو کی ‪ ،‬فعال کاروکړ ‪ .‬بالخره د‪ ۶۵۱۶‬کال دحمل‬
‫‪ ۷۱‬دکارمل نظامیانو په نجیب دشمالی تل والی په اشتراک کودتا‪ .‬او دهغه دوژلو‬
‫هڅه وکړه‪.‬نجیب پدی کامیاب شو‪.‬چی دحتمی مرګ نه دخالصون لپاره‪.‬‬
‫دملګروملتو دفتر ته پناه یوسی ‪.‬خارجی شبکو بیا د وطن ګوند کارملی برخه‬
‫شمالی تل والی ملیشی ‪،‬چی دوستم د هغی قوماندان وه ‪.‬جمعیت اسالمی‬
‫‪،‬شورای نظار‪ ،‬حزب وحدت ‪.‬کارملی جنراالن‪ ،‬او دپښتنو دنژادی تصفیی‬
‫غوښتونکی سره یو ځای کړل ‪.‬او دثور دمیاشتی په ‪ ۱‬کال ‪ ۶۵۱۶‬یی دافغانستان‬
‫دبربادی لپاره‪ .‬موقت حکومت جوړ کړ‪.‬او په هغه یی داسالمی دولت نوم کیخود‬
‫‪.‬دا یوه روسی کودتا هم وه ‪.‬ځکه چی شوروی منحل شوی ‪.‬او غرب پلوی بوریس‬
‫یلتسین دروس مشر ټاکل شویوه‪.‬دغه وخت دپښتنو پر ضد ‪.‬دروس او غرب‬
‫سیاست یو شوی وه ‪.‬او حتی تر اوسه دپښتنو سره په دشمنی کی په هغی کی‬
‫اختالف نه لیدل کیږی ‪.‬غرب پلوه اسالمی تنظیمونو مشران ‪.‬چی دغرب لخوا‬
‫صرف شوروی ‪.‬د ماتولو لپاره جوړشوی وه ‪.‬اودهیواد دپرمختګ لپاره یی افغانی‬
‫اجندا نه درلوده ‪.‬په وسلو او پیسو سنبال شوی ‪.‬او پاکستان داستخباراتو لخوا‬
‫منظم شوی وه‪.‬د افغانستان د تباه کولو لپاره ‪.‬دمجددی په مشری پداسی حالت‬
‫کی کابل ته روړل شول‪ .‬چی د کابل نظامی کودتای حکومت عمال دکار مل‬
‫دجنراالنوپه کنترول کی وه‪ .‬او مجددی دکمونستی جنراالنو داداری الندی اسالمی‬
‫جمهور ریس وه ‪.‬هغوی بیا دشمالی تلوالی سره ‪.‬موقت اسالمی ایتالفی حکومت‬
‫جوړ کړ‪.‬چی یو اړخ یی اسالمی تنظیمونه او بل اړخ یی دهغو په اصطالح مجاهد‬
‫دشمن کارملی کمونستی جنراالن وه ‪ .‬دغه اسالمی حکومت دمجددی په مشری‬
‫اعالن شو ‪.‬او دخندا وړفرمان یی صادر کړ‪.‬چی دپخوانی حکومت غړواو وطن‬

‫‪329‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ګوند ته عفوه اعالنیږی ‪ .‬حال داچی داد پخوانی حکومت نظامی کودتا چیان وه‬
‫‪.‬چی مجاهدین یی عفوه کړیوه ‪.‬نه ګوډاګی اسالمی دولت‪.‬ځکه چی دغه وخت‬
‫ددفاع وزارت جنراالن ټول په قدرت کی وه‪ .‬حکومت عمال نظامی وه ‪ .‬لوی‬
‫درستیز اصف دالور ‪،‬دمرکزی قول اردو قوماندان نبی عظیمی ‪.‬دشمالی والیاتو‬
‫مسول قوماندان رشید دوستم اوداسی نور ټول په قدرت کی وه ‪.‬دخاد مشرتابه چی‬
‫دکی جی بی او کارمل داړه مارانو باند په الس کی وه ‪.‬داحمدشا مسعود چی‬
‫داسالمی دولت اساسی او واقعی قدرت وه دساتنی وظیفه یی درلو ده‪ .‬چی بیا دیو‬
‫وخت لپاره دمسعود په قرار ګاه بدله شوه‪ .‬ځکه دشوروی جاسوس صرف دخاد‬
‫په مرکز کی ساتل کیدای شو ‪ .‬پداسی حاالتو کی ‪.‬دپاکستان نه راوړل شوی موقت‬
‫اسالمی حکومت ‪.‬بی واکه بی صالحیته ‪،‬نمایشی ګوډاګی حکومت وه ‪.‬نه واقعی‬
‫حکومت ‪.‬پداسی حاالتو کی هرڅوک قضاوت کوالی شی ‪.‬چی څوک څوک عفوه‬
‫کوی ‪ .‬لکه چی ولیدل شو‪ .‬کارمل او دهغه ډله ‪ .‬دافغانستان په تاریخ کی‬
‫‪.‬دشوروی لخوا پداسی یوی مهری بدل شول‪ .‬چی دوه ځل یی مستقل افغانستان‬
‫په اشغال شوی ‪.‬او ویجاړ شوی افغانستان‪.‬او داسالم دنامه الندی ‪.‬دمافیای‬
‫استخباراتی ‪.‬جنایت کارو ډلو په حکومت او دجنګ ساالرانو او زور واکانو د زور‬
‫ازموینی په میدان بدل کړ‪.‬او دافغانستان دخلکو سره یی خیانت وکړ‪.‬یو ځل په ‪۱‬‬
‫دجدی ‪ ۶۵۳۱‬اوبل ځل ‪ ۱‬دثور ‪ ۶۵۱۶‬کال نو ځکه دافغانستان خلک او تاریخ‬
‫هغه نشی بښلی‪.‬‬

‫په ‪ ۰۱۲۲‬کی دخلق او پر چم وحدت !‬

‫دافغا نستان خلق دموکراتیک ګوند ‪.‬دواړو اړخونو‪ .‬پوره لس کاله دیوبل پر ضد‬
‫مبارزه وکړه ‪.‬په ‪ ۶۵۹۱‬کی ګوند انشعاب وکړ ‪.‬بال خره لس کاله وروسته ‪۶۵۳۱‬‬
‫کی بیا دغه ګوند وحدت وکړ ‪.‬خو دغه وحدت مصنوعی ‪،‬بی اساسه ‪،‬اود کارمل‬
‫دیوی جوړی شوی دسیسی په اساس وه‪.‬دکی جی بی دپالن په اساس‪.‬کارمل‬

‫‪330‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫غوښتل ‪.‬چی دګوند دمشر تابه د اخستلو لپاره سیاسی لوبه وکړی ‪.‬او خپل دشمن‬
‫امین د واحد ګوند ‪.‬دنظامی برخی دمشری اولوړو مقاماتونه لری کړی ‪.‬او دواحد‬
‫ګوند نه یی وباسی‪.‬او همدا رنګه میر اکبر خیبر‪ .‬چی د کارمل سخت مخالف او‬
‫رقیب وه ‪.‬او پدغه ګوند کی ‪.‬دنظامی برخی مسول او استاد‪ .‬ا و دنفوذ خاوند وه‬
‫‪.‬دګوندی رهبری دلوړو مقاماتونه وغور زوی‪ .‬دهغه نه دنظامی برخی مسولیت‬
‫واخلی ‪.‬اوخپل طرفدار نور احمد نور ته یی ورکړی ‪.‬کارمل دګوند پداخل کی‪.‬‬
‫دخیبر سره مقابله نشوه کوالی ‪.‬ځکه هغه دپرچم په برخه کی نسبت کارمل ته‬
‫ډیرمحبوب وه ‪.‬دهغه په اړه ‪،‬قدوس غوربندی ‪،‬چی دپلچرخی په زندان کی زما‬
‫نژدی ملګری وه ‪.‬د خیبر او سلیمان الیق په اړه‪ .‬چی د هغوی سره یی نژدی‬
‫مناسبات درلودل ماته ډیر معلومات راکړیوه ‪ .‬ما بیا ولیدل چی دخیبر نفوذ‬
‫نسبت کارمل ته په پرچم کی واقعا ډیر زیات وه ‪.‬نو ځکه کارمل دوحدت پنامه‬
‫درامه جوړه کړه‪.‬او خپل موقف یی ‪.‬د واحد ګوند په رهبری کی لوړ کړ‪ .‬او خیبر‬
‫یی تجرید کړ د ګوندی رهبری په سلسله مراتبو کی ‪،‬نه په دارالنشا ‪،‬اونه په‬
‫سیاسی بیروکی پریښود ‪.‬خیبر صرف دمرکزی کمیتی عادی غړیشو‪ .‬ددغه وحدت‬
‫په جریان کی ‪.‬دګوند کادرونو او صفوفو ته ‪.‬دګوند دوحدت په مبا حثاتو او تبادل‬
‫نظرکی ‪.‬د پراخ اشتراک اجازه ورنکړل شوه ‪.‬او نه ددغه کار لپاره زمینه مساعده‬
‫شوه‪ .‬که چیری دګوند کادرونو او صفوفوته‪ .‬دتبادل نظر حق ورکړل شویوای‬
‫‪.‬دګوند مصنوعی مشرانو ‪.‬په ګوند خپل کنترول دالسه ورکاوه ‪.‬او صفوفو‪ .‬د واقعی‬
‫وحدت لپاره موثر کار پیل کاوه ‪.‬اود واحد ګوند نوی واقعی رهبری‬
‫جوړیده‪.‬خودکارمل لخوا ‪.‬ددغه وحدت اصلی هدف ‪.‬پدغو ګوندونو کی ‪.‬ددوه‬
‫موثرو شخصیتونو ‪.‬امین او خیبر تجرید تضعیف او دګوند نه ایستل وه ‪ .‬مثال‬
‫خیبر ته وویل شول ‪.‬چی خلقیان ستاسره مخالف دی ‪.‬نو ځکه دوحدت لپاره باید‬
‫قربانی ورکړی‪.‬حال داچی خلقیان دکارمل سره مخالف وه نه دخیبر سره ‪.‬امین ته‬

‫‪331‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هم وویل شول چی پرچمیان ستا سره مخالف دی ‪.‬ته باید دوحدت لپاره قربانی‬
‫ورکړی ‪.‬‬

‫دیادونی وړ ده ‪.‬چی امین هم په ګوند کی قوی نفوذ درلود‪.‬او هم دمخه په شوراکی‬

‫د پغمان دخلکو منتخب وکیل ‪.‬اوپه خلکوکی دقوی نفوذ خاوند وه ‪.‬همدارنګه‬
‫هغه دګوند دنظامی برخی مشری کوله ‪.‬هغه هم نه ددارالنشا او نه دسیاسی بیرو‬
‫غړیشو ‪.‬هغه دمرکزی کمیتی عادی غړیشو ‪.‬خو امین دکارمل لوبه باندی پوهیده ‪.‬‬
‫دکارمل سره دمقابلی لپاره یی الزم تدابیر ونیول ‪.‬هغه پدی موفق شو چی نظامی‬
‫تشکیالت د ځان سره وساتی‪.‬او دکارمل او نورو مخالفینو سره ‪.‬دمقابلی لپاره‬
‫ځان تیارکړی‪.‬اود واحدګوند سره دهغه درابطی دقطع کیدو په صورت کی ‪.‬خپل‬
‫مستقل ګوند جوړ اواعالن کړی‪.‬‬

‫داسی یو حالت ددی باعث شو‪ .‬چی امین او خیبر دواړه پدی پوه شی‪ .‬چی پدغه‬
‫وحدت کی دکارمل ددسیسی ښکار شویدی ‪.‬نو ځکه دا ډیره طبیعی وه‪ .‬چی دواړه‬
‫رهبران په خپل منځ کی‪ .‬دوستانه روابط تامین کړی ‪.‬او دیوبل سره ‪.‬دراتلونکو‬
‫سیاستونو په اړه دنظر تبادله وکړی‪.‬او ورو ورو په ګوند کی ‪.‬دکارمل په مقابل کی‬
‫د یو مشترک موقف په اړه ‪.‬نتیجی ته ورسیږی ‪.‬پدی اړه‪ ،‬ځماسره په یو مالقات‬
‫کی ‪.‬امین مفصلی خبری وکړی ‪.‬هغه وویل ‪.‬ټول پرچمیان دکارمل په شان ندی‬
‫‪.‬پدوی کی دخیبر په شان ښه خلک هم شته‪ .‬چی زموږسره دنژدیوالی هڅی کوی‪.‬‬
‫دغه وخت کارمل اوشوروی استخبارات ‪.‬دامین او خیبر دتماسونونه خبرشول‬
‫‪.‬کارمل نشوای کوالی ‪.‬ددموکراتیکی مبارزی دالری ‪.‬ددریم قوت دجوړیدلو مخه‬
‫ونیسی ‪.‬ځکه هغه منفور شخصیت وه ‪.‬چی دچلول او استخباراتی لوبو دالری لوړ‬
‫مقام ته رسیدالی وه ‪ .‬نو ځکه هغه ته دوه الری پاتی وی ‪.‬یا باید موجودو‬

‫‪332‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫واقعیتونو ته تسلیم شی ‪.‬او یا خیبرددسیسی دالری ‪ ،‬په سیاسی او یا فزیکی ډول‬

‫دمخه لری کړی ‪!.......‬؟‬

‫پورتنیوحقایقو ته په کتنی سره ویالی شو چی دخلق ګوند‪ .‬اودکارمل په ډله کی‬

‫دوه سیاستونه دیو بل په مقابل کی واقع وه ‪ .‬یو‪ =۶ .‬داچی دمترقی ایدیالوژی نه‬
‫دهیواد دملی ګټوسره په مطابقت کی ګټه واخستل شی ‪.‬او افغانستان په مستقل‬
‫ډول د نړی په کارګری‪ .‬او مترقی غورځنګ کی ‪.‬خپل روښانه موقف ولری ‪.‬چی‬
‫امین ددغه فکری حرکت په سرکی وه ‪.‬‬

