PERFORMANCE

Η performance ή performance art, έκφραση που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «θέατρο

οπτικών τεχνών», εμφανίστηκε τη δεκαετία του ’60 (δεν είναι εύκολο λοιπόν, να τη
διακρίνουμε από το χάπενινγκ κι έχει ως καταβολές τα έργα του συνθέτη Τζον ΚΕΪΤΖ, του
χορογράφου Μερς ΚΑΝΙΝΓΚΑΜ, του καλλιτέχνη της βίντεο-τέχνης Ναμ ΤΖΟΥΝ ΠΑΪΚ, του
γλύπτη Άλαν ΚΑΠΡΟΟΥ). Ωριμάζει τη δεκαετία του ’80.

Η performance συνενώνει, δίχως προκατάληψη, τις εικαστικές τέχνες, το θέατρο, το χορό,

τη μουσική, το βίντεο, την ποίηση και τον κινηματογράφο. Παρουσιάζεται, όχι σε θέατρα,
αλλά σε μουσεία ή γκαλερί τέχνης. Είναι ένας «καλειδοσκοπικός, πολυθεματικός λόγος»
(Α.ΓΟΥΙΡΘ).

Δίδεται έμφαση μάλλον στο εφήμερο κι ανολοκλήρωτο της δημιουργίας, παρά στο
αναπαριστώμενο κι ολοκληρωμένο έργο τέχνης. Ο καλλιτέχνης της performance
(performer) δεν χρειάζεται να είναι ηθοποιός, που παίζει έναν ρόλο, αλλά κάποιος που
απαγγέλει, ένας ζωγράφος, ένας χορευτής, και λόγω της έμφασης που δίδεται στη φυσική
παρουσία, ένας αυτοβιογραφούμενος επί σκηνής με άμεση σχέση προς τα αντικείμενα και
την κατάσταση που εκφέρεται. «Η performance art αναζωογονείται διαρκώς από
καλλιτέχνες που θέλουν τη δουλειά τους υβριδική, αφήνοντας, χωρίς αναστολή, τις ιδέες
τους να παρασύρονται προς την κατεύθυνση του θεάτρου από τη μια πλευρά, στης
γλυπτικής από την άλλη, με περισσότερη φροντίδα για τη ζωτικότητα και την επίδραση του
θεάματος, παρά για την ορθότητα του θεωρητικού ορισμού αυτού που παρουσιάζουν. Η
performance art, για την ακρίβεια, δεν επιδιώκει να σημαίνει τίποτα» (ΤΖ. ΝΑΤΑΛ).

Η Αντρέα ΝΟΥΡΥΕ, σε ένα ανέκδοτο άρθρο, διακρίνει πέντε τάσεις της performance:

 Η σωματική τέχνη (body art) χρησιμοποιεί το σώα του καλλιτέχνη για να το θέσει υπό το
κράτος του κινδύνου (Β. ΑΚΟΝΣΙ, Σ. ΜΠΑΡΝΤΕΝ, ΤΖ. ΠΕΪΝ) να το εκθέσει ή να πειραματιστεί
με την εικόνα του.

 Η διερεύνηση του χώρου και του χρόνου με μετακινήσεις σε αργή κίνηση και
σχηματοποιήσεις: όπως Walking in an Exaggerated Manner Around the Perimeter of a
Square του PINKE (1968).

 Η αυτοβιογραφική παρουσίαση, όπου ο καλλιτέχνης αφηγείται πραγματικά γεγονότα της

ζωής του (Λ. ΜΟΝΤΑΝΟ: Michell Death ή Σ. ΓΚΡΕΫ: A personal History of the American
Theater, 1980)

 Η τελετουργική και μυθολογική παρουσίαση παραδείγματος χάριν: τα Όργια και

Μυστήρια του ΝΙΤΣ.

 Το κοινωνικό σχόλιο: όπως ο καλλιτέχνης της βίντεο-τέχνης Μπομπ ΑΣΛΕΫ, καθώς

διηγείται μοντέρνες μυθολογίες ή η Λόρι ΑΝΤΕΡΣΟΝ στο United States, Ι και ΙΙ (1979-1982),
που συνδυάζει ποίηση, ηλεκτρονικό βιολί, κινηματογράφο και διαφάνειες σε ένα θέαμα
πολυμέσων.
PERFORMER

1. Αγγλικός όρος, που χρησιμοποιείται ορισμένες φορές για να υπογραμμίσει τη διαφορά

με τον όρο «ηθοποιός», που θεωρείται ως πολύ περιορισμένος στην ερμηνεία του θεάτρου
πρόζας. Αντίθετα, ο performer είναι και τραγουδιστής, χορευτής ή μίμος, με δύο λόγια, ό,τι
ένας καλλιτέχνης της Δύσης ή της Ανατολής μπορεί να παρουσιάσει (to perform) ως θέαμα.
Ο performer πραγματώνει πάντα μια επίδοση (μια performance) με τη φωνή, τη χειρονομία
ή ένα όργανο, σε αντιπαράθεση με την ερμηνεία και τη μιμική αναπαράσταση του ρόλου
από τον ηθοποιό.

