Kapitulli II: Tregtia

botërore

Doc.Dr. Rilind Ademi

 Qëllimet e mësimit
• Të përshkruhen se si varet vlera e tregtisë ndërmjet
cilave do dy shtete nga madhësia e ekonomive të
këtyre shteteve;
• Si kufijtë dhe distanca e zvogëlojnë vëllimin e
tregtisë;
• Si është ndryshuar pjesëmarrja e prodhimtarisë me
të cilën është tregtuar gjatë kohës;
• Të shpjegohet se si është ndryshuar struktura e të
mirave dhe shërbimeve me të cilat është tregtuar
ndërmjet shteteve.
• Më shumë se 30% e prodhimit botëror shitet përtej
kufijve kombëtarë.
• Bota ka tejkaluar shifrën prej 42 trilion dollarë të
tregtisë ndërkombëtarë që e realizojnë vendet.
• Në figurë janë paraqitur 10 partnerët tregtarë të
SHBA-së që zëjnë 70 % të tregtisë që realizohet.

• Pse kanë tregtuar SHBA me këto shtete?

Cilët janë faktorët që e përcaktojnë në praktikë se
kush me kë tregton?
 Rëndësia e madhësisë: modeli i
gravitetit
• 3 nga 10 partnerët kryesorë tregtarë me Sh.B.A në
vitin 2012 ishin edhe 3 ekonomitë më të mëdha
evropiane: Gjermania, Mbretëria e Bashkuar dhe
Franca.
• Pse Shtetet e Bashkuara tregtojnë më shumë me
këto vende evropiane sesa me të tjerët?
• Këto vende kanë GDP-në më të madhe në Evropë.
• Pjesa e tregtisë amerikane të secilit vend evropian
është afërsisht e barabartë me pjesëmarrjen e saj të
GDP-në Evropiane.
 Rëndësia e madhësisë: modeli i
gravitetit
• Ky grafik tregon lidhjen mes
madhësisë së ekonomisë së
një vendi evropian në
GDP-në evropiane dhe
pjesëmarrjen e atij vendin
në tregtinë amerikane.

• Sa më i madh një vend, në

kuptimin ekonomik, aq më
shumë bën zë vend në
totalin e tregtisë amerikane
(Gjermania, B.M, Franca).
 Rëndësia e madhësisë: modeli i
gravitetit
•  
 Modeli i gravitetit: në kërkim të
parregullsive
• Një model i gravitetit përshtatet mirë me të dhënat
për tregtinë amerikane me vendet evropiane,
megjithëse jo në mënyrë perfekte.
• Hollanda, Belgjika dhe Irlanda tregtojnë shumë më
tepër me Shtetet e Bashkuara sesa parashikohet
nga një model i gravitetit.
✔ Irlanda ka një prirje të fortë kulturore për shkak të
gjuhës së përbashkët dhe historisë së
migracionit.
✔ Hollanda dhe Belgjika kanë avantazhe të kostos
së transportit për shkak të vendndodhjes së tyre.
 Pengesat tregtare: largësia, kufizimet
dhe kufijtë shtetëror
• Gjëra të tjera përveç madhësisë e që kanë të bëjnë me
tregtinë janë:
✔ Distanca ndërmjet tregjeve ndikon në kostot e
transportit dhe për rrjedhojë kostoja e importeve dhe
eksporteve.
✔ Afiniteti kulturor: lidhjet e ngushta kulturore, siç është një
gjuhë e zakonshme, zakonisht çojnë në lidhje të forta
ekonomike.
✔ Gjeografia: Portet e oqeanit dhe mungesa e barrierave
malore e bëjnë transportin dhe tregtinë më të lehtë.
✔ Korporatat shumëkombëshe: korporatat përhapen
nëpër kombe të ndryshme, importojnë dhe eksportojnë
shumë mallra midis filialeve të tyre.
✔ Kufijtë: kalimi i kufijve përfshin formalitete që marrin
kohë, shpesh duhet të shkëmbehen monedha të
ndryshme, dhe mbase kostot monetare si tarifat
zvogëlojnë tregtinë.
 Pengesat tregtare: largësia, kufizimet
dhe kufijtë shtetëror
• Studimet empirike vlerësojnë se efekti i distancës
nga modeli i gravitetit, parashikojnë që një rritje prej
1% e distancës midis vendeve shoqërohet me një
rënie të vëllimit të tregtisë prej 0.7% në 1%.
• Përveç distancës, kufijtë ndërkombëtarë rritin koston
dhe kohën e nevojshme për tregti.
• Marrëveshjet tregtare midis vendeve zvogëlojnë
formalitetet dhe tarifat e nevojshme për të kaluar
kufijtë, dhe për këtë arsye rrisin tregtinë (CEFTA,
NAFTA etj).
• Ekonomia e Kanadasë
është afërsisht e njëjta
madhësi si Spanja (rreth 10%
e PBB-së së BE), por Kanada
tregton po aq me Shtetet e
Bashkuara si gjithë Evropa.