‫دوهم ‪ =.۷‬په نړی کی هیڅ انقالبی او مترقی حرکت نشی کوالی ‪.‬دشوروی‬
‫دمرستی پرته بری ته ورسیږی ‪.‬شوروی کمونست ګوند ‪ ۱۵‬کلنه تجربه لری ‪.‬زمونږ‬
‫ګوند صرف ‪ ۶۵‬کاله عمر لری ‪.‬نو ځکه الزمه ده چی دهغوی نه ‪.‬حتی په داخلی‬
‫سیاستونو کی مطلق پیروی وشی ‪.‬او که داسی نوی ګوند دانحراف سره مخ کیږی‬
‫‪.... .‬چی کارمل ددی تمایل مشری کوله ‪ .‬زمانی وښودله چی امین په حقه وه‬
‫‪.‬دامین په مشری دثور انقالب بری ‪.‬او دثور انقالب ملی اوخلقی حاکمیت دوام‬
‫‪.‬په ټول قوت وښودله ‪.‬چی دټولو کودتا ګانو او بلواګانو سره خلقی ګوند مقابله‬
‫کوالی شی ‪.‬که چیری شوروی چی دنړی ستر نظامی طاقت وه‪ .‬خیانت نوای کړی‬
‫‪.‬اوزموږ په هیواد یی یرغل نه وای کړی ‪.‬دثور انقالب نه ماتیدونکی وه ‪.‬کارمل‬
‫سره لدی چی دشوروی قواو په مرسته قدرت ترالسه کړ ‪.‬خو بیا په افغانستان کی‬
‫شورویانو خپل ستر لښکر و او دکارملیانو اودهغوی دمتحدینو په موجودیت کی ‪.‬‬
‫هم ونه توانیدل دخپلی ماتی مخه ونیسی‪ .‬شوروی افغانانو سره دخیانت په نتیجه‬
‫کی د‪ ۱۵‬کلنی تجربی سره سره ‪.‬دتاریخ کندی ته ولوید‪ .‬او متالشی شو ‪.‬‬

‫‪333‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دامین او ترکی اختالف په څه کی وه ‪ .‬؟‬

‫کله چی په ‪ ۶۵۹۱‬کی ګوند انشعاب وکړ دګوند پداخلی مبارزاتو کی امین تل دتره‬
‫کی نژدی ملګری وه ‪.‬د کارمل په مقابل کی‪ .‬چی دشاهی دربار او شوروی‬
‫استخباراتو مرسته ورسره وه ‪ .‬دترکی نه دا دامین مالتړ وه ‪.‬چی ترکی په قوی‬
‫موقف کی واقع شو ‪.‬همدا رنګه ترکی هم دګوند پداخلی مبارزاتو کی ‪.‬دامین‬
‫دموقف نه په کلکه دفاع کوله ‪.‬دا ځکه چی هغوی دهیواد دملی مسایلو په هکله‬
‫یوشان نظردرلود ‪.‬کله چی زه دکندز والیت او بیا دشمالشرق زون مسول وم ‪.‬‬
‫ماهم دامین او هم دترکی سره منظم او دوامداره تماس درلود ‪.‬او دهغوی نه می‬
‫دمسایلو په اړه مشوره غوښتله ‪.‬کله چی به یوه دیوی مسلی په هکله خپل نظر‬
‫ورکاوه ‪.‬دبل هم هماغه نظر وه‪.‬دوی واقعا ډیر نژدی ملګری وه ‪.‬شورویانو غوښتل‬
‫چی دخلقیانو واحد صف متالشی کړی‪.‬او بیا دغه ملی نظام ته سقوط ورکړی‬
‫‪.‬شورویان هم امین او تره کی ته خاین وه‪ .‬اودهغوی دمرګ پالنونه یی درلودل‪.‬‬
‫شورویانو ددوست په رول کی دغه خیانت وکړ‪.‬او هغوی یی دیوبل سره په‬
‫خونړی تکر اخته کړل‪ .‬داګسا لخوا په امین باندی دمر ګونی ګوزار وروسته ‪.‬د‬
‫اختالف اصلی موضوع ‪.‬داګسا دریس اسداله سروری لری کول ‪.‬او دهغه پر ځایای‬
‫دبل کدر معرفی کول وه ‪.‬ځکه سروری پداسی حال کی ‪.‬دامین دوژلو ناکامی هڅی‬
‫کړیوی چی امین صدراعظم او سروری دکابینی غړیوه ‪.‬په نړی هیڅ داسی‬
‫صدراعظم نشته ‪.‬چی خپل مصمم قاتل په کابینه کی دوزیر په حیث ومنی ‪.‬دداسی‬
‫اختالفونو ایجاد‪ .‬د ستر قدرت شوروی لخوا‪ .‬ډیره طبیعی خبره ده ‪.‬چی کله دنړی‬
‫ستر قدرت استخبارات ‪.‬تصمیم ونیسی ‪.‬چی دنفاق لپاره ‪.‬خپلی شبکی استخدام‬
‫کړی ‪.‬ملګری څه ‪،‬چی وروڼه هم سره بیلوالی شی‪.‬شوروی استخباراتو‪ .‬په ډیر‬
‫قوت سره دامین او تره کی دنفاق او برخورد لپاره ‪.‬داګسا دامکاناتو نه په کار‬
‫اخستلو سره ‪.‬چی ددوی دکنترول الندی وه‪ .‬لوی کار سرته ورساوه ‪.‬اوقوی‬

‫‪334‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫سازمان دهی وکړه‪.‬او په هغوی کی یی داعتماد په ځای ‪.‬دبی اعتمادی فضا‬

‫مسلطه کړه ‪.‬او خونړی ټکر یی رامنځته کړ‪ .‬حتی ددری لسیزو دتیریدلو نه وروسته‬
‫اوس هم دغه خارجی جاسوسی شبکی کوشش کوی چی ددغه خونړی تکرنه‬
‫دخلقیانوپه جامه کی د خلقیانو د نفاق او اختالف لپاره ګټه واخلی ‪.‬دغه شبکی‬
‫دهیواد په مترقی غورځنګ کی دنفاق دنویو ټکو دپیدا کولو هڅه کوی‪.‬چی دواحد‬
‫ملی قوت دجوړیدو مخه ونیسی ‪.‬زما په نظر دټولو اختالفاتو دحل لپاره ‪.‬باید یو‬
‫معیار موجود وی‪ .‬او هغه دهیواد ملی ګټوته وفاداری ‪.‬او واحد افغانستان نه دفاع‬
‫ده ‪.‬که چیری دغه معیار ته احترام وشی ‪.‬ټول اختالفات دحل وړ دی ‪.‬دا ځکه چی‬
‫افغانانوته ملی خاین نه پرون اونه نن دمنلو وړدی ‪.‬‬

‫تاریخی مثالونه ‪.‬‬

‫دهیواد په تاریخ کی دجاسوسی شبکو لخوا‪ .‬دسیاسی قدرت په مرکز کی ‪.‬دنفاق‬
‫او شقاق پیدا کول نوی کار نه وه ‪.‬دافغانستان په ملی حاکمیت کی ‪.‬جاسوسی‬
‫شبکو دا کار په واروارکړیدی ‪.‬لږ به تاریخ ته ځیر شو ‪! .‬‬

‫مثال ‪.‬ددوهمی افغان او انګلیس دجګړی په پیالمه کی ‪.‬انګریزانو ددی لپاره چی‬
‫افغان دولت دداخل نه متالشی کړی ‪.‬هغوی کوشش وکړچی لومړی ‪.‬دامیر‬
‫شیرعلی خان وروڼه اعظم خان او افضل خان دهغه سره په جنګ اخته کړی‬
‫‪.‬هغوی داسی حالت یی راوست ‪.‬چی افغانستان دڅو کلونو لپاره دوروڼو‪،‬افضل‬
‫خان‪،‬اعظم خان ‪ ،‬ترمنځ تقسیم شی‪.‬او کله چی بیاهم امیر شیرعلی خان خپلوروڼو‬
‫نه واک واخیست ‪.‬او مرکزی حکومت جوړ کړ ‪.‬بیا هم‪ .‬انګریزی جاسوسی‬
‫شبکودامیر شیرعلی خان زوی یعقوب خان یی چی دانګریزی شبکو سره یی پټه‬
‫رابطه درلوده‪ .‬دخپل پالر پرضد دجګړی لپاره تحریک کړ ‪.‬دغه جګړه دپالر او‬
‫زوی ترمنځ ونښته ‪.‬په نتیجه کی یعقوب خان مات او ونیول شو‪ .‬او د پالر لخوا‬

‫‪335‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫زندان ته واچول شو ‪.‬بیا کله چی انګریزی شبکو دامیر شیرعلی خان په اردو او‬
‫دربار کی قوی نفوذ وکړ‪ .‬امیر شیرعلی خان د انګریزی پټو شبکو دفشار له امله‬
‫‪.‬مجبورشو چی دخپل بندی زوی یعقوب خان ‪.‬په ګټه دسلطنت نه استعفا ورکړی‬
‫‪.‬هغه یی دزندان نه خوشی کړ ‪.‬او په خپله مزارشریف ته الړ‪.‬دغه وخت ‪۶۱۵۱‬‬
‫انګریزی لښکرو په افغانستان حمله وکړه‪ .‬او په امیر محمد یعقوب خان باندی‬
‫دګندمک معاهده امضاکړه‪.‬تاریخ وښودله چی انګریزی شبکی په افغان شاهی‬
‫دربارونو کی دنفاق ‪.‬او قومی مذهبی مسایلوته په لمن وهلو کی مضر متخصصین‬
‫دی‪.‬هغوی په هیواد کی ‪.‬څوڅو ځله دداخلی جګړو اور بل کړی ‪.‬او اوس هم دا‬
‫کارکوی ‪ .‬شورویانو هم لکه انګریزانو دامین او ترکی ترمنځ اختالف راوست ‪.‬چی‬
‫کارمل واک ته ورسوی ‪.‬‬

‫دتره کی او امین داختالف په اړه دا په اطمینان ویالی شم ‪.‬چی دی اختالف‬

‫خارجی منشا درلوده ‪.‬او خارجی دسیسه وه ‪.‬چی دشوروی کی جی بی دهغی لپاره‬
‫عمیق کار کړیوه ‪.‬شورویانو دشمالی تلوالی قدرت درسولو او دافغانستان دتجزیی‬
‫پالن درلود ‪.‬او امین او تره کی ددی مانع وه ‪.‬هغوی ددواړو دوژلو پالن درلود ‪.‬‬
‫تاریخ وښودله ‪،‬چی دشوروی هدف په افغانستان کی ‪.‬د یوه مترقی نظام یا‬
‫سوسیالیزم جوړول نه وه ‪.‬دهغوی هدف په کامل ډول دافغانستان اشغال وه ‪.‬داسی‬
‫یو هیواد چی دمسکونه اداره شی ‪.‬چی داکار نه خلقیانواونه عادی افغانانو ته‬
‫دتحمل وړ وه ‪ .‬شورویانو د اشغال وروسته ‪.‬دافغانستان دتجزیی پروګرام عملی‬
‫کړ ‪.‬هغوی شمالی والیاتو ته واحد مرکز مزار شریف وټاکه ‪.‬او په شمال کی یی د‬
‫پښتنو دنژادی تصفیی لپاره ‪.‬دپښتنو پر ضد دغیر پښتون قومونو نه ‪.‬قومی ګوندونه‬
‫جوړ کړل ‪.‬هغوی یی په پیسو او وسلو سنبال کړل‪.‬ملیشی یی جوړی چی دپښتنو‬
‫پر ضد یی نژادی کرکه خپروله ‪.‬او دافغانستان دنوم سره یی دښمنی اعالن کړه ‪.‬او‬
‫دخراسان چغی یی ووهلی ‪.‬دا ښکاره ملی خیانت وه ‪.‬په لسهاوزره افغانان پدغه‬

‫‪336‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫قومی جګړو کی ووژل شول ‪.‬شورویانو دخلقی دولت پرضد درواغجن تبلیغ وکړ‬
‫‪.‬چی دثور انقالب دخپل مسیر نه انحراف کړیوه ‪.‬دګوند وحدت له منځ نه تللی وه‬
‫‪.‬امنیت موجود نه وه‪.‬خلک ناراضه وه ‪.‬نو ځکه موږ ببرک کارمل راوست ‪.‬چی دا‬
‫ټول اصالح کړی ‪.‬بیا خلکو ولیدل ‪.‬چی دکارمل منفور شخصیت او شوروی‬
‫تجاوز هیواد دملی ناو رین کندی ته تیل واهه ‪.‬قومی جنګونوته لمن ووهل شوه‬
‫‪.‬کارمل خلقی ګوند منحل کړ‪ .‬یوه ستره برخه یی زندان ته واچوله ‪.‬او پاتی خلقیان‬
‫یی دنمایش لپاره په ګوندی رهبری کی بی صالحیته وساتل ‪.‬او ټول ضد خلقی‬
‫اوضد انقالبی اوضد اقغانی عناصریی لکه ستمیان ‪،‬روسی شوی اخوانیان لکه‬
‫جمعیت اسالمی او نور یی ‪.‬دشمالی تلوالی دجوړولو لپاره ‪.‬قدرت کی داخل‬
‫کړل‪.‬او په هغی باندی یی ‪.‬حزب واحد دموکراتیک خلق نوم کیخود ‪.‬چی دلوی‬
‫ابلیس کارمل لخوا اداره کیده ‪ .‬امنیتی وزارت خانی یی دخلق او پرچم او نورو‬
‫ترمنځ تقسیم کړی ‪.‬او ددوی ترمنځ یی خونړی تکرونو ته سازمان ورکړ ‪.‬او هیواد‬
‫کی یی سیاسی امنیتی بحران حاکم کړ ‪.‬خلک مجبورشول‪ .‬خپل وطن پریږدی‬
‫‪.‬اونورو هیوادونوته مهاجرشی ‪.‬او وسله واله جګړه پیل کړی ‪ .‬امنیت صرف په‬
‫ښارونو پوری محدود شی ‪.‬دادشوروی اصالح شوی نظام وه ‪.‬چی بیا دشوروی‬
‫دمتالشی کیدو سبب شو ‪.‬شوروی دماتی وروسته د «بی »پالن عملی کړ ‪.‬هغوی‬
‫دروسی شویو مالیانو‪ .‬لکه جمعیت ‪.‬شورای نظار او نوروڼه ‪.‬شمالی تل واله جوړه‬
‫کړه‪ .‬او په نجیب باندی دکودتا کولو ‪.‬اود شمالی تلوالی اوغربی اسالمی‬
‫مالیانوسره ‪.‬داتحاد وروسته ‪.‬اسالمی دولت جوړ کړ‬

‫‪337‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ایا دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند کمونست ګوند وه ؟‬

