Professional Documents
Culture Documents
Современа лирика
Современа лирика
Тешкото
О тешкото! Зурли штом диво ќе писнат,
штом тапан ќе грмне со подземен екот -
во градиве зошто жал лута ме стиска,
во очиве зошто ми навирa река
и зошто ми иде да плачам ко дете,
да превијам раце, да прекријам лик
та гризам јас усни, стегам срце клето,
да не пушти вик.
Ацо Шопов
Црно сонце
1.
Ни исток имаш, црно сонце, ни имаш запад,
ни небо за молитва ни земја за напад.
И секој што ќе посака да ти се напие од сјајот
изгнаник е од пеколот и изгнаник од рајот.
Тревите се веднат, дрвејто трчаат боси
пред твојот цвет што гори и црна пепел носи.
Црно сонце, птицо преправена во ѕвезда,
кој мисли дека те сфатил не знае што е бездна.
Црно сонце, црно без исток и запад,
црно сонце за жедни на брегот што ќе стапат.
2.
Од која незнајна земја, како долета тука
о црно сонце, птицо во живо дрво што клука.
Кој маѓесник те прати, со каква тајна сила
ѕуницо над триста Волги и преку триста Нила.
Каков е тој небесен појас, таа шарена лента
од сите темни галаксии па до нас – два континента.
Зар да те истрадам сега пред да знам како се страда,
пред да те видам како вселенска барикада.
О црно сонце, песно, о кој ли тоа те става
на плеќи да те носам место својата глава.
3.
Каде ме водиш сега, која ли пештера глува
сè што ќе биде наше ќе знае да го чува.
Ѕвездите гледаат во нас, а ѕвездите се слепи.
Ние сме само на светот како две сраснати крепи.
Кој тоа над нас стои, кој тоа над нас ѕида
за да нè закопа живи во мртва пирамида.
О песно, земјо, жено, о живот и смрт ведно
сè што ми носиш денес, сам ќе го испијам жедно.
Ни исток имаш, црно сонце, ни имаш запад,
Попусто те молам со молитва за напад.
Матеј Матевски
Езеро
Ѕвона
Некаде ѕвони. Некаде далеку ѕвони.
Звуците се бранови на ветрот
низ тревите подгонети.
Некаде ѕвони. Продолжително остро и нежно.
Глуво е сѐ. Сал ритамот
плиска по брегот на железото.
Некаде ѕвони. Шибни ме високо и бездно.
Бегајте низ кавезот звучен
глуво и безнадежно.
Некаде ѕвони. Малечок ѕвонам и врискам.
Сѐ е затворено. Опчинет
за звуците сум виснал.
Некаде ѕвони. Удри ме. Колку сум храбар а питом.
Време, удри и ти по споменот
грубо и незаситно.
Некаде ѕвони. Премногу дамна и сега.
Сѐ боли, небо. По тревата
на звуците познати легни ме.
„Ѕвона“ е песна за спомените, за детството, за големите нешта во животот на
малиот човек и за помирувањето со минливоста на животот.
Таа е лирско-медитативна, рефлексивна песна. Составена е од шест
терцински (со три стиха) строфи во слободен стих.
Мотивот во песната е детството и родниот крај – трите ѕвона од
гостиварската црква. Секоја строфа започнува со: „Некаде ѕвони“ – со што се
потенцира силниот звук од ѕвоната од минатото, но и во сегашноста. Тоа
„некаде“ треба да означува место, но во песната означува време – некаде во
детството. Звукот, ѕвонењето е присутно во целата песна, тој го доловува
чувството, а не сликата. Освен звуците, во песната се постојано присутни
контрастите кои ја посочуваат временската разлика: детството и сегашноста.
Песната започнува со ѕвонежот во далечина, со ѕвонежот на минатото кој
полека надојдува. Градскиот живот („брегот на железото“), ритамот на
секојдневието го обзема и заробува човекот. Само во спомените, детството и
безгрижните игри, минатото, природата, тој ќе може повторно да се успокои
и да ужива. На крајот од песната, сиот восхит, сета храброст, големина и моќ
што ја чувствува сеќавајќи се на минатото, исчезнуваат. Поетот иако
разочаран, сепак ќе се помири со минливоста на животот (па друг избор и
нема).
Пораката во песната е токму тоа: дека во животот сè поминува, дека со болка
се сеќаваме на убавите мигови од детството и младоста, но со таа судбина
мора да се помириме.
Гане Тодоровски
НЕРЕЗИ
Во секој заглед: Занемена Големина!
Во сека мисла: Победа на невремето!
И одвет: Ваше сум Вчера!
Колку е малку нужно в очи да те збереме,
колку е многу нужно во дланките на самочувството
да те сочуваме.
Витосни векови време требало да се надживеат,
векови невекувани,
години неизгодинети,
денови неразденети.
Витосни векови време во костец со забравата,
и – пак те имаме!
Тука сме, речи ни: почесто елате тука
и узнавајте ја смислата
на своето постоење.
Бликотен врутоку влеј се во нашите пориви,
така да истрајуваме,
така да се осмислиме,
така да убавееме.
Многузборлива немотијо, велиш ли:
и покрај се —
живееме, живееме, живееме.