• Shtetet e Bashkuara bëjnë

dukshëm më shumë tregti
me fqinjët e saj sesa me
ekonomitë evropiane me të
njëjtën madhësi.
Modeli po ndryshon i tregtisë botërore:
a është bota fshat global?
• Efekti negativ i distancës në tregti, megjithëse i
rëndësishëm, është bërë më i vogël me kalimin e
kohës për shkak të transportit dhe komunikimit
modern.
• Teknologjitë që kanë rritur tregtinë:
Anijet, busullat, hekurudhat, telegrafi, automobila, telefona,
aeroplan, kompjuterë, Internet, fibra optikë, GPS etj.
• Faktorët politikë, siç janë luftërat, mund të ndryshojnë
modelet e tregtisë shumë më tepër sesa risitë në
transport dhe komunikim.
• Tregtia botërore u rrit me shpejtësi nga 1870 në 1913.
• Indeksi i hapjes tregtare (Trade openness index) u rrit në
dekadat para Luftës së Parë Botërore, por ra ndjeshëm
përballë luftërave dhe proteksionizmit. Ajo nuk u kthye
në nivelet e 1913 deri në vitet 1970, por që atëherë ka
arritur lartësi të reja.
Çka tregtojmë?
• Figura paraqet strukturën e tregtisë botërore, ku më
shumë se 50 % të produkteve të tregtuara i ka
prodhime të industrisë së përpunimit: automobila,
kompjuterë, veshmbathje.
Çka tregtojmë?
• Vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme kanë
ndryshuar gjithashtu përbërjen e tregtisë së tyre.
• Në vitin 2001, rreth 65% e eksporteve nga vendet me
të ardhura të ulëta dhe të mesme ishin prodhime të
industrisë së përpunimit, dhe vetëm 10% e eksporteve
ishin produkte bujqësore.
• Në vitin 1960, rreth 58% e eksporteve nga vendet me
të ardhura të ulëta dhe të mesme ishin produkte
bujqësore dhe vetëm 12% e eksporteve ishin prodhime
të industrisë së përpunimit.
• Më shumë se 90 % e eksporteve të Kinës, vendi më i
madh në zhvillim dhe një forcë që rritet me shpejtësi në
tregtinë botërore, përbëhet nga prodhime industriale.
• Gjatë 50 viteve të
fundit, eksportet e
vendeve në zhvillim
janë zhvendosur
drejt prodhimeve
industriale dhe një
rënie të prodhimeve
bujqësore.
• Në grafik paraqitet struktura e eksporteve sipas
sektorëve e Maqedonisë me pjesën tjetër të botës.
Shihet se dominojnë produktet industriale.
• Në grafik paraqitet struktura e importeve sipas
sektorëve e Maqedonisë me pjesën tjetër të botës.
Shihet se dominojnë produktet industriale.
FUND
???