‫نه !‪.‬د افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند‪ ،‬یو ملی او دموکراتیک ګوند وه ‪.‬دا‬
‫دافغانستان دخلکو دیومترقی ‪.‬ټولنی او پر مختللی افغانستان لپار ه ‪،‬ملی حرکت وه‬
‫‪ .‬نو ځکه ‪،‬افغان دشمن هیوادونو ‪،‬دهغی مخه ونیوله ‪.‬او په خارجی استخباراتو‬
‫پوری ‪،‬تړلی سیاسی اسالم یی ‪.‬د ثور انقالب پر ضداستعمال کړ ‪.‬هغوی دحقیقی‬
‫اسالمی نظام ‪.‬دجوړولو وعده ورکړه ‪.‬خوهغوی دشراوفساد ‪.‬منفورحکومت جوړ‬
‫کړ ‪.‬چی دادی ‪ ۷۵‬کاله حاکم دی ‪.‬ددوی په حکومت کی ‪.‬داسالمی نظام په نامه‬
‫‪،‬دافغانانو قتل عام روان دی ‪.‬چی اوس ‪،‬نه یواځی د افغانستان خلک ‪،‬بلکی ټوله‬
‫نړی ‪،‬دهغی نه په غذاب اخته ده ‪.‬‬

‫د ٍثور انقالب‪.‬پدی معنی ملی وه ‪ .‬چی دهیواد دملی ګټو نه یی ‪.‬د خارجی قدرتونو‬
‫‪،‬په مقابل کی ‪،‬دفاع کوله ‪.‬او دموکراتیک پدی معنی ‪.‬چی دخلکو ددموکراتیکو‬
‫حقوقو ‪ ،‬اجتماعی عدالت ‪،‬دموکراسی او مدنی تو لنی ‪،‬دجوړولو لپاره یی ‪،‬هلی‬
‫ځلی کولی ‪.‬دبی عدالتی ‪،‬او ظلم او استبداد‪ ،‬پر ضد یی ‪،‬مبارزه کوله ‪.‬او په ټولنه‬
‫کی یی ‪.‬ددموکراتیکو ریفورمونو لپاره ‪.‬پراخ پرو ګرام درلود ‪.‬چی ارضی اصالحات‬
‫‪،‬دسود او سلم ختمول ‪،‬دبی سوادی له منځ نه تګ ‪،‬دافغانستان صنعتی کیدل ‪.‬او‬
‫داسی نور یی په پروګرام کی وه ‪.‬داسی یوغورځنګ نه کمونیزم وه ‪.‬او نه‬
‫سوسیالیزم ‪.‬کمونستی نوم ددغه وطنپلونکی اومترقی غورزنک دقتل عام‬
‫لپاره‪.‬دبشریت ددشمنانو لخوا ‪.‬دسړی جګړی په وخت ‪.‬هغوته ورکړل شو‪.‬عادی‬
‫بی سواده خلکو‪.‬او دخارج لخوا جوړ شوی ‪.‬اسالمی جاسوسی شبکو‪ .‬بی لدی‬
‫چی دکمونیزم په معنی پوه شی‪ .‬اویا وغواړی چی پوه شی ‪.‬هغی ته یی ‪،‬په خپله‬
‫اجازه ‪ ،‬دکفر‪ ،‬اوبی دینی معنی ورکړه ‪.‬او افغان روشنفکرانو دوژلولپاره ‪ .‬تبلیغاتی‬
‫وسیله اومنطق جوړ کړ‪.‬چی دغه تبلیغات دخارجی جاسوسی شبکو لخوا‬
‫جوړیدل‪.‬اواسالمی ډلو تبلیغول‪.‬‬

‫‪338‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کمونیزم څه ډول نظام دی ؟‬

‫دیادونی وړ ده چی کمونیزم کوم دین او مذهب ندی ‪.‬دا یو سیاسی اقتصادی نظام‬
‫دی‪ .‬چی خپل تعریف‪ .‬او دعلمی ‪،‬اوسیاسی ‪،‬معیارونو‪ ،‬په اساس ‪.‬خپل تحلیل‬
‫لری ‪.‬چی تر اوسه دغه کمو نستی نظام ‪.‬دبشریت په تاریخ کی ندی جوړ شوی‪.‬او‬
‫تراوسه تخیلی نظام دی‪.‬‬

‫هغه وخت دمترقی ایدیالو ژی دتحلیل په اساس ‪.‬بشری ټولنی دتکامل څلور‬
‫مرحلی تیری کړیوی ‪.‬او په پنځمه مرحله کی واقع وه ‪.‬دا دوری داسی وی ‪= ۶‬‬
‫اولیه کمون چی هلته طبقات موجود نه وه ‪.‬او هلته ټولو په شریکه کارکاوه ‪.‬او‬
‫محصوالت یی په مساوی دول په شریکه ویشل ‪.‬دالته دا یوه خود ګردانه ټولنه وه‬
‫او حکومت موجود نه وه ‪ = ۷.‬دغالمی دوره ‪.‬کله چی یو تعداد زوروروخلکو‬
‫‪،‬دزور په استعمال سره دتو لید په وسیلو خپل شخصی مالکیت تامین کړ ‪.‬دغه‬
‫وخت ټولنه په حاکم او محکوم غالم او بادار بدله شوه ‪.‬او حاکم او محکوم طبقی‬
‫جوړی شوی او دغالمی دوره پیل شوه‪.‬بادار هرڅه درلودل ‪.‬او غالم د هرڅه نه‬
‫محروم وه ‪.‬بادار هغه وژلی شو ‪.‬خرڅولی شو ‪ = ۵.‬فیودالی دوره‪.‬کله چی په بدوی‬
‫ټولنه کی ‪.‬دلومړی ځل لپاره‪.‬یوه ډله انسانانو‪ ،‬دزور په وسیله ‪،‬دځمکی حاصالت‬
‫ځان ته انحصار کړل ‪.‬دخان او دهقان ‪.‬اویا جاګیردار او دهقان طبقات رامنځ ته‬
‫شول‪ = ۹.‬دسرمایداری دوره‪ .‬کله چی بشری ټولنی علمی پرمختګ وکر ‪.‬او پرمخ‬
‫تللی تکنا لوژی یی تر السه کړه ‪.‬صنایع او فابریکی جوړشوی ‪.‬په ټولنه کی‬
‫دفیوداالنو ‪.‬او ددیرو ځمکو خاوندانو پرضد‪ .‬په اروپا اونورو هیوادونو کی ‪.‬دمو‬
‫کراتیک انقالبونه کامیاب شول ‪ .‬ارضی اصالحات په بری سرته ورسیدل ‪.‬علمی‬
‫پر مختګ وشو ‪.‬او تولنه دخرافاتونه خالصه شوه ‪.‬اوپه اروپا کی ‪،‬دبشریت په ګټه‬

‫‪339‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫علمی پرمختګونه وشول ‪.‬دموکراسی پرمختګ وکړ ‪.‬دکاګر او سرمایدار طبقی‬

‫رامنځ ته شوی ‪ .‬چی سرمایدارانو‪.‬دتولید وسایل فابریکی په واک کی درلو دی ‪.‬او‬
‫کارګرانو هغوی ته کار کاوه ‪.‬او دهغوی لخوا استثمار کیدل ‪.‬کاګرانو‬
‫اعتصابونه‪،‬مظاهری کولی ‪.‬چی دکار ساعتونه کم او مزد زیات شی ‪.‬هلته کارګرانو‬
‫سوسیالستی انقالب لپاره کارکاوه ‪.‬چی بیا دغه سوسیالستی انقالب ‪.‬په روسیه کی‬
‫بری ته ورسید چی بیایی شوروی اتحاد جوړ کړ‪ = ۳.‬سوسیالیزم او کمونیزم ‪.‬دا د‬
‫بشری تکامل دوروستی دوری دوه مرحلی دی‪ .‬لومړی سوسیالیزم = دا د بشری‬
‫ټولنی دتکامل هغه مرحله ده ‪.‬چی دتولید په وسایلو خصوصی مالکیت له منځه‬
‫ځی ‪.‬او دتو لید په وسایلو مشترک جمعی مالکیت ‪.‬پدی هدف تا منیږی چی دټو‬
‫لنی مادی او معنوی ضرورتونه پوره کړی ‪ .‬او دفرد نه دفرد اثتثمار له منځ نه ځی ‪.‬‬
‫خلک ددولت په اداره کی په مساوی ډول ‪.‬برخه واخلی ‪ .‬دواقعی دموکراسی لپاره‬
‫شرایط تیار یږی‪ .‬دنړی دټولو هیوادونو دخلکوسره ‪.‬داجتماعی عدالت په بنا‬
‫‪،‬مناسبات تا مین شی ‪.‬او دا شعار چی «هر څوک دی کار وکړی ‪.‬او هر چاته دی‬
‫دهغه دکار په اندازه ‪.‬مزد ورکړ شی »‪.‬عملی شی ‪.‬‬

‫دوهم کمونیزم = د کار ګری ایدیالوژی دمعیارونو په اساس ‪.‬کمونیزم دبشری‬

‫ټولنی دتکامل لوړه او اخری مرحله ده ‪.‬چی داولیه کمون نه وروسته ‪.‬چی هلته خود‬
‫ګردانه ټولنه په ډیر ابتدای شکل موجوده وه ‪.‬دټولنی دتکامل په لوړه مرحلی ‪.‬بیا‬
‫جوړیږی ‪.‬د کمونستی نظام د تیوری په اساس ‪.‬بشری ټولنه ‪،‬دغالمی ‪ ،‬فیودالی ‪،‬‬
‫اوسرمایداری ‪،‬وروسته ‪ ،‬سوسیالستی ټولنه ‪،‬باید‪،‬دخپل تکامل لوړی مرحلی ته‬
‫ورسیږی‪ .‬او یوه خود ګردانه مترقی ټولنه جوړه شی‪.‬چی کمونستی ټولنه ‪،‬دا شعار‬
‫عملی کړی ‪.‬چی هر څوک دی کار وکړی او هرچاته دی ‪.‬دهغه دضرورت په اندازه‬
‫‪،‬تولید شوی ‪،‬مادی نعمات ورکړل شی ‪.‬سوسیالستی نظام باید دکمونیزم د‬
‫جوړولو لپاره ‪.‬شدیدکار وکړی ‪.‬چی دټولنی مادی او معنوی ضرورتونه رفع کړی‬

‫‪340‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬او ټولنه د اقتصاد ‪ ،‬کلتور‪ ،‬او پوهی له پلوه دومره انکشاف وکړی ‪.‬او پر مخ الړه‬
‫شی ‪.‬چی چی خلک نور دولت ته ضرورت ونلری ‪.‬ځکه دولت عالوه دنورو‬
‫خصوصیاتونه دجبر اواستبداد وسیله هم ده ‪.‬عسکر‪،‬پولیس‪،‬او زندان هم لری ‪.‬نو‬
‫ځکه خلک باید‪ .‬دلوړ اجتماعی شعور په درلودلو سره ‪.‬په خپله داجتماعی‬
‫سازمانونو پوسیله خود ګردانه ټولنه ‪ ،‬او اداره جوړه کړی‪.‬چی بیاددولت ځای‬
‫ونیسی‪ .‬دغه نظام باید ‪.‬په ټولو برخوکی دټولی نړی په هیوادونو‪،‬د سیاسی ‪،‬‬
‫اقتصادی ‪،‬اجتماعی پلوه ‪ .‬خپله برتری ثابطه کړی ‪.‬دتولنی دغړو ترمنځ ‪.‬اجتماعی‬
‫عدالت‪ ،‬او مساوات تامین کړی ‪.‬کمونستی نظام ‪.‬د علمی پرمختګ په اساس‬
‫داقتصادی رشد دی مرحلی ته رسیږی ‪.‬چی دټولنی ټول مادی او معنوی ضرورتونه‬
‫پوره کړی ‪.‬‬

‫دیادونی وړ ده ‪.‬چی دداسی پر مختللی ټولنی جوړول ‪.‬دهریوه هیواد وطنپالونکی‬

‫روشنفکر هیله وه‪ .‬چی هیواد دخارجی احتیاج نه خالص مستقالنه انکشاف‬
‫وکړی‪ .‬او په خپلو پخو و دریږی ‪.‬قوی اقتصاد ‪.‬ولری اودټولنی ټول ضرورتونه پوره‬
‫شوی وی ‪.‬خو په وروسته پاتی هیواد کی دکمونیزم جوړول ‪.‬یو تخیل دی‪.‬اما‬
‫پدغو هیوادونو کی‪ .‬اکثر مترقی ګوندونو ځان دکمونست ګوند په نامه ‪ ،‬ځکه‬
‫یاداوه ‪.‬چی دداسی ټولنی دجوړولو لپاره یی هڅی کولی ‪.‬په حقیقت کی دهغوی‬
‫هدف دغیر سرمایداری رشد دالری پر مختګ وه ‪.‬چی نهای او غایی هدف یی‬
‫سوسیا لیزم وه ‪.‬نه کمونیزم ‪.‬حتی دشوروی کمونست ګوند‪.‬چی دسوسیالستی‬
‫ټولنی دجوړیدلو ادعا کوله ‪. .‬دا نه ویل ‪،‬چی دوی کمونستی نظام جوړ کړیدی‪.‬‬
‫هغوی ویل ‪،‬کله چی دوی په واقعی مانا سوسیالستی نظام جوړ کړ ی‪.‬نو بیا به د‬
‫کمونستی نظام جوړولو لپاره ګامونه اخلی ‪ .‬ځکه په کمونیزم کی دولت موجود نه‬
‫وی‪ .‬خودګردانه تولنه جوړیږی‪.‬کچیر ی منطقی تحلیل وشی ‪.‬هغه وخت شوروی‬
‫دغرب سره داتومی او راکتی وسلو نظامی سیالی درلوده ‪ .‬هغوی په څه ډول‬

‫‪341‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کوالی شول ‪.‬چی دغرب سره د رقابت په حال کی ‪.‬ددولت موجودیت ته خاتمه‬
‫ورکړی‪.‬او کمو نستی نظام جوړ کړی ‪.‬هغه وخت ‪،‬دشوروی نظام دضربی الندی‬
‫وه‪ .‬حتی د اقتصادی پلوه‪ ،‬شوروی دغرب نه شاته پاتی وه‪.‬هلته په شوروی کی‬
‫کمونستی نظام یو تخیل وه ‪.‬دنړی دمترقی او ملی حکومتونو ‪،‬دمحوه کولو لپار ه‬
‫‪.‬غرب ځکه دکمونیزم دنوم نه لویه بال جوړه کړیوه وه‪ .‬چی خپل مخالف شوروی‬
‫‪.‬اوددی نه عالوه ‪.‬ملی مترقی غورځنګونه ‪ .‬د سړی جګړی په وخت په هغی‬
‫ووهی‪.‬او دنړی د خلکو کرکه دهغوی پرضد تحریک ‪.‬او دتبلیغاتی ضربی الندی‬
‫یی واقع کړی ‪ .‬همدا علت وه‪.‬چی داستعمار پر ضد ټول غورځنګونه ‪.‬دکمونستانو‬
‫په نامه یاد اوتخریب شول ‪.‬او اسالمی بنیاد ګرایی لپاره الره خالصه شوه ‪.‬‬