2. Με μια ειδικότερη σημασία, ο performer είναι αυτός που μιλά και δρα επ’ ονόματι του
(ως καλλιτέχνης και πρόσωπο) και απευθύνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο στο κοινό, ενώ ο
ηθοποιός αναπαριστά το δραματικό πρόσωπο, υποκρινόμενος ότι δεν ξέρει πως είναι
μονάχα ηθοποιός του θεάτρου. Ο performer αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία του εαυτού του, ο
ηθοποιός παίζει το ρόλο ενός άλλου.

HAPPENING

Μορφή θεατρικής δραστηριότητας, η οποία δεν χρησιμοποιεί κείμενο ή πρόγραμμα

παγιωμένα εκ των προτέρων (ακόμη περισσότερο σενάριο ή «οδηγίες χρήσης») και η οποία
προτείνει αυτό που διαδοχικά ονομάστηκε γεγονός (Ζωρζ ΜΠΡΕΧΤ), δράση (ΜΠΟΪΣ),
διαδικασία, κίνημα, performance, δηλαδή μια δραστηριότητα η οποία προτείνεται και
εκτελείται από τους καλλιτέχνες και τους συμμετέχοντες, χρησιμοποιώντας το τυχαίο, το
απρόβλεπτο και το απρόοπτο, δίχως επιθυμία μίμησης μιας εξωτερικής δράσης, αφήγησης
μιας ιστορίας, παραγωγής μιας σημασίας, χρησιμοποιώντας όλες τις πιθανές τέχνες και
τεχνικές, όπως επίσης την περιβάλλουσα πραγματικότητα. Αντίθετα, λοιπόν, προς την
προκατάληψη, δεν πρόκειται περί άτακτου ή καθαρτικού ακτιβισμού: πρόκειται μάλλον για
in actu πρόταση ενός θεωρητικού στοχασμού επί του θεαματικού στοιχείου και της
παραγωγής σημασίας, στα στενά όρια ενός προκαθορισμένου περιβάλλοντος. Ο Μίκαελ
ΚΙΡΜΠΥ, ένας από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς τουhappening, γράφει ότι είναι «μια
ειδικώς δομημένη μορφή θεάτρου, κατά την οποία διάφορα μη λογικά στοιχεία, κυρίως
ένας μη προβλεπόμενος τρόπος υπόκρισης, οργανώνονται σε μια ξεχωριστή δομή»
(1965:21).

Οι άμεσες καταβολές του προέρχονται από τις αναζητήσεις πολλών κατηγοριών

καλλιτεχνών. Ο Τζον ΚΕΗΤΖ («διοργανωτής», το 1952, ενός κονσέρτου το οποίο
περιελάμβανε το ζωγράφο ΡΑΟΥΣΕΝΜΠΕΡΓΚ, το χορογράφο Μερς ΚΑΝΙΝΓΚΧΑΜ, τον
ποιητή ΟΛΣΕΝ, τον πιανίστα ΤΙΟΥΝΤΟΡ) έδωσε το σύνθημα για αυτή την ομοσπονδία των
τεχνών. Άλλα παραδείγματα: στην Ιαπωνία, η ομάδα ΓΚΟΥΤΑΪ από το 1955, στη Νέα Υόρκη
τη δεκαετία του ΄60 οι γλύπτες ΟΛΝΤΕΝΜΠΟΥΡΓΚ, ΚΙΡΜΠΥ και ΚΑΠΡΟΟΥ (18 Happenings in
6 parts, 1959), στην Ευρώπη οι ΜΠΟΪΣ και ΒΟΡΣΤΕΛ, οι θιασώτες του body art (σωματική
τέχνη) ΤΖ. ΠΕΪΝ, Μ. ΤΖΟΡΝΙΑΚ, Χ. ΝΙΤΣ. Το happening επεκτείνεται στο αόρατο θέατρο ή την
performance έχασε, όμως, τον ενθουσιασμό της δεκαετίας του ΄60.