ORTA ASYA TİCARETİNDE ÇİN NÜFUZU

Sahip olduğu enerji ve yer altı kaynakları ve bölgedeki üç ülke ile komşu olması nedeniyle Orta Asya
Çin için önemli bir Pazar konumundadır. Batısında yer alan Sincan Uygur Özerk Bölgesi sayesinde Orta
Asya ülkeleri olan Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan, Özbekistan ile Rusya’nın da katılımcısı olduğu
Şangay Ticaret Örgütü üzerinden bölgede ekonomi politikalarını yürüten Çin, aynı zamanda batı
sınırının güvenliğini de sağlamaktadır. Kazakistan’da ilan ettiği Kuşak ve Yol Girişimi ve Barı
Kalkınma Planı sayesinde hem Orta Asya ülkeleri ile ekonomik iş birlikleri içerisine girmiş hem de
bölgede en etkin ticari nüfuzlu ülke konumuna gelmiştir.
1. Türkmenistan ile Ticari İlişkiler
Dış ticaret kaynağının büyük bir kısmını doğalgazın oluşturduğu Türkmenistan’ın, 2009 yılına
kadar ihracatının en büyük payını Rusya oluşturmaktaydı. Fakat doğalgaz borularında yaşanan
patlama ve bun ardından yaşanan olumsuz gelişmeler iki ülkenin ticaretini büyük ölçüde
etkiledi. Gelişen süreç içerisinde kurduğu Çin Doğalgaz Boru Hattı ile ihracat pazarındaki
büyük pay Çin’e kaydı. 2019 yılı verilerine göre Türkmenistan’ın 9,9 milyarlık gaz ihracatının
8,7 milyarlık kısmı Çin’e yapılmıştır. 2019 verilerine göre Çin, sahip olduğu geniş ticari ağı
sayesinde, Türkmenistan’ın ithalat sıralamasında Türkiye ve Rusya’dan sonra 431 milyon dolar
ile üçüncü sıradadır.

2. Kazakistan ile Ticari İlişkiler

2019 yılı içerisinde 58 milyar dolar olan Kazakistan ihracat pazarında Çin, petrol ithalatında
İtalya’dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. 7.8 milyar dolarlık Çin ihracatında petrolün yanı
sıra doğalgaz, bakır ve bakırdan eşya, kıymetli metal
cevherleri, demir ve çelik, uranyum gibi radyoaktif kimyasal elementler, çinko ve çinkodan
eşyalar da bulunmaktadır. Çin, Kazakistan ithalat sıralamasında 6.5 milyar dolar ile ikinci sırada
yer almaktadır.

3. Özbekistan ile Ticari İlişkiler

2019 yılı verilerine göre sahip olduğu doğalgazın 1.1 milyar dolarlık kısmını Çin’e ihraç eden
Özbekistan’ın Çin’e olan ihracat listesinde ayrıca pamuk, bakır ve bakırdan eşyalar da
bulunmaktadır. 2019 yılı içerisinde Özbekistan ithalatında 3.5 milyar dolar ile ilk sırada yer alan
Çin, 2020 yılı içerisine Özbekistan ticareti için bir öncelik konusu olmamasına karşın iki
ülkenin ticari ilişkilerinin önümüzdeki yıllar içerisinde gelişmesi beklenmektedir.

4. Kırgızistan ile Ticari İlişkiler

2019 yılı verilerine göre Çin, 2 milyarlık ihracat gerçekleştiren Kırgızistan’ın ihracat
sıralamasında beşinci sıradadır. İhracatının büyük bir kısmını altın gibi değerli metallerin
oluşturduğu Kırgızistan’ın 2019 yılındaki 81 milyon dolarlık ihracatında kıymetli metal
cevherleri, tütün ve mineral maddeler başta gelmektedir. Öte yandan Kırgızistan’ın 2019 yılı
ithalatında Çin 1.7 milyar dolar ile ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca Kırgızistan 1.8 milyar dolar
borcu ile dünyada Çin’e en borçlu beşinci ülkedir.

5. Tacikistan ile Ticari İlişkiler

2019 yılı verilerine göre Çin Tacikistan’ın ihracat listesinde 84 milyon dolar ile beşinci sırada
yer almaktadır. Bu ihracat aşamasında başlıca ürünler metal cevherleri ve pamuktur. Çin
Tacikistan’ın ithalat sıralamasında ise 605 milyon dolar ile üçüncü sırada yer almaktadır.