‫بیا هم ‪.‬که چیری ددغو تعریفونو په اساس د شوروی ټولنی جوړښت ته توجه‬
‫وشی ‪.‬هلته نه سوسیالیزم په واقعی معنی موجود وه‪ .‬اونه کمونیزم ‪.‬شوروی ټولنه‬
‫دغربی سرمایداری په مقایسه ‪.‬څوڅو ځله وروسته پاتی وه‪ ..‬غربیانو دکمونیزم‬
‫دنامه نه ‪.‬دسړی جګړی په وخت یوه داسی ‪.‬وژونکی وسله جوړه کړه ‪.‬چی په نړی‬
‫کی دهغوی دتجاوزاتو لپاره ‪ .‬دمنلو وړ بهانه شی‪ .‬لکه نن چی اسالمی تروریزم‬
‫‪.‬دنوم نه ‪.‬دمداخلی لپاره ګټه اخلی‪ .‬او هغه هم دوی جوړ کړی‪ .‬همدارنګه ‪.‬هغوی‬
‫دکمونیزم کلمه ‪،‬دومره کرک جنه کړه ‪.‬چی په نړی کی هر روشنفکری غورځنګ‪ ،‬او‬
‫مترقی او ملی حرکت ‪،‬اویا مستقل هیواد ونو‪ .‬دځپلو لپاره ګټه واخسته ‪.‬هغوی‬
‫بیا‪،‬دکوریا ‪،‬ویتنام ‪،‬کیوبا ‪،‬کمبودیا‪،‬الوس ‪،‬افریقا یی او نورو هیوادونو باندی یی‬
‫مرګونی ګوزارونه وکړل‪ .‬په ملیون هاو انسانان یی ووژل‪.‬چی د خپل واک الندی‬
‫حکومتونه جوړ کړی‪.‬نو ځکه کمونیزم دسړی جګړی په وخت یوه تبلیغاتی وسله‬
‫وه ‪.‬نه موجود سیاسی نظام‪.‬‬

‫‪342‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ګوند ولی دکور کالی او ډوډی شعار ورکړ ؟‬

‫کور کالی دودی ‪.‬دهر انسان دژوند ددوام لپاره‪.‬لومړی ضرورتونه دی ‪.‬دفقر او‬
‫احتیاج نه د خالصون لپاره ‪.‬هلی ځلی کول ‪.‬او یا شعارورکول ‪.‬په هیڅ قانون کی‬
‫جرم نه شمیرل کیږی ‪.‬بلکی دا یو نیک او انسانی کاردی ‪.‬خودوطن او بشریت‬
‫‪.‬داخلی او خارجی دشمنانو ‪ .‬دخلقی ګوند دتخریب لپاره ‪.‬دهغی نه ټوکه جوړه کړه‬
‫‪.‬او دغه انسانی شعار یی ‪.‬دخلقی دولت دتخریب یوه وسیله وګرځوله ‪.‬که چیری‬
‫همدا اوس اروپای تمدن ته ځیر شو‪ .‬دلته په غرب کی ‪.‬محتاجو خلکو لپاره‬
‫‪.‬دهغوی دحداقل ضرورتونو دپوره کولو لپاره‪.‬حداقل مدد معاش ټاکل شویدی‬
‫‪.‬چی هغی ته منی ماکس ‪.‬او یا سوسیال وای‪.‬چی دټولنی نادارو او بیکارو خلکوته‬
‫‪ ،‬دومره مدد معاش ورکول کیږی ‪.‬چی دهغوی دکور ‪،‬کالی ‪،‬او دودی ‪،‬او نور‬
‫ابتدای ضرورتونه رفع کړی ‪.‬اکثر دنورو هیوادونو نه راغلی ‪.‬مهاجرینو ته هم ‪.‬دغه‬
‫مدد معاش ورکول کیږی‪.‬هغوی یعنی غربی هیوادونه ‪ .‬پدی پروګرام سره موفق‬
‫شول ‪.‬چی په ټولنه کی دشدید فقر دمخنیوی نه عالوه‪.‬دخلکو اجتماعی امنیت‬
‫تامین کړی ‪.‬دخلکو راتلونکی ژوند تضمین شی ‪.‬دسیاسی او اجتماعی بحران مخه‬
‫هم ونیسی ‪.‬او سیاسی نظام ته دایمی ثباط ورکړی ‪.‬همدا دلیل دی چی خلک‬
‫دحکومت پرضد قیام نکوی ‪.‬دکودتا ګانو تصور هم نشی کیدای ‪.‬اوسیاسی نظام تل‬
‫ثباط لری ‪.‬دلته اکثر سوسیالست ګوندونه حاکم ګوندونه دی‪.‬چی دعامو خلکو په‬
‫ګټه ریفورمونه عملی کوی ‪ .‬د ثور انقالب دبری وروسته خلقیانو هم دداسی یو‬
‫نظام د جوړیدلو لپاره ‪.‬چی دافغانانو ابتدای ضرورتونه رفع کړی ‪.‬کوشش کاوه ‪.‬که‬
‫چیری داخلی جګړی او خارجی تجاوز په خلقی دولت نه وای تحمیل شوی‬
‫‪.‬خلقی دولت دغه توان درلود ‪.‬چی دغه پروګرام عملی کړی ‪.‬دا یو تخیل نه وه‬
‫‪.‬افغانستان په کافی اندازه طبیعی زیرمی لری ‪.‬چی دنړی دځمکی الندی ستره‬
‫خزانه ګنل کیږی‪ .‬او زیار کښ خلک لری ‪.‬چی دداسی یو ی ټولنی ‪،‬دجوړولو‬

‫‪343‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫امکان یی ورکاوه ‪.‬افغانستان ‪،‬دمندلیف دجدول ‪ ۱۱‬عناصرو معدنونه لری ‪.‬د‬

‫نفت‪،‬ګاز ‪،‬اوسپنی ‪،‬طال‪،‬مس‪،‬لیتیم ‪،‬زمرد‪،‬الجورد او نوروڼه عالوه ‪.‬یورانیم هم‬
‫لری ‪.‬خارجی جاسوسی شبکو ‪.‬چی په مخ یی داسالم نقاب را کش کړی‪.‬په هیواد‬
‫دمختلفو نومونو الندی دداخلی جګړو اور بل ساتلی دی‪ .‬چی هغه د یو ملی‬
‫حکومت لخوا استخراج نشی ‪.‬دا کارددوی یو ګوډاګی حکومت وکړی ‪ .‬نو ځکه‬
‫‪.‬په ملی سطح یی دهغی داستخراج مخه نیولی ده ‪.‬هغه وخت دامین دحکومت په‬
‫زمانه کی ‪.‬دخارجه وزارت مرستیال ‪.‬اسد اله امین دشورویانو یو هیت ته وویل ‪!.‬‬
‫چی تا سو صرف دوه اقتصادی پالنونو په عملی کیدو کی ‪.‬ځموږ سره مرسته‬
‫وکړی ‪.‬افغانستان به دومره پرمختګ وکړی ‪.‬چی بیا تا سو کوالی شی چی ‪۷۵‬‬
‫کاله د اسیای هیوادونو لپاره زموږ نه مرسته وغواړی ‪.‬داساده خبره نه وه‪.‬دا یو‬
‫تخیل نه وه ‪.‬ددی لپاره عملی امکانات موجود وه ‪.‬دا امکانات ‪.‬دا اوس هم موجود‬
‫دی ‪.‬خو دخارجی هیوادونو شبکی چی دپردی شاته‪ .‬هیواد اداره کوی‪ .‬دی ته‬
‫اجازه نه ورکوی‪ .‬چی افغانستان په خپلو پخو ودریږی ‪.‬هغوی غواړی چی افغانان‬
‫محتاج کړی ‪.‬اوبیا یی دځان اطاعت ته مجبور کړی ‪ .‬خارجی هیوادونه داسالمی‬
‫شبکو په الس مکتبونه سوزوی معلمین وژنی ‪.‬او ځوان نسل جاهل ساتی ‪.‬او بیا‬
‫یی ‪،‬دجاسوسی شبکو دینی مدرسوته لیږی ‪ .‬هلته ‪،‬هغوی خرافاتی کوی‪ .‬دجنت‬
‫قواله ورکوی‪.‬دهغوی په مال بمونه وتړی ‪.‬اوورته ووای چی ځان ددنیایی عذاب نه‬
‫خالص کړی ‪.‬دجنت حوری او غلمان ستاسو په انتظارکی دی‪.‬د یادونی وړ ده چی‬
‫‪.‬پاکستان دومره قوی هیواد ندی‪ .‬چی ټولی دنیاته دجنګ اعالن وکړی ‪.‬دا غربی‬
‫شبکی دی ‪.‬چی هغوی ته په ملیاردونو دالر او نظامی مرستی ورکوی ‪.‬چی داسالمی‬
‫ترورستانو‪ .‬دجوړولو فابریکی فعالی وساتی‪ .‬خکه دجګړی ددوام لپاره ‪.‬دواړو‬
‫خواوته پسی او وسلی دوی ورکوی‪ .‬دغه دبشر دحقوقو جعلی مدافعینو ‪.‬جاهل‬
‫مالیان او عادی خلک په خپلو پیسو او وسلو سنبال کړی ‪.‬او افغان ملی ناورین‬

‫‪344‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ته یی دوام ور کړی ‪.‬هغوی پدغه کار سره دافغانستان ځوان نسل خرافاتی ‪،‬بی‬
‫السه ‪،‬بی پخو‪،‬ړوند ‪ ،‬شل اوشوټ ‪،‬جاهل او معیوب او دژوند دنعمت نه محروم‬
‫کړل ‪ .‬تر څو په افغانانو حکومت وکړی‪.‬داسی ظلم چنګیز په افغانانو نه وه‬
‫کړی‪.‬ځکه هغه یوه لنډه دوره وه‪.‬او زر تیره شوه ‪ .‬اما داوسنی تراژیدی ختم دلس‬
‫هاوکلونو وروسته هم نه لیدلکیږی ‪.‬دا ترا ژیدی هغه وخت ختمیدای شی ‪.‬چی‬
‫دخلکو سیاسی شعور لوړ شی‪ .‬خپل دوست او دشمن وپیژنی ‪.‬خلک داسالم‬
‫دنامه الندی ددغو شبکو دشیطانی لو بو په ماهیت پوه شی ‪ .‬دنړی دسترو قدرتونو‬
‫دشیطانی لوبو نه خبر شی‪.‬او ځان ته ددوی دشیطانی جال نه نجات ورکړی ‪.‬او په‬
‫سوله او امنیت کی ژوند پیل ګړی‪.‬‬

‫دشوروی اشغال او دمجاهدینو دحکومت نه وروسته دګوند دغړو حالت !‬

‫کله چی شوروی قوتونو‪ .‬د جمهور ریس حفیظ اله امین دوژلو‪.‬او دتاج بیګ په‬
‫قصر باندی ‪،‬دهوایی اوکوماندویی قوتونو ‪.‬دحملی وروسته‪ .‬ګوندی اودولتی‬
‫رهبری ترور اوزندان ته واچول ‪.‬او افغانستان اشغال کړ‪ .‬حفیظ اله امین یی دهغه‬
‫ددوه ځامنو او دقصر دسل هاو مدافعینو په شهادت ورسول افغان مقاومت یی‬
‫مات کړ‪.‬او په حاالتو حاکم شول ‪.‬دغه وخت دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند‬
‫وطن پالونکی غړو ‪.‬دوحشت اوترور په فضاکی ژوند پیل کړ ‪.‬دشوروی استخباراتو‬
‫او خاد لخوا‪ .‬دتعقیب الندی واقع شول‪.‬شورویانودګوند غړی په دری برخو‬
‫تقسیم کړل‪ = ۶ .‬دګوندی مشرتابه لویه برخه ‪.‬دسیاسی دفتر او مرکزی کمیتی غړی‬
‫‪،‬دحکومت وزیران او لوړ رتبه ګوندی او دولتی مقاماتو غړی ‪.‬دامینیانو پنامه اعدام‬
‫او زندان ته واچول شول ‪.‬او پاتی یی دتعقیب الندی واقع شول ‪ = ۷ .‬دګوند هغه‬
‫برخه چی دشوروی او کارمل سره یی ښه مناسبات درلودل ‪ .‬دشوروی حاکمیت‬
‫الندی دنو ی دګوند او دولت درهبری غړی شول ‪ .‬بله برخه مخفی او‬
‫یامهاجرشول ‪ = ۵ .‬دګوند نظامی برخه‪ .‬هغوی په اردو کی خپل کارته دوام ورکړ‬

‫‪345‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪.‬کارمل پدی قادرنشو ‪.‬چی په نظامی سازمانونو کی ‪.‬په کامل ډول دخلقیانو‬
‫‪.‬خونړی تصفیه سرته ورسوی‪.‬ځکه جګړه روانه وه‪.‬او دهغوی کار ته ضرورت وه‬
‫‪.‬نظامی خلقیان په بدو شرایطو کی واقع وه ‪.‬هغوی دیوی خوادخپل ژوند ددوام‬
‫لپاره مجبوروه ‪.‬چی خپل کارته دوام ورکړی ‪.‬اوخپل ځان ژوندی وساتی ‪.‬ځکه‬
‫شوروی استخباراتو دامینیانو په نامه ترورول‪.‬اوبله خوا ‪ ،‬جهادی تنظیمونو‪،‬‬
‫دکمونستانو په نامه وژل‪ .‬هغوی هم دخپل ځان ‪،‬او کورنی‪ ،‬نه دفاع کوله ‪.‬او دبلی‬
‫خوا خپل ملګری یی هم ‪.‬دخاد او کی جی بی دضربی نه ساتل‪.‬ځکه که چیری‬
‫هغوی بهرته په کتلوی توګه تلل مها جر کیدل ‪.‬هغوی دکمونستانو په نامه نیول‬
‫کیدل شکنجه او ترور کیدل ‪.‬حتی په داخل کی کله چی خارجی شبکو‪ .‬دمجاهدینو‬
‫قومانده ‪ ،‬په الس کی واخسته ‪.‬هغوی خلقیان ‪،‬دکمونست په نامه نیول ‪.‬شکنجه‬
‫کول او وژل ‪.‬ځکه دغه مجاهدین نور افغانان نه وه ‪.‬دهغوی څیره دافغانانو وه‬
‫‪.‬خو په اصل کی ‪.‬دهیواد ددشمنانو په الس کی لکه دنن په شان‪.‬یوه وسله وه ‪.‬په‬
‫داسی مرګونی حاالتو کی ‪.‬خلقیانو پټ سازمانونه جوړ کړل ‪.‬او داصولی جنبش‬
‫دنامه الندی یی ‪.‬یو پټ سیاسی غورځنګ پیل کړ‪ .‬دغه غورځنګ دخلقیانو په‬
‫ژوندی ساتلو ‪.‬او خلقی زندانیانوته دمرستی پخاطر لوی کارونه وکړل ‪.‬خودوخت‬
‫په تیریدلو سره ‪.‬شوروی او خاد ‪.‬دغه غورځنګ ‪.‬دداخل او خارج نه ‪.‬دضربی‬
‫الندی واقع کړ ‪ .‬او هغه یی په داخلی نفاق اخته‪ .‬ضعیف او تعقیب اوترورکړل‬
‫‪.‬خو بیا هم دغه غورځنګ‪ .‬خپل ژوند ته دوام ورکړ‪.‬‬