Нерези“ е патриотска песна во која поетот со воодушевување пее за
постојаноста и траењето низ вековите. Преку манастирот, тој всушност пее за
својот народ кој успеал и покрај сите тешкотии да опстане и сè уште да
постои.
Песната започнува со восклик и воодушевување од погледот кон манастирот,
од неговото истрајување и победа на невремето.
Во секој заглед: Занемена Големина!
Во сека мисла: Победа на невремето!
И одвет: Ваше сум Вчера!
Дали големината се огледа во градбата, во архитектонскиот приказ или
метафората е таа која укажува на големината на православната вера, таа што
времиња ќе победи? Занеменоста е показ дека зборовите се излишни –
секоја црква (секој народ) зборува од своите дела. Каменот е сведок на
минливоста на времињата и раскажувач на историјата на македонскиот
народ.
Манстирот е постојан и цврст иако преживеал „витосни“ векови, години и
денови, не му потклекнал на невремето, не му потклекнал на заборавот.
И тогаш кога вековите се невекувани, заради ропства; и тогаш кога годините
се неизгодинети, заради окупации; манастирот стои, трае, мирува – народот
живее како да не живее, но сите тие премрежја се ништо наспрема
опстојувањето. Вековите, годините и деновите се носат во душата, а таа се
крепи со верата. Верата и не мора да има свој соѕидан храм, затоа што
најголемиот соѕидан храм на верата е човековата душа.
Манастирот е тука и нè потсетува на нашето минато, нè потсетува дека тоа
сме ние. Поетот е горд што и припаѓа на оваа традиција, на овој народ кој
успеал да преживее сè и повторно да опстане и да опстои. Секој од нас треба
да биде свесен на оваа големина (многузборлива немотија = оксиморон), на
минатото и традицијата и таа да биде изворот, „бликотен вруток“ од каде
што ќе ја црпиме силата за нашата иднина.
Последните стихови се дискурсот на нашето бидување: сме живееле во
минатото, живееме денес, но овој народ ќе живее и утре.
едум навраќања кон мотивот трепетлика
(од збирката „Спокоен чекор“)
1.
Зелени клепки несон.
Зелена, нема разбранетост.
Таа е лична средполка,
средполе сон прегладнета.
2.
Ставата и е зеленило пеперуги
пленети вечно во вишна вертикала.
3.
Прекопната за спокој, неспокојна се траќа,
трепери простум, се вѕира во облаците,
го следи патот, тагува по катунците
и ѕемне кога спотнат средлетните безветрини.
4.
Ја мачи ли безсоница, во уплав ли се тресе
грешно-прегрешна јаловица занесена?
5.
Крстеник да ми беше, со Немир би ја крстел,
немир-немирлика, неродна полска висотија.
Вечерник да сум, трепетот би и го брстел,
трепетот, показ на стравлива самотија.
6.
Колку е само плашливка, самата ќе ви рече,
везден треперење: Утрина. Пладнина. Приквечер.
7.
Им се заблазува на птиците
гнезда што свиле во неа,
на сонот, рожбите, починката им заблазува,
Несонка. Неротка. Зелена неспокојничка.
Радован Павловски
Младичот што спие на пладне
Звукот на смртта
те занесува да спиеш
о младичу
разбуди се
Имаш поле озвучено од билки и мотики
Утринското сонце е голема трпеза
на која орачите го кршат својот леб
Пладнето крие црни конци на ноќта
Ти под себе си закопал камење и месечина
Десет коњаници од заседа
Нежна билка ти ги врзува прстите за земја и не те пушта
сè додека не ѝ доделиш
замрачен бакнеж среде пладне
Од тревата се крева хор на мртвите љубовници
Разбуди се о младичу
Мојот брод граден од винова лоза
со засипнато грло е на море
Има час кога сè е мртво од сон
Има час кога се проучувам дали сум луд
Вечер е
и доаѓаат многу луѓе да те разбудат
Ти ја црташ картата на ѕвездите
и длабоко дишиш
Разбуди се о младичу
и раскажи ни ги соновите
па на убав коњ ќе одјавам до Железна Река
да нè освежи ветерот до водениците
Со ранет цвет ја закопчувам кошулата од ветер
и влегувам дома о љубов
кажи со каков пијалак се служиш во сонот
што не се разбудуваш о младичу.
Песната „Младичот што спие на пладне“ е испеана во носталгичен тон, во
постојаната желба на поетот да се врати во својата родна Железна Река, да
им се врати на своите корени. Сонот и јавето; животот и смртта се основните
мотиви во песната. Поставени во постојан контраст тие го преокупираат
поетот. Сонот, замаеноста, небудноста се блиски до смртта и метафорично се
претставени преку „црни конци на ноќта“, „под себе си закопал камење и
месечина“, „нежна билка ти ги врзува прстите за земја“, „замрачен бакнеж
среде пладне“, „мртвите љубовници“, „сè е мртво од сон“ итн. Наспроти таа
замаеност и темнина во младичот, сè околу него е полно со живот (поле со
мотики, орачи, утринско сонце), но животот поминува покрај него. Поетот му
се обраќа во вокативна форма (младичу), повикувајќи го да се разбуди и да
почне да живее, а животот започнува и завршува таму од каде што ти се
корените (за него Железна Река).