‫دنجیب واک ته رسیدل ‪.‬‬

‫کله چی کارمل دقدرت نه لری شو‪.‬او نجیب دچارو واګی ترالسه کړی ‪.‬هغه‬
‫‪،‬دامین دوخت ګوندی رهبری په دری ګروپونو وویشله‪.‬او د یو یوکال په وقفو کی‬
‫د پل چرخی زندان نه خوشی کړل ‪.‬ځه په وروستی ګروپ کی د لس کاله زندان‬

‫‪346‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وروسته خوشی شوم‪.‬دګوندی بندیانودخوشی کیدلو وروسته‪ .‬د ټول ګوند د اتحاد‬
‫لپاره ‪.‬هڅی پیل شوی ‪.‬خوموږ اول ‪،‬خپل ملګرو دراټولولو کوشش پیل کړ ‪.‬دبلی‬
‫خوا نجیب دکارمل سره‪ .‬په شدیدی مبارزی اخته وه ‪ .‬دی حالت ددی ضرورت‬
‫پیداکاوه ‪.‬چی نجیب په هغه خلقیانو چی دامین په نامه بندیان وه ‪.‬کامل‬
‫اعتمادکړای وای ‪.‬او هغوی یی په قدرت کی په واقعی ډول ‪.‬شریک کړیوای ‪.‬چی‬
‫دکارمل په مقابل کی دباور وړ قوت وه ‪.‬خو هغه پدی کار کی متردد وه‪.‬نجیب‬
‫لیدل ‪.‬چی کارمل په ټول قوت دده دمرګ کوشش کوی ‪.‬کله چی دشمال بغاوت‬
‫پیل شو ‪.‬زموږ ملګرو دنجیب سره مالقات وکړ ‪.‬په دغه مالقات کی زه حاضر وم‬
‫‪.‬موږ دشمال د کړ کیچن حالت دکنترول لپاره ‪،‬نجیب ته خپل پیشنهادونه‬
‫ورکړل‪.‬که چیری دغه وړاندیزونه عملی شوی وای‪ .‬دنجیب دسقوط مخه نیول‬
‫کیده‪.‬او افغان حکومت خپل ژوند ته دوام ورکوالی شو ‪.‬هغه موږ سره په خبرو‬
‫کی ټول وړاندیزونه ومنل‪ .‬خوبیا یی په هغی یی عمل ونکړ‪ .‬ځکه هغه ته دکارمل‬
‫ډلی لخوا وویل شول ‪.‬چی دوی لس کاله ستا زندان تیر کړی‪ .‬هغوی کله دزندان‬
‫سختی هیره والی شی ‪.‬نو ځکه الزمه نده ‪.‬چی په هغوی باور وشی ‪.‬داحالت چی‬
‫خارجی استخباراتو جوړ کړیوه‪ .‬نجیب یی دبی باوری حالت کی واقع کړ‪.‬دیوی‬
‫خوانه هغه خلقیان چی دامین دسقوط په وخت د کارمل حکومت سره یو ځای‬
‫شوی وه ‪ .‬دهغه مخالف وه ‪.‬دغه خلقیان دنجیب او شهنواز تنی دداخلی نظامی‬
‫تکر په وخت بندیان شوی‪ ،‬او‪.‬دده سره مخالف شوی وه ‪.‬کارمل ډلی دانتقام‬
‫اخستلو لپاره کارکاوه ‪.‬او پداسی حاالتو کی هغه باید دامین په ملګرو باور کړایوی‬
‫‪.‬چی هغه هم ونشو ‪.‬داسی حاالتو کی ‪.‬دشمال ملیشو کنترول دنجیب دالسه‬
‫ووت‪ .‬او دکارمل ډلی دشمال ملیشو کنترول الس ته راوست ‪ .‬دامنیت دولتی‬
‫‪،‬ګوند او دولت کنترول دشوروی کی جی بی دکار په نتیجه کی د مخه دنجیب‬
‫دالسه وتلی وه‪ .‬او دکارمل ډلی او نظامیانو د مخه هغه تر السه کړیوه‪ .‬دنړیوالی‬

‫‪347‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫استخباراتی لوبی ‪.‬په وروستیو شیبوکی ‪.‬نجیب صرف ددی امکان درلود‪ .‬چی خپل‬
‫ژوند ته نجات ورکړی‪.‬دهغه نامرده ملګرو دخارجی استخباراتو په اشاره‪ .‬نجیب‬
‫ددشمنانو دحملی په مقابل کی یواځی پریښود‪.‬دوطن ګوند کنترول چی ده جوړ‬
‫کړی وه‪ .‬دکارمل داړه مارانو الس ته ورغی ‪.‬نجیب دخارجی استخباراتو دکار په‬
‫نتیجه ‪.‬دکابینی وفاداری‪،‬داردو وفاداری‪ ،‬دخاد وفاداری او دوطن ګوند وفاداری‬
‫ټول دالسه ورکړل ‪.‬د مرګ او ژوند په وروستیو شیبو کی‪ .‬هغه ته صرف دهغه‬
‫ورور پاتی وه ‪.‬چی دواړو دملګروملتو دفتر ته پناه وړلو سره ‪.‬دکارمل لخوا دحتمی‬
‫مرګ نه خالص شول‪ .‬چی بیا دکارمل دنظامیانو باند کودتا کامیابه ‪.‬او دنجیب‬
‫حکومت سقوط وکړ‪.‬اوکارملی اسالمی دولت جوړ شو ‪.‬‬

‫ددا کترنجیب سر نوشت ‪!.‬‬

‫دنجیب دسقوط وروسته دجریاناتو دمستند بیان لپاره ‪.‬دهغه ددستیار اسحاق‬
‫توخی چی دنجیب ترمرګ پوری دهغه سره دملګرو ملتونو په دفتر کی وه‬
‫‪.‬مصاحبی ته مراجعه کوم ‪.‬چی په فیس بوک کی خپره شوه ‪.‬پشتو ژباړه او لنډیز‬
‫‪.‬هغه وویل ‪ .‬دحمل د میاشتی په ‪ ۷۹‬کال ‪ ۶۵۱۶‬دکابل هوایی ډګر دشمالی‬
‫تلوالی په الس ورغی ‪.‬پدغه ورځ دملګرو ملتونو نماینده ‪.‬بینن سیوان الوتکه هوای‬
‫ډګر ته کوزه شوه ‪.‬خودشمالی تلوالی قوتونو هغه محاصره کړه ‪.‬او بنن سیوان یی‬
‫پری نښود ‪.‬چی دالو تکی نه کوز شی ‪.‬ما نجیب ته خبر ورکړ ‪.‬چی هوای ډګر‬
‫نیولشوی دی ‪.‬او بینن سیوان د الوتکی نه وتلی نشی ‪.‬بیا زموږ اړیکه پری شوه‬
‫‪.‬نجیب نه غوښتل ‪.‬چی دکودتا چیانو په الس ورشی ‪.‬هغه مجبور شو چی‬
‫‪.‬دملګرو ملتونو دفتر ته پناه یوشی ‪.‬هغه دشمالی تلوالی په محاصره کی وه ‪.‬که‬
‫چیری هغوی دده نجات غوښتلی کوالی شول ‪.‬بل هیواد ته دده دتګ زمینه‬
‫مساعده کړی ‪.‬چی دا دملګرو ملتونو ددفتر غوښتنه هم وه ‪.‬خو هغوی دا کارونکړ‬
‫‪.‬د طالبانو دراتګ او مجاهدینو دسقوط پر وخت ‪.‬په شخصی لباس کی دقسیم‬

‫‪348‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫فهیم استازی ‪.‬دملګرو ملتونو دفتر ته راغی ‪.‬او دنجیب نه یی وغوښتل ‪.‬چی ددفتر‬
‫نه ووځی‪ .‬او ددوی سره الړ شی ‪.‬خوهغه ‪.‬دا وړاندیز رد کړ ‪.‬دهغه په نظر دا‬
‫ګروګان ګیرانو ته ‪.‬د تسلیمیدلو معنی درلوده ‪.‬هغه ملګرو ملتو ته احترام درلود ‪.‬او‬
‫یقین یی درلو د‪.‬چی هغوی به دده حفاظت وکړی ‪.‬دطالبانو لخوا دکابل دنیول‬
‫کیدو وروسته ‪.‬دهغوی وسله وال کسان ‪.‬د شپی په یوه بجه ‪.‬دملګرو ملتونو ددفتر‬
‫انګړ ته داخل شول ‪.‬ددفتر ساتونکو دوه کسو کسانو چی یو ترک اوبل استرالیا یی‬
‫وه ‪.‬ناکام مخالفت وکړ ‪.‬او هغوی دنجیب کوټی ته داخل شول ‪.‬او هغه یی په زور‬
‫دکوټی وایست ‪.‬اودځان سره یی یووړ ‪.‬هغه ته یی وویل چی رهبران ستا سره‬
‫مذاکره کوی ‪.‬شپه تیره شوه ‪.‬د سهار ‪ ۱‬بجی شوی ‪.‬هغوی دنجیب ورور احمد زی‬
‫پسی راغلل ‪.‬هغه ته یی وویل ‪.‬چی ته نجیب غوښتی یی ‪.‬اوهغه یی دځان سره‬
‫بوتلو ‪.‬نیم ساعت تیر شو ‪.‬ددفتر مقاماتو وویل ‪.‬چی تاسو ته بد خبر لرو ‪.‬داکتر‬
‫نجیب شهید شو ‪.‬دا دای اس ای جنایت وه ‪.‬دا موضوع چی هغه دفشار الندی‬
‫واقع شو ‪.‬چی دډیورنډ په معاهدی بیا امضاوکړی ‪.‬حقیقت نلری ‪.‬داځکه چی هغه‬
‫برحال جمهور ریس نه وه ‪.‬توخی وویل ‪.‬چی دنجیب حکومت د څو تنو اشرارو‬
‫سره په جګړه بوخت نه وه ‪.‬بلکی داسالمی هیوادونو دمداخلی ‪.‬دلویی څپی سره‬
‫مخ وه ‪.‬حتی دانور سادات قاتلین دزندان نه خوشی ‪.‬او افغانستان ته وارد شول ‪.‬‬

‫دمجاهدینو حکومت ‪.‬‬

‫کله چی دکارمل نظامینو او شمالی تل والی قدرت تر السه کړ ‪.‬دهغوی سره‬

‫دپاکستان نه راوړل شوی دمجاهدینو په نامه ‪.‬د د اړه مارانو حکومت ‪ .‬په نوی‬
‫اتالف کی یو ځای شو‪ .‬او اسالمی دولت اعالن شو‪.‬داسالمی حکومت دنقاب‬
‫شاته ‪.‬خار جی هیوادونوجاسوسی شبکو‪ .‬چی دپردی شاته ‪.‬دمجاهدینو په نامه‬
‫ټول تخریبی کارونو ادره ‪.‬او قومانده یی په الس کی وه ‪.‬د مجاهدینو په‬

‫‪349‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫الس‪.‬دافغانستان دتباه کولو لپاره ‪.‬لوی پرو ګرامونه عملی کړل‪ .‬هغوی دافغانستان‬
‫دملی اردو انحالل ‪.‬دالوتکو ‪،‬تانکونو‪،‬سقیله توپونو ‪،‬لویو وړو راکتونو ‪،‬وسلو دکباړ‬
‫کولو او پاکستان ته دانتقال ‪.‬ددولتی موسساتو‪ .‬فابریکو لوټ تاالن ‪.‬دملی موزیم‬
‫‪.‬دداراالمان او تاجبیګ ‪.‬او چهل ستون دقصرونو ‪.‬اونورو موسساتو تخریب او‬
‫لوټول ‪ .‬دافغان روشنفکرانو او خلقیانو ترو او قتل عام‪ .‬او داسی نورو‪.‬‬
‫جنایاتودکولو او ملی خیانت پروګرام عملی کړ ‪.‬نو ځکه ددغه اعالن نه وروسته‬
‫‪.‬په ټول افغانستان کی د تروروحشت او دهشت فضا حاکمه شوه‪ .‬زموږ ملګری‬
‫چی دلس کلن زندان نه وروسته راخوشی شوی وه‪.‬دترور او وحشت دنوی څپی‬
‫سره مخ شول‪.‬ځکه شوروی ظاهرا او رسما وتلی وه ‪.‬خودهیواد ادره بیاهم دهغوی‬
‫دجاسوسی شبکو او دکارمل نظامیانو په الس کی وه‪.‬چی داسالمی نقاب شاته پټ‬
‫وه‪.‬چی په مراتبو نسبت شوروی ‪.‬رسمی حضورته خطرناک وه ‪.‬هره ورځ زموږ‬
‫ملګری ترور کیدل ‪.‬موږ به دهغو جنازو او فاتحوته تلو ‪.‬منصورهاشمی ‪،‬دپوهنتون‬
‫استاد ‪.‬د پوهنتون په انګړ کی دربانی دترورستانولخوا ترور شو ‪.‬هغه دامین دوخت‬
‫داوبو او بریښنا وزیر وه او د‪ ۶۵‬کاله زندان نه وروسته راخوشی شوی وه‪.‬بله ورځ‬
‫محمد دوست‪ ،‬دامین دوخت دمرکزی قول اردو قوماندان‪.‬چی دلس کاله زندان نه‬
‫وروسته خوشی شوی وه ‪.‬دمجاهدینو دفواید عامی وزیر یاثر لخوا دکورنه را‬
‫ایستل کیږی او وژل کیږی‪ .‬پدی منطق چی هرڅوک دی خپل کمونست ووژنی‬
‫ځکه دواړه دوردګو دوالیت نه وه‪.‬پدی ډول وژنی دوام کوی‪ ..‬ځموږ دملګرو ‪.‬او‬
‫نورو روشنفکرانووژنو دوام ‪ .‬ددی باعث شول ‪.‬چی خلقیان مخفی او یا‬
‫مهاجرشی‪.‬ماته هم ډیرو ملګرو وړاندیز وکړ ‪.‬چی دهیوادنه ووزم ‪.‬هغوی وویل چی‬
‫هره ورځ دملګرو فاتحی ته روان یو ‪.‬ته باید ډیر زر دهیواد نه ووځی ‪.‬کنه حاالت‬
‫ډیر خطر ناک دی ‪.‬زه بیا مهاجر شوم‪.‬زما دمهاجرت داستان دنورو‬
‫روشنفکرانودمهاجرت لپاره‪.‬یوه نمونه کیدای شی‪.‬‬

‫‪350‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫مهاجرت ‪.‬‬

‫زه په کال ‪ ۶۱۱۷‬پسرلی کی دنجیب دسقوط ‪.‬او دمجاهدینودحکومت دجوړیدلو‬

‫نه وروسته ‪.‬جبری مهاجرت ته اړ شوم‪.‬او لومړی پیښور ‪.‬او بیا دپښتون خوا‬
‫نوروسیموته الړم ‪.‬ما باجوړ ‪،‬ناوه ګی ‪،‬چارمنګ ‪،‬خیبر ‪،‬داپریدو سیمو‪ ،‬صوابی‬
‫‪،‬مانیری ‪.‬مردان ته سفرونه وکړل ‪ .‬په چارمنګ کی ‪.‬ځه محمد شعیب جان‬
‫صاحب ته ورغلم ‪.‬هغه هرکال یوځل کندز ته ‪.‬ځما دپالر مولوی محمد سرور‬
‫خان مومند لیدلو ته راته ‪.‬اوهلته به ځموږ میلمه وه ‪.‬ځه دده سره دوهفتی پاتی‬
‫شوم ‪.‬زما ملګری دوستان او خپلوان ‪.‬ډیر زیات وه‪.‬یوه ورځ سلیمان الیق ماته‬
‫احوال راولیږه ‪.‬چی دده لیدلو لپاره ولی باغ ته ورشم ‪.‬زه ولی باغ ته ورغلم ‪.‬هغه‬
‫ماته وویل ‪.‬چی ستا نژدی ملګری غوربندی اونور تاته په پیښورکی منتظردی ‪.‬‬
‫غوربندی دکارمل په وخت بندی وه ‪.‬هغه دپلچرخی په زندان کی زما سره نژدی‬
‫اړیکی درلودی او زما د زندان ښه دوست وه‪.‬هغه دخیبر او الیق نژدی ملګری وه‬
‫‪.‬او دهغوی په اړه یی ماته د ښه خاطراتو بیان کړیوه ‪.‬زه پیښور ته الړم ‪.‬هلته ‪.‬په‬
‫باړه کی د نشنل عوامی پارتی په میلمستون کی ‪.‬دغوربندی نه عالوه ‪.‬دوطن‬
‫دجریدی مسول حمید روغ ‪،‬داطالعاتو او کولتور پخوانی وزیر بشیر رویګر هم‬
‫اوسیدل ‪.‬زموږ لپاره ټول ضرورتونه پوره شویوه ‪.‬زما په لیدلو ټول خوشحاله شول‬
‫‪.‬هلته موږ دملګرتوب ‪،‬اودوستی په فضاکی ‪،‬ډیری ښی شپی ورځی تیرولی ‪.‬یوه‬
‫ورځ په یوه انګریزی ژبی ورځپانه کی ‪.‬ځموږ په اړه یو مضمون خپورشوی وه ‪.‬په‬
‫هغی کی زموږ دټولو نومونه لیکل شویوه ‪.‬لیکل شوی وه ‪.‬چی دپخوانی دولت‬
‫عالیرتبه مامورین په پیښورکی ‪.‬په مخفی ډول ژوند کوی‪.‬غوربندی ځمانه پوښتنه‬
‫وکړه‪.‬چی ددغه لیکنی په هکله څه فکر کوی ؟‪.‬ما ورته وویل ‪.‬چی ددوی‬
‫استخبارات داولی ورځی نه خبردی ‪.‬چی موږ چیرته یو ‪.‬اوچیرته اوسیږو‬
‫‪.‬خودداسی لیکنی خپرول ‪.‬ددی معنی لری ‪.‬چی نور موږ مصونیت نلرو ‪.‬هره لحظه‬

‫‪351‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ددی امکان شته چی ددوی لخوا‪ .‬زموږ امنیت دخطر سره مخ شی‪ .‬زما په نظر‬
‫الزمه ده ‪.‬چی بل هیواد ته ‪.‬دتللو کوششونه پیل کړو‪ .‬ټولو دانظر ومانه ‪.‬او هریوه‬
‫بل هیواد ته دتللو لپاره ‪.‬دخپلو ملګروسره تماسونه ونیول ‪.‬او وروورو یو بل هیواد‬
‫ته ‪.‬دمهاجرت لپاره تیاریدل ‪.‬‬

‫د پیښور زندان ‪.‬‬

‫دغه وخت ‪،‬ځه دیو ملګری دلیدلو لپاره‪.‬د پیښور ښارته الړم ځه په الر روان وم‪.‬‬
‫چی یوتن چی داستخباراتو اجنت معلومیده ‪.‬ماته وویل! چی ته باید زماسره یو‬
‫ځای ته الړ شی ‪.‬ماوویل ته څوک یی ؟او کوم ځای ته الړ شو ؟‪.‬هغه وویل چی دا‬
‫په ما پوری اړه لری ‪.‬چی کوم ځای ته ځو‪ .‬ته حرکت وکړه ‪.‬زه پوه شوم چی پټو پو‬
‫لیسو ونیولم ‪.‬مادهغه سره حرکت وکړ ‪.‬هغه دای اس ای بندی خانی ته بوتلم‬
‫‪.‬اوبیا ځه کوته قلفی شوم ‪.‬څو ورځی وروسته ‪.‬زمانه تحقیقات پیل شول ‪.‬هغوی‬
‫په بغالن کی ‪.‬د والی په حیث ‪.‬زما دکار نه ‪.‬پوښتنی پیل کړی‪ .‬هغوی صرف پدی‬
‫خبر وه ‪.‬چی زه دبغالن والی وم‪ .‬هغوی وویل ‪.‬چی په بغالن کی ‪.‬تا سو دپاکستان‬
‫په اړه څه فیصلی کړیوی ‪.‬ما ورته وویل ‪.‬چی تاسو نقشی ته وګوری ‪.‬بغالن دکوم‬
‫خارجی هیواد سره سرحد نلری ‪.‬هغه دافغانستان مرکزی والیت دی ‪.‬په بغالن کی‬
‫‪ .‬دپاکستان په اړه موږ کوم مشکل نه درلود‪ .‬چی په هغی تصمیم ونیسو‪.‬هغوی‬
‫زمانه وپوښتل ‪.‬چی په پیښورکی دخاد لخوا‪ .‬دانفجاراتو په اړه معلو مات ورکړم ‪.‬‬
‫ما هغوی ته وویل ‪.‬چی زه لس کاله دخاد زندانی وم ‪.‬چی بیا دخالصیدلو وروسته‬
‫دمجاهدینو په نامه مصیبت راغی‪.‬او دمجاهدینو په حکومت کی ‪.‬بیا ددی امکان‬

‫‪352‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫وه چی بندی شم ‪.‬ځه دلته مهاجرشوم‪ .‬چی ددغه مصیبتونونه خالص شم ‪.‬دادی‬
‫بیا دبل مصیبت سره مخا مخ یم ‪ .‬تحقیقات ختم شول ‪.‬دری هفتی وروسته ‪.‬ماته‬
‫وویل شول‪ .‬چی ته به د پیښور دای اس ای امر ته دخبرو لپا ره تیاریږی ‪.‬د امر‬
‫سره مالقات وخت ورسید ‪.‬زه یی هلته بوتلم ‪ .‬امر دمیزسرته ناست وه ‪.‬او دمیز‬
‫یوی غاړی ته ‪ ۹‬مالیان ناست وه ‪.‬اوبلی غاړی ته زه کیناستم ‪.‬امر دمالیانو نه‬
‫وپوښتل ‪.‬چی دی دبغالن والی وه ‪ .‬تاسو دی پیژنی‪.‬؟هغوی ماته وکتل ‪.‬او وویل‬
‫‪.‬صاحبه موږ دپاچا په وخت ‪.‬دلته مهاجرشوی یو ‪.‬او دی دتره کی په وخت والی‬
‫وه‪ .‬نو ځکه موږ هغه نه پیژنو‪ .‬امر هغوی رخصت کړل ‪.‬اوبیا یی ماته وویل ‪.‬نوی‬
‫ژوند دی مبارک شه‪.‬ما وویل کوم ژوند‪.‬هغه وویل ‪.‬که چیری دغه مالیانوته‬
‫پیژندالی وای‪.‬ما ته هغوی ته تسلیم کولی ‪ .‬ته هغوی بیولی ‪.‬اودا دهغوی واک وه‬
‫‪.‬چی په کوم ډول دی ووژنی‪.‬ما هغه ته وویل ‪.‬چی دلته د پخوانی حکومت ‪.‬حتی‬
‫دپخوانی خاد ‪.‬ډیر خلک او عالی رتبه مامورین اوسیږی ‪.‬چی تاسو ورته دژوند‬
‫ښه شرایط تیار کړیدی ‪.‬تاسی ولی زما سره داسی ددشمنی برخورد کوی ‪.‬؟ هغه‬
‫وویل‪.‬موږ دحکومت په حیث دا حق لرو ‪.‬چی پوه شو چی راغلی خلک څوک دی‬
‫‪ .‬موږ دټولو نه پوښتنی کوو ‪.‬او دلته یی راولو ‪.‬ما وویل‪ .‬زما نه په غیر ما بل څوک‬
‫ندی لیدلی ‪.‬چی دلته راوستل شویوی ‪.‬هغه احساساتی شو ‪.‬او وی ویل ‪.‬ته څه‬
‫فکرکوی چی دلته موږ څوک نشو راوستالی‪.‬؟ ‪.‬موږ به سلیمان الیق دولی باغ نه‬
‫راولو‪ .‬او دلته به یی ‪.‬بندی کړو ‪.‬هغه به زموږ سوالونو ته جواب وای ‪.‬بیا یی ماته‬
‫وویل تلی شی ‪.‬ځه دیو عسکر سره بیرته کوته قلفی ته الړم ‪.‬هفته وروسته زمانه‬
‫تحقیقات ختم ‪.‬او زه دکوته قلفی نه خالص ‪.‬او بیا عمومی بندی خانی ته بوتلل‬
‫شوم ‪.‬دالوی زندان ډیر چټل اوبدو شرایطو کی واقع وه ‪.‬کله چی ما هغه دپل‬
‫چرخی زندان سره مقایسه کړه‪.‬اصال دمقایسی وړ نه وه‪.‬دپل چرخی زندان ډیر‬
‫مدرن وه ‪.‬د پیښور عمومی زندان په یوه کوټه کی ‪ ۷۵‬نه تر ‪ ۵۵‬تنو پوری ‪،‬په شدیده‬

‫‪353‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫ګرمی کی په ځمکه قطار پراته وه ‪.‬په انګړ کی دوه تنه ‪.‬دهند زندانیان چی لیونیان‬
‫شو یوه ‪.‬او بدی ‪،‬زړه بوږنونکی‪ ،‬چغی یی جوړولی‪ .‬چی دی حالت یوه غمجنه‬
‫روحی فضا جوړوکړیوه‪.‬کله چی زه کوټی ته ورننوتم ‪.‬بندیانو ماته دیر احترام وکړ‪.‬‬
‫او ماته یی ځای خوشی کړ‪.‬هغوی ټول پښتانه وه‪.‬زما سره معرفی شول ‪.‬اود هغوی‬
‫سره زما دزندان پاتی وخت ښه تیر شو‪.‬‬

‫ازادی او دسفر دوام ‪.‬‬

‫‪.‬ځه یوه نیمه هفته هلته وم ‪.‬او بیا دزندان نه خوشی شوم‪.‬د زندان نه بهرماته ‪.‬زما‬
‫دتره زوی مختار احمد او دهغه دوه زامن ریاض احمد او فیاض احمد منتظر وه‬
‫‪.‬هغوی زه خپل کور مانیری ته بوتلم ‪.‬او ډیر ښه شرایط یی ماته تیار کړل ‪ .‬او زما‬
‫یی ډیر قدر وکړ‪.‬چی دزندان بد خاطرات هیر کړم ‪ .‬یوه نیمه میاشت وروسته‪.‬زما‬
‫ملګرو ماته دپیښورنه احوال راولیږه‪ .‬چی ورشم زما ملګری او دوستان ډیر زیات‬
‫وه ‪.‬هریوه غوښتل چی زه ورشم او ددوی سره خبری وکړم ‪.‬زه دوی ته ورغلم‬
‫‪.‬زموږ ملګری نوی پیښورته رسیدلی وه ‪.‬دهغوی سره می خبری اتری وشوی ‪.‬د‬
‫هغوی نه دکابل دنوی جریاناتو نه خبرشوم‪.‬همدارنګه ما اطالع ترالسه کړه ‪.‬چی‬
‫زما ملګری د باړه ی نه ‪.‬وتلی او اوس نوروهیوادونو ته تللی دی ‪.‬ماد ټولو‬
‫ملګروسره د پیښور دزندان د شرایطو قصی وکړی ‪.‬ددی کیسونه سلیمان الیق‬
‫خبرشو ‪.‬چی دای اس ای امر دده دنیولو باره کی ماته خبری کړیوی ‪.‬هغه ماته‬
‫احوال راولیږه ‪.‬چی دده سره دخبرو لپاره ولی باغ ته ورشم ‪.‬زه بیا ولی باغ ته‬
‫ورغلم ‪.‬هلته ددی زمینه مساعده شوه ‪.‬چی زه دالیق سره په تفصیل خبری وکړم‪.‬‬
‫هغه ته می دزندان کیسی وکړی ‪.‬هغه ماته وویل ‪.‬ایاته کوالی شی ‪.‬نن شپه په ولی‬
‫باغ کی پاتی شی ‪.‬سبا به زه او ته دواړه دولی خان سره دسهار چای وڅکو‪ .‬او ته‬
‫به دزندان کیسه هغه ته وکړی ‪.‬ماوویل هو زه پاتی کیدای شم ‪.‬ما او الیق په ولی‬

‫‪354‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫باغ کی دګرځیدلو په ترڅ کی په ډیرو مسایلو خبری وکړی ‪.‬ما هغه ته وویل ‪.‬چی‬
‫دنجیب دسقوط نه وروسته ‪.‬دوطن ګوند په پلنوم کی دنجیب پر ضد ستا خبری‬
‫‪.‬په ګوندیانو باندی منفی تاثیر کړیدی ‪.‬هغه وویل‪ .‬ته داسی فکر کوی‪.‬ما وویل هو‬
‫‪.‬هغه وویل ‪.‬چی هلته مسلطه فضاداسی وه‪.‬ما وویل‪ .‬پدغه خبرو دکارمل ډلی ستا‬
‫پرضد تبلیغ قطع نکړ‪ .‬او دنجیب ملګری دی هم دځان نه خفه کړل ‪.‬موږ څو‬
‫ساعته په تیرو حوادثو خبری وکړی‪.‬خبری ختمی شوی ‪ .‬شپه تیره شوه ‪.‬سهار شو‬
‫‪.‬موږ دسهار چای لپاره ولیخان ته ورغلو‪ .‬موږ سره معرفی شو ‪.‬او چای ته کیناستو‬
‫‪ .‬سلیمان الیق ‪،‬زه ولیخان ته بیا معرفی کړم‪.‬او زمانه یی وغوښتل چی دزندان‬
‫کیسه وکړم‪.‬ما دزندان کیسه پیل کړه کله چی زه دی برخی ته ورسیدم چی امر‬
‫وویل چی الیق په ولی باغ کی نیسو ‪.‬سلیمان الیق ولیخان ته داسی جدی وکتل‬
‫‪.‬چی اوس به هغه وای‪ .‬چی ته په ولی باغ کی یی ‪.‬تا څوک نیوالی شی‪.‬او یا داچی‬
‫دلته په کامل امن کی یی ‪ .‬ولیخان ډیر زر پوه شو‪ .‬او په ډیر تدبیر یی وویل ‪.‬چی‬
‫ته څه فکر کوی دا ځه بندی نه وم ‪.‬غفارخان بندی نه وه ‪.‬بینظیر بوتو بندی نه وه‪.‬‬
‫دا ټول سیاسی مشران بندیان نه وه ‪.‬څوک چی سیاست کوی هغه زندان په ځان‬
‫منلی وی ‪.‬هغه وویل ‪.‬چی ته تشویش مه کوه ‪.‬اوس شرایط بدل شویدی‪.‬دسړی‬
‫جګړی په وخت ‪.‬ای اس ای رهبری داسی جوړه شویوه ‪.‬چی شوروی په افغانستان‬
‫کی مات ‪.‬او مترقی او چپ عناصر دتعقیب الندی واقع شی‪.‬او س چی شوروی‬
‫مات ‪.‬او حاکم ګوند متالشی شویدی ‪.‬ای اس ای رهبری بدله شوی ‪.‬او هغوی‬
‫اوس داسالمی افراطیت پر ضد‪ .‬کار پیل کړیدی‪.‬نور تشویش مکوه‪ .‬تا ته کوم‬
‫خطر نشته ‪.‬هغه ما ته هم وویل چی نور دتشویش ځای نشته ‪.‬ته دلته ارام ژوند‬
‫کوالی شی ‪ .‬په راتلونکی کی به شرایط نور هم ښه شی ‪.‬په مختلفو مسایلو د بحث‬
‫نه وروسته‪.‬زموږ خبری بالخره پای ته ورسیدلی ‪.‬دولی خان نه رخصت شو‬
‫‪.‬سلیمان الیق بیا هلته دپاتی کیدلو په اړه زما نظر وغوښت ‪.‬ما ورته وویل ‪.‬چی دا‬

‫‪355‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫هیواد دافغانستان ‪.‬او خصوصا دمترقی عناصرو پر ضد ‪،‬ددسیسو ‪،‬او فتنو‬

‫‪،‬دجوړولو ځای وه او دی ‪.‬دلته زموږ لپاره‪ ،‬هیڅ مثبت ټکی نه لیدل کیږی‪.‬که‬
‫چیری امکانات لری ‪.‬څومره چی زر‪ ،‬ددی هیواد نه ووځی‪ .‬هغومره ستا دشخصی‬
‫ژوند په ګټه دی ‪.‬هغه وویل ‪.‬چی امکانات لرم ‪.‬او زر به اقدام وکړم ‪.‬زه دهغه نه‬
‫رخصت شوم ‪.‬او پیښور ته الړم ‪.‬‬

‫ځموږ هغه ملګری ‪.‬چی دشورویانو لس کلن زندان نه دمخه خوشی شوی‬
‫وه‪.‬دجعلی مجاهدینو دضربی او ترور هدف وګر ځیدل ‪.‬ځینی یی ترور شول‬
‫‪.‬ځینی مخفی او ځینو یی چی امکات درلودل ‪.‬نورو هیوادونو ته مهاجر شول‬
‫‪.‬هغوی اکثر پیښور ته راورسیدل ‪.‬ما دهغوی سره مالقاتونه وکړل ‪.‬موږ پریکړه‬
‫وکړه ‪.‬چی په افغانستان کی ‪.‬دمرکزی حکومت دجوړیدلو‪ .‬او سولی لپاره ‪.‬خپل‬
‫وړاندیزونه‪ .‬په اسالم اباد کی دملګروملتونو دنماینده محمود مستری ته ورکړو ‪.‬‬
‫بیا ددغه مالقات لپاره وخت وټاکل شو ‪.‬موږ دمالقات لپاره اسالم اباد ته الړو ‪.‬په‬
‫دغه مالقات کی داکتر عبدالرشید جلیلی ‪،‬اکبراحمدزی ‪،‬ببرک شنواری ‪،‬حکیم‬
‫مالیار اوما برخه واخسته ‪.‬دخبرو وروسته مو خپل لیکل شوی وړاندیز ورکړ ‪.‬په‬
‫وړاندیز کی ‪.‬دموقت حکومت جوړیدل ‪،‬دلوی جرګی راغوښتل او پدغه لوی‬
‫جرګی کی داساسی قانون تصویبیدل ‪ .‬او دجمهور ریس دانتخاب لپاره دانتخاباتو‬
‫کیدل مطرح شوی وه ‪.‬د مالقات په پای کی ‪.‬هغه زموږ لیکل شوی وړاندیزونه‬
‫واخستل ‪.‬او دخبرو وروسته‪.‬مالقات ختم ‪.‬او موږ دهغه نه رخصت شو ‪.‬‬
‫همدارنګه بیا موږ د پخوانی ‪،‬افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند ‪.‬مختلفو ډلو سره‬
‫چی پیښورته راغلی وه مالقاتونه وکړل ‪.‬اود تبادل نظر او په مهاجرت کی دمشترکو‬
‫‪.‬ستونزو دحل لپاره کمیتی جوړی کړی‪.‬چی دحملو او ترورستی تهدید په وخت‬
‫‪.‬دیوبل سره مرسته وکړی ‪.‬او دمهاجرت دمشکالتو دحل لپاره ‪.‬دتجاربو تبادله‬
‫وشی ‪.‬او کوشش وشی ‪.‬چی دغه مالقاتونه منظم شکل ونیسی ‪.‬داسالمی ډلو‬

‫‪356‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دترور دتهدید له امله ‪،‬بیا دوی ټول نورو هیوادونو ته الړل‪ .‬ددی دمخه زموږ‬
‫ملګرو بیا تصمیم ونیوه چی د نشنل پارتی ‪.‬او پیپل پارتی او نورو ګوندونو مشرانو‬
‫سره مال قاتونه وکړو‪.‬دا مالقاتونه وشول ‪.‬دمال قاتونو په جریان کی ‪.‬کله چی موږ‬
‫دشورویانو لخوا دلس کلن زندان ‪.‬په اړه هغوی ته جر یانات وویلی ‪.‬هغوی تعجب‬
‫وکړ ‪.‬او ویی ویل چی دا موضوع موږ ته نوی ده ‪.‬موږ دا نه وه اوریدلی چی‬
‫شورویانو دی د حاکم خلق دموکراتیک ګوند مشران بندیان کړیوی ‪.‬ستاسو‬
‫معلومات موږ ته ډیر جالب دی ‪.‬که چیری تاسی ‪.‬یوه اعالمیه صادره او په هغی‬
‫کی ‪.‬تیر شوی جریانات رسما ولیکی‪.‬او هغه خپره کړی ‪ .‬دا به دلته ستاسو په اړه‬
‫دسیاسی ګوندونو ‪.‬دسیا ستونو په تعین کی لوی رول ولری ‪.‬په همدی علت موږ‬
‫تصمیم ونیوه ‪.‬چی داسی یوه اعالمیه ولیکو ‪.‬ملګرو داعالمییی په لیکلو کی برخه‬
‫واخسته‪ .‬داعالمیی دلیکلووروستی کارداکتر جلیلی ‪،‬حکیم مالیار اوما په مشترک‬
‫ډول وکړ‪ .‬دا اعالمیه د[سولی دموکراسی او ملی یووالی تحریک] دنامه الندی‬
‫ولیکل شوه او خپره شوه‪.‬هغه وخت داکتر رسول امین وعده ورکړه‪ .‬چی دا به په‬
‫زیاته اندازه پرنت کوی ‪.‬بیا دا اعالمیه ډیره زیاته خپره شوه ‪.‬ددی اعالمیی‬
‫خپریدلو‪.‬دسیاسی ګوندونو دذهنیت په تغیر‪ .‬او ځمونږ دملګرو په انسجام کی ډیر‬
‫کار وکړ ‪.‬چی بیا دملی یووالی ګوند‪ .‬په جوړیدلو کی یو فکری بنیاد شو‪.‬زه بیا په‬
‫‪۶۱۱۵‬کال پیښور کی دوه ځل داسالمی ترورستانو لخوا تهدید شوم ‪.‬یو ځل د‬
‫پیښور په افغان کالونی چی دوی په هغه کورکی چی اوسیدم ‪ .‬دترور دتهدید یوه‬
‫شبنامه وغور ځوله ‪.‬او بل ځل په حیات ابادکی‪.‬ملګرو زمانه وغوښتل چی نور ډیر‬
‫زر باید دپاکستان نه ووځم‪ .‬ځکه ترورستان ما پسی ګرځی‪.‬نور دالته پاتی کیدل‬
‫دخود کشی معنی لری ‪.‬ملګرو ماته دتکت او ویزی ټول کارونه وکړل‪.‬او ځه سفر‬
‫ته تیار شوم‪.‬‬

‫‪357‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫او دایوبل لوی او دخطرونونه ډ ک سفر نه تیاریدل وه ‪.‬بیا ما د ‪ ۶۱۱۵‬کال په اخر‬

‫کی ‪ .‬دپیښورنه تاشکند ته په الو تکه کی پرواز وکړ‪ .‬اودهغه ځای نه می دارو پا‬
‫پلور حرکت وکړ ‪ .‬که چیری د ټول خلق دموکراتیک ګوند دمهاجرینو حالت په‬
‫نظر ونیسو ‪.‬دنورو ګوندی مهاجرینو حالت هم داسی وه ‪.‬بیا زما دتګ نه وروسته‬
‫په ‪ ۶۵۱۳‬کی د ملی یووالی ګوند کنګره جوړه ‪.‬او دملی یووالی ګوند جوړ شو ‪.‬دغه‬
‫ګوند اوس په کابل او والیاتوکی خپل ‪ ۷۶‬دفترونه لری‪.‬او دسولی دموکراسی ملی‬
‫یووالی لپاره کارکوی ‪.‬‬

‫د پښتنو او بلو څو په اړه د ګوند پالیسی کومه وه ؟‬

‫دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند رهبری د پښتنو او بلو څو په اړه روښانه‬
‫سیاست درلو ‪.‬ګوند نه یواځی د پښتنو او بلوڅو د حقوقونه دفاع کوله ‪.‬بلکی‬
‫دهغوی دمشرانو سره چی کابل ته مهاجر شوی وه ‪.‬لکه خان عبدلغفارخان ‪،‬خان‬
‫عبدلولی خان ‪،‬بیزنجو‪ ،‬نادر خان افریدی‪ ،‬اجمل ختک ‪.‬او نورو سره دیر صمیمانه‬
‫مناسبات درلو دل دګوند مشر تابه او غړو دپښتنو مشرانو لکه غفارخان‪ ،‬ولی‬
‫خان‪ ،‬اجمل خټک اونورو سره لیدنی کتنی کولی‪.‬هرکال دپښتنو او بلوڅو د‬
‫پیوستون دورځی ‪ ۱‬دسنبلی په منا سبت د مراسمو لما نځلو اشتراک لپاره ګوندی‬
‫رهبری او کادرونو مرکز او والیاتو کی په غوندو کی اشتراک کاوه ‪.‬دهغوی سره‬
‫دثور انقالب دبری وروسته دا منا سبات نور هم ډیر ټینګ او خواږه شول‪.‬د مثال‬
‫په دول ‪.‬اجمل ختک ‪.‬دیو ستر پښتون مشر ‪،‬شاعر‪،‬لیکوال په حیث داحترام وړ‬
‫شخصیت وه چی په کابل کی اوسیده ‪.‬ځه کله کله د هغه لیدوته ورتلم‪.‬ځه دثور‬
‫انقالب دبری وروسته دهغه لیدلو ته ورغلم ‪.‬هغه ماته یوه کوټه را وخودله چی‬
‫دخلق دجریدونه ډکه وه ‪.‬هغه وویل هره هفته دغه کوته تشیږی او دخلق اخبارونه‬
‫پښتون خواته لیږل کیږی ‪.‬پښتانه ځوانان دثور انقالب دولولو او السته راوړنونه‬
‫خبریږی ‪.‬او خپله انقالبی تنده ورباندی ماتوی‪ .‬دا هغه څه دی چی دثور انقالب‬

‫‪358‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫په دفاع کی موږ کوالی شو‪ .‬ما دهغه دنیکو اوملګرتوب د پاکو احساساتونه مننه‬
‫وکړه‪. .‬داد ثور انقالب‪ ،‬دافغانستان دخلق دموکراتیک ګوند مشرتابه اود پښتنو‬
‫مشرانو دصمیمانه او ورور ولی مناسباتو یو مثال وه‪.‬‬

‫‪359‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د لیکوال د ژوند لنډه پیژندنه‬

‫نظیف الله نهضت ‪.‬دکندز والیت په ښار کندز ‪،‬په لمریز کال ‪ ۶۵۷۱‬دوری په‬
‫میاشت کی نړی ته سترګی پرا نستی ‪.‬خپلی لومړنی او منځنی زده کړی یی ‪.‬دکندز‬
‫دښار د شیر خان په لیسه کی ‪،‬تر سره کړی‪.‬دینی علوم یی دخپل پالر مولوی‬
‫محمد سرور مومند نه زده کړل ‪.‬په کال ‪ ۶۵۹۱‬کی کابل دارالمعلمین کی شامل شو‬
‫‪.‬او په کال ‪ ۶۵۹۱‬دکابل دارالمعلمین له دولسم ټولګی نه ‪،‬په دی جرم ‪،‬چی دکابل‬
‫دارالمعلمین دمظاهرودسیا سی فعالینو ‪،‬د رهبری په ګروپ کی شامل وه ‪.‬د‬
‫حکومتی چارواکو لخوا‪ .‬له زده کړی څخه محروم شو‪.‬‬

‫په کال ‪ ۶۵۹۱‬دکندز په دارالمعلمین کی شامل ‪.‬او له فارغیدلو وروسته ‪.‬په کال‬
‫‪ ۶۵۳۵‬په کابل کی دروښان ‪،‬دښوونکو دروزنی ‪،‬په عالی موسسه کی شامل شو ‪.‬په‬
‫کال ‪ ۶۵۳۶‬کی له دغی موسسی نه فارغ ‪،‬او دښونکی په حیث ‪،‬دکندز دشیر خان‬
‫په لیسه کی مقررشو ‪.‬د کال ‪ ۶۵۳۹‬په دوهمه نیمایی کی ‪.‬دحکومت لخوا د‬
‫سیاسی فعالیت په جرم ونیول شو‪ .‬او زندان ته واچول شو ‪.‬د یادونی وړ ده چی‬
‫هغه په همدغه کال ‪.‬په کندز کی د افغانستاند خلق دموکراتیک ګوند‪،‬دخلقیانو ‪.‬د‬
‫والیتی کمیټی مشری په غاړه وه ‪.‬سربیره پدی نظیف الله نهضت دافغانستان‬
‫‪،‬دشمالشرق زون ‪.،‬کندز‪ ،‬بغالن ‪،‬تخار ‪ ،‬بدخشان والیاتو ګوندی ‪،‬مشرهم وه ‪.‬‬

‫هغه په کندز کی له یوه میاشت زندان نه دخالصون وروسته ‪.‬دبغالن والیت‬

‫‪،‬دخنجان دعالقداری په منځنی ښونځی کی د ښونکی په حیث مقرر شو ‪.‬د کال‬
‫‪ ۶۵۳۳‬په پیل کی ‪،‬هغه یو ځل بیا لوړو زد ه کړوته مخه کړه ‪.‬او دلیسانس درجی‬
‫‪،‬الس ته راوړلو لپاره ‪.‬په کابل کی د ښوونکو د روزنی په اکادمی کی شامل شو ‪.‬په‬
‫کال ‪ ۶۵۳۱‬له دغی اکادمی نه په عالی درجه فارغ ‪.‬او د ښونکو دروزنی ‪،‬د عالی‬
‫موسساتو په علمی کادر کی شامل شو ‪.‬او په همدی کال ‪.‬د کندز په عالی‬

‫‪360‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دارالمعلمین کی ‪.‬د استاد په حیث مقرر او دنده یی پیل کړه ‪.‬د ثور انقالب دبریالی‬
‫توب وروسته ‪.‬لومړی په کندز کی د معارف دمدیر او د واحد شوی افغانستان خلق‬
‫دموکراتیک ګوند دمنشی دمرستیال او بیا دمنشی په توګه کار و کړ ‪.‬او بیا په بغالن‬
‫‪ ،‬هرات ‪،‬غزنی کی دوالی او دوالیتی کمیتی دمنشی په توګه دنده تر سره کړه ‪.‬د‬
‫‪ ۶۵۳۱‬کال په دوبی کیوبا هاوانا کی ‪.‬دافغانستان د لمړنی لوی سفیر په توګه‬
‫وټاکل شو ‪.‬او دنا پیلو هیوادونو دکنفرانس په جریان کی یی ‪.‬د جمهور ریس نور‬
‫محمد ترکی په مشری دافغانی پالوی په ترکیب کی ګډون وکړ‪.‬نظیف الله نهضت‬
‫‪،‬د افغانستان دخلق دموکراتیک ګوند ‪،‬دمرکزی کمیټی غړی‪ ،‬او دافغانستان‬
‫ددموکراتیک جمهوریت ‪،‬دانقالبی شورا غړی وه ‪.‬د ‪ ۶۵۳۱‬کال دمرغومی د ‪ ۱‬می‬
‫وروسته ‪.‬په افغانستان باندی دشوروی دتیری وروسته ‪.‬په هاوانا کی دهغه دنده‬
‫‪،‬دافغانستان دلوی سفیر په توګه پای ته ورسول شوه ‪.‬او کابل ته راوغوښتل شو‬
‫‪.‬کابل ته درسیدو وروسته‪ ،‬زندان ته ولیږل شو ‪.‬هغه د خپل ژوند لس کاله او دری‬
‫میاشتی موده ‪.‬دیرغلګروشوروی ځواکونودحکومت په زندان کی تیره کړه ‪.‬او په‬
‫پای کی دشوروی نیواک ګرو‪ .‬ځواکونو له ماتی او وتلو وروسته ‪.‬له زندان نه‬
‫خوشی شو ‪.‬په هیواد کی دهغه لپاره دعادی ژوند کولو امکانات ډیر کم وخت‬
‫دوام وکړ ‪.‬او دجعلی مجاهدینو دحکومت په راتلو سره ‪.‬حا الت ډیر خراب شول‬
‫‪.‬په ټول هیواد کی دویری او وحشت فضا حاکمه شوه ‪.‬دکورنی جګړی اور بل شو‬
‫‪.‬دهیواد حاالت داسی بحرانی شول ‪.‬چی دهغه لپاره یی دعادی ژوند تیرول‬
‫ناممکن کړل ‪.‬هغه مجبور شو ‪.‬چی د خپل هیواد نه ‪،‬نورو هیوادونو ته مهاجرت‬
‫وکړی‪.‬هغه اوس د بلجیم هیواد کی دسیاسی مهاجر په توګه استو ګن دی‬
‫‪.‬دافغانستان دحاالتو په اړه دهغه مقالی دارو پا میشتو ‪،‬افغانانو دسیاسی او‬
‫فرهنګی ټولنو‪ .‬په مجلو او جرایدو کی دمخه خپری شویدی ‪.‬دهغه لمړی کتاب په‬
‫دری ژبه د اشوب بیګانګان په نامه په ‪ ۷۵۵۹‬کی خپور شو‪.‬دغه کتاب دوطنوالو‬

‫‪361‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دګرم استقبال سره مخ شو او دوهم ځل بیا چاپ شو‪.‬او بیا په پښتو ژبه دهغه‬
‫کتاب د پردو فتنی اوتیری په نامه په کال ‪ ۷۵۵۱‬کی خپور شو ‪.‬چی دوطنوالو ګرم‬
‫استقبال سره مخ شو ‪.‬هغه اوسنی د افغانستان او انقالب ‪.‬کتاب ددوستانو‬
‫دغوښتنی په اساس ولیکه او خپورکړ‪.‬چی دافغانستان دتیر تاریخ د افغانستان خلق‬
‫دمو کراتیک ګوند او دثور انقال ب په اړه ډیرو سوالونوته جواب ویلی شی ‪.. .‬‬

‫نظیف الله نهضت‬

‫بلجیم‪ -‬بروکسل‬

‫‪362‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫دکتاب ماخذونه‬
‫‪ . ۶‬افغانستان درمسیر تاریخ ‪.‬نویسنده غالم محمد غبار‪.‬‬
‫‪. ۷‬د پا چا امان الله واک منی ته یوه کتنه ‪.‬لیکوال ‪.‬پوهاند محمد حسن کاکړ ‪.‬‬
‫‪ .۵‬مشرو طیت غورځنګ په افغانستان کی ‪.‬لیکوال ‪.‬عبدالحی حبیبی‪.‬‬
‫‪ . ۹‬اسالم وسیاست در افغانستان ‪.‬نویسنده استا اولسن‪ .‬دنمارک ‪.‬ترجمه خلیل زمر‪.‬‬
‫‪ . ۳‬ظهور وزوال حزب دمو کراتیک خلق افغانستان ‪.‬نویسنده دستګیر پنجشیری ‪.‬‬
‫‪ . .۱‬دسرطان کودتا ‪.‬لیکوال پو هاند محمد حسن کاکړ ‪.‬‬
‫‪ .۱‬دپردو فتنی او تیری‪ .‬لیکوال نظیف الله نهضت ‪.‬‬
‫‪ . ۱‬دافغانستان کلنی ‪ ۶۵۳۱ .‬راحله راسخ خرمی‪.‬‬
‫‪ . ۱‬دلیکوال شخصی یاداشتونه ‪.‬‬
‫‪ . ۶۵‬پیرامون اسالم وحکومت اسالمی ‪ .‬دنمارک ‪ .‬نویسنده ‪ .‬داکتر پار سا پور سا سانی ‪.‬‬
‫‪. ۶۶‬سالنامه یی احصایوی ‪ . ۶۵۳۱‬اداره یی مرکزی احصایه ‪.‬وزارت پالن ګذاری‪.‬‬
‫‪ . ۶۷‬زما غوره لیکنی ‪ .‬لیکوال ‪.‬پوهاند محمد حسن کاکړ ‪.‬‬
‫‪. ۶۵‬انتر نتی سایتونه‪.‬‬
‫‪ . ۶۹‬پښتانه دتاریخ په رڼاکی ‪.‬لیکوال ‪.‬ظفر کاکا خیل ‪.‬‬
‫‪ .۶۳‬افغانستان دیرغلونو الر ‪.‬لیکوال داکتر خیر محمد ماموند ‪.‬دکابل چاب‬
‫‪.‬‬
‫‪.۶۱‬رستا خیز قندهار وفرو پاشی دولت صفوی ایران ‪.‬لیکوال ‪.‬کانذید اکادمیسن محمد اعظم سیستانی‪.‬سال چاپ‬
‫‪. ۷۵۵۳‬‬
‫‪ .۶۱‬دپوالدی امیر تر سوری لتاندی ‪.‬لیکوال ‪ .‬فرانک مارتین ‪.‬ترجمه ‪.‬معصوم هوتک‪. .‬‬
‫‪.۶۱‬ویښ ځلمیان ‪.‬لیکوال محمد عالم بڅرکی ‪.‬چاپ کال‪. ۶۵۱۱.‬‬
‫‪.۶۱‬روابط خارجی افغانستان در نیمه یی قرن بیست ‪.‬نویسنده ‪.‬لودویک ادمک ‪.‬مترجم‪.‬پوهاند محمد فاضل صاحبزاده‬
‫‪.‬سال چاپ‪.۶۵۱۱.‬‬
‫‪ .۶۱‬دافغانستان لند تاریخ ‪.‬لیکوال ‪.‬عالمه عبدالحی حبیبی ‪.‬ژباړن ‪.‬عبدالودود کرزی ‪.‬‬
‫‪ .۷۵‬سید جمالدین افغان ‪.‬لیکوال ‪.‬زاهد جاللی ‪.‬کابل چاپ ‪. ۷۵۶۹‬‬
‫‪.۷۶‬جرقه های اتش در افغانستان ‪.‬نویسنده ‪.‬ریه تالی ستوارت ‪.‬ترجمه یار محمد کوهسار کابلی ‪.‬سال چاپ ‪.۶۵۱۵‬‬
‫‪۷۷‬د پښتون افغان قامی جرګه ‪ .‬دمقالو ټولګه ‪.‬چاپ ځای ‪.‬پښتونخوا ‪۷۵۵۶.‬‬
‫‪ .۷۵‬زکر نام افغان در شاه نامه یی فردوسی ‪.‬نویسنده ‪.‬داکتر خوشنظر پامیر زاد ‪.‬‬

‫‪363‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫‪ ۹۴۳۱‬هجری کال دکندذ ښار دښاروالی کلوپ د ګوندی هلو ځلو په وخت‪.‬‬

‫کندز کال ‪ ۶۵۳۶‬د پشتونستان د جشن په مراسمو کی اشتراک‪.‬‬

‫‪364‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دکندز والیت دشیرخان لیسه دنورو ښوونکوسره یادګاری عکس ‪.‬‬

‫کال ‪ ۶۵۳۷‬په کندز کی د پشتونستان د جشن په مراسمو کی چی هر کال د وږی د میاشت په نهمه جوړیده اشتراک‪.‬‬

‫‪365‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دبغالن والیت دنهرین ولسوالی ته کاری سفر‪ .‬د خلکو په لوی‬
‫الریون کی‪ ،‬برخه اخستنه او د نهرین د‪ ۱۲‬فرقی نه لیدنه‪.‬‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دبغالن دقند دفابریکی نه لیدنه‪.‬‬

‫‪366‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دهرات داختیارالدین تاریخی کال دبیا رغونی دکار نه لیدنه‪.‬‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دهرات دخلکو عظیم مارش په سرکی چی دثور انقالب په دفاع کی‬
‫راوتلی وو‪.‬‬

‫‪367‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دبغالن دقند فابریکی دکمپاین پیل‪.‬‬

‫کال‪ ۹۴۳۱‬د بغالن د خلکو سره په لویه غونډه کی خبری‪.‬‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬دغزنی والیت دناوی ولسوالی سورکلی د نورمحمد ترکی پلرنی کور‬
‫د زیږیدنی دکلیزی لمانځ غونډه ملی شخصیت جعفر سرتیری هم زما سره والړ‬
‫دی‪.‬‬

‫‪368‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫کال ‪ ۹۴۳۱‬د جمهور ریس نور محمد ترکی لخوا په کوبا کی د‬

‫افغانستان د لوی سفیر په توګه زما د ټاکل کیدو فرمان‪.‬‬

‫‪369‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د کیوبا پالزمینه هاوانا د کال ‪ ۹۱۱۱‬اوړی د غیر منسلکو هیوادونو په‬

‫کنفرانس کی زما اشتراک‪.‬‬

‫د جرمنی د کولن ښار‪ ،‬د ‪ ۱۲۹۳‬کال پسرلی د پښتنو مشر افضل خان سره زما‬
‫یادګاری انڅور‪.‬‬

‫‪370‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫د کندز والیت ستر دینی عالم ‪،‬قامی مشر ‪،‬شاعر ‪،‬لیکوال ‪،‬زما مرحوم پالر مولوی محمد سرور مومند ‪.‬‬

‫‪371‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

‫========================================================================‬

‫========================================================================‬
‫========================================================================‬
‫========================================================================‬
‫========================================================================‬
‫=========================‬

‫‪372‬‬
 ‫د ثور انقالب‬

PHOTO

AFGHANISTAN AND REVOLUTION

Writer

Nazifullah Nahzat

Belgium – bruxelles

April-2